Materiały autorskie- dr Magdalena Błażek

Psychologia osobowości- 2005/06 (ćwiczenia, wykład)

POZNAWCZO- DOŚWIADCZENIOWA TEORIA JA (CEST- COGNITIVE-EXPERIENTIAL SELF THEORY)- SEYMOUR EPSTEIN

• Osobowość- dwa systemy- doświadczeniowy (emocjonalny) i racjonalny

• Człowiek posiada teorię świata, siebie i swoich relacji ze światem- znajdują się one w obu systemach.

Systemy wyodrębniły się, gdyż:

• osoby w silnym napięciu emocjonalnym i nie przeżywające emocji myślą inaczej. Emocje (myślenie osobiste, kategoryczne, konkretne, nierefleksyjne, zorientowane na działanie);

• emocje przezywane są w odpowiedzi na interpretację danej sytuacji a nie faktyczną sytuację (przedświadomy system interpretacyjny)

• człowiek zdaje sobie sprawę z istnienia dwóch sposobów odczuwania: doświadczenia (kierowanie się sercem), poznania intelektualnego (kierowanie się głową). Te systemy często wchodzą w konflikt.

• System doświadczeniowy- narracje, literatura piękna, mitologia

• Silniejsze reakcje na obrazy a nie słowa

Charakterystyka CEST

• Potrzeby człowieka: maksymalizowania przyjemności i minimalizowania przykrości; utrzymania stabilnego i spójnego systemu pojęć (Rogers, Lecky); przynależności, więzi z innymi (Bowlby); podwyższania samooceny (Adler, Allport, Kohut, Steele)

Składniki osobowości:

• Teoria świata- przekonania o naturze rzeczywistości, prawach rządzących światem

• Teoria siebie- przekonania o sobie, jakie jest moje Ja (wrogie-przyjazne)

• Teoria relacji Ja-świat (J. Nuttin- Ja- świat- struktura dwubiegunowa)- kontrola, skuteczność, możliwość zmiany świata

Na każdą teorię składają się oba składniki:

• w systemie racjonalnym- przekonania (świadome, dostępne, tworzone przez doświadczenie i społeczne przekazy)

• w systemie doświadczeniowym- schematy (przedświadome, ukryte teorie siebie i świata, generalizacje własnych emocjonalnie ważnych doświadczeń).

Schematy: opisowe (osoby stale się uśmiechające są niebezpieczne) i motywacyjne (jeśli się wysilę to osiągnę cel).

System racjonalny:

• analityczny

• związki przyczynowo-skutkowe

• zorientowany na proces

• zachowanie wynika ze świadomej oceny zdarzeń

• symbole abstrakcyjne (liczby, słowa)

• przetwarzanie powolne

• zmiany następują szybciej

• myślenie wymiarowe

• silnie zintegrowany

• doświadczany aktywnie i świadomie

• sądy wymagają uzasadnienia

System doświadczeniowy:

• holistyczny

• emocjonalny

• związki skojarzeniowe

• orientacja na wynik

• zachowanie wynika z przeszłych doświadczeń

• używa obrazów, metafor

• przetwarzanie szybkie

• wolniejsze zmiany

• sądy kategoryczne,

• dysocjacyjny- kompleksy

• doświadczanie bierne i przedświadome

• samoweryfikacja sądów

Zarządzanie zachowaniem:

• osobowość zarządza zachowaniem

• schematy poznawcze poprzez aktywizację kierują uwagą, przetwarzaniem informacji, nadają znaczenie, interpretują

• struktury motywacyjne: dążenie związane z funkcjonowaniem Ja, cele działania

• podmiotowa kontrola: oczekiwanie kontroli, skuteczności, orientacja na kontrolę, utrata kontroli

• monitorowanie siebie i samoregulacja: autokoncentracja, redukcja rozbieżności wewnątrz Ja, między zachowaniem a standardami

2