110069

Pytanie 17. Bernardo Morando

(ur. około 1540 w Padwie lub Wenecji, zm. w 1600 w Zamościu) -wioski architekt, od 1569 roku pracujący w Polsce. Twórca projektu i do swojej śmierci wykonawca idealnego miasta twierdzy. Padwy północy, perły renesansu • Zamościa Wiatach 1578 -1586 Morando zaprojektował miasto i r©zmierzono jego plan w terenie oraz wniesiono Bramę Lubelską, arsenał i pałac W latach 1587 - 1594 Morando budował ratusz i największe swe dzieło w Zamościu - kolegiatę (obecnie katedra), która stała się wzorem dla wielu innych obiektów sakralnych Lubelszczyzny Do swojej śmierci architekt zdąZyt jeszcze wznieść Bramę Lubelską i dokończyć kolegiatę (1598). Jednocześnie przez cały czas trwała nadzorowana przez Morando budowa fortyfikacji jego projektu. Dokończył je dopiero w latach dwudziestych XVII wieku Andrzej del Aqua Jako główny architekt i budowniczy Morando czuwał również nad budową kamienic i innych budynków. Do pomocy w budowie ściągał włoskich budowniczych z Moraw Współpracował również z niemieckimi kamieniarzami.

Zamość - jedno z pierwszych, nielicznych w Europie miast planowanych i ukształtowanych także jako 'dzieła sztuki". Miasto realizowało koncepcja ‘miasta idealnego' Funkcje mające wpływ na kształt Zamośda: miejski ośrodek handlu, położenie w pobliżu ważnych szlaków handlowych. potęZna twierdza, ośrodek kukury. cenmtrum religijne, stała rezydencja Jana Zamoyskiego W planie Zamościa harmonijnie sprzężone zostały w jedną całośc: na rys bastionowego pięcioboku i dwa zawarte w jego granicach prostokąty - miasta właściwego i części rezydencjonalnej Zaakcentowany układ osiowy: oś podłużna - rezydencja, rynek główny, środkowy bastion wschodni, oś poprzeczna - Plac Solny. Plac Główny. Plac Wodny Po północnej i południowej stronie rezydencji usytuaowano Akademie i kolegiatę Brama Lubelska (stara) -zbudowana pod koniec XVI wieku (1582-85) miedzy dawnymi bastionami IV i V. Wyróżnia się ona płaskorzeźbami po stronie północnej, przedstawiającymi m.in. personifikacje patronki bramy. 'Polonii', poniżej kartusz z herbem Zamoyskich, oraz napisami inskrypcyjnymi w językuładńskim. skierowanymi do "Matki Polski"

Kolegiata - Styl architektoniczny katedry jest związany z tzw. renesansem lubelskim Jej wymiary, w

stosunku 3:2. wynoszą: 45 m długośd i 30 m szerokości Nawiązują one do wymiarów ówczesnego Zamościa i są równe jego 15-krotnemu pomniejszeniu. Jest to katedra o typie bazylikowym, z wyższa nawa główna z kolebkowymi sklepieniami oraz lunetami, sięgającą 20 m oraz niższymi nawami bocznymi Dziś prowadza do niej 3 wejścia - poza głównym od zachodu również 2 boczne przez dawne kapice (od północy i południa) Duża bazylika trójnawowa, z rzedem kaplic przy każdej z naw bocznych, w planie korpus nawowy zamyka sie niemal w kwadrat, do ktorego przylega stosunkowo małe zamknięte wiełobocznie prezbiterium usytuowane pomiędzy kapSca grobowa Zamoyskiego a

zakrystia ze skarbczykiem. Architektura modułowa. Porządek dorycki na zewnątrz, w nawach bocznych i kaplicach, koryncki w nawie głównej. Mroczne prezbiterium rozjaśnione dopiero przy zamknięciu -dydaktyka kontrreformacyjna Manirystyczna koncepcja przestrzeni.

• Pałac Zamoyskich - Dawny pałac założyciela miasta. Jana Zamoyskiego przechodził wiele etapów przebudowy, przez co obecnie nie jest juZ tak okazała budowla jak dawniej

Był to pierwszy obiekt, jaki zaczęto budować po założeniu miasta Pierwsza budowa trwała w latach 1579 - 1586. a projekt pałacu wykonał Bernardo Morando. Wówczas pałac posiadał odrębne mury oddzielające go od pozostałej części miasta, miał formę prostokąta o długości ok 60 m. dwie kondygnacje, wieże z tarasem oraz dwuskrzydłowe schody od strony Rynku Wefcieoo Po jego północnej stronie znajdowała sie tez pierwsza forma zamojskiego arsenału, nieco bardziej przesuniętego na wschód. Nieco póZniej dobudowano za nim. po stronie zachodniej, niewielkie oficyny.

• Ratusz - pirwołny projekt Bernardo Morando Pierwszy ratusz zaczęto budować w roku 1591. Projekt stworzył Bernardo Morando Ratusz zamojski nie stanął, jak inne ratusze, na środku rynku, lecz został wkomponowany w kamieniczki pierzei północnej. Ratusz, w swej architekturze, byt podobny do reszty zabudowań rynku Posiadał podcienia i był uwieńczony attyką Z przodu, pośrodku budowfi. umieszczono wysuniętą wieżę. V\faótce dobudowano do niej skarpy przyporowe, gdyż nie remontowana chylia się ku upadkowi.