PRZYWILEJE SZLACHECKIE

Rok	Miejsce wydania	Treść	Okoliczności
1228	Cienia	Obietnica zachowania praw poszczególnych panów krakowskich	Władysław Laskonogi obejmuje tron krakowski
1291	Kraków	Obietnica obsadzania urzędów księstwa miej­scowymi panami, płacenia zwyczajowego żołdu, nienakładania nowych podatków; gwarancja nienaruszalności nadań i przywilejów	Podczas obejmowania tronu krakowskiego przez Wacława II Czeskiego
1355	Buda (Węgry)	Zwolnienie szlachty od nadzwyczajnych podatków, król w podróży będzie utrzymywać się z własnych środków	Ludwik Węgierski liczący na objęcie tronu polskiego po Kazimierzu Wielkim
1374^b	Koszyce	Pierwszy przywilej dla ogółu szlachty, gwaran­tował królowi tylko jeden stały podatek dwóch groszy z łanu chłopskiego. Król zobowiązał się do niepowierzania zamków i starostw osobom obcej narodowości	Nadany przez Ludwika Węgierskiego w celu uśmierzenia opozycji i zapewnienia sukcesji którejś ze swych córek
1388	Piotrków	Król zobowiązuje się do wykupienia szlachcica, który trafiłby do niewoli podczas wyprawy poza granice kraju oraz do wypłacenia żołdu (3 grzy­wny od kopii) podczas wyprawy zagranicznej	Jagiełło naciskany przez szlachtę; potwierdzenie przywilejów andegaweńskich
1422	Czerwińsk	Nietykalność majątkowa bez prawomocnego wyroku, zakaz łączenia w jednym ręku urzędu sędziego i starosty. Król musi uzyskać zgodę rady królewskiej na bicie monety	Jagiełło przed wyprawą krzyżacką 1422
1423	Warta	Dopuszczenie wykupu sołectw od sołtysów „krnąbrnych i nieposłusznych", ograniczenie przenoszenia się poddanych do miasta, wojewoda ustala ceny maksymalne w miastach	Jagiełło pod naciskiem szlachty
1425	Brześć Kujawski^a	Nemine captivabimus nisi iure victum - nietykal­ność osobista szlachty	Jagiełło podczas starań o gwarancję sukcesji tronu dla syna
1433	Kraków	Dostojeństwa kościelne zastrzeżone dla szlachty
1454	Cerekwica i Nieszawa	Zobowiązanie do nienakładania nowych podat­ków i niezwoływania pospolitego ruszenia bez zgody sejmików	Kazimierz Jagiellończyk, początek wojny trzynastoletniej
1496	Piotrków	Ograniczenie wychodźstwa chłopów (najwyżej jeden rocznie może opuścić wieś). Zakaz posiadania dóbr ziemskich przez mieszczan. Zwolnienia z ceł dla szlachty	Przed wyprawą turecką Jana Olbrachta
1505	Sejm w Radomiu	Anulowanie przywilejów Senatu z 1501. Nowe prawa i podatki mogą być stanowione tylko za zgodą Sejmu i Senatu (konstytucja Nihil novi)	Pod naciskiem szlachty obawiającej się wzrostu potęgi magnatów
1520	Toruń, Bydgoszcz	Obowiązkowa pańszczyzna w wysokości jed­nego dnia w tygodniu. Wolna (tylko dla szlach­ty) żegluga po Wiśle. Ograniczenie praw sądów miejskich w razie, gdy sprawcą przestępstwa popełnionego w mieście jest szlachcic	Trwa kosztowna wojna z zakonem. Szlachta ma na­dzieję przez ujednolicenie pańszczyzny ukrócić zbiegostwo chłopów

^a - sformułowany (nadany w 1430 w Jedlni); ^b - 1381 rozszerzenie przywileju na duchowieństwo

POLSKA PRZEDROZBIOROWA

---