103057

HISTORIA FLOZOFII ŚREDNIOWIECZNEJ

Grzegorz z Nyssy (IV wiek)

1.    Kosmologia

•    W „Hexaemeronie’ Grzegorza przeważa metoda dosłownej i pozytywnej interpretacji Pisma Świętego. Gdy Mojżesz pisze, że Bóg stwarza (czyli .wymawia") niebo i ziemię, ma na myśli materię, która jest całością powstałą ze wszystkich jakości, wszelkie byty ożywione i nieożywione oraz wszystkie ich władze, przyczyny i okazje.

•    Naturę rzeczy wyprowadza Grzegorz z podstawowych właściwości czterech elementów.

2.    Antropologia

•    Doktryna człowieka omówiona zostaje przez Grzegorza w .0 stworzeniu człowieka’. Człowiek został stworzony na obraz Boga, na końcu, gdyż wszystko inne dla niego zostało stworzone. Człowiek jest „bezpański' i wszystko czyni z własnej woli; jest królem dla siebie i dla całego świata.

•    Człowiek jest ogniwem łączącym dwa światy - widzialny (dzięki ciału) i niewidzialny (dzięki duszy). Natura człowieka łączy w sobie wszystkie niższe stopnie żyda. Największym według Grzegorza problemem antropologicznym jest wyjaśnienie tego zjednoczenia duszy i dała. Za świętym Pawrfem rozróżnia on dało, duszę i ducha. To duch prowadzi do doskonałego życia wedle praw Boga; dusza jest intelektem.

•    Grzegorz przeciwstawia się jakiemukolwiek umiejscawianiu duszy w przestrzeni. Dusza jest niecielesna, gdyż została stworzona na obraz Boga. Za pomocą swoich władz posługuje się organami dełesnymi, co nie oznacza, by miała znajdować się wewnątrz nich. Jak ciało -mikrokosmos poddane jest władzy duszy, tak świat stworzony - makrokosmos poddany jest władzy Boga.

•    Grzegorz odrzuca preegzystencję dusz (w przeciwieństwie do Orygenesa), ałe twierdzi, że zjednoczenie duszy i właśdwego jej dała jest absolutnie niezniszczalne (nawet pomiędzy śmiercią i zmartwychwstaniem elementy zmarłego ciała nie są oddzielone od swojej duszy).

•    Człowiek, jak wszystkie dzieła Boga, został stworzony dobrym (prócz tego istniał i istnieje w bożej idei człowiek idealny). Jednak fakt, że powstał z niczego, wprowadza do jego istnienia element zmiennośd; swoją wolną wolą człowiek wybrał zło. Dlatego stracił wewnętrzne i zewnętrzne podobieństwo do swego Stwórcy, a sam stał się .demiurgiem zła”. Wszelkie skutki grzechu pierworodnego usunie dopiero powrót człowieka do Boga. Proces stopniowego przywracania obrazu Boga musi zapoczątkować dusza - obraz ten, choć zamazany, nie został całkowide usunięty. Jedynym możliwym lekarstwem jest miłość, która znalazła doskonały wyraz w Pieśni nad Pieśniami, a do której pierwszym stopniem jest wiara. Gdy już przywrócony zostanie w człowieku obraz Boga. aktualne staje się zawołanie sokratejskie: „poznaj samego siebie" - poznaj Boga. Kiedy podobieństwo osiągnie swój najwyższy stopień, wówczas żyde mistyczne zacznie wydawać najcenniejsze owoce: Bóg jest w duszy, a dusza w Bogu (ekstatyczna miłość). W swoim czasie wszysiko powród do Boga, jako do swojej zasady, i wtedy Bóg będzie „wszystkim we wszystkim".