 | Pobierz cały dokument pozytywizm.nad.niemnem.ldquo.nad.niemnem.rdquo.doc Rozmiar 34 KB |
“Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej
Kiedy ukazało się “Nad Niemnem”, w 1887 r. drukował je “Tygodnik Ilustrowany, Orzeszkowa była już znaną pisarka z poważnym literackim i publicystycznym dorobkiem. Szczególne uznanie krytyki i czytelników zdobyły jej powieści w których dominowały “tematy narodowe” ujęte w ramy ideowych i literackich nurtów.
Powieść syntezą pozytywizmu
“Nad Niemnem” powstało w latach 1885 - 1886, a do rąk czytelników trafiło w przededniu 25 rocznicy powstania styczniowego. Było więc nie tylko przypomnieniem i uczczeniem wielkiego narodowego wydarzenia, ale przyniosło również refleksje związane z popowstaniową rzeczywistością, podejmowało trudny temat zachowania narodowej tożsamości, mimo klęski i pogrzebania nadziei na szybką realizację niepodległościowych marzeń.
Program pozytywistów - pokolenia, dla którego powstanie styczniowe stanowiło granicę “między dawnymi i nowymi laty”, był próbą szukania innych dróg, przynajmniej częściowego ograniczenia zależności.
W takim kontekście powieść Orzeszkowej traktować trzeba jako wykładnię tych powinności, które społeczeństwo polskie, okaleczone przez historię, musi podjąć, by stan totalnego zniewolenie i apatii ustąpił miejsca wierze w rychłe spełnienie “snów o potędze”.
Praca, nauka, korzystanie z osiągnięć techniki, otrzymują tu nowy wymiar - stanowią nie tylko drogę, na którą warto wstąpić dla udoskonalenia własnych umiejętności i zdobywania jednostkowych doświadczeń, ale stają się również nakazem moralnym, umożliwiają bowiem rozwój społeczny, są fundamentem przyszłej, wolnej Polski.
Myśl o przyszłości nie może przesłonić pamięci o korzeniach, rodowodzie, tradycjach, tym, co najdobitniej zaświadcza o narodowym trwaniu, mimo braku realnych granic państwa.
Te prawdy znalazły wyraz artystyczny w powieści Orzeszkowej.
Kompozycja utworu ma charakter dwuwarstwowy. Akcja powieści rozgrywa się co prawda w latach osiemdziesiątych wieku XIX , ale retrospektywne nawiązania stale przenoszą czytelnika w rok 1863 (czas powstania traktowany jest jednoznacznie pozytywnie).
Symbolika
W powieści rolę symboliczną odgrywają dwie mogiły:
grób mitycznych przodków, protoplastów rodu Bohatyrowiczów, Jana i Cecylii - niejako sankcjonuje i uświęca rolę tego zaścianka na ziemi nadniemeńskiej (symboliczny grób osnuwa legenda siegająca średniowiecza);
mogiła powstańcza to:
— symbol świętego czasu powstania, kiedy to wszyscy solidarnie, i dwór i zaścianek, poszli walczyć za wielką sprawę w imię wolności, równości, demokratyzmu i współpracy,
— swoiste miejsce pamięci narodowej, którym opiekują się Bohatyrowicze przechowywający wartości przez nią symbolizowane.
Symboliczną role odgrywa tu także przyroda nadniemeńska, pośród której się żyje i umiera.
Jej opisy, obszerne i barwne są hołdem złożonym naturze, ale stanowią także odniesienie do spraw, wobec których rzeka, bór, pola uprawne i drogi zachowują milczenie, są tylko ich biernym świadkiem.
W świecie przyrody, niekiedy tajemniczej i dzikiej, panuje wieczna harmonia, ład i wewnętrzny spokój. Świat ludzi kłóci się z tą naturalną jednością, choć powinien dążyć do życia z nią w symbiozie. Czas narodowej próby takiej zgody wymaga.
Obraz ziemiaństwa po powstaniu styczniowym
 | Pobierz cały dokument pozytywizm.nad.niemnem.ldquo.nad.niemnem.rdquo.doc rozmiar 34 KB |