117632

a) Główne dziedziny postępu technicznego:

-    Przemysł bawełniany: Cechą charakterystyczną rewolucji przemysłowej w Anglii, było to, że rozpoczęła się w przemyśle lekkim, a ściśle w przemyśle włókienniczym. Przy panującej w pierwszej połowie XVIII w. rękodzielniczej technice produkcji nie można było zaspokoić znacznego zapotrzebowania na tanie wyroby bawełniane. Prawdziwą rewolucją było zastosowanie w 1733 r. przez J. Kaya mechanicznego czółenka. Umożliwiło ono nie tylko produkcję szerszych tkanin, ale i przyniosło oszczędność czasu i prawie dwukrotny wzrost wydajności pracy przy produkcji materiałów bawełnianych. Zastosowanie maszyny rekompensowało brak dostatecznej liczby pracowników, a równocześnie pozwalało na osiąganie oszczędności w płacach. Równocześnie wprowadzano wiele innych urządzeń, służących do mechanizacji różnych procesów pomocniczych, jak np. mechaniczne szarpacze, maszyny do kolorowego druku tkanin, mechaniczną zgrzeblarkę itd.

-    Przemysł hutniczy i metalowy: Znaczny wzrost zapotrzebowania na żelazo, który nastąpił pod wpływem zmian w przemyśle bawełnianym w drugiej połowie XVIII w. spowodował, że zaczęto budować wielkie piece w okolicach zasobnych w węgiel, równocześnie zaś dokonywano istotnych zmian w technice i technologii wytopu żelaza. Zastosowanie koksu umożliwiło zwiększenie pojemności wielkich pieców, zmieniono też metodę produkcji stali. Wprowadzono też walcownie mechaniczne. Umożliwiło to znaczny wzrost produkcji żelaza i stali w Anglii. Produkcja maszyn i urządzeń przemysłowych stopniowo przesuwała się z manufaktury do przemysłu fabrycznego. Maszyny narzędziowe zaczęły wypierać pracę rąk ludzkich.

-    Maszyna parowa: wraz z zastosowaniem maszyny pojawiła się potrzeba doskonalenia urządzeń napędowych. W 1698 r. zbudowano pierwszą instalację parową przeznaczoną do odwadniania kopalń. Ogromnym krokiem naprzód było zbudowanie przez J. Watta w 1769 r. znacznie wszechstronniejszej i bardziej udanej technicznie nowej maszyny parowej. Od tej chwili zaczęto szeroko stosować napęd parowy, który zastosowano również do mechanicznych młotów w kuźniach, młynów zbożowych, maszyn przędzalniczych itd. Znalazł on również zastosowanie w transporcie.

b) Społeczno-ekonomiczne warunki uprzemysłowienia:

Wzrost liczby ludności i rozwijający się podział pracy w osiemnastowiecznej Anglii, postępujący rozrost jej terytoriów kolonialnych oraz rozwój handlu zamorskiego powodowały wzrost zapotrzebowania na wyroby przemysłowe, którego nie mogła pokryć produkcja oparta wyłącznie na pracy ręcznej. Bodźcem skłaniającym właścicieli manufaktur do działania, było dążenie do zwiększenia zysku, możliwego do osiągnięcia dzięki wzrostowi sprzedaży oraz obniżeniu kosztów produkcji. Wzrastające zapotrzebowanie na rynku wewnętrznym oraz eksport pozwalały na zwiększenie skali produkcji.

Niezbędne przekształcenia w systemie wytwórczym mogły się dokonać dopiero po spełnieniu kilku istotnych warunków:

•    Pierwszym było polityczne osłabienie systemu feudalnego.

Ekonomiczna i pozaekonomiczna zależność producenta rolnego od właściciela ziemskiego powodowała, zwłaszcza przy dominacji stosunków pańszczyźnianych, izolację chłopa od rynku. Bez rozbicia barier feudalnych nie mógł więc powstać rynek ogólnokrajowy niezbędny do opłacalności przemysłu.

•    Drugim było zwiększenie produkcyjności rolnictwa. W Anglii udało się to metodą prób i błędów eksperymentując z nowymi roślinami uprawnymi