Ekonomia Rozwoju

Podstawowe pytania:

• dlaczego jedne państwa są bogate a inne biedne?

• jak kraje biedne mogą wejść na ścieżkę trwałego rozwoju, zmniejszenia ubóstwa, etc.?

Powstanie - początek lat 40-tych

Przyczyny:

• rozpad systemu kolonialnego

• przeobrażenia socjalistyczne na świecie

• wzrastający podział na kraje biedne i bogate

• niespotykane dotychczas dysproporcje

Odrębna dyscyplina - lata 50-te

Największy rozkwit - lata 70-te

Efekty:

• bogata literatura na temat problemów rozwojowych Trzeciego Świata

• opracowanie licznych teorii rozwoju gospodarczego krajów rozwijających się

Kryzys - lata 80-te

Przyczyny:

• brak postępu w osiągnięciu dobrobytu społeczeństw w krajach Trzeciego Świata

• spadek udziału krajów najbiedniejszych w dochodzie światowym

• brak efektu „skapywania” <<<spływania bogactwa od najzamożniejszych i wyrównywania w ten sposób dysproporcji>>>

Przyczyny kryzysu Ekonomii Rozwoju, jako dyscypliny naukowej:

• ograniczenie zasięgu badań tylko do czynników ekonomicznych <<<powinna uwzględnić też czynniki pozaekonomiczne>>>

• używanie pojęć ekonomicznych, zupełnie nieadekwatnych do sytuacji państw Trzeciego Świata

• zbytnia wiara w statystyki państw Trzeciego Świata - dane nieprawdziwe i/lub niepełne

Powrót do Ekonomii Rozwoju - połowa lat 80-tych

-> nowe problemy badawcze:

• zależność: wzrost gospodarczy - rozwój gospodarczy

<<<czyli PKB>>> <<<czyli, czy budzimy się ze świadomością, że jest lepiej niż było>>>

• przyczyny narastania nierówności społecznych; ich wpływ na możliwości rozwojowe; sposoby przezwyciężania

• rola państwa w rozwoju gospodarczym; wolny rynek oraz ograniczenie protekcjonizmu i interwencjonizmu państwowego

Ekonomia Rozwoju w latach 90-tych

-> nowy paradygmaty

• rynek światowy jest źródłem wzrostu gospodarczego (otwarcie się na zewnątrz, presja światowej konkurencji)

• zachowanie demokratycznych procedur i zwiększanie udziału społeczeństwa w rozwoju

• globalizacja szansą na rozwój gospodarczy

• niedoskonałość instytucji - bariera rozwoju

• kulturalne uwarunkowanie rozwoju

• asymetria informacji - bariera

<<<nierówny do niej dostęp>>>

Istota Ekonomicznego Rozwoju:

• ekonomia tradycyjna - alokacja czynników produkcji

• ekonomia polityczna - ekonomia tradycyjna + uwarunkowania społeczne i instytucjonalne oraz relacje między nimi

• ekonomia rozwoju - najszerszy zakres badań -> alokacja obecnie posiadanych zasobów czynników produkcji i ich wzrost, mechanizmy ekonomiczne, społeczne, polityczne, instytucjonalne niezbędne do podniesienia standardów życia

Co to jest rozwój?

1. początkowe rozumienie:

• zdolność gospodarcza do wygenerowania i utrzymania rocznych wzrostów PKB na poziomie 5-7%

• wzrost realnego PKB per capita uważanego za miernik dobrobytu społeczeństw (jak wiele dóbr i usług może nabyć przeciętny konsument na cele konsumpcyjne i inwestycyjne)

pojmowanie współczesne:

• zdolność do redukcji lub wyeliminowania ubóstwa i nierówności społecznych

• jeżeli nie uda się tych problemów rozwiązać i będą one narastały to nawet podwojony PKB per capita nie będzie uprawniał do nazwanie tego rozwojem

->> rozwój - wielowymiarowy proces licznych zmian w strukturze społeczeństw i instytucjach państwowych, połączonych z przyśpieszeniem wzrostu gospodarczego, redukcją nierówności i ubóstwa

Rozwój - trzy cele:

1. wzrost dostępności i ulepszenie dystrybucji podstawowych produktów podtrzymujących życie

2. wzrost poziomu życia - większe zarobki, poprawa w systemie edukacji, poszanowanie dla wartości kulturalnych, religijnych, ludzkich

3. zapewnienie swobody podejmowanie decyzji społecznych i gospodarczych jednostek i całych narodów dzięki przywróceniu niepodległości i niezależności

Charakterystyka krajów rozwijających się

1. Różne metody klasyfikacji państw w kontekście ich poziomu rozwoju:

1. Bank Światowy

• podstawa klasyfikacji: PKB per capita

1. 
   kraje o niskim dochodzie

2. kraje o średnim -> niższym średnim kraje rozwijające się

dochodzie ->wyższym średnim

3. kraje o wysokim dochodzie kraje rozwinięte

* (często wyróżniane spośród powyższych) - kraje OECD

1. Międzynarodowy Fundusz Walutowy

1. kraje rozwinięte 28

2. kraje rozwijające się 128

3. kraje transformacji gospodarczej 28

<<<gospodarka centralnie planowana -> rynkowa>>>

!!! selfselection, jako zasada klasyfikacji -> dlatego też, aż 128 państw uznało się za rozwijające się (ulgi, itp.)

* PL - kraj transformacji gospodarczej - still:)

2. UNCTAD

LCDs - the Least Developed Countries (Kraje Najsłabiej Rozwinięte)

• kategoria wprowadzona przez ONZ w 1971r.

• podstawa zaklasyfikowania:

1. niskie dochody

• PKB per capita w 3 ostatnich latach

• poniżej $750 -> włączenie

• powyżej $900 -> wyłączenie

2. 
   osłabienie kapitału ludzkiego

HAI - Human Assets Index

• odżywianie

• zdrowie

• skolaryzacja

• analfabetyzm wśród dorosłych

3. wrażliwość ekonomiczna

EVI - Economic Vulnerability Index

• niestabilność produkcji rolnej

• niestabilność eksportu dóbr i usług

• udział produkcji przemysłowej i nowoczesnych usług w PKB

• koncentracja na eksporcie wyrobów przemysłowych

• niewielka gospodarka

• zaklasyfikowanie państwa do LCDs, gdy spełnione wszystkie 3 kryteria i populacja wynosi mniej niż 75 mln

• wyłączenie z tej grupy, gdy poprawie ulegną co najmniej 2 z 3 czynników w 2 kolejnych trzyletnich przeglądach

obecnie - 50 państw = 11.3% populacji świata = 0.6% światowego PKB

2. Cechy odróżniające państwa rozwijające się:

1. wielkość państwa (powierzchnia, populacja, wielkość PKB)

2. przeszłość historyczna; kolonializm

3. zasoby fizyczne i kapitał ludzki

4. skład (grupy) etniczny i religijny

5. znaczenie sektora publicznego i prywatnego oraz społeczeństwa obywatelskiego

6. struktura przemysłu

7. stopień niezależności od zagranicznych gospodarek i sił politycznych

8. sposób dystrybuowania władzy w społeczeństwie, struktura społeczna i polityczna

ad.1.

• główny czynnik odróżniający państwa od siebie

• 
  dlaczego ważny? Powierzchnia, populacja, wielkość PKB, jako determinanty potencjału ekonomicznego

zdolność do rozwoju

• spośród 160 państw rozwijających się, będących w 2000r. członkami ONZ:

87 - populacja < 5 mln

58 - < 2,5 mln

38 - < 0,5 mln

ad.2.

• większość - kolonie państw Europy Zachodniej

• struktury społeczne i polityczne, systemy edukacji, instytucje, etc. tworzone były na wzór kolonizatorów

• po rozpadzie kolonializmu - główny wysiłek na zapewnienie jedności narodowej, stworzenie własnych struktur i instytucji <-> wzrost gospodarczy - sprawa 2rzędna

• państwa będące pod wpływem tego samego mocarstwa cechuje duże zbliżenie

np. Ameryka Południowa <- Hiszpania i Portugalia

• różni kolonizatorzy - różne systemy prawne, polityczne i społeczne

np. Azja -> Indie - Wielka Brytania

-> Filipiny - Hiszpania i USA

• niewolnictwo - emigranci tworzą struktury; brak lokalnych przywódców

<<<na podstawie poprzednich wzorców>>>

ad.3.

• różne wyposażenie w zasoby fizyczne (ziemia uprawna, surowce mineralne)

np. kraje arabskie, Czad, Jemen, Haiti, Bangladesz

• !!! zasoby nie gwarantują jednak rozwoju -> Kongo

• różne wyposażenie w kapitał ludzki (liczba ludzi i ich poziom wykształcenia)

• !!! ale ważna motywacja, chęć do pracy, otwartość na nowości i innowacje, działania administracji publicznej na rzecz kapitału ludzkiego, etc.

ad.4.

• konflikty etniczne, plemienne, religijne

• źródło niestabilności politycznej

• przyczyny pogłębiania politycznej, społecznej i ekonomicznej dyskryminacji niektórych grup

• etniczność i religijność mogą decydować o powodzeniu lub porażce starań rozwojowych

• państwa najszybciej rozwijające się to kraje o względnie homogenicznym społeczeństwie <-> wyjątek - USA

• !!! w ponad 40% światowych społeczeństwach istnieje więcej niż 5 znaczących grup etnicznych

• !!! w większości przynajmniej jedna z tych grup boryka się z problemem dyskryminacji

• !!! występowanie różnych grup etnicznych, religijnych, itp. nie zawsze musi stanowić przyczynę niestabilności gospodarczej i/lub politycznej; w wielu społeczeństwach mniejszości współpracują, tworząc 1 organizm

• !!! zdolność różnych grup do współpracy lub też skłonność do konfliktów, mogą stanowić jeden z ważniejszych determinantów rozwoju gospodarczego

ad.5.a) Sektor prywatny i publiczny:

---