Akwedukt - wodociag nadziemny z podtrzymująca go konstrukcją nośną, w starożytnośći arkadową, wyprowadzajacy wodę z odległych źrudeł. W ogrodach służący do zaopatrzenia w wodę basenów i fontann, oraz jako motyw dekoracyjny czerpany z przykładów antycznych a stosowany w ogrodach sentymentalnych i romantycznych.
Aleja - droga kołowa lub piesza wiodąca między równoległymi rzędami drzew. Występuje jako pojedyncza lub podwójna otwarta, lub kryta równierz miedzy szeregami rytmicznie ustawionych rzeźb, pomników lub fontann. Usytuowana na trawniku bez wyodrębnienia nawieszchni dróg, występuje we wczesnych rozwiązaniach ogrodów krajobrazowych i ogrodach klasycystycznych.
Aleja gazonowa - z pasmem gazonu w środku i z dwoma drogami po jego bokach w obrzeżu szpalerów drzew. Wystepuje zazwyczaj na głównych kierunkach kompozycyjnych w barokowych założeniach ogrodowych.
Altana - budowla ogrodowa słuząca do wypoczynku lub ochrony przed słońcem lub deszczem, zazwyczaj ozdobna w formie, drewniana lub murowana, otwarta lub zamknięta często w kształcie światyni antycznej bąź sredniowiecznej pagody chiskiej itp. Również niewielki plac zacieniony przez krag drzew.
Ananasarnia - szklarnia typu ciełego o temperaturze 15 - 25 stopni. Budowana z jednospadowym dachem szklanym od strony połódniowej opartej na ścianie pełnej od strony północnej. Służąca do parapetowej uprawy ananasów. W polsce ananasarnie w ogrodach wystepują od 18 w.
Architektura ogrodowa - termin obejmujący rózne budynki i budowle wchodzące w skład programu urzytkowego i kompozycyjnego załozenia ogrodowego. Są to budynki mieszkalne - wille i letnie pawilony, gospodarcze - oranżerie, holendernie, usługowe - kawiarnie kioski, zwiazane z konsumpcją - schody i mosty, z urządzeniami wodnymi to studnie fontanny akwedukty, z ukształtowaniem terenu - mury oporowe, rampy oraz kraty, trejarze, balustrady itp.
Basen - sztuczny zbiornik wody o budowie kamiennej o formie geometrycznej urządzany jako element dekoracyjny, samodzielnya albo powiązany z fontanną, kanałem, kaskadą.
Bażantarnia - bażanciarnia, wydzielony teren odpowiednio zagospodarowany i wyposarzony w specjalne urządzenia, przeznaczony do hodowli bazantów zakładany w polsce od 17w.
Belweder - budynek lub budowla ogrodowa usytuowana na wzgórzu, skarpie, lub wzniesieniu skad roztacza się piękny i rozległy widok.
Berso - bindaż - kryty chodnik zaskle[piony gałeziami drzew lub rozpiętych na półkolistym rusztowaniu pnaczy.
Błędnik - labirynt - kręta droga wśród szpalerów o zawiłym przebiegu doprowadzająca do pałacu srodkowego gdzie zazwycaj umieszczono basen lub fontanne. Występuje zazwyczaj w ogrodach renesansowych w formie kwadratu z drogami łamiącymi się pod katem prostym lub koła z drogami koncentrycznymi. W ogrodach barokowych ma rozmaite kształty. Również asymetryczne. Stosowany jako wzór ormamentu w parterach żywopłotowych renesansowych ogrodów włoskich.
Bordiura - ozdobny wąski pas kwiatowy z żywopłotem lub niskimi krzewany stosowany jako obrzeżenie klabów ,rabat, i gazonów.
Boskiet - zwarty masyw drzew i krzewów o geometrycznym zarysie ujętym w ściany zywopłotów stosowany w ogrodach barokowych jako pełny lub niedużymi wnętrzami jak gabinety, teatr, ronda itp.
Boskiet otwarty - boskiet w którym drzewa są sadzone tylko wzdółórz dróg i wokoło placów wewnętrznych z pozostawieniem przestrzeni między alejami jako wolnej w formie trawnika.
Boskiet szachownicowy - boskiet w którym na całej jego powierzchni sadzone są drzewa w kwadrat lub w cynek.
Boulingrin - wgłębnik - parter wgłębiony zazwyczaj z trawnika o geometrycznym zarysie, którego część środkowa też geometryczna jest obnizona. Stosowany często w ogrodach barokowych, salonach, salach i gabinetach ogrodowych oraz od końca 19 w.
Brama - otwór lub przerwa w ogrodzeniu służące do przejazdu i zwykle zamykane wrotami. Od renesansu ważny element kompozycji przestrzennej załozen pałacowo ogrodowych i ogrodowych często bogato zdobione rzeźbiarsko i z ozdobnych krat, zwłaszcza na osiach głównych; niekiedy w formie budowli przejazdowych.
Byliny - rosliny zielone wieloletnie, rozwijajace się w ciagu szeregu okresów wegetacyjnych dzieki trwałej części podziemnej; należą do nich wieloletnie trawy, rośliny cebulowe i bardz liczne inne rośliny kwiatowe.
Cynek - figura geometryczna, złożona z pieciu punktów zajmujacych narosniki i srodek kwadratu, według której sadzono drzewa ozdobne w laskach i boskietach ogrodów renesansowych i barokowych, jak równierz drzewa owocowe w sadach.
Darniowa ława - ława wykonana z darni układanej warstwami lub z bokami murowanymi, a kryta darnią; występuje w ogródkach sredniowiecznych, najcześciej wokół muru ogrodzeniowego.
Donica - naczynie gliniane albo drewniane na kwiaty i krzewy. Lub drzewa.
Dukt - przesieka w gesto zadrzewionym ogrodzie lub lesie; również widok wzdłuż alei albo momiedzy klombami i grupami drzew w ogrodach krajobrazowych.
Egzotyczna roslina - roslina introdukowana stosowana w ogrodach dla ich wzbogacenia, pochodząca z innych krajów i kontynentów.
Eksedra - półkolista nisza, kolumnada lub pergola z ławką kamienną obiegającą po obwodzie wewnetrznym
Erem - ermitaż - mały pawilon ogrodowy, sytuowany na uboczu przeznaczonym do rozmyślań kontemplacji lub kameralnych przyjęć dworskich.
Figarnia - szklarnia typu umiarkowanego o temperaturze 8 - 15 stopni. O konstrukcji jednospadowej zwróconej na południe, służąca do uprawy figi jadalnej. W polsce spotykana często od 17 w w powiązaniu z ogrodem uzytkowym.
Furta - masywne drzwi jednoskrzydłowe łączone z bramą wjazdową lub jako samodzielne przejście w ogrodzeniu
Gabinet ogrodowy - mała sala ogrodowa lub obszerna altana o konstrukcji trejazowej.
Gaj - przestrzen ogrodowa porosnieta naturalną gęstwiną drzew i krzewów.
Ganek - przybudówka ze schodami przed wejsciem do budynku nakryta dwuspadowym daszkiem wspartym na słupach, filarach lub kolmnach. Często połączonych balustradą a niekiedy zamknieta scianami z oknami. Służy jako przejście na podwurze dziedziniec lub do ogrodu.
Gęsiej stopki układ - układ trójpromienisty dróg złożony z osi środkowej i dwuch ocznych przypominający zarys śladów gęsich nóg od których przyjeła się nazwa. Popularna w ogrodach barokowych.
Giardino secreto - mały ogród ozdobnoużytkowy wydzielony ogrodzeniem z więkzego załozenia ogrodowego uzsytuowany rzy domu przeznaczonym do uprawy kwiatów i ziół oraz do kameralnego wypoczynku. Występuje głównie w ogrodach renesansowych i barokowych.
Gołebnik - budowla ogrodowa służaca jako mieszkanie dla ptaków i gołębii często w formie ozdobnych pawilobnów, domków, wierz, baszt, rozpowszechniony w ogrodach romantycznych.
Grota ogrodowa - wnętrze wydrążone w zboczu wzgórza pod tarasem jako nisza w mórze oporowym lub w formie wolnostojacej budowli służące do wypoczynku lub ochłody. Ozdabiano je muszlami i wykładzinami z drobnych kamieni lub na wzór naturalnych sklepionogłazów (grota rustykalna)
Herbarium - zielnik - średniowieczny ogróedk przeznaczony do uprawy ziół leczniczych i przypraw kuchennych zazwyczaj stanowił wydzilony fragment większego założenia ogrodowego.
Hortus conclucus - sredniowieczny ogródek różany usytuowany prezy budynku mieszkalnym otoczony murami i przeznaczony do uprawy róż ale też innych kwiatów i ziół oraz do wypoczynku zazwyczaj wyposażony w studnie i fontanne ławy darniowe i altanę.
Kanał - sztuczny zbiornik wody o wydłużonym kształcie i regularnych brzegach stosowany od renesansu w założeniach ogrodowych na terenacgh nizinnych początkowo jako granica i ochrona ogrodu a w baroku zazwyczaj na głównych osiach kompozycyjnych.
Knotted beds - parter wezłowy - płaskie kwietniki osdobione ornamentem z przeplatających się pasm. Pasma były tworzone z roślin kwiatowych obwiedzionych żywopłotem na tle żwiru, piasku, muszelek albo z waskich scierzek na tle trawnika lub płaszczyzny kwiatowej rozpowszechniony w ogrodach 16w.
Kopiec - sztuczna góra usypywana w celu uzyskiwania wyżzegu punktu widokowego lub dominaty kompozycyjnej w ogrodzie na wierzchołku zazwyczaj stosowano altanę. Występuje w ogrodach renesansowych, barokowych i krajobrazowych 18 i 19 w.
Krzyrz św andrzeja - krzyż ukośny rozpowszechniony w planie ogrodów barokowych zwłaszcza przy kształtowaniu alei dróg jak też wewnatrz boskietów.
Ksystus - mały ogródek lub plac ozdobiony kwietnikami przed portykiem w rzymskich willach wiejskich.
Kwatera - element przestrzenny o zarysie kwadratu lub prostokąta wydzielony drogami i otoczony żywopłotem, szpalerem lub obsadzony drzewami wewnatrz kwatery urządzano kwietniki sadzawki, kopce widokowe lub sad, warzywnik, zielnik. Występuje głównie w ogrodach sredniowiecznych renesansowych i barokowych.
Labirynt - kręta droga wśród szpalerów o zawiłym przebiegu doprowadzająca do pałacu srodkowego gdzie zazwycaj umieszczono basen lub fontanne. Występuje zazwyczaj w ogrodach renesansowych w formie kwadratu z drogami łamiącymi się pod katem prostym lub koła z drogami koncentrycznymi. W ogrodach barokowych ma rozmaite kształty. Również asymetryczne. Stosowany jako wzór ormamentu w parterach żywopłotowych renesansowych ogrodów włoskich.
Łąka kwietna - ogród miłości, mórawa w ogrodach sredniowieczncyh sytuowana zazwyczaj poza murami zamku otoczona drzewami, krzewami, bindażami a wyposarzona w zdroje fonatanny i ławy darniowe ogrodzona. Służyła jako miejsce zabaw i spotkan młodzierzy dworskiej.
Monopteros - typ światyni starożytnej w formie okrągłej kolumnady przykrytej dachem rozpowszechniony w pawilonach ogrodowych 18 i 19 w.
Nimfeum - ozdobna budowla ogrodowa z źródłem naturalnym lub sztucznym rozpowszechniona w ogrodach renesansu i baroku.
Opgród miłości - , mórawa w ogrodach sredniowieczncyh sytuowana zazwyczaj poza murami zamku otoczona drzewami, krzewami, bindażami a wyposarzona w zdroje fonatanny i ławy darniowe ogrodzona. Służyła jako miejsce zabaw i spotkan młodzierzy dworskiej.
Opus topiarum (topiary work) - rosliny drzewiaste sztucznie strzyrzone w rżne formy geometryczne lub figuralne stosowane w ogrodach od czasów rzymskich rozpowszechnione zwłaszcza w anglii i holandii.
Oranżeria - pomaranczarnia - ozdobny budynek ogrodowy parterowy zazwyczaj jednownętrzowy i oświetlony jednostronie wysokimi i szerokimi oknami eksponaowanymi na południe ogrzewane od 0 do 5 stopni przeznaczone do uprawy bądź przechowywania w okresie zimy pomarańcz cytryn lub innych roslin egzotycznych wystę[puje głównie w barokowych ogrodach dworskich.
Palmiarnia - szklarnia specjalna przystosowana do chodowli palm używanych do ozdoby ogrodów w okresie lata lub służacych celom dydatktycznym rozpowszechniona od 19 w w ogrodach dworskich i póblicznych miejskich.
Parter - element płaszczyzny ogrodu o zarysoe geometrycznym stanowiacy płaski kwietniek z różnego rodzaju ornamentem może też stanowić gazon albo składac się z basenów.
Parter wodny Parterre d'eau - parter któreg głównym elementem jest jeden lub kilka basenów zazwyczaj w połączeniu kilku basenów z fontannami. Stosowany w rozwiazaniach barokowych oraz współczesnych.
Parter haftowy - parterre d'broderie - płaski kwietnik o układzie analogicznym do ornamentów haftu wyznaczony niskim zywopłotem na tle zwyiru lub piasku. Motywami ornamentów są zazwyczaj rosliny, niekiedy herby bądx inicjały. Często łaczony był ornament o motywach roslinnym i idelikatnym rysunku rzywopłotowym z geometrycznym wzorem głównym żywopłotowo kwietnym o gróbszych liniach złożonych z obwódki zywopłotowej i kwiatów rozpowszechniony w ogrodach barokowych.
Parter gazonowy albo angielski parterre a'langlaise tworzył trawnik z wycietymi scierzkami według geometrycznego wzoru oraz rabata okalająca parter.
Parter korpantymentowy - jest odmianom parteru haftowego w ukłądzie symetrycznym.
Parter oranżeriowy - wyróznia się harakterystycznym motywem oranżeriowych drewek kubłowych ustawianych licznie na okres lata w szpalerach pojedynczych lub podwójnych wzdłórz dróg albo na rabatach. Wystepowały zazwyczaj w otoczeni aranżeii.
Parter rabatowy - harateryzuje się symetrycznym podziałem na wzorzyste rabaty kwiatowe otoczone scierzkami posypywanymi piaskiem lub innym barwnym materiałem.
Parter węzłowy - płaskie kwietniki osdobione ornamentem z przeplatających się pasm. Pasma były tworzone z roślin kwiatowych obwiedzionych żywopłotem na tle żwiru, piasku, muszelek albo z waskich scierzek na tle trawnika lub płaszczyzny kwiatowej rozpowszechniony w ogrodach 16w.
Parter wodny - parter któreg głównym elementem jest jeden lub kilka basenów zazwyczaj w połączeniu kilku basenów z fontannami. Stosowany w rozwiazaniach barokowych oraz współczesnych
Patte d'oie - układ trójpromienisty dróg złożony z osi środkowej i dwuch ocznych przypominający zarys śladów gęsich nóg od których przyjeła się nazwa. Popularna w ogrodach barokowych.
Perystyl - przestrzeń ogrodowa dziedziniec lub plac otoczony dookoła portykiem kolumnowym rozpowszehcniony w budownictwie mieszkalnym stariożytnej grecji lub rzymu.
Podest - albo spocznik oznacza poziomą płaszczyznę podwyzszona względem drogi, placu lub tarasu sytuowaną przed różnego rodzaju wejściami a ponadto poziomą płaszczyzne dzielącą poszczególne biegi schodów i ramp.
Pomaranczarnia - ozdobny budynek ogrodowy parterowy zazwyczaj jednownętrzowy i oświetlony jednostronie wysokimi i szerokimi oknami eksponaowanymi na południe ogrzewane od 0 do 5 stopni przeznaczone do uprawy bądź przechowywania w okresie zimy pomarańcz cytryn lub innych roslin egzotycznych wystę[puje głównie w barokowych ogrodach dworskich.
Prato - (pratum commune) publiczny ogród miejski urządzany w sredniowieczu poza murami miasta jako duza łąka spacerowa z alejami, stawami zdrojami itp. Przeznaczony dla wypoczynku oraz jako miejsce zabaw dla mieszczan.
Prospekt - widok z określonego punktu wzdłórz osi kompozycyjnej ogrodach wykorzystywany dla powiazan poszczególnych elementów lub częsci lub całosc przy wykorzystaniu alei duktów kanałów i kulis.
Ptaszarnia - woliera duza klatka na ptaki w sredniowieczu występuje często w łaczeniu ze zwierzyncami od renesansu zazwyczaj w formie budowli w ogrodach.
Rampa - pochylnia komunikacyjna o łagodnym spadku słuzaca do pokonywania próżnicy poziomów występuje w ogrodach tarasowych 17 i 18 w.
Rosarium - wyodrębniony fragment większego założenia ogrodoewego do uprawy ropóz różnych gatunków i odmian. Rozpowszechnione od 19 w.
Sala ogrodowa - element przestrzenny o charakterze dużego wnętrza ogrodowego sytuowanego w boskietach. Wyznaczonego strzyżonymi ścianami szpalerów trejażem lub berso zależnie od okazłaosci całego ogrodu ozdabiano sale rzexbami, parterami, basenami fonrtannami. Rozpowszechniony w ogrodach barokowych.
Salon ogrodowy - główne i najozdobniejsze wnętrze w ogrodzie barokowym przylegające do pałacu na górnej osi załozenia pełni funkcje letniego pałacu urządzane na planie kwadratu, prostokąta lub półkola. Otoczone scianami strzyrzonych drzew ozdobione parterami, basenami, rzexbami oraz roslinami oranżeryjnymi w donicach.
Szpaler - drzewa lub krzewy zasadzone w szeregu jedno przy drógim strzyżone lub o formach geometrycznych, naturalnych o wysokosci powyzej przeciętnej wzrostu człowieka.
Szpaler włoski - reprezentuje typ półpełny z geometrycznie ukształtowaną cześcia na wysokości koron drzew a z pozostawieniem wolnych pni drzew.
Sztuki wodne - urądzenia hydrauliczne konstruowane specjalnie dla celów zabawy i rozrywki np. ze strumieniami wody oblewajacymi osonę niechcacy uruchamiajaca ukryty mechanizm z zapadajacymi się mostkami, organami wodnymi itp. Rozpowszechnione w 18 w.
Taras - forma terenu stanowiąca wyrównaną płaszczyznę gruntu koncząca się stroimym uskokiem. Morze być naturalne labo sztuczny ujęty murem oporowym lub skarpa ziemną wystepuje często w ogrodach renesansowych i barokowych.
Teatr ogrodowy - wnętrze ogrodowe urządzpne dla celów widowiskowych ze scena i kulisami, z widownia zazwyczaj amfiteatralną ujmowane strzyyżonymi szpalerami. Często ozdabiane rexbami i fontannami. Wystepuje w ogrodach barokowych. Niektóre teatry mają charakter dekoracyjny wyłacznie.
Trejaż - albo trejaż arzurowa sciana z kraty drewnianej pokr\yta roslinami pnacymi stosowany do ogrodzen albo obramowania wnętrz gabinetów i salonów wnętrz ogrodowych rozpowszechniony w ogrodach barokowych.
Vertugadin - jest preciwienstwiem głębnika i stanowi rodzaj platwormy terenowej wyniesionej ponad powierzchnie terenu otaczającego często w formie półkola i na zakonczenie głównych kierunków kompozycyjnych. Występuje w ogrodach barokowych.
Wgłębnik - parter wgłębiony zazwyczaj z trawnika o geometrycznym zarysie, którego część środkowa też geometryczna jest obnizona. Stosowany często w ogrodach barokowych, salonach, salach i gabinetach ogrodowych oraz od końca 19 w.
Widok - widok z określonego punktu wzdłórz osi kompozycyjnej ogrodach wykorzystywany dla powiazan poszczególnych elementów lub częsci lub całosc przy wykorzystaniu alei duktów kanałów i kulis.
Wirydarz - mały ogród ozdobny, kwadratowy lub prostokątny wewnątrz zabudowan klasztornych otoczony krużgankiem z arkadami otwartymi do wnętrza ogrodowego zazwyczaj ma geometryczny podział z akcentem srodkowym w postaci studni, fontanny, rzeźby lub drzewa.
Wiwarium - sadzawka lub inny zbiornik wody z chodowanymi specjalnie drobnymi gatunkami ryb, ptactwa wodnego i roslin wodnych.
Woliera - duza klatka na ptaki w sredniowieczu występuje często w łaczeniu ze zwierzyncami od renesansu zazwyczaj w formie budowli w ogrodach.
Zdrój - źródło naturalne lub sztuczne w pływie wody na powierzchnieterenu ujęte obudowa w ogrodach urządzane są dla celów dekoracyjnych często w powiazaniu z kanałem, basenem kaskada itp.
Zegar słoneczny - urzadzenie do określania czasu za pomoca cienia rzucanego przez wskazówkę na tarczę z pocdziałka godzinową znany od starożytności w ogrodach rozpowszechniony jako element dekoracyjno użytkowy od 17w.
Zielnik - sredniowieczny ogródek preznaczony do uprawy ziół leczniczych i przypraw kuchennych zazwyczaj stanowił wydzielony fragment wiekszego załorzenia ogrodowego.
Żywopłot - drzewa lub krzewy sadzone gesto w jednym lub kilku szeregach oraz strzyżone lub o formach geometrycznych naturalnych o różnej wysokosci lec nie prekraczające precietnego wzrostu człowieka stosowany do ogrodzenia pogrodów obramienia kwater i trawników, na kwietnikach.
Charakterystyczne cechy sztuki ogrodowej to: - skala, funkcja, materiał, wzorce i fascynacje
I. Skala - to: 1.założenie ogrodowo urbanistyczne oznaczają połączenie miasto z dołączonym kompleksem ogrodowym np. cassel niemcy dawne miasto sredniowieczne dla którego wykorzystywano ogród wraz z pałacem w 17w. Typowe rozwiazanie dla epoki baroku miasta zarówno miejskie lub w większej częsci przypadków własciciele prywatni. W takich przypadkach rozwiazania architektoniczne (drogi owalne place) są analogiczne zarówno w mieście jak i w parku ztworzonym w późniejszym czasie niż dane miasto.
Tendencje widnokręgu - ogród nie posiadajacy ram czy granic (rozpływa się trwa na całym obszarze widokowym.
Promenady, planty itp. - miejsca spacerowe powsyałe na starych dawnych fortyfikacji średniowieczncyh. Np. kolonia - zielen wypełniająca szerokie pasy roślinne otaczajace promenadę np. szprotawa korzuchów.
Place - opcharakterze podkreślajacym odrębne różne mozliwosci kompozycji
Ogrody we wnętrzach - to są donice, rośliny egzotyczne połąączone z przymusem posiadania szklarni lub tzw. Przedogrody czyli np. okna kwiatowe, ogrody zimowe.
II. funkcje a. manifestacja statusu propaganda pozycji społecznej b. użytkowe dla nielicznej grupy osób rekreacyjne itp. c. uzytkowe dla masowego odbiorcy - ogrody póbliczne: - spacerowe, rekreacyjne, wypoczynkowe, informacyjne, wzorcowe, dydaktyczne d. Mobilitujące - zieleń na skwerach i placach przy muzeach budynkach publicznych czego by nie było można spotkac w sredniowieczu. E. Dekoracyjna ozdobna - rzemiosło artystyczne. F. Wystawiennicza.
III. materiał: 1. roslinny materiał rodzimy i aklimatyzowany - rodzaj materiału nasadzeniowego miał wpływ na nurt kompozycyjny ściśle określony w danym okresie epoki. Kolekcjonerstwo - moda epoki wpływała na to jakie rosliny dominowały i wykorzystywane w kompozycji ogrodowej np. romantyzm - rosliny rodzime i naturalność. Morzaków - pierwszy i najwazniejszy park w centralnej europie należący do niemiec. Wieksza część lerzy po stronie polskiej.2 ogrody mieszane - kompozycja strefowa. Typowe dla romantyzmnu: pałac część centralna, strefa geometryczna - najbliższe otoczenie, strefa swobodna - krajobrazowa, strefa nie zmieniona przez ingerencję człowieka.
IV. wzorce - fascynacje: sztuka antyczna - ciagi komunikacyjne alej wokół placów (owal, centralmność umiejscowniea formy), gatunki sztuki rzeźbiarswo malarstwo (swiatłocienie ) róznorodnosć barw poszczególne zestawienia, jednobarwność, kontrastowość. Sztuka dalekowschodnia. kultura pierwotna. Bryły i rzeźby.
Podteksty symboliczne - ogród zawsze w załorzeniu posiadał podtekst o symbolice nawiazującej do rajuczegos lepszego idealnego itp.
Modrenizm - jest to statystyczne pojecie ogrodów termin tereny zielone
Sztuka sredniowiecza - epoka trwajaca blisko 1000 lat (477 - 1472) metody poznania swiata to jest wiara intelekt rozum i emocje. Charakteryzowała się ta epoka teocentryzmem czyli w ośrodku zainteresowania znajdował się bóg wiara i religia.
Intelekt i rozum - został darowany od boga dzieki czemu jesteśmy w stanie dojsć do poznania otaczającego świata z badania tego co niezrozumiałe nauka to potęga. Charakterystyczne dla antyku, renesansu, oświecenia itp. Ukazanie emocji nastapiło w baroku.
Cosmocentryzm - związany z tym zchierarchizowanie społeczeństwa.
Wzornik ogrodników średniowiecza to biblia - bóg porównany do ogrodnika stworzyciela ogrodu raju. Nawiazanie rooślin do nazego zycia. Rośliny na zimę zamierają a wiosna ponownie powstaja do życia. Symbol zmartwychwstania.
Powstarzanie aktu kreacji - przez to określenie rozumie się prez zakładanie ogrodów
Raj - miejsce symboliczne dla wszystkich organizmów zywych.
Ogród sredniowieczny to miejsce zamknięte, hortus conclusus nawiązanie do tematyki maryjnej - czystości, bramy - rozumiane jako ochrona i opieka.
Typy - sakralne zakonne, dworskie, pierwsze proto ogrody społeczne, publiczne.
Ogrody klasztorne - od 10 do 14w. Rodzaje zakonów bractwa i pustelnicze erenickie. Bractwa to o działalnosci agralnej, żebracze na łasce możnowładców miast zakładane na terenie miasta, eremickie - kontemplacyjne poza miastem.
Ogród w wirydarzu - wewnetrzny dziedziniec z 3 stro otoczony budynkami klasztoru a z czwartej był kościół - kształt najczęsciej kwadratu czasami okregu - liczba 4 rzeki raju strony świata - posrodku punkt centralny ptrzejscie dwuch dróg czyli znak krzyrza jest to oś świata, - punkt centralny znajdowała się studnia lub woda symbol zycia, zmartwychwstania chrystusa. - krzew różany czerwony to była męka i zmartwychwstanie, białe to jest symbolika maryjna - symbolika ukryta funkcja kontenplacji - krużganki duze okna lub arkady ciągnące wokół wirydarza - wysypane piaskiem bądx porosniete trawą, - ścierzki zwirowe lub kamieniste - koncepcja astazy - wpływ kultur judaistycznej syryjskiej i arabskiej.
Ogród eremicki - pojedyncze ereny wirydarzu do których dołączony był ogród pustelniczy - zamknięte, podzielone kryrzem n 2 częsci, - brak króżganków. Charakterystyczną cecha jest łączenie sadów z cmentarzami. Brak podiału na ogród urzytkowy i ozdobny oraz drzew nie bedacych owocowymi.
Działalnosć agrarna - innowacja wprowadzana do rolnictwa i nowe gatunki sprowadzane rosliny z włoch i fracncji miedzy innymi winorośl - ogrody ziołowe, - ogrody pełne kompleksowe z załozenia, sady ważywniki itp.
Ogrody dworskie - 13 w powsrtawały w wolnych przestrzeniach miedzy fortyfikacjami, - dzięki tworeniu się klasy rycerstwa pojawienie się muzyki swieckiej, liryka - nadal silnie osadzony w załorzeniach i zasadacy religijnych - ogród zamknięty - nawiazuje do raju w swobodzie kompozycji, - wypełnianie to łąka kwietna, zestaw ziół i kwiatów kwitła od wczesnej wiosny do jesieni. - rabaty nastawione na ozdobne kwiaty i zioła lecznicze. - drzewa w kompozycji nieregularnej różnogatyunkowość - zwana ogrodami miłości stały element xródla i studnie - bardzo zmysłowe miał oddziaływac na każdy zmysł, wzrok, smaku słuchu i dotyku. Dbli w szczególności o ptaki oraz jerze daniele i kuny. - zróżnicowane faktury kora i liście - póxniej powstawały w oddaleniu od zamku.
Proogrody póbliczne - mało miejsca duża zabudowa - tereny poza miastem pastwiska i łąki, - miejsce wypoczynkowe, spacerowe, wykorzystywane najcześciej w czsie świat, - ławy darnmiowe, kopczyki z ziemi, miejsca siedzące, - połaczone z ciekami wodnymi, - wysadzane aleje lub szpalery drzew - pratum = błonia łąki do szybkiego przekształcania w ogród póbliczny.
Sztuka renesansu (odrodzenia) - epoka renesansu to czasy które w bardzo szerokim pojeciu zmieniły dotychczasowy pogląd na swiat. Renesans odszesł od średniowiecznych załorzen, swój początek miał w drógiej polowie 16 w we włoszech. Załozenia - najbardziej istotne jest to iż nawiazywał do starozytnosci, cechowało się to prekładami literatury antycznej na jezyki narodowe oraz bardziej szeroka twórczoscia artystyczną. Rozwijała się takie nauki jak matematyka i empiryzm. W centrum zainteresowania znalazł się człowiek a nie bóg jak to było w sredniowieczu. Nie oznacza to ze ludzie odchodzili od religii cały czas byli wierzacy przywiazwyano duża uwagę do wykształcenia ideał człowieka to osaoba wszechstronnie wykształcona.
W ogrodach - Wazna cechą były matematyczne rozwiazania tzw bardzo geometryczne, podstwawowe figury idealne to koło i kwadrat za pomoca podziałów geometrycznych chciano oddać wielkosć wszechswiata i tworzyc go. Przyrode niezmienioną traktowano jako chaos usystematyzowanie równowaga, geometryzm, charmonia jeność. Ogród w renesansie był zamknięty odgrodzony od przyrody dziekiej i niezmienionej. Tworzone dla człowieka kamerachy słuzy człowiekowi.
Humanizm - antropocentryczna filozofia, pogląd
Kwatery tworzyły powtarzający się modół.
Drzewa pomniki - czyli elementy pionowe były wkomponowane w sposób przemyślany, rytmiczny w celu uzyskania doznan estetycznych. Brak symboliki religijnej, nie nawiazywano do przekonań biblijnych pojawiała się moda na strzyżenie zarówno trawników jak równierz krzewów (proste bryły geometryczne aby nawiązać do geometrii i charmonii.
Perspektywa - nowy motwyw w sztuce.
Bardzo istotne było idealne połaczenie ogrodów z pałacanmi. Ogród to miejsce kultu filozofii, sztuki, literatury w ogrodzie miały miejsce ważne rozmowy na różne tematy.
Gloryfikacja nauki i umysłu ludzkiego obiawaiła się przez stawianie pomników itp. Natomiast glryfikacja rodu to np. inicjały daty waznych wydarzeń oraz dynastyczności.
Sjena wenecja i rzym miasta o cudownych i wspaniałych ogrodach
Akademia platońska to pierwowzór dla medyceuszy do stworzenia w swoich ogrodach czegośc podobnego.
Villa d'este - typ tarasowy
Villa lante - rozdzielenie funkcji mieszkaniowej brak dominujacej cześci kilka budynków typ tarasowy, aleje spacerowe, place, labirynty, amfiteatry,
Willa - jest to miejsce zamieszkania - wyrózniamy miejskie i podmiejskie- utopijny wzór głoszacy wzajemnie zależnosci miedzy włascicielem a poddanymi. ZPrzymierzający stosunmki rodzinne zależnosci rodzice dizeci. Wynikało to z chęci ucieczki od konwencjonału starych zasad oraz etykiety. W
Wszystkie elementy orgodu i otoczenie majatku miało tworyc wspólną całośc. Warzne stay się sady parki winnice jako miejsca spacerowe.
Typ kwaterowy - na płaskim trenie.
Typ tarasowy - na zróznicowanych wysokościach optycznie ogród otwarty.
Dorgi rensansowe - nie za szerokie do 5 m. - miały słuzyc wyłącznie komunikacji w ogrodzie, - poprzez soacerowanie, prejście całego ogrodu sprawia, że poznajemy założenia i mysl prewodnia twórcy.
Kolekcjonerstwo - to pierwsze prywatne galerie - pomniki antyczne , roslinność sporowadzona z bliskiego wschodu.
Pojawienie się roślin z bliskiego wschodu wyprawy kryza oraz wielkie odkrycia geograficzne czyli rośliny z obu ameryk oraz z azji spowodowało uprawe tych roślin w pojemnikach kubłowych. W czasach wojen francusko włoskich doszło do rozprzestrzeniania się stylu włoskich twórców na francje a nastepnie niemcy, niderlandy oraz brytania. 16 w ekspansja na inne kraje.
Tworzono kopce, głębniki, labirynty miał pobudzac do reflekcji element linearny sadzawki, fontanny.
Labirynty nawiązywały do mitologii w polsce moda na sprowadzenie włoskich architektów. Niderlandy jako jeden z wiekszych kolonizatowór nowego swiata prełom 16 i 17 w to okres tulipanomanii.
Tulipany osiągały astronomiczne ceny dwuch pięciu cebul osiagały równowartosć domu. Ich ogrody w których chołdowano kwiatom sprawił że styl ten jest bardzo charakterystyczny różniacy się. Kwiaty ich barwa a także otoczenie ogrodu kanałem wodnym to cechy charakterystyczne.
Idealne proporcje i równowaga oraz symetria w projektach ogrodowych.
Manieryzm - tworzenie antyarchitektury roslinnej, ścierzki aleje wzdłóz których tworzono stelarze metalowe lub drewniane po których wspinały sierosliny.
Sztuka wodna - ukryte fontanny, sadzawki uruchamiane mechanicznie prez ukryte systemy pod kaflami, kamieniami znajdował się włącznik.
Ogrody botaniczne - powstawały najcześciej przy uniwersytetach w celach naukowych. Projektowano na zasadzi koła i kwadratu w[isane przemiennie w siebie. Koło to oznaczało wartosci duchowe a kwadrat wartości ludzkie. Tworzone na potzreby naukowe a nastepnie dla stworzenia sysytematyki, nauki aklimatyzacji, rozmnarzania i wyhodowania.
Kopie i odlewy aby umieścić je w ogrodach, aby zrealizować plany architektoniczne odlewy ze względu na miejsza odporność wprowadzane zostały do wnętrz a zarazem z nimi roslinność kubłowa.
Sztuka barokowa - formalnie jest to epoka w której kontynowano założenia renesansu. Różnica polega na oddziaływaniu na emocje. Działano kontrastem brak równomiernego i rytmicznego komponowania. Polegało na zaskakiwaniu widza. Labirynt trójwymiarowy, w którym można się zagubic - element dynamiczny gry i zabawy.
Rośliny - to zwykła masa, która można dowolnie kształtować. Brak pojedynczych elementów roślinhych - jest to traktowane jako ogół bryła do uformowania znacznie większa powierzchnia do kilku teysięcy hektarów niż to było w renesansie. wpływ filozofii kartezjusza to jest wszechświat to mechanizm boski, który uruchomiony działa wg specyficznych okreslonych zasad i nikt i nic nie może cos zmienic.
Typy:
Włoski - jest to silniejsza kontynuacja renesansu.
Francuski - monumentalny - wypełza poza granicę ogrodu ogarnia teren przy posiadłości.
Nurt francuski - vaux le vicome - do 1861 r powstał, ministra skarbu jego twórca jest andre le notre. Typowy ogród prywatny ale preznaczony dla nas wszystko tak zorganiozowane by odbywajace się imprezy z okzji swiąt nie byłu urządzane we wnetrzach pałacu. Szerokie drogi przeznaczone dla wielu ludzi, cel widowiskowy teatralny i towarzystki.
Komplementarne dzieło sztuki wokół jednego dzieła sztuki wprowadzano inne dziedziny sztuki np. malarstwo iluzjonistyczne.
Teatralność - pałac był naturalnym tłem, odbywały się predstawienia tea\tralne, opery, koncert i pokazy ogni sztucznych.
Karuzel - forma przedstawien z wykorzystaniem akwenów wodnych by przedstawić warezne bitwy morskie, sztuk propagandowa władców i kościowła. Ogród ma podkreslić wielkosć i wyższość właściciela jego rodu.
Wersal 1661 - 1668 twórcy andre le notre oraz architekci rzexbiarze i malarze dla ludwika 10. olbrzymi teren. Pałac w stosunku do ogrodu jest minimum 9000 ha. Początkowo za czasów ludwika 13 byłą to miejscowość w któ®ej znajdował się mały pałacyck mysliwski
Boskiety - są to strzyżone wokół slonu ogrodowego duzo wysokiej roslinnosći. Basen 1,5 km 23 ha o różnych kształtach
Gloryfikacja ludwika 14 poprez alegorię rzek mórz i oceanów, panowanie nad swiatem - alegorie pór orku nocy i dnia panowanie nad przyrodą. - główna os wschodu i zachodu, - główny parter wodny z którego wyłania się apollo, - okrągłe place z promienistymi ścirzkmi.
Rampy i schody partery węzłowe i postumenty: - wprowadzano wiele rzeźb i postumentów, figury w róznych pozach z dobierana tematyką np. wersal, owidiusz i jego metamorfozy zwierzęta. Dynamizm wody płynącej - efekt źródeł, fontann, wodospadów i kaskad w boskietach ich centralnej częsci znajdowały się salony, które zaskakiwały zzwiedzajacych. Tereny pobliskie to najczęściej lasy otaczajace posiadłosć.
Kanały wodne to specyficzna granica.
Daty:
529 r p n e zamknięcie akademii platońskiej.
2000 p n e - 529 r p n e - antyk
529 p n e - 1492r - sredniowiecze
1492r - 1600r - renesans
1600 - 1750 - barok
1730 - 1820 - oświecenie
1790 - 1870 - romantyzm
1830 - 1918 - pozytywizm
1900 - 1910 - młoda polska
1918 - 1970 - modernizm
1970 - ... - wspólczesność
1453 upadek konstantynopola.