116858

Pascal Blaise

Pascal Blaise (1623-1662). francuski filozof, matematyk, fizyk i publicysta, syn poborcy podatków, uważany powszechnie za następcę Kartezjusza (R. Descartes). Na jego poglądy wpłynął jansenizm, prąd dążący do odnowienia Kościoła katolickiego w oparciu o naukę św. Augustyna, z której wyciągał jednak wnioski zbliżone do protestanckich. Pascal, związany z ośrodkiem jansenistów w klasztorze Port-Royal pod Paryżem, gdzie sam osiadł pod koniec życia, czynnie się włączył w ich spór z jezuitami (Prowincjatki. 1656-1657). W wydanych pośmiertnie "Myślach" odrzucał racjonalizm ówczesnej teologii i filozofii, uicazując emocjonalne uzasadnienie wierzeń religijnych. Pisma te uznane zostały przez Kościół za heretyckie i umieszczone na indeksie ksiąg zakazanych.

Świat jest zagadką, rzeczywistością obcą człowiekowi, szczególnie w aspekcie spraw duchowych, jego kompetencje poznawcze są bardzo ograniczone. Podkreśla, iz mimo wszystko człowiek jest godnym stworzeniem, stara się oddzielić rozważania nad poznaniem świat od myślenia religijnego.

Propagator zasady rozdziału nauki od religii i rozumu od wiary. Twierdził, ze wiara i nauica mogą współistnieć, jednak teologia opiera się na prawdzie nie naukowej. Mówił: "są dwie przesady: wykluczyć rozum, przyjmować tylko rozum".

Rozbudował zasady logiki i metodologii. Za wzór wiedzy uważał geometrię, sądził jednak, ze me pozwala ona poznać nieskończoności i nie pomaga w rozwiązywaniu zagadnień etycznych i religijnych. Zasady geometrii ułatwiają poznanie faktów, ale nie przynoszą ich zrozumienia. Bez zrozumienia trudno mówić o poznaniu. Przekonanie Pascala o nieprzydatności rozumu w procesie poznawczym doprowadziło do sformułowania tezy, ze człowiek może poznać rzeczy nadprzyrodzone przez serce i wiarę. Porządek serca, twierdził, jest różny od porządku rozumu. Sceptycyzm poznawczy stał się podstawą mistycyzmu i fideizmu Pascala. Dowodząc istnienia Boga stanął jednak na gruncie sądów racjonalnych, znanych pod nazwą "zakładu Pascala". Stawiając, jego zdaniem, na istnienie Boga. ryzykujemy niewiele, bo tylko jedno doczesne życie. Jeśli okaże się. iż mamy rację, to zyskamy wieczne istnienie i szczęście. Stąd tez należy żyć tak. jakby Bóg istniał, taka bowiem postawa jest zyskowniejsza niz niewiara. Jest "nicością wobec nieskończoności, wszystkim wobec nicości, środkiem między niczym i wszystkim..." - tak opisywał "człowieka bez Boga" Doskonale zdawał sobie sprawę, ze człowiek w swoim poznaniu jest ograniczony z tej racji, iz stanowi tylko znikomy punkt w ogromie wszechświata i niepojętej wieczności, jednak podkreślał godność człowieka i jego zdolność myślenia, określając go mianem "myślącej trzciny", dla której wygodniej i bezpiecznie jest wierzyć w istnienie i moc Boga. Pascal nie stworzył nowego typu filozofii. Jego koncepcje zawarte w Myślach (1670. polski przekład 1921) są wyrazem zmagań wewnętrznych wiodących od sceptycyzmu przez racjonalizm, do mistyki. Myśl filozoficzna Pascala stała się inspiracją dla egzystencjalistów XIX i XX w. me interesujących się bytem w ogóle, lecz tylko ludzką egzystencją, i postrzegających, jak Pascal, tragizm losu człowieka, jego zagubienie wśród nieskończoności.

Skonstruował arytmometr (1642), eksperymentował z mechaniczną maszyną do dodawania. Wymyślił on przyrząd napędzany przez współ zalezne przekładnie zębate, który mógł obliczyć duce liczby (wynalazek ten. zwany sunatorem Pascala, stał się szeroko znany jako pierwsza maszyna dodając). Sformułował prawa podzielności liczb całkowitych oparte na sumowaniu cyfr. opracował metodę wyznaczania współczynników dwumianu dowolnego stopnia (trójkąt Pascala), wprowadził metodę indukcji matematycznej, zajmował się przekrojami stożkowych (traktat na ten temat 1639), kombinatoryką i podstawami rachunku prawdopodobieństwa, był prekursorem całkowych metod obliczania pól. objętości itp.. badał zjawiska hydrostatyczne, w 1653 sformułował jedno z podstawowych praw hydrostatyki (Pascala prawo).

Fideizm. stanowisko światopoglądowe, postawa filozoficzna i umysłowa, uznająca tezy wiary religijnej za ostateczne kryterium prawdy, przenoszące wiarę religijną nad rozum a religię nad naukę

Blaise Pascal, drugi obok Kartezjusza barokowy filozof, twierdził, iz człowiek nie może w sposób bezsporny dowieść rozumnego istnienia Boga, musi jednak przyjąć jedną z dwóch możliwości:

założyć, ze Bóg istnieje (po śmierci osiągnie się życie wieczne, w przeciwnym razie, gdy okaże się. że Boga nie ma. człowiek nie traci niczego):

przyjąć, ze Boga nie ma (jeśli go rzeczywiście nie ma, nic się nie stanie, lecz w przeciwnym razie można utracić życie wieczne);

Z perspektywy ludzkiego losu wiara jest "opłacalna" - człowiek wierzący mniej ryzykujje. kosztem małych wyrzeczeń zyskuje perspektywę wieczności.

Proponował również aby załozyć iz Bóg istnieje i zyć według zasad wiary, ponieważ można dostąpić wybawienia, jeśli zaś Boga me ma. nic się nie traci.

Blaise Pascal, drugi obok Kartezjusza barokowy filozof, twierdził, iz człowiek nie może w sposób bezsporny dowieść rozumnego istnienia Boga. musi jednak przyjąć jedną z dwóch możliwości:

Pascal doskonale zdawał sobie sprawę, ze człowiek w swoim poznaniu jest ograniczony z tej racji, iz stanowi tylko znikomy punkt w ogromie wszechświata i niepojętej wieczności, jednak podkreślał godność człowieka i jego zdolność myślenia, określając go mianem "myślącej trzciny", dla której wygodniej i bezpiecznie jest wierzyć w istnienie i moc Boga:

Pascal twierdził, iz po-przez rozum nie da się dotrzeć do Boga. a jedyną drogą poznania jest wiara. Wedłujg niego "jeśli Boga nie ma. nic nie tracimy, a jeśli jest. wiele zyskujemy".

Pascal stwierdził wtedy, że “Człowiek jest trzciną najsłabszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą. Nieco mgły, kropla wody starczy, by go zabić. Lecz niechby był zgnieciony przez wszechświat cały. to jeszcze byłby szlachetniejszy od tego. co go zabija: gdyż on wie. ze umiera. Cała tedy godność nasza leży w myśli". Taka wypowiedź świadczy, ze autor wie. iz człowiek jest słaby i jego jedyną bronią w walce z silną przyrodą jest umysł.