ANGIOGRAFIA

Badanie nazywane jest również: BADANIE RADIOLOGICZNE NACZYŃ
Nazwa zwyczajowa: Angio, Badanie naczyniowe

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Badanie polega na uzyskiwaniu obrazu naczyń przy pomocy promieniowania rentgenowskiego. W prawidłowych warunkach naczynia krwionośne nie są widoczne na zdjęciach rentgenowskich. Aby móc je uwidocznić, należy do światła naczynia wprowadzić środek cieniujący (kontrast) silnie pochłaniający promieniowanie rentgenowskie. Wypełniając wnętrze naczynia, kontrast uwidacznia się na zdjęciach rentgenowskich jako jednolity cień układający się zgodnie z przebiegiem badanych naczyń. Technika arteriografii opiera się na dwóch zasadniczych metodach badania. Pierwsza polega na bezpośrednim nakłuciu tętnicy (tzw. metoda Dos Santosa) i następnie wstrzyknięciu przez wprowadzoną do naczynia końcówkę igły środka cieniującego (najczęściej jest to uropolina), który wypełnia światło naczyń krwionośnych. Jednoczasowo wykonywane są serie zdjęć rentgenowskich pozwalające na uwidocznienie naczyń i ewentualnych ich nieprawidłowości (np. zwężenie naczynia). Druga metoda polega na cewnikowaniu tętnicy tzw. metodą Seldingera. Metoda ta polega na nakłuciu dużej tętnicy (udowej, pachowej, ramiennej) specjalną igłą (kaniula), poprzez którą wprowadza się elastyczny prowadnik. Następnie usuwa się igłę tak, aby po prowadniku móc wprowadzić cewnik do światła naczynia. Do zewnętrznego końca cewnika podłącza się najczęściej automatyczną strzykawkę, za pomocą której podawany jest środek cieniujący do światła tętnic. Środek ten, mieszając się z płynącą krwią, dokładnie wypełnia światło naczynia, dzięki czemu podczas wykonywania zdjęć rentgenowskich dokładnie widać obraz wnętrza naczyń. Cewniki, które wykonane są z elementów zawierających metale, są widoczne na zdjęciach rentgenowskich, co umożliwia wprowadzenie ich końcówek do określonych naczyń stale kontrolując na ekranie monitora rentgenowskiego miejsce, gdzie znajduje się cewnik . Jest to zasada tzw. wybiórczej (celowanej) arteriografii. Obie metody: Dos Santosa i Seldingera są jednakowo szeroko stosowane w różnych modyfikacjach, w zależności od badanej okolicy i celu badania.
Najnowsza metoda badania (tzw. cyfrowa angiografia subtrakcyjna - DSA) polega na wykorzystaniu specjalnego wzmacniacza rentgenowskiego oraz komputera przetwarzającego obraz rentgenowski w celu eliminacji ewentualnych struktur kostnych i pozostawienie wyłącznie cieniów naczyń krwionośnych. W trakcie angiografii naczyniowej celem dokumentacji badania, istnieje możliwość zarejestrowania obrazu w dowolnym momencie na zdjęciu rentgenowskim. Nowoczesne aparaty do wykonywania angiografii mają także możliwości zarejestrowania całości badania na taśmie filmowej lub na kasecie wideo. Badanie naczyniowe należy obok badania rezonansu magnetycznego do najdroższych badań rentgenowskich.

CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Badanie daje możliwość wykrycia i określenia rodzaju zmian patologicznych w obrębie naczyń, np.: utrudnienie przepływu krwi, zmiana kształtu naczynia i narządów. Szczególnym rodzajem badania jest ocena naczyń wieńcowych serca czyli tzw. koronarografia. Ponadto, badanie angiograficzne służy wykryciu patologicznych naczyń poprzez uwidocznienie ich nieprawidłowego ułożenia przestrzennego. Badanie można jednocześnie połączyć z zabiegiem leczniczym, polegającym na podaniu w żądane miejsce w układzie naczyniowym leku (chemioterapeutyk, leku rozpuszczającego skrzeplinę) lub na wykonaniu terapeutycznego zamknięcia naczynia (zapobieganie krwotokom, wywoływanie martwicy tkanki guza nowotworowego).

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA
W postępowaniu diagnostycznym

Podejrzenie zmian naczyniowych w mózgowiu (malformacja naczyniowa, tętniak naczyń mózgowych). Podejrzenie guza mózgu - możliwość uwidocznienia unaczynienia patologicznego. Guzy i zwężenia tętnic nerkowych. Podejrzenie zmian miażdżycowych w naczyniach w obrębie aorty, naczyń miednicy oraz naczyń kończyn dolnych. Podejrzenie tętniaka aorty i dużych naczyń. Guzy wątroby. Zmiany miażdżycowe w naczyniach szyjnych. Inne.

W postępowaniu interwencyjnym

Poszerzanie zwężonych naczyń cewnikiem zakończonym specjalnym balonikiem. Zamknięcie światła (embolizacja) pojedynczych naczyń specjalnymi spiralkami (np. zamykanie naczyń w malformacji naczyniowej). Podawanie w obrębie zmiany patologicznej leków za pomocą cewnika wprowadzonego do naczyń ( np. chemioterapeutyków w nowotworach). Rozpuszczania zatorów tętniczych przez podawanie leków przez wprowadzony do tętnic cewnik, którego końcówka znajduje się w pobliżu zatoru (najczęściej jest to skrzeplina). Inne.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Do badania należy zgłosić się na czczo. Każdy pacjent musi osobiście podpisać zgodę na przeprowadzenie badania,, zapoznając się wcześniej z trybem badania i ewentualnymi następstwami. Przed badaniem pacjent otrzymuje leki uspokajające. W przypadku pacjentów z wysokim ciśnieniem tętniczym konieczne jest przyjęcie leków obniżających ciśnienie krwi.
Badania nie wykonuje się u osób z wolem nadczynnym tarczycy uczulonych na jodowe środki kontrastowe,, wysokim ciśnieniem tętniczym krwi,, skazą krwotoczną. Unika się wykonywania badania u osób z alergią lub uczuleniem na leki. Patrz dodatkowo "Sposób przygotowania do znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania". Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym lub znieczuleniu ogólnym. U dzieci badanie wykonuje się w znieczuleniu ogólnym

BADANIA POPRZEDZAJĄCE

Badanie angiograficzne jest badaniem inwazyjnym,, toteż powinno być wykonane jako badanie ostatnie i tylko w przypadku istnienia bezpośrednich wskazań do badania. Zwykle badanie to jest poprzedzone tomografią komputerową w przypadku badania mózgowia badaniem ultrasonograficznym (USG) lub badaniem dopplerowskim. Wyniki poprzedzających badań dodatkowych powinny być dostarczone przed wykonaniem badania angiograficznego. Patrz dodatkowo "Badania poprzedzające znieczulenie w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych w rozdziale "Metody znieczulania".

OPIS BADANIA

Pacjent do badania układany jest na ruchomym stole, w pozycji leżącej na plecach (Ryc.17-1). Przed badaniem wykonuje się znieczulenie miejscowe w okolicy nakłuwanego naczynia. Miejsce nakłucia naczynia jest najpierw dezynfekowane, a następnie znieczulone miejscowo przez podskórne podanie środka znieczulającego. Lekarz badający nakłuwa odpowiednie duże naczynie igłą i następnie przez igłę wprowadza do światła naczynia prowadnik (wąski giętki pręcik o średnicy kilku milimetrów). Po wprowadzeniu prowadnika, a następnie po nim cewnika do określonego naczynia, wykonywane są serie zdjęć rentgenowskich równocześnie z podawaniem przez cewnik środka cieniującego. Równocześnie, przez ten sam cewnik, możliwe jest podawanie leków, poszerzanie naczynia bądź zamknięcie światła naczynia przez wytworzenie "czopów" (embolizacja).
Zwykle wykonuje się około 20 zdjęć rentgenowskich w różnych projekcjach (głównie boczne i przednio-tylne) celem dokumentacji badania. W trakcie wykonywania badania pacjent nie może się ruszać. Ponadto przez kilka sekund, kiedy podawany jest kontrast i wykonuje się zdjęcia pacjentowi, zwykle nakazuje się wstrzymać oddech. Podawanie kontrastu może wywołać krótkotrwałe dolegliwości ("uderzenie gorącej fali do głowy", bóle głowy, niekiedy zawroty głowy, szum w uszach lub błyski przed oczyma), o których natychmiast należy poinformować badającego.
Po wykonaniu badania lekarz wyciąga cewnik oraz zakłada opaskę uciskową na nakłute naczynie w celu zahamowania krwawienia. Patrz dodatkowo "Opis metod znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania". Wynik badania przekazywany jest w formie opisu, niekiedy z dołączonymi kliszami rentgenowskimi.

Ryc.17-1 Schemat badania arteriograficznego

CZAS
Badanie trwa zwykle około godziny, choć może się przedłużyć nawet do 2 godzin.

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE
Przed badaniem

Alergia. Aktualnie przyjmowane leki. Wyniki wszystkich poprzedzających badań. Wysokość ciśnienia tętniczego krwi. Obecność wola nadczynnego tarczycy. Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna). Ciąża.

W czasie badania

Wszelkie nagłe dolegliwości (np. ból). Jakiekolwiek objawy po podaniu dożylnego środka cieniującego (duszność, zawroty głowy, nudności).

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

Pacjent jest odwożony na wózku na oddział szpitalny, gdzie przez co najmniej 24 godziny powinien leżeć i nie wykonywać większych ruchów ciałem.
Patrz dodatkowo "Jak należy zachowywać się po znieczuleniu?" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU
Rzadko mogą wystąpić następujące powikłania:

Krwiak w miejscu nakłucia naczynia, Oderwanie części ściany tętnicy lub miażdżycowej blaszki przyściennej i spowodowanie zatoru naczyniowego, Przebicie ściany naczynia przez końcówkę cewnika, Wstrzyknięcie śródścienne środka kontrastowego, którego następstwem może być powstanie tętniaka naczyniowego, Zakrzep wewnątrznaczyniowy, Objawy wtórne po podaniu dożylnego środka kontrastowego (wysypka, zaczerwienienie i obrzęk skóry, nudności, wymioty, zawroty głowy, zapaść naczyniowa).

Patrz dodatkowo "Możliwe powikłania po znieczuleniu" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania". Jeśli jest taka potrzeba, badanie może być okresowo powtarzane. Wykonywane jest u chorych w każdym wieku. Nie może być wykonywane u kobiet będących w ciąży. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesięcznego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.

---