52749

odbieranych wrażeń a właściwościami jednostek ludzkich, społeczeństwo wyprowadza jednostką z porządku natury), o Człowiek nie był traktowany jak tabula rasa, to, co w człowieku najważniejsze trwa w nim niezależnie od okoliczności, jest, zatem przyrodzone. Oświeceniowa myśl była indywidualistyczna (&. Simmel twierdził, że każdy człowiek zostanie uwolniony od tego, co jest w nim samym, kiedy odnajdzie samego siebie) o Pojecie postępu tkwiło w idei upełnoletnienia człowieka, który poprzez swoje władze poznawcze mógł wiedzieć coraz więcej i żyć coraz lepiej, o Utopizm oświecenia - wizja świata alternatywnego w stosunku do świata danego w doświadczeniu (porządek naturalny, pojęcie natury odnoszące się do analizy problemów moralnych i społecznych). Powstała niezwykle bogata literatura utopijna (opisy podróży na wyspy szczęśliwości, projekty konstrukcji zgodnych z kodeksem natury, idealizacje sposobu życia ludów pierwotnych - tzw. motyw dobrego dzikusa), pierwsze uchronię - utopie lokalizujcie szczęśliwe społeczeństwo w przyszłości.

Utylitaryzm oświecenia można zauważyć w koncepcjach etycznych tej epoki, ocenianiu instytucji społecznych oraz skupianiu uwagi na zjawiskach społecznych poddających się regulacji prawnej.

Formułują: uwagi na temat społecznego charakteru oświecenia należy uiikać bezwzględnie jednoznacznych formuł w rodzaju „ideologia postępowej burżuazji", gdyż znaczą one niewiele i nie dająsię uzasadnić.

Wymiary społecznego charakteru myśli oświeceniowej:

o Świadomość jej twórców i ich pozycja w ówczesnych społeczeństwach -filozofowie XVIII wieku utożsamiali się z innymi filozofami, uważali się za obywateli stojącej ponad podziałami „republique des letters", do której można było dopuścić wszystkich „oświeconych", tworząp wyobcowanej z tradycyjnej struktury grupę, myśliciele mieli poczucie szczególnej misji, o Środowisko odbiorców - pisarz zwraca się do każdego, kto chce czytać jego dzieła, stara się trafić do bezosobowej opinii publicznej. Wychowuje i zarazem jest wychowywany przez swoich czytelników. Odbiorca tekstów nie rozporządza grupową ideologią ta istnieją:a należy do kościoła i aparatu państwowego, jednak czytelnik i filozof przestali się z nią identyfikować, o Sytuacja polityczno-społeczna - oświecenie to nie czysty ruch idei. Kryzys

społeczny wyzwolił potrzebę odnalezienia innego ładu, który ma być rozumny, zgodny z naturą ma gwarantować szczęście jednostki, harmonię interesów indywidualnych i zbiorowych, a człowiek ma być wolny. Filozofowie oświecenia nie byli zgodni, co do ustroju politycznego, zajmowali się polityką ale nie byli politykami. Szczytowy okres oświecenia we Francji (połowa XVIII wieku) nie był czasem walki politycznej w dzisiejszym tego słowa znaczeniu.

o Wykorzystanie idei filozoficznych w ideologiach i praktyce politycznej -

pokolenie rewolucji francuskiej i amerykańskiej wyciqgnęło wnioski z ideologii oświecenia, żadna jednak z koncepcji filozofii oświecenia nie stała się ideologią określonego ugrupowania rewolucyjnego, (ale np. jakobini nawiqżywali w swoich działaniach do idei Rosseau). Zejście oświeceniowej utopii na poziom konkretnej praktyki politycznej dezintegrowało ją jako całość mogła jedynie przez pewien czas służyć krytyce socjalistycznej ludziom, który nie rozumieli porządku porewolucyjnego, tak zresztąjak filozofowie oświecenia