49210

2

socjalnych.

Likwidując państwowy monopol w gospodarce, sektorze socjalnym i polityce, ustrój demokratyczny obnażył rozmiar nierówności i dyskryminacji doświadczanej w regionie przez ponad 200 milionów kobiet.

Statystyki pokazują, że kobiety tego regionu mają obecnie bardzo ograniczone wpływy w polityce, są gorzej opłacane niż mężczyźni, stają się też często ofiarami przemocy - zjawiska ujawniającego się z wielką siłą w krajach niegdyś uznających się za światową awangardą w niektóiych aspektach równouprawnienia kobiet. Kobiety tego regionu stają wobec coraz wyższego lyzyka bezrobocia, ograniczenia środków na opiekę nad dziećmi, problemu pogarszającego się zdrowia.

Przemiany polityczne, jakie zachodzą w procesie przechodzenia do nowych warunków ustrojowych, przyczyniają się raczej do komplikowania niż eliminowania istniejących nierówności.

Dokument UNICEF rozpatruje ogromną różnorodność warunków ekonomicznych i tradycji społeczno-kulturowych we wszystkich dwudziestu siedmiu krajach uważanych za komunistyczne. Analizuje szeroki zakres spraw, między innymi: udział kobiet w kształtującej się gospodarce rynkowej i demokratycznych władzach ich krajów, dostęp kobiet do usług służby zdrowia i kształcenia; tendencje “rodzinotwórcze”; wreszcie - przemoc wobec kobiet. Raport zawiera aktualne informacje na temat kierunków przekształceń społeczeństw i gospodarek.

Ustrój komunistyczny szczycił się stworzeniem warunków równouprawnienia kobiet. Wniosek zawarty w RAPORCIE mówi, że kobiety istotnie uzyskiwały w tym ustroju korzyść z inwestowania państwa w “kapitał ludzki". Postępy w zakresie udostępniania kobietom dziedzin takich jak oświata, zatrudnienie i służba zdrowia były porównywalne z osiągnięciami, jakimi szczyciły się na przykład państwa • skandynawskie. Poważne były osiągnięcia w zakresie kształcenia kobiet, a standardy opieki zdrowotnej można było uznać za zupełnie dobre; kobiety mogły korzystać z ofert zatrudnienia, przy czym kompleksowy państwowy system opieki nad dzieckiem pozwalał im zarobkować i zakładać rodziny. Kraje Europy Środkowej przeznaczały stosunkowo duże nakłady finansowe na rzecz usług zdrowotnych i oświatowych; w Związku Radzieckim, np. oficjalna liczba lekarzy w stosunku do liczby ludności kształtowała się podobnie jak w najbogatszych krajacli świata. W odróżnieniu od sytuacji panującej w wielu innych krajach nie ma oficjalnych dowodów na to, by w tym regionie sposób traktowania dziewcząt w procesie kształcenia w zakresie podstawowym był różnicowany ze względu na płeć. * Pracujące kobiety miały dostęp do szeroko zakrojonego państwowego systemu wspierania rodziny i opieki nad dziećmi, takimi jak długi okres płatnego urlopu macierzyńskiego, zasiłki rodzinne będące dodatkami do podstawowej pensji, czy też system żłobków, przedszkoli i zajęć pozaszkolnych dla dzieci. W dziesięć lat po zapoczątkowaniu procesu przemian ustrojowych wiele z tych znakomitych osiągnięć w dalszym ciągu daje “krajom okresu przejściowego" względną przewagę w stosunku do krajów spoza regionu o porównywalnym poziomie zamożności w dziele rozwoju człowieka i doskonalenia stosunków międzyludzkich opartych na płci. Ale sukcesy, o których mowa, to tylko jeden aspekt całego zagadnienia. Mimo wszystkich tych osiągnięć sam problem dyskryminacji kobiet nigdy dotąd nie doczekał się pełnego i adekwatnego wyraża UNICEF-owski RAPORT podkreśla, że w komunizmie kobiety żyły przytłoczone podwójnym brzemieniem pracy i opieki nad dziećmi, jako że względnie równy dostęp do pracy zawodowej nie został nigdy zrównoważony równością ról pełnionych w domu i wyważonym podziałem rodzinnych obowiązków. Zebrane dane wskazują na fakt, że kobiety w krajach środkowo- wschodnioeuropejskich były obciążone obowiązkami zawodowymi średnio przez prawie siedemdziesiąt godzin w tygodniu, czyli o piętnaście godzin dłużej niż