103700

Tradycyjne teorie motywacji twierdzą, że człowiek zawsze dąży do pewnych stanów wewnętrznych. Zdaniem Frankla jest zawsze skierowany ku czemuś zewnętrznemu. Człowiek jest nie tyle zainteresowany przyjemnością (stan wewnętrzny), co Jej przyczyną (skierowanie na zewnątrz). W tej teorii motywacji nie tyle interesuje nas poszukiwanie zasadniczych mechanizmów motywacji, co treściowa zawartość motywów. Za podstawowy sposób odniesienia się człowieka do rzeczywistość uważa Franki „wolę sensu", zakłada on, że człowiek jest istotą rozumiejącą. Sens jest odczytywany w dwóch zasadniczych obszarach - sens tego, co zewnętrzne i sens własnego życia. Odczytywanie sensu ma charakter subiektywny, ale polega on nie tyle na subiektywizmie poznania, co na samym rozumienie odczytywania sensu jako relacji pomiędzy sensownymi elementami sytuacji a podmiotem. Poznanie ludzkie kieruje się ku wartościom. Doświadczenie poucza nas, że konkretne przedmioty czy sytuacje, będąc nosicielami wartości są sensowne. Prawdopodobne staje się wtedy, że całość rzeczywistości też jest sensowna. Wartości poszczególnych rzeczy i sytuacji są niesamodzielne, postulują istnienie wartości nadrzędnej, jednak niemożność bezpośredniego wnioskowania o tym „nadsensie" sprawia, że równie prawdopodobną wizją jest „totalny bezsens" a wybór pomiędzy tą alternatywą nie jest kwestią poznania a wiary. Postępowanie człowieka wiąże się z wartościami przez:

•    działanie - spełnianie wymogów płynących z wartości, tworzenie i realizacji wartości:

•    przeżywanie wartości najpełniej wyraża się w ich kontemplacji, zalicza się tu też wartości hedonistyczne;

•    postawę, którą Franki rozumie jako wartościowe postępowanie, tutaj możliwe są najwyższe dokonania etyczne.

Istota człowieka najpełniej objawia się w cierpieniu, musi ono jednak być sensowne. Odpowiednio przeżyte pozwala na właściwą postawę wobec sensu własnego życia. Życie może być postrzegane jako pewne zadanie do wypełnienia, pytanie o sens skierowane do podmiotu. Tylko człowiek cierpiący może to dostrzec z całą ostrością. Franki stwierdza, że nasza egzystencja nie posiada sensu, ale nim jest, dlatego ważna jest umiejętność życia, poszukiwania wartości.

Patologie woli sensu:

•    postawa prowizoryczna - wiąże się przede wszystkim z poczuciem zagrożenia, jej istotą jest traktowanie chwili obecnej jako czasu wyjątkowego, nie do końca rzeczywistego, czasu, w którym człowiek nie musi lub nie może przyjąć na siebie takiej samej odpowiedzialności jak w czasach normalnych;

•    postawa fatalistyczna - rodzi się z poczucia braku możliwości oddziaływania na rzeczywistość jej istotą jest zaniechanie działania jako bezcelowego, a więc inna forma odmowy przyjęcia odpowiedzialności;

•    postawa kolektywistyczna - przyczyną jest również poczucie niemocy i zagrożenia, wyraża się ona w zrezygnowaniu z własnej indywidualności, przede wszystkim zaś z indywidualnej odpowiedzialności i indywidualnych rozstrzygnięć etycznych;