50534

•    W lipcu i sierpniu 1940 wydano tymczasowe zarządzenie w sprawie organizacji szkół kupieckich, handlowych, rolniczych, rzemieślniczych męskich żeńskich oraz szkół handlowych II stopnia. Młodzież miała uczyć się zawodu głównie przez praktykę. Wiedzę teoretyczną uznano za sprawę najmniej ważną i dlatego przeznaczono na nią tylko kilka godzin w ciągu jednego dnia w tygodniu.

•    29 kwietnia 1941 dekret dotyczący szkolnictwa zawodowego wydany przez generalnego gubernatora Hansa Franka. Dekret ten anulował wszystkie dotychczasowe przepisy dotyczące szkolnictwa zawodowego i to zarówno polskie jak i niemieckie. Nowe przepisy dzieliły szkolnictwo zawodowe na trzy rodzaje:

1)    szkoły obowiązkowe dokształcąjące - dla młodzieży pracującej w różnych zawodach i mającej ukończoną 7-klasową szkołę powszechną. 3-lemia nauka miał się kończyć egzaminem czeladniczym. Nauka teoretyczna ograniczona do 6-8 godzin tygodniowo.

2)    szkół)- zawodowe stopnia zasadniczego - dla młodzieży nigdzie nie pracującej. Miały one zastąpić zlikwidowane gimnazja zawodowe, z tym. że czas nauki skrócono do lat trzech, a oprócz tego do minimum zredukowano przedmioty teoretyczne.

3)    szkoły zawodowe wyższego stopnia tzw. fachowe - potocznie nazywano je szkołami zawodowymi II stopnia. Przyjmowały one młodzież po ukończeniu 18 roku życia, na podstawie egzaminu wstępnego. Miały 2-letnl czas nauki, a więc krótszy niż polskie licea zawodowe.

•    Poza tymi szkołami działały kursy, które uruchomiono na podstawie zezwoleiua wydawanych przez władze okupacyjne, m. In. w Warszawie i Krakowie zezwolono na uruchomienie tzw. kursów przygotowawczych do szkół zawodowych II stopnia, które w rzeczywistości były zakonspirowanymi szkołami ogólnokształcącymi. Poza tym przez cały czas okupacji działały w Warszawie Kursy Kreśleń Technicznych inż. Zenona Jagodzińskiego, które były konspiracyjną Politedmiką Warszawską. Kursy Kreśleń Technicznych H. Gajewskiego, realizujące program liceum technicznego. Kursy Samochodowo-Szoferskie Brylińskiego, I Tuszyńskiego.

•    Niemiecki przemysł wojenny cierpiał z powodu braku pracowmków, a polskie szkoły zawodowe miały ich dostarczyć. Brak szkół ogólnokształcących powodował, że szkoła zawodowa była jedyną dostępną na terenie GG.

•    Szkoły zawodowe wyposażały uczniów w legitymacje, które - przynajmniej w pierwszych latach okupacji - dironiły uczniów przed łapankami i wywozem na roboty do Niemiec. Ponadto znaczna część szkół zawodowych realizowała tajnie program przedwojenny lub była nieoficjalnie szkołami ogólnokształcącymi.

•    Po klęsce stalingradzkiej. Przemysł i rolnictwo III Rzeszy odczuwało coraz gwałtowiuej braki rąk do pracy. W lutym 1943 wydano zarządzenie, które nakazywało skrócić czas nauki w tych szkołach do 2 lat.

•    Szkolnictwo powszednie i zawodowe było bazą dla tajnego nauczania na poziomie średnim a nawet wyższym . szkolnictwo zawodowe dawało schronienie przed wywozem do niewolniczej pracy do Niemiec.

3. Szkolnictwo dla dzied polskich na terenach włączonych do III Rzeszy i na obszarach wsdiodiudi.

•    Polskie szkolnictwo średnie i wyższe i powszednie przestało istnieć na tych terenach już od początku okupacji. Wyjątek stanowiło kilkanaście szkół powszechnych w Poznaniu i Lodzi oraz w niektórych powiatach Małopolski Zachodniej, wcielonych do prowincji śląskiej.

•    Namiestnik tzw. Warthegau („Kraju Warty") Arthur Greiser już 20 września 1939r. wydał zarządzenie nakazujące wprowadzenie do Polskich szkól powszechnych. Niemieckiego i to w takim wymiarze, by od 1 kwietnia 1940r. dzieci mogły się uczyć w tym języku wszystkich przedmiotów. Nakazał zwolnić z pracy nauczycieli polskich.

•    Początkowo istniały w okręgu Gdańsk-Prusy Zachodnie szkoły dla dzieci polskich, ale przez 2 godziny uczono w nich j. niemieckiego. Po wpisaniu Polaków na tzw. Deutsche Volksliste (niemiecka lista narodowościowa), dzieci ich przydzielono do szkół niemieckich.

•    Polacy na Śląsku południowym, centralnym i zachodnim uważani byli za Niemców i dlatego dzieciom kazano uczęszczać do szkół niemieckich.

•    W neiwile lepszej sytuacji znaleźli się Polacy zamieszkujący tereny wschodnie, które w wyniku najazdu na Związek Radziecki znalazły się pod okupacją niemiecką. Ponieważ na tym tererue było za mało hitlerowskich osadników zastosowano metodę podsycania i wygrywania konfliktów narodowościowych

•    Organizacja szkolnictwa na terenach wschodiuch me była traktowana jednakowo, co wynikało z podziału tych ziem na różne okręgi. Byłe województwa wołyńskie i południowa część polskiego weszły w skład nowo utworzonego Generalnego Komisariam Wołynia i Podola, natomiast północą część województwa poleskiego przydzielono do Generalnego Komisariatu Białorusi. Województwo nowogrodzkie oraz część województwa wileńskiego znalazły się w granicach Generalnego Komisariatu Litwy.

•    Szkolnictwo polskie ni istniało w ogóle jedynie w okręgu białostockim, który na mocy dekretu Hitlera z 1 sierpnia 1941 został czasowo wydzielony jako tzw. Bezik-Białystok i oddany pod administrację nadprezydenta Prus Wschodnich - Ericha Kocha.

•    Nieco korzystniejsza sytuacja polaków była na Wileńszczyźnie. Zezwolono tam na uruchomieme polskich szkół powszechnych, ale od 1942 wprowadzono jako wykładów)' j. litewski.

•    W Generalnym Komisariacie Wołynia i Podola szkolnictwo polskie nie istiuało.

II ORGANIZACJA I ZASIĘG TAJNEGO SZKOLNICTWA POWSZECHNEGO NA TERENIE GENERALNEJ GUBERNI

•    Nauczanie przedmiotów zakazanych odbywało się indywidualnie lub gnipowo w klasach szkolnych po lekcjach oficjalnych lub w prywatnych mieszkamach nauczycieli i uczniów.

2