Szanowni Państwo,

     Tworząc to krótkie internetowe kompendium, autorzy tego projektu kierowali się zamysłem przybliżenia zagadnień związanych z nowotworami, które najczęściej dotykają populację żeńską w Polsce: rakiem gruczołu piersiowego i szyjki macicy. Serwis ten skierowany był głównie do lekarzy domowych i początkujących ginekologów. Wydawało nam się, że dostęp pacjentów, a także osób zdrowych do tego typu informacji jest wystarczający. Jednakże otrzymywane ilości poczty elektronicznej od osób nie związanych z medycyną, zaraz po uruchomieniu naszego serwera, zweryfikowały ten pogląd. Z tego też względu podjeliśmy starania o stworzenie strony informacyjnej skierowanej głównie do Państwa.

      Mam nadzieję, że ten serwis w minimalnym stopniu przybliży zagadnienia związane z wyżej wymienionymi nowotworami. Licząc na Państwa krytyczne uwagi, pozostaję w przekonaniu, że ta strona przyczyni się do pełniejszego zrozumienia problemu, podniesienia świadomości i wiedzy, szczególnie z zakresu zapobiegania tym schorzeniom.

Paweł Knapp

Informacje dla zdrowych i chorych o raku piersi

Definicja

Epidemiologia

Czynniki ryzyka raka gruczołu piersiowego

Objawy choroby

Rodzaje postępowania diagnostczno-terapeutycznego

Rokowanie

Profilaktyka

Definicja

     Rak gruczołu piersiowego, ten najgroźniejszy złośliwy nowotwór kobiet, w Polsce ciągle lokuje się na pierwszym miejscu wśród zachorowań na nowotwory w populacji żeńskiej i utrzymuje się również na pierwszym miejscu jako przyczyna zgonów. Według badań Zakładu Epidemiologii w ciągu roku na to schorzenie zachoruje ok. 8000 kobiet, a ok. 5000 umiera z tego powodu. Mimo dynamicznego rozwoju metod diagnostycznych i stałego postępu w terapii, sytuacja ta zmienia się w niewielkim stopniu, a współczynnik zachorowalności zwiększa się z wiekiem badanej populacji.

     Rak gruczołu piersiowego jest nowotworem o długiej fazie przedklinicznej, objawia się po latach utajonego wzrostu. Rokowanie zależy od stopnia zaawansowania, ale istnieje wyraźna zależność między wielkością zmiany, a okresem wystąpienia objawów rozprzestrzeniania się raka gruczołu piersiowego.

Epidemiologia

Zachorowania na nowotwory złośliwe u kobiet w Polsce (wskaźnik struktury)

Zgony na nowotwory złośliwe u kobiet w Polsce (wskaźnik struktury)

Czynniki ryzyka raka gruczołu piersiowego

Rak gruczołu piersiowego w wywiadzie

Rak gruczołu piersiowego u matki lub siostry (większe ryzyko przed menopauzą)

Otyłość (zwiększone ryzyko po menopauzie)

Bezdzietność lub mała liczba porodów

Wcześnie pierwsza miesiączka, późna menopauza i ostatnia ciąża w starszym wieku z wyjątkiem wieloródek

Czynniki genetyczne (wystąpienie genów "silnych predyspozycji” wystąpienia raka gruczołu piersiowego - BRCA-1, BRCA-2)

Leczenie tyroksyną przez wiele lat (dyskutowane)

Wieloletnie stosowanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych w młodym wieku

Długa (>15 lat?) substytucja estrogenów po menopauzie

Nadużywanie alkoholu

Objawy choroby

Zmiany widoczne

Stwierdzenie poprzednio nie istniejącej różnicy w wielkości piersi

Różne zachowanie się piersi podczas unoszenia ramion

Wciąganie lub sterczenie brodawki

Wciągnięcie trudno przesuwalnego fragmentu skóry - tzw. "pępek rakowy"

Wystąpienie charakterystycznego objawy tzw. "skórki pomarańczowej" na powierzchni gruczołu piersiowego, na ograniczonej powierzchni

Pomniejszenie jednej piersi (rzadko, najczęściej w wyniku włóknienia)

Zmiany typu wyprysku na brodawce lub jej otoczce

Jednostronna wydzielina z brodawki (surowiczo-mleczna, krwista)

Podobne do róży, płaskie zaczerwienienie skóry w przypadku zaawansowanego tzw. zapalnego raka sutka

Zmiany wyczuwalne

Ograniczone, budzące wątpliwość stwardnienie

Twarde guzki piersi, zwłaszcza pojedyncze

Twarde węzły chłonne w dole pachowym

Najważniejszym klinicznym objawem raka gruczołu piersiowego jest twardy, niebolesny, najczęściej odgraniczony, nieruchomy wobec skóry i (lub) podłoża guzek z występującym ewentualnie zaczerwienieniem skóry lub objawami wciągania. W takich przypadkach bardzo często (>50%) wyczuwalne są twarde węzły chłonne w dole pachowym. Znaczącymi objawami mogą być także krwista wydzielina z brodawki ("krwawiący gruczoł piersiowy”) i zmiany typu wyprysku na brodawce.

Rodzaje postępowania diagnostczno-terapeutycznego

    Poza wyjaśnieniem wyczuwanych palpacyjnie wątpliwych zmian najistotniejsze znaczenie ma rozpoznanie zmian jeszcze niewyczuwalnych, ponieważ tylko ograniczona wielkość zmiany nieprawidłowej daje szansę wyleczenia. Podobnie jak w przypadku wszystkich innych nowotworów, wczesne rozpoznanie raka gruczołu piersiowego (samokontrola gruczołu piersiowego) łączy się z szansą dużego powodzenia terapeutycznego, ponieważ okazała się, że operacyjne, radiologiczne, hormonalne i (lub) cytostatyczne leczenia tego schorzenia z przerzutami, nie daje żadnych lub tylko ograniczone szanse wyleczenia. Za "przypadki wczesne" uznaje się zmiany o średnicy poniżej 0,5 cm.

POSTĘPOWANIE DIAGNOSTYCZNE

Kliniczne palpacyjne badanie gruczołu piersiowego

Mammografia diagnostyczna (zobacz film)

Wskazania:

Obecność zmian w gruczole piersiowym

Stwierdzenie twardych węzłów chłonnych pachowych

Niezależna od cyklu bolesność piersi (mastodynia)

Zwłóknienie sutka (zwłaszcza jednostronne)

Potwierdzone histologiczne rozrostowe zwyrodnienie włóknisto-torbielowate

Budzący wątpliwości wynik badania palpacyjnego

Stan po operacji raka gruczołu piersiowego - mammografia drugiej piersi w odstępach rocznych

Rodzinne obciążenie w wywiadzie

Mammografia rozszerzona

Ultrasonografia gruczołu piersiowego

Termografia mikrofalowa

Biopsja cienkoigłowa

Cytologiczne badanie wydzieliny z brodawki sutkowej

POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE

     Pierwotne leczenie przypadków operacyjnych polega na wycięciu gruczołu piersiowego (z mięśniem piersiowym lub bez) i pachowych węzłów chłonnych. Ewentualna konieczność dalszego postępowania terapeutycznego w postaci leczenia hormonalnego, chemioterapii lub napromieniania jest uzależniona od pooperacyjnej klasyfikacji obejmującej stopnie zaawansowania guza, węzłów chłonnych oraz obecności przerzutów odległych. Zależy także od umiejscowienia, obrazu histologicznego guza i innych kryteriów ryzyka (np. obecność receptorów hormonalnych, wiek pacjentki, itp.).

      Im bardziej radykalna i dokładna jest operacja, tym mniejsza jest konieczność pooperacyjnego leczenia uzupełniającego.

Rokowanie

Rokowanie w znacznym stopniu zależy od zajęcia pachowych węzłów chłonnych.

     Czas trwania choroby jest bardzo różny i zwykle dłuższy niż w innych nowotworach. Rokowniczo niepewne i bardzo trudne do oceny są raki umiejscowione w przyśrodkowych częściach gruczołu piersiowego, ponieważ dają zwykle nierozpoznawalne przerzuty do zamostkowych węzłów chłonnych. 70% wznów pojawia się po pierwszych 2 latach po leczeniu operacyjnym.

Spośród wszystkich nie leczonych kobiet z rakiem gruczołu piersiowego10 lat przeżywa 5%.

    Dla leczonej pacjentki szansa przeżycia następnych 5 lub 10 lat bez postępu lub wznowy procesu chorobowego jest uzależniona od stopnia zaawansowania schorzenia przy rozpoczęciu leczenia. Średni wskaźnik 10-letnich przeżyć dla wszystkich stopni zaawansowania wynosi ok. 40%.

Z powyższego fakty wynika, iż wraz ze stopniem zaawansowania gwałtownie maleją szanse wyleczenia.

Profilaktyka

Zalecenia profilaktyczne Polskiego Komitetu Zwalczania Raka dla kobiet dotyczące wczesnego wykrywania raka gruczołu piersiowego (kobiety zdrowe)

WIEK (lata)	ZALECENIE
20 - 25	Samokontrola piersi 1 raz w miesiącu
35 - 39	Badanie piersi przez lekarza 1 raz w roku, Przynajmniej 1 mammografia w ciągu 5 lat
40 - 49	Mammografia co 2 lata
50 -	Badanie piersi przez lekarza 1-2 razy w roku, Mammografia 1 raz w roku

---