Ustawodawca z różnych powodów, głównie - jak się sądzi - ze względu na dążenie do skracania tekstu (przede wszystkim w celu uniknięcia powtórzeń, ale nie tylko) stosuje rozczłonkowanie oraz kondensację norm prawnych w przepisach prawnych.

Rozczłonkowanie norm prawnych w przepisach prawnych

Rozczłonkowanie normy prawnej w przepisach prawnych polega na tym, iż:

1) poszczególne elementy konieczne struktury normy prawnej wysłowione są („zakodowane są”) w dwóch lub więcej przepisach prawnych (rozczłonkowanie syntaktyczne [składniowe]); lub

2) poszczególne elementy współwyznaczające treść normy prawnej wysłowione są („zakodowane są”) w dwóch lub więcej przepisach prawnych (rozczłonkowanie treściowe).

Rozczłonkowanie syntaktyczne (składniowe)

1. Elementy konieczne struktury normy prawnej:

- element wyznaczający klasę adresatów normy (A),

- element wyznaczający klasę okoliczności, w których norma znajduje zastosowanie (O - zakres zastosowania); uwaga: w zakresie zastosowania normy kompetencyjnej wskazany jest podmiot upoważniony (Pu) oraz czynność konwencjonalna (Ck), do dokonania której ów podmiot uzyskuje upoważnienie (kompetencję),

- element wyznaczający klasę nakazanych (zakazanych) zachowań, czyli zakres normowania (n/z Z - zakres normowania).

2. Dany przepis prawny może zawierać następujące elementy konieczne struktury normy prawnej:

a) b) e)

c) d) f)

3. Odnośnie norm merytorycznych, przepis, który zawiera co najmniej wskazanie klasy nakazanych (zakazanych) zachowań nazywany bywa przepisem merytorycznym zrębowym. Z kolei odnośnie norm kompetencyjnych, przepis, który zawiera co najmniej upoważnienie (tzn. wskazuje podmiot upoważniony i czynność konwencjonalną, do której ów podmiot uzyskuje upoważnienie) nazywany bywa przepisem kompetencyjnym zrębowym.

4. Przepis merytoryczny zrębowy może być przepisem zrębowym zupełnym [jeśli - tak jak w przykładzie a) - zawiera wszystkie elementy konieczne struktury normy] albo przepisem zrębowym niezupełnym [jak w przykładach b), c) i d)]. Z kolei przepis kompetencyjny zrębowy może być przepisem zrębowym zupełnym [jeśli - tak jak w przykładzie f) - zawiera wszystkie elementy konieczne struktury normy] albo przepisem zrębowym niezupełnym [jak w przykładzie e)].

5. Podstawowym zadaniem przy „rekonstrukcji” normy prawnej jest - w przypadku, gdy mamy do czynienia z przepisem zrębowym niezupełnym - odnalezienie przepisów zawierających pozostałe elementy konieczne struktury normy. Ale uwaga: często jest tak, że o zrębowości danego przepisu decydują przyjmowane przez nas założenia (np. założenie, iż w przepisie karnym wysłowione są - przynajmniej niektóre - strukturalne elementy konieczne dwóch norm merytorycznych, a mianowicie normy sankcjonowanej i normy sankcjonującej). Trzeba też zdawać sobie sprawę, że niekiedy elementy konieczne struktury normy znajdować się mogą w przepisach różnych tekstów prawnych (tj. w różnych aktach normatywnych).

Rozczłonkowanie treściowe

Po odnalezieniu przepisu zrębowego zupełnego (albo po „odtworzeniu” takiego przepisu w drodze odpowiedniego uzupełnienia przepisu zrębowego niezupełnego), trzeba sprawdzić, czy prawodawca nie zastosował techniki rozczłonkowania treściowego normy prawnej w przepisach prawnych, tzn. czy nie obowiązują przepisy modyfikujące treść poszczególnych elementów koniecznych normy [„A”, „O”, „Z”, „Pu” czy „Ck”].

Kondensacja norm prawnych w przepisach prawnych

Zdarzają się oczywiście takie przypadki, że poszczególne zdania w sensie gramatycznym tekstu prawnego (czyli przepisy prawne) wysłowiają pojedyncze normy. Często jednak prawodawca stosuje technikę kondensacji norm prawnych w przepisach prawnych.

Kondensacja norm prawnych w przepisie prawnym polega na tym, iż dany przepis prawny wysłowia:

1) więcej niż jedną normę prawną; lub

2) elementy więcej niż jednej normy prawnej.

1. Uwaga: kondensacją w przyjętym powyżej rozumieniu nie jest „kondensacja przepisów w przepisach” - przypadek taki zachodzi wtedy, gdy w jeden artykuł (paragraf czy ustęp) zawiera dwa lub więcej zdań w sensie gramatycznym.

2. W jednym przepisie prawnym mogą być wysłowione dwie lub więcej norm merytorycznych; dwie lub więcej norm kompetencyjnych albo norma merytoryczna i kompetencyjna (normy merytoryczne i kompetencyjne).

3. Przepis, w którym wysłowiono dwie lub więcej norm (względnie elementy dwóch lub więcej norm) nazywany bywa przepisem pluralnym.

4. Podstawowym zadaniem przy „rekonstrukcji” normy prawnej jest zatem także sprawdzenie, czy prawodawca nie zastosował techniki kondensacji i dokonanie tzw. dekondensacji po to, by w toku dalszej wykładni tekstu prawnego przepis pluralny potraktować jako dwa lub więcej przepisów wysłowiających normy prawne (lub ich elementy).

O

(Pu + Ck)

A

O

n/z Z

O

n/z Z

A

n/z Z

n/z Z

n/z Z

O

(Pu + Ck)

A

---