47869

społecznego podziału pracy i funkcji, stosunków zależności jednostronnych wynikających z grupowych przywilejów i upośledzeń oraz stosunków hierarchii i gradacji.

Stratyfikacja (w iki) (przez socjologów nazywana "stratyfikacją społeczną"), inaczej "uwarstwienie społeczne” - pojęcie wyrażające fakt, że wszelka społeczność składa się z poziomów pozostających ze sobą w relacjach nadrzędności i podporządkowania. Mierzona jest dostępnością do pięciu podstawowych zasobów społecznych, jakimi są: władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie oraz zdrowie. Mówiąc prościej, stratyfikacja oznacza, że każde społeczeństwo ma pewien system rang: pewne warstwy stoją wyżej, inne zaś niżej. Ich suma stanowi system stratyfikacyjny danego społeczeństwa. Historia zna cztery podstawowe systemy stratyfikacji społeczeństw ludzkich niewolnictwo, system kastowy, system stanowy i system klasowy.

Czynnik stratyfikacji - mobilność społeczna - pionowa i pozioma.

Klasy społeczne (wiem) - podstawowe składniki struktury społecznej wyróżnione na podstawie kryteriów ekonomicznych: wysokości dochodów, własności środków produkcji (maszyn, ziemi), rodzaju wykonywanej pracy (produkcyjna, organizatorska), kwalifikacji zawodowych Przynależność do klas społecznych jest względnie trwała. Klasy społeczne nie są sankcjonowane przez prawo, nie istnieją zalegalizowane barieiy utrudniające przechodzenie z klasy do klasy.

Termin klasy społeczne wprowadził w XVIII w. szkocki filozof A. Ferguson, posługiwał się nim także klasyk ekonomii politycznej A. Smith (1723-90).

W naukach społecznych upowszechnił się jednak od czasów K. Marksa, który uważał, że podział społeczeństwa na antagonistyczne klasy (właściciele niewolników i niewolnicy, feudałowie i chłopi, burżuazja i proletariat) oraz wynikający z niego konflikt interesów klasy właścicieli środków produkcji i pracowników najemnych, wyznaczają główne procesy rozwoju społecznego.

Pojęciem klas społecznych opartym na kryteriach ekonomicznych posługiwał się też M. Weber. Wyodrębnienie się klas społecznych upatrywał w sposobach wymiany dóbr (własności, kwalifikacji zawodowych siły roboczej) na iynku pracy i możliwości korzystania z nich

Obecnie, ze względu na szybki rozwój usług i związany z tym procesem liczebny wzrost ludzi zatrudnionych w tym sektorze (w granicach 60-70% czynnej zawodowo ludności) w państwach wysoko rozwiniętych, stosowane jest pojęcie klasa średnia oznaczające zbiorowość utrzymującą się z własnych środków produkcji.

Warstwa społeczna (onet wiem), termin różnie definiowany we współczesnej socjologii, używany głównie przy opisie struktury społecznej i zróżnicowania społecznego. Najczęściej za warstwę społeczną uważa się grupę osób odróżniającą się od innych grup stanem posiadania, wspólnotą warunków środowiskowych, stylem życia, obyczajów, wzorów kulturowych itp. kryteriów zarówno istniejących obiektywnie, jak i urojonych. W tym ujęciu wyróżnia się np. warstwę chłopską, warstwę drobnomieszczańską itp.

Warstwa społeczna jest ujmowana również - szczególnie na gruncie socjologii marksistowskiej - jako