Średniowiecze
Początek = 476rne
1. Kolonat = pierwotny ustrój w Rzymie po upadku.
Opierał się na kolonach (byłych niewolnikach zajmujących się rolą)
Nadawanie ziemi kolonom w zamian za pewną ilość plonów
Próba ratowania imperium.
Kolonat =>system feudalny
2. Feudalizm = własność zwierzchnia i użytkowa
1 osoba była właścicielem, a druga ją uprawiała.
Forma nadawania ziemi przez władcę( Suweren) urzędnikom, rycerzom itp.
Właściciel nie był całkowitym dysponentem.
Trybut lenny = opłata za użytkowanie ziemi seniora
Stosunek lenny = relacje pomiędzy seniorem, a wasalem
Komendacja = stosunek lenny
Inwestytura = prawo nadawania lenna
Lenno = ziemia nadana
Drabina feudalna = struktura społeczna
Struktura lenna = rozwinięcie monarchii patrymonialnej
Średniowiecze => 3 typy miast ( prywatne, królewskie i samorządowe)
I. Świat:
1. Byłe imperium dzieli się na mniejsze państwa.Espansja i rozwój.
Monarchia Frankijska: Belgia, Holandia, Luxemburg, Francja.
Początek V w ne.
Chlodwig( władca Franków) = przyjęcie chrztu ariańskiego = 496.
( obrządek Rzymski, papież Ariusz)
Znaczenie przyjęcia chrztu:
- władza dana od boga
- koronacja = sakrament
- religia czynnikiem integrującym ludność( możliwość rozszerzania państwa)
- uzyskanie sprawnej administracji kościelnej
Diecezja = jed. administ. => na czele Biskup
- podniesienie znaczenia państwa w stosunkach z Bizancjum.
Dynastia Merowingów = pierwsza dynastia
Inne państwa:
- Ostrogoci = wschód (do VI w)
- Wizygoci = Hiszpania (do VII w)
- Longobardowie = Włochy (do IX w)
- Wandalowie = Afryka pół. (do VII w)
Monarchia Frankijska = ograniczenie władzy na rzecz urzędnika (Majordomusa = urząd dziedziczny)
Majordomus = funkcje:
- zarządzanie dworem
- zarządzanie finansami
- administracja
- wojsko (dowódcy wojskowi)
Ostatni władcy Merowińscy = Gnuśni = słabi, bezwolni, leniwi
Ostatni majordomus = Karol Młot = liczne zwycięstwa( Poitiers = 732r ne)
powstrzymanie Arabów na półwyspie
Apenińskim.
2. Syn Młota => Pepin Mały = założyciel Dynastii Karolingów (751 - 770)
Podbił Longobardów => część ich terytorium przekazał kościołowi =
Państwo Kościelne( 754 )
Rozszerzenie państwa kościelnego( 756).
Koniec państwa kościelnego dopiero w 1870 r ne
Papież = głowa kościoła i państwa w charakterze świeckim
3. Karol Wielki = syn Pepina ( 768 - 814)
Monarchia patrymonialna = król - właściciel państwa
- nieograniczona władza
- brak stałej siedziby władcy
Akwizgran = miasto ulubione przez Karola Wielkiego
Drużyna = wojsko, armia( zawodowa)
Odtworzenie cesarstwa = 800r ne
Cesarz mieczem w rękach papieża, podobnie w Bizancjum = cezaropapizm
4. Ludwik Pobożny ( 814 - 843)
5. 843r ne Verdun = synowie Pobożnego, porozumienie i podział Monarchii
Karolingów
Karol = Francja i Hiszpania
Lotar = Okolice Renu i Włochy ( szybki rozpad => różna ludność, gospodarka)
Ludwik Niemiec = Niemcy
Koniec Monarchii Karolińskiej = trzy samodzielne państwa
6. Arabowie i muzułmanizm
Występowanie = Półwysep Arabski
Handel z Bizancjum
Arabowie = związki plemienne, przynależność rodowa
Mahomet => ubogi ród, zawód = handlarz, małżeństwo z bogatą wdową
(środki materialne)I
Islam = poddanie się woli bożej, wiara w przeznaczenie, bóg = Allach
Kaaba = świątynia ze świętym kamieniem
Droga Mahometa:
- początkowo brak zainteresowania
- 622 = ucieczka z Mekki do Medyny (Hedira)
- 630 = „zdobycie” Mekki
- 632 = wiara Mahometa wiarą większości ludzi półwyspu Arabskiego
Śmierć Mahometa 632.
732 => po panowaniem Islamu Afryka Północna i tereny aż po Afganistan
Rozległe tereny = potrzeba wprowadzenia administracji
Brak przymusowego nawracania (antagonizm chrześcijaństwa)
Innowiercy = opłata ze użytkowanie ziemi( podatek pogłówny)
Kalif = naczelnik państwa( kalifatu)
4/5 łupów na utrzymanie wojska, później wprowadzenie żołdu.
Podział społeczeństwa:
- biorący żołd = uprzywilejowani
- reszta
Koran = spisane przez Otmana zasady islamu głoszonego przez Mahometa
Zasady islamu:
= jeden bóg
= aniołowie
= prorocy ( Mahomet = ostatni i najważniejszy)
= 5 raz dziennie modlitwa z twarzą w stronę Mekki
= dawanie jałmużny
= Ramadan = post przez 1 miesiąc od wschodu do zachodu słońca
= zakaz spożywania wieprzowiny
= „Ziemia jest własnością boga, a jej uprawa należy do ludzi islamu”
7. Konflikt cesarstwa z papiestwem o inwestyturę
Spór o inwestyturę = kto będzie seniorem biskupim( druga połowa XI wieku)
Zeświecczenie duchowieństwa = prowadzenie trybu życia feudałów
(nieprzestrzeganie zasad duchownych)
Papież = król państwa kościelnego
Zaniedbania w dziedzinie kształcenia duchownych
Kościół = największy posiadacz ziemski
Duchowni rekrutowani z plebsu
X wiek => Ruch Odnowy Kościoła( Kongregacja Clunicka) opactwo Cluny
= Benedyktyni = dążenie do uzdrowienia kościoła => nacisk
na wykształcenie, cierpliwi => Benedyktyńska cierpliwość
= wstrzemięźliwość od uciech tego świata
= dążenie do niezależności
Rywalizacja( IX wiek):
- wprowadzenie zasady cezaropapizmu( Cesarz nad Papieżem)
- wybór papieży = możliwość manipulacji ( wybór przez duchowieństwo
i mieszkańców Rzymu)
- spór o mianowanie biskupów( Cesarz wybierał biskupów)
Śmierć Henryka III => Henryk IV = małoletni = rządy regencji
Regencja = władza w imieniu króla
Próba obalenia Cesarstwa
Reformy = Papież Mikołaj II( 1050 -1060)
- potępienie naruszania zasad czystości wśród duchownych( nikolaizm)
- zmiana zasady wyboru papieży( konklawe)
Pierwszy papież wybrany w ten sposób = Grzegorz VII (Hildebrand)
członek ROK
1075 = papież wydaje dokument( Bulee Dictatus Pepe)
= wyższość władzy duchownej nad świecką = obalenie Cezaropapizmu
= papież może nosić koronę cesarską
Henryk za pomocą zjazdu Biskupów Niemieckich unieważnia wybór papieża.
W odpowiedzi papież ekskomunikuje( nałożenie klątwy) Henryka.
Od Henryka odchodzą urzędnicy( ludność według klątwy nie musi już słuchać
swojego władcy)
1077 = papież chroni się w zamku Kannos przez Henrykiem
Henryk prosi papież o przebaczenie i zdjęcie klątwy( skutecznie)
Wraca do Niemiec i rozprawia się z opozycją i zaczyna walczyć z papieżem
Druga klątwa nie pomaga i Henryk najeżdża na Rzym = w obronie papieża stają Normanowie. Grzegorz zostaje jednak wygnany i wybrany zostaje nowy papież (1122).
Wynik: Biskupów mianuje papież, ale cesarz nadawał lenno.
Podział Europy na dwa obozy Cesarski i Gregoriański
II. Polska
Początek = ustrój plemienny. Władcy przedhistoryczni: Lestek, Ziemowit
Miejsce: Dorzecze Odry i Wisły
Otton I 962 = zagrożenie dla Polski
Ekspansja na wzór Karolingów = margrabiowie
1.Mieszko I (966 - 992) = brak możliwości przeciwstawienia się ekspansji.
= argumenty Niemców => niesienie wiary ( plemiona
słowiańskie = poganie)
Korzyści przyjęcia chrztu:
- zjednoczenie plemion pod wspólnym sztandarem,
- ideologia, uzyskanie organizacji (administracja kościelna)
- uznanie przez innych władców chrześcijańskich
966 = przyjęcie chrztu za pośrednictwem czeskim( ślub z Dobrawą). Polska biskupstwo misyjne podległe bezpośrednio papieżowi.
I biskup = Jordan = chrystianizacja ziem polskich (koniec w XI wieku)
Konflikt z margrabią Chodonem
972 = Cedynia = zwycięstwo Mieszka
990 = Dagome judex = testament Mieszka, w którym oddaje wszystko
pod opiekę papieży.
992 = śmierć Mieszka
2.Organizacja państwa Piastów:
= drużyna = wojsko zawodowe podległe księciu, aparat sprawowania władzy
= brak stolicy = monarchia patrymonialna = książe objeżdżał miejscowości
i zbierał daninę
= państwo podzielone na opola( kilkadziesiąt lub kilkaset km kwadratowych)
= centrum opola => gród, zarządca = kasztelan, dysponował częścią drużyny
= gród = osada warowna( fosa i wał ziemny z ostrokołem)
= podgrodzie = obszary produkujące na potrzeby grodu
= podział społeczny: drużyna, duchowieństwo i reszta => rozwój w kierunku
podziału feudalnego
= niewolnicy = pracownicy i słudzy zdobyci w walce
= wolni kmiecie = chłopi niezależni majątkowo
= pierwsze miasta = początek XIII wieku
3. Bolesław Chrobry (992 -1025) = cel polityczny => korona
Trzy okresy:
= 992 - 1002 = ostateczne wewnętrzne umocnienie państwa
= 997 = śmierć św. Wojciecha podczas wyprawy po Prus.
= 999 = Wojciech okrzyczany świętym
= 1000 = Otton III => zjazd Gnieźnieński = symboliczna koronacja
- arcybiskubstwo ( Radzym Gaugenty)
-3 nowe biskupstwa = Kraków, Kołobrzeg i Wrocław
= 1002 = śmierć Ottona
= 1002 - 1018 = liczne wojny
= Chrobry zajmuje Miśnię, Milsko, Łużyce i przejściowo Czechy
= 1018 = pokój w Budziszynie = zatrzymanie Milska i Łużyc,
a w Miśni wpływ na władzę
= 1018 = wyprawa na Ruś = zajęcie grodów czerwińskich
= 1018 - 1025 = wystąpienia ludności( powód = wojny)
= 1025 = bezkrólewie w Niemczech i koronacja Chrobrego
= 1025 = śmierć Chrobrego
4. Mieszko II (1025 - 1034) = pierwszy władca w pełni europejski wykształcenie
języki, kontakty)
- duży obszar = problemy z utrzymaniem jedności
- Bezprym = przeciwnik Mieszka (brat)
= 1031 atak Rusi i Niemiec => odwet
= na tronie Bezprym (odesłanie insygni królewskich do Rzymu)
= utrata terenów zajętych przez Chrobrego
= 1032 Bezprym zostaje zamordowany
= Mieszko powraca z Czech i zostaje Księciem
= 1034 Mieszko II umiera
5. 1034 - 1039 biała plama historii - hipotezy:
= przewrót pogański
= kraj we władaniu możnych pogan (Macław)
= rozpad struktur państwowych
= krajem rządzi Bolesław Zapomniany (nieślubny syn Mieszka II)
6. 1039 - 1058 Kazimierz Odnowiciel
= 1039 Brzetysław (Czech ) najeżdża i łupi Wielkopolskę
Kazimierz powraca do Polski z inicjatywy Niemiec)
= 1047 Kazimierz odzyskuje Mazowsze (pomoc Rusi)
= 1054 zajęcie Śląska
= 1058 śmierć Kazimierza Odnowiciela
7. Zmiany organizacji państwa:
- utrata arcybiskupstwa
- przeniesienie stolicy z Gniezna do Krakowa
- koniec monarchii patrymonialnej => monarchia feudalna
- wojownicy => rycerze
- feudalizacja drużyny (ziemia zamiast żołdu)
= beneficja => nadania stałe
= allodia => wymagające odnowy lenna
8. 1158 - 1179 = Bolesław Śmiały
= 1170 odzyskanie arcybiskupstwa
= 1176 koronacja
= zabicie św. Stanisława i wygnanie z kraju