Podkrolestwo:Pierwotniaki(protozoa)typ:Sarcomastigosphora
podtyp:wiciowce(Mastigosphora)np trichomonas GiardiTrypan Leish
sarcodina np Entamoeba Acanto NaegleriaTyp apicomlexa podtyp Coccidia Cryptosporidium, BabesiaIsospora,Toxoplazma, Plasmodium,Ciliophora (orzeski} Balantidium
Trypanosoma b,Gambiense i Rhodiense-Spiaczka
Gambiense-przez Glossina Palpalis,tachinoides,fuscipes-1-4 lat-przewlekla
Rhodiense rezerw:antyl,bydl,swni Gloss.Morsitans,pallipides,swynnertoni-ostra-sawanny,wschodnia i centralna Afryka Ietap-skoratrypomastigotainwaz(we krwi-IIet)-epimastigota(u muchy)-czlowiek-krew-wezly chlonne (powiekszone-obj Winterbottoma) -OUN IIIetap obj wys temp, powiekszone w chlonne, poty,nudnosci,bole glowy, zaburzenia pracy serca, hepatosplenomegalia, drgawki, anemia IgM wiecej albumin,mniej glukozy,chlorkow
Trypanosoma Cruzi-choroba Chagasa trypomastigota inwaz-do blony sluz-krew-w.chlonne-m . sercowy-mozg Trypomastigota-w osoczu krwi i chlonce,amastigota w wloknach miesniowych, ukl.siateczkowosrodblonkowy czasem sferomastigota, epimastigota-owadNie dziela się we krwi, przenoszone przez pluskwiaki reduviidae:Triatoma infestans,Rhodnius prolixus
obj:jak gambiense ale i blok przedsionkowo komorowy, objaw Romana,powiekszenie serca, pecherza, dwunastnicy, jelita postac ostra:skora twarzy,blona sl jamy ustnej postac przewlekla: sercowa,oponowo-mozgowa, nadnerczowa, tarczycowa
Leishmania narzadowa-donovani-kala azarpromastigota u muchowek Phlehotomidae, amastigota-czlowiek(watroba i sledziona)obj:goraczka, czarne zabarwienie skory,owrzodzenie jelitacienkiego, biegunka,wiecej IgG splenomegaliaLeishmania skorna-L.tropica itdPhlehotomus, promastigota, amastigota, sferomastigota sa skorna-ogniskwa i rozsianai jestblon sluzowych-L.braziliensis(zar promastigota-sfero-amast) jest w plwocinie
Malaria-Plasmodium
vivax-ruchliwy-trzeciaczka-10 tys-10-15 dni-str. umiarkowana
malariae-pasmowy-czwartaczka-2tys-21-28dni-bialkomocz-str.umi-brak hipnozoitow-co72h falciparum-sierpowy podzwrotnikowa -40ty-11-14dni-postac mozgowa-nerkowa, hipoglikemia-st.tropikalna-brak hipnozoitow malriiae-podobna do trzeciaczki-15tys-14-26 dniFaza plciowa sporogonia u anophelesa, bezplciowaschizogonia:czlowsporoit,krew,watroba,schizonty,merozoity~krwinki-trofozoit schiznty doerytrocytow,merozoit,gametocyty,komarobj:obrzekiplucne,nadmiarIgM,splenomegalia,hipoglikemia, anemia, cytoadherencja
Babeszjoza-Babesia-pasozytuje w erytrocytach cykl plciowy u Ixodidae, bezplciowy:bydlo B.bovis i divergens-USA,gryzonie-microtiEUR,konie-equi
sporozoity~erytrocyty-schizogonia-merozoity(tetrada-krzyz maltanski w rozmazie krwi )brak pigmentu co odroznia od Plasmodium i nie sa w OUNi bez goraczki obj: Skapomocz, bezmocz(anuria) azotemia, PCR
Entamoeba- w jelicie grubym
trofozoit:wodniczki z pochlonietymi erytrocytami, (nie u Ent.Coli tu 1-8 jader, kariosom duzy niecentralny cyt grubo ziarnista)-kariosom polozony centralnie,brak mitochondriow cysta-: okragla,1-4 jadra, wodniczka ma glikogencystai - ekstytacja-metacysta-8 pot-trofozoity-encytacja-cysty
Ink:2-26 dni obj:zap watroby, ropien watroby,zap. jel grubego, stolce plynne z krwia i sluzem, pow watroby-obj Chelmonskiego dodatni-w mozgu i plucach
Giardia- w pzrewodach zolciowych,pecherzyku zolciowym, jel cienkim
trof:gruszkowaty,2 jadra owalne,4 pary wici,cysta:owalna, 4 jadta,4 cial sierpowate,podwojna liczba wici.Ink:1-3 tyg
zolodek(rozpuszcza się otoczka cysty)jel.cienkie-cysta-2 trofozoity-podzial-encytacja
zar:kal, do ust,z woda lub zwierzetaobj: biegunka, stolce tlusczowe bez krwi,zanurzenia wchlaniania Ai B12, ciezej u osob bez IgG
Trichomonas Vaginalis
trof: 5 wici z kinetostomu, akrostyl,pelta,kosta, brak cytostomu,nie tworzy cyst,brak mitochondriow-alehydrogenosomy rozmn:podzial podluzny Ink:4-9 dni obj: zap:cewki moczowej, pecherza, szyjki macicy, napletka, zoledzi. Wykr:podloze sztuczne
Toxoplazmoza cykl plciwy:zyw ost-kotowate:trofozoit-schizogoni-mikro i makro~zygota-oocysta,bezpl:czlowiek oocystysporozoity(zkalem)bradyzoity z cyst i tachyzoity z pseudocyst : wnikaja do makrofagow, granulocytowobojetnochlonnych,monocytow,-do w.chlonnych-miesni serca-OUN-oko obj:nadmiar IgG jest w plwcinie,ELISA.IFA IHA EIA,w baraninie1,wieprz2,wol3
Cryptosporidium parvum- pas monoxeniczny wjelicinkim -u z obnizona odporOocysty-sporozoity otoczone przez enterocyty-trofozoit- I pok schizontow(po 4 merozoity)-IIp schizontow(do kom nablonkowych)-mikro i makro gametocyty-mikro i makrogamety-sporogonia-zygota-oocysta Ink 1-12 dni obj: anoreksja, nudnosci krotkotrwale biegunki,utrata plynow,plwociny ELISA
Isospora- w jel cienkim oocysta: owalna,podwojna otoczka,inwaz
Oocysta-wydalanie-2 sporoblasty po 4 sporozoity-sporocysta- jelcienkie :oocysta-sporozoity-schizonty-merozoity-mikroi makro gametocyty-mm gamety Ink7-11dni obj:bole, eozynofilia, chudniecie,kal wodnisty
Acantomoeba Castellani- ziarniakowe zapalenia mozgu ale i sa w plucach i i skorze, w tkankach czlowieka trofozoity(z kolcowymi wypustkami) i cysty(gdy brak rezerw pokarm zmiany pH) A w glebie wodzie i kurzu inwazja przez pluca, owrzodzona skore lub rogowke
obj jakNaegleri
Naegleria fowleri zapalenie opon mozgowych i mozgu Ink 1-7dni
w wodzie glebie i powietrzu trofozoit:wiciowy(2wici bez apGoldiego)pelzakowy(tworzy labopodia-inwaz)cysta: 1 jadro i 1 otoczka,mitochondria Nie tworzy cyst w tkankach czlowieka rozm:podzial postaci pelzakowatej
obj:goraczka,bol glowy,nudnosci, wymioty,zaburzenia wzroku, sztywnosc karku
Balantidium Coli -orZesek jest najwiekszy,trof i cysta-postac inwaz-przez usta makronuckeus i mikronucleus otwor wydalniczy i cytophyge, podzial poprzeczny stolec sluzowy
Plazince: Typ Platyhelmintes
Przywry-g:Trematoda pg: Diginea: cialo dwubocznie splaszczone grzbietobrzusznie, cialo pokryte worem powlokowo-miesniowym,w srodku parenchyma, hermafrodyci*, przyssawki gebowa i brzuszna, jajo z wieczkie*-kolec,brak jamy ciala,pok: otw, gardziel, przelyk, dwa pnie jelita-slepe, wyd: protonefrydialny, nerw:2 zwoje, spoidla poprzeczne, 2 jadra-1 jajnik,zaplodnienie w ootypie, jeden zyw posredni, czasem dwoch roz:jajomiracidium - sporocysta-redie-cerkarie-metacerkarie*-postac dor
Fasciola Hepatica:Motylica Watrobowa u zwierzat domowych: bydlo,konie,owce,swinie- u czlow: w watrobie i drogach zolciowych.6000jaj dziennie.Miracidia~slimaki Lymnanea(blotniarka -G. Trancatula)-2 pok spor-2 pok redii-cerkaria~zewn-metacerkaria - czl-zjedzenie watroby obj:hepatomegalia,eozynofilia,goraczka, pokrzywka,bole miesni,anoreksja-ELISA
KLonorchoza-Klonorchis Synensis-Przywra Chinska-choroba drog zolciowych, platowate jadra, maly jajnik, 2 zyw. posredni,miracidium rozwija się po zjedzenie przez sl.Bulimusa , metacerkarie po polknieciu cerkarii prze II zyw np raka
Opistorchosis Fellineus-Przywra kocia: przyczepiaja się przyssawkami w przewodach zolciowych i pzr. trzustki,ksztalt lancetowaty,7-12/2-3mm, I zywposr-slim Bithynia Leaci ,Iizyw:ryby karpiowate
Schistosoma japonicum-sp.zyly kreazkowej rezerwuar-gryzonie,koty psy5-6 dni poza czlowiekiem-do mozgu,mansoni-s.ż jel grubego rezerwuar:pawiany 7-8 dni,haematobium-sp zylny pecherza moczowego i miednicy malej brak rezerwuaru zywicielposredni-bulimus Truncatus 10-12 dni-do rdzenia kregowego
Roz::brak redii i metacerkarii, sa sporocysty potomne, rozdzielnoplciowe-samiec z rynienka plciowa, furkocerkaria~skora~krew-pr.kom.serca-pluca(dojrzewanie)Japonicum i mansoni maja rezerwuary psy, koty, szczury, swinie,konie owce.Obj:wysypka grudkowo plamista,świad, goraczka Katajama,jelitowa postac:biegunki, anoreksja, watrobowo-sledzionowa, sercowa-plucna(mansoni)bolesne moczu oddawanie,eozynofilia ELISA
Paragonimus Westermani-Pzrywra plucna-sa czerwono brazowe 7-12/4-6mm,6gonowy jajnik,jaja skladane w oskrzelach-gardlo-przew pokarmowy-kal, zyw posr:Pleuricidae,Thriaridae,Pomatopsidae,II zyw:kraby i raki- tu tworza się metacerkarie obj:krwioplucie,kaszel,bole w klacie,goraczka,dreszce,poty nudnosci.
Plazince: Typ Platyhelmintes
Tasiemce g:Cestoda, rzad:Cyclophylidea-tu haki i przussawki jaja okragle Pseudophylidea tu koracidium-procerkoid-plerocerkoid, jaja z wieczkiem owalne, macica ma wlasne ujscieOgolnie: splaszone grzbieto-brzusznie,sklad: skoleks,szyjka,proglodyty(strobila)powloka ciala:oskorek z mikrokosmkami, miesnie okreznei podluzne, wnetrze tk. laczna, hermafrodyci:jadra,przewody wyprowadzajace,nasieniowod, przedsionek plciowy,narzad kopulacyjny zaplodnienie w ootypie, wyd protonefrydialny, 2 zywicieli
Diphylobotrium Latum -Bruzdoglowiec szeroki z Pseudophylidea.4-20cm/10-20mm,macica w ksztalcie rozety, czlony szerokie jaja z wieczkiem i guzkiem,jajokoracidium~skorupiaki-widlonogi(Copoepoda np Diapterus Vulgarus)-procerkoid~ryby:szczupak, okon-plerocerkoid-w miesniach Tu Paratenia:wystepowanie w niezmienionej formie w ciele kolejnego zywiciela Czlowiek to tylko jeden z zywic ostatecznych. Obj: biegunki, mniej B12,anemia
Tasiemczyca-przez larwy - t cysticerkoza-przez jaja oponowa, komorowa,parenchymatyczna przez wagra w mozgu galce ocznej,sercu, plucach tenioza:przez Taenia solium-uzbrojony, 4 przyssawki,ryjek z podwojnym wiencem hakow(30-32) czlony nieruchome(1000)7-13 odgalezien macicy,,zyw:swinia jajnik 3platowy, 7-15 odgalezien macicy,
Taenia saginata-nieuzbrojony sr 5m do 25m wagry cysticerkus bovis , czlony pelzajace,1000-2tys,15-25 odgalezien macicy
Echinococus Granulosus-Tas.Bablowcowy zyje glownie w jelitach psa,maly,skoleks i 3 proglodyty:niedojrzaly, dojrzaly,maciczny, ryjek i haki,25-80 jader w jednym czlonie, jajnik w ksztalcie fasoli,onkosfery u czlowieka sa w watrobie, plucach,nerkach, sledzionie, miesniach mozgu, oku
obj: pokrzywka, astma, dusznosci, eozynofilia,hepatosplenomegalia.
Bablowica wielokomorowa -Echinococcus multicularis ost-lis rudy, posredni-gryzonie, 16-36 jader,4 czlony, krotszy,watroba pluca, macica ma ksztaltworkowaty ELISA,IHA
Cenuroza-T.multiceps-tas.kreckowy 40-60 cm,22-30 hakow, macica 9 -26 odgalezien czlowiek zyw-posredni, ost:owce, kozy,zubry,sarny onkosfera-cenur w mozgu obj:padaczka Jacksona, w dnie mozgowia:zapalenie galki ocznej,rdzen kregowy.
Diphylidium Caninum- tas psi
ogorkowy.15-70 cm,1-7 rzedow hakow, proglodyty o ksztalcie ogorka, zanikaja jadra,brak ujscia macicy, czlony ruszaja się, macica siateczkowata,onkosfera z 6 hakami,pzrenoszone przez: Ctenophalides Canis, C,Felis, Pullex irritans i tu:onkosfera-procerkoid-cysticerkoid.
Hymenolepis Nana-tas karlowaty rozwoj monokseniczny,jajnik 3platowy, do 6 cm.4 przyssawki
20-28 hakow 200 proglodytow cysticerkoid,czlony-trapez
Hymenolepis Diminuta-brak hakow, dwoch zywicieli(szczuri czlowiek)20-60 cm,jajnik wieloplatowy zyw posredni -pchly cysticerkoid
Oblence typ Nemathehelmintes
Nicienie g Nematoda
wor powlokowo-miesniowy-oskorek (kutikula)warstwa podskorna(hypoderma)miesnie tylko podluzne, jest jelito tylne i odbyt,cialo oble,dymorfizm plciowy,jama ciala pseudoceloma.pok:otwor-torebka gebowa-gardziel-jel.srodkowe-tylne-odbyt.nerw:obraczka okologardzielowa i pnie:brzuszby, gzrzbietow, 2 boczne.samiec:jadro-przw.wyprpwadzajacy-pecherzyk nasienny-przewod wytryskowy samica:pojedyncze lub podwojne cewki-jajowod-macica-pochwa-otw. plciowy w przedniej czesci ciala- jajorodne:ascaris,strongyloides
zyworodne:trichinella Dracuncull
rozwoj:4st larwalne
Ascaris Lumbricoides-Glista Ludzka :ma 3 wargi,samiec z zagietym tylnym koncem i wszczecinkami kopulacyjnymi, jaja bruzdkuja dopiero w srodowisku, u czlow:przez jelito-krew-watroba-serce-pluca-oskrzela-tchawica-gardlo-jelito(tu IV linienie) zarazenie przez zjedzenie brudnych owocow obj:bole glowy, klaty,brzucha,kaszel,plwocina z sluzem,wymioty,nudnosci,alergie
Enterobius vernicularis barak torebki gebowej-parzysty jajnik, jajowody,macice,pochwy.Samce umieraja po kopulacji brak ich w kale, larwy rabditopodobne
Ancylostoma duodenale-Tegoryjec dwunastnicy: zre krew,gryzie 3 parami zabkow jelito, koniec macicy zakonczony kolcem,larwa rabditopodobna z gardziela przeksztalca ie w larwe filariopodobna-skora-krew-pluca-jama ustna-jelito Obj:jak zapalenie pluc
Strongyloides Stercoralis-wegorek jelitowy (kraje tropikalnei sub) larwa filariopodobna(gardziel cylindryczna)larwa rabditipodbna(gardzil przewezona w tylnej czesci)Samica jest w scianie jelita i moze rozwijac się partenogenetycznie.Inwazja przez skore-krew-serce-pluca-tchawica.Obj:zmiany skorne(larwa migrans)eozynofilia,bole wymioty , liczne biegunki,hiperproteinemia.wykrywa się wswiezym kale-wyjatkowe
Trichiuris Trichiura wlosoglowczyca, jelito grube, jajo ksztaltu beczulkowatego
Anisacis simplex: w zoladku morskich ssakow:delfina, foki,wieloryba i czlowieka. kal-woda-IIst. larwalne-skorupiaki-IIIst larwalne-ryba-II ryba-miesnie ryby-ssak morski obj:obrzeki,wylewy,nadzerki
Wucheria bancrofti w naczyniach limfatycznych,wezlach chlonnych,oku,narzadach brzucha, komary sa zywicielami posrednimi(Culex,Anopheles,Aedes, Mansonia)mikrofilarie do zoladka owada-jel srodkowe-slina owada Obj:obrzeki limfatyczne- sloniowacizna konczyn- warg sromowych-moszny-pracia.
Loa Loa-Opuchlizna Kalabarska-pasozyt tkanki podskornej i oka
Mansonella ozardi w jamach ciala i tkance poskornej-tak tez perstans + krew+ ma jadra kaudalne jak streptocerca(w skorze) brak pochewki, prznoszone przez muchowki i cullicoides, Aedes,Anopheles
Onchocercus Volvulus-slepota rzeczna choroba tk. podskornej w guzach tkanki lacznej,galka oczna,brak pochewki i jader kaudalnych, przenoszone przez meszki simulidae,samica dwie macice
Trichinella spiralis-wlosien krety
zjedzone otorbione larwy-jel.cienkie-nablonek kosmkow jelitowych(rozmnazanie tu)-naczynia limfatyczne-pzrewod piersiowy-krew-p.k.serca-pluca-serce lewe-narzady.?ELISA,IHA
Zespol larwy trzewnej wedrujacej
Toxocara cati i canis jaja zlozone przez samice sa przed okresem bruzdkowania, rozwoj podobny do ascaris jednak czesc jaj zostaje w watrobie, larwy do watroby, pluc oko.
Trichostrongylus-colubriformis i probolorus(larwy ich w miesie) rientali(larw na roslinach)
Sa blonie sluzowej dwunastnicy, brak zabkow i torebki gebowej,jajo-16 blastomerow-larwa pseudorabditopodobna-larwa pseudofilariopodobna .zyw:wielblady,bydlo,kroliki
Stawonogi-typ Artropoda:podtyp1)chelicerata-szczekoczulkowce,gpajeczaki Arachnidat2)tchawkodyszne Eutracheata g Owady 3)skorupioksztaltne Crustanea dwubocznie symetruczne,cialo segmentowane z tagm(glowa, tolow, odlok),mieszana jama ciala(mikrocel czyli hemocel),cialo pokryte chitynowym oskorkiem,otwarty uklad krazenia,rozdzielnoplciowe
rzad Kleszce Ixodidae(1) pasozyty ladowych kregowcow, wszystkie stadia odzywiaja się krwia,tu hypostom i helicery,organ Hallera na I parze odnozy,cialo gnatosoma i idiosoma, larwy 3 pary nog-dorosle 4,noga: biodro,udo, kretarz, kolano,golen, stopa,serce z otworami-ostiami, pok: gardziel,przelyk, jelito srod,cienkie,proste,tez trawienie wenatrzkom.Guaniana koncowy produkt przem.
Argas Reflexus:Obrzezek golebi 120 jaj,aktywne noca,gnatosoma po brzusznej stronie i niewidoczna niewyrazny dymorfizm plciowy,jajo-larwa-2-3 st.nimfalne dorosle-2lata. plytka grzbietowa,otwor plciowy za I parą odnozy,przenosza wir kleszczowego zap.mozgu(TBE),i Borelia burgcoś.gruczoly biodrowe,kopulacja poza zywicielem,kazde stadium moze kilkakrotnie pobierac krew.Tu wiecej IgM
Ixodides Ricinus-Kleszcz pospolity jajo(1000-5tys)-larwa-jedna nimfa-dorosle,ssa krew kilka dni-kazde stadium tylko raz, gnatosoma widoczna, pzretchlinki i otwor plciowy za IVp bioder,wyrazny dymorfizm, wmiejscach wilgotnych, stopy z pzrylgami i pazurkami, Samce nie zeruja, moze pzrenosic TBE,chorobe skokowa owiec (LI), rickettsie,salmonelle,Babesie,Borelioze, tularemie.
Dermacentor Reticulatus Kleszcz lakowy klimat umiarkowany,duzy do 13mm, rysunek na tarczce grzbietowej,dwie bruzdy brzezne,tylne,srodkowa,otwor plcioiwy za Iip bioder.gnatosoma(hypostom,II chelicery,II glaszczki) widoczna z gzrbietu.
Dermanyssus Gallinae Ptaszyniec tarczka genitalna jak kropla, szczecinki,brak segmentacji,pas ptakow np wrobli,dlugie chelicery, jajo-larwy-protonimfy-zerowanie-deutonimfy-zer-dojrzale Brak tritinimfy.Powoduje swierzb golebi, ciemnorozowe plamki, goraczka Q.
Ornithonyssus Bacoti Roztocz Szczurzy rodzina Macronyssidae,deutonimfy i larwy nie zra, protonimfy zra. moze tu byc partenogeneza.Rozwoj jak Dermanyssus.Chelicery bez zebow, plytka gzrbietowa jezyczkowata, zmiany skorne podobne do ospy wietrznej, pzrenosi Rickettsia typhi, Yersinia Pestis,Bact tularense,Borrelie
Sarcoptes Scabiei-Swierzbowiec rzad Acaridida brak stigm, gnatosoma widoczna z grzbietu, cialo pokryte luskami, nogi krotkie, Samiec pzrylgi na stopach I, II,IV, samica na I, II,a na II i IV szcecinki,jajo-larwa-protonimfa-tritonimfa-samica lub protonimfa-samiec.Robi swierzb,IgMEG podwyzsza,IgAobniza.
Roztocze kurzu domowego z rodziny Pyroglyphidae zyja w gniazdach ptakow i ssakow np Dermatophagoides pteronyssimus, D. Farinae,Euryglyphus maynei.redukcja szczecinek, cialo:przod-prosoma,tyl-opistosoma. 6st:jajo-prelarwa-larwa-protonimfa-tritonimfa-dorosle, lubi wilgotnosc 70-90%
Demodex folliculorum-Nuzeniec ludzki rzad Actinedida, plytki zesklerytowane, narzad klujaco ssacy,redukcja nog z pazurkami, brak przetchlinek i tchawek-cala pow ciala.Cialo-gnatosoma i podosoma tworzace proterosome, opistosoma(prazkowana)Zyje 15 dni.jajo-larwa-protonimfa-nimfa-dojrzale, zywia się lojem-w torebkach wlosowych.Robi nuzyce-luszczca lub krostowata
Neotrombicula autunalis-Swedzik jesienny cialo gnatosoma, prodosoma,histerosoma. jajo-larwa(tylko ona atakuje czlowieka)protonimfa-deutonimfa-tritinimfa, uklucia zoltoczerwone.
Wszy rzad Anoplura: sa wtornie bezskrzydle,cialo slaszczone gzrbietobrzusznie, 3 pary nog,klujaco ssacy-rurkowate szceki(maxillae)warga dolna(labium)gorna(labrum)jao-3st.nimfalne-dorosle-hemimetaboliczne pzreobrazenie-bez poczwarki.
Pediculus Humanus corporis i capitis- Wesz odzizowa i glowowa
dzinnie 5-10 jaj, przenosi dur plamisty-Rickettsia prowazekii, goraczka okopowa- Ricketsia qiuntana, dur powrotny- Borrelia recurentis, 3 nimfy,oczy pigmentowane,tulow 3 segm.
Pthirus Pubis-Wesz lonowa 30 jaj z wieczkiem,305 segm odwloka,3 pary przetchlinek.
Cimex lectularius -Pluskwa domowa-z pluskwiakow roznoskrzydlych(Hemiptera)lujaco ssacy,glowa pieciokatna,odwlok 8 segm,szczecinki,tulow 3 segm, noga bez kolana,stopa 2czlonowa, pzreobarazenie hemimetaboliczne, 5 st. nimfalnych, jest solenofagie-cala krew wysysa, nie rozlewa.astma,wir zap watr typuB, trad, gruzlica,dur plamisty,tularemia,gronkowce.
Reduviidae hematofagi, duze skrzydla,np Rhodnius, Triatoma infestans( pzrenosi Trypqanosoma cruzi)poduszki na stopach, 5 st nimfalnych, 3 czlonowa klujka.
Muchowki - Diptera-rzad Dwuskrzydle oczy zlozone,2 pary skrzydel,I para z zylkami,II pzrezmianki,noga bez kolana, odwlok 10 segm,przeobrazenie holometaboliczne: jajo-larwa-poczwarka-imago.Rodzina Cullicidae narzad klujka:para szczek,zuwaczki,podgebie,labium,labrum, tulow:przedtulow, srodtulow,zatulow.Segment-plytka grzbietowa:tergit,brzuszna-sternit, boczna-pleuryt.4 str arwalne.
anophellini:pzrenosza plasmodium samice potrzebuja krwi do rozrodu,larwa prosta dorosla kzrywa
cullex Pipiens jaja skladane w pakietach 4 st larwalne larwa krzywa,dorosla prosta,nogi z przylgami, glaszczki krotsze od klujki przenosi wucheria bancrofti,Brugia malayi,B. Timori
Meszki-simulidae na glowie czuli
glaszczki czteroczlonowe, 6-7 st larwalnych,maja pseudopodia,larwy zywia się planktonem, jest poczwarka w kokonie,w ich slinie apyraza,przenosza Onchocerca volvulus
Musca domestica Muchy-Muscidae aparat ssaco-lizacy, 150jaj,3 st larwalne, przenosza dur brzuszny,cholere,czerwonke bakteryjna,gruzlice, tezec, a takze rzesistkowice jelitowa, pelzakowice,giardioze.
Glossina Palpalis pzrenosza TBG i samiec i samica pija krew
Hypoderma Bovis -Giez Bydlecy rodzina Hypodetmatidae 50jaj blisko nasady wlosa, larwa i poczwarka,wedruje pod skora
Rzad Pchly (siphinaptera)
sa polizoiczne-atakuja wiele gatunkow zywicieli,3 st karwalne, sa wtornie bezskrzydle, glowa, tulow,odwlok-10 segmentow, klujaco-ssacy,noga bez kolana, stopa 2czlonowa,holometabolia.
Pullex Irritans-Pchla ludzka glowa zaokraglona zjedna szczecinka,solenofag,odwlok 8 segmentow,pzrenosza dzume(Yersinia pestis)tularemie(Francisella tularensis)tasiemiec psi(Pipylidium caninum) Hymenolepis nana i diminuta. Larwy zzeraja jaja
Ctenophalides Canis-pchla psia ma gzrebienie na glowie i tulowiu nierowne, pzrenosi to co ludzka,
Xenopsylla cheopsisi-pchla szczurz orientalna: brak gzrebieni, pigmentowane oczy, przenosi-jest rezerwuarem Yersinia pestis,Franciscella,Rickettsia typhi,Salmonella Typhi w niej Hum.Nana i diminuta
Tunga Penetrans -Pchla piaskowa
czolo z zabkiem
Leptosylla segnis-pchla mysia-gzrebien policzkowy
Ekologia Populacja:grupa osobnikow tego samego gatunku wystepujaca na okreslonym obszarzew okres czasie Ksenopopulacja: zbior osobn.zyjacych w populacji okreslonego gat. zywiciela Infrapopulacja:Zbior osobnikow danego gat. niezaleznie od jego stadium rozwojowega w zyjacych organizmie jednego zywiciela
Metapopulacja:zbior osobnikow miedzy ktorymi zapewniony jest okreslony pzreplyw genow Suprapopulacja:zbior osobnikow zyj w populacji zywicielskiej w calym ekosysytemie
Oddzialywania homotropowe-miedzy os tego samego gat, heterotropowe -miedzy os roznych gat Cechy pasozyta:dluga interakcja z ofiara,nie usmiercanie zywiciela,Duza rozrodzczosc,maly rozmiar,1pas-1zyw
Parazytoidy:organizmy majace cechy pasozyta i drapieznika(powoduja smierc ofiary i krotka interakcja np blonkoskrzydle muchowki
Samatoksenia:zjawisko wspolzycia na okreslonej przestrzeni roznych gat np endoikia osiedlanie się wen,egzoikia-zewn,paroikia-obok bez kontaktu fiz,synoikia-zamieszkiwanie dwoch gat w tym samym miejscu np dziupli, symfilia -jeden wykorzytuje wydzieliny drugiego, foreza-aktywne poszukiwanie drugiego org, nastepnie przyczepianie się do niego aby byc przeniesionym do lepszego srodowiska-fakultatywna : indukowana przez rozne czynniki srodowiska, obligatoryjna-cykliczna-zwiazana z cyklem zyciowym gospodarza, sezonowa-z pzryroda foret-pzrenoszony,forent-transporter,specyficzna(1org-1gospodarz)niespecyficzna
Pasozytnictwo:zwiazek staly lub czasowy zmieniajacy się ewolucyjnie w ktorym pasozyt jest uzalezniony metabolicznie od zywiciela Pas podzial:ze wzgledu na uzaleznienie od zywiciela Pas bezwzgledne(zwiazek konieczny do zakonczenia cyklu rozwojowego)wzgledny(moze wolno zyc)dlugosc kontaktu pas czasowy: krotkiokres, wielokrotnie i nie rozmn np komar, okresowe bytuje na zywicielu w pewnym etapie cyklu rozwojowego np Ornithonyssus stale-cala ontogeneza specyficznosc zywicielska stenokseniczne:jeden zywiciel eurykseniczne-wiele zywicieliliczba gat zywicielskich: pas swoisty-jest czesto w okreslonym gat zywiciela, nieswoisty rodzaj pokarmu: stenofagiczne:np krew-kleszcze, euryfagiczne-rozny rodzaj pokarmu np fasciola lokalizacja u zywiciela:zewn,wen,zablakane ropowszechnienie: kosmopolityczne ,zawlekane: pzreniesiony poza zasieg wystepowania
zywiciele
ostateczny:zywiciel postci doroslej
posredni:tu rozmnzaja się postacie larwalne,rozmn bezplciowe
glowny:jedenorganizm z posrod roznych gatunkow u ktorego pas najczesciejbytuje, tu najwieksza ekstensywnosc i intensywnos
pomocniczy-tu okreslona postac rozwojowa osiedla się rzadziej niz w glownym
przypadkowy tu trafia wyjatkowo rzadko i w pelni nie rozwija się
parateniczny- nie iezbedny, nie rozwoj pasozyta,kumuluja się formy larwalne
rezerwuarowy: pas utrzymuja się dlugo, rozmnazaja i rozwijaja
zywicielstwo
propagatywne:patogen mnozy się w organizmie aedes Aegypti,Culex
cyklometamorficzne:pzrechodzi pewien etap cyklu rozwojowego
cyklopropagatywne:mnozy się i pzrechodzi etap cyklu rozwojowego
przekazy
transtadialny: z jenego stadium rozwojowego do drugiego
transspermalny: wraz ze sperma
transowiaralny: od samicy do rozwijajacego się oocytu
Zrodla zarazenia
zanieczyszcone srodowisko, inny czlowiek, samozarazenie,krwiopijne stawonogi,ziwerzeta domowe i dzikie,
Sposoby transmisji:kontakt, konsumpcja,przez wektory,przez aktywne stadia wolno zyjace
Inwazja bierna:pzrz naturalne otwory ciala, czynna
Drogi zarazenia
pokarmowa: cysty i oocysty pierwotniakow, jaja i larwy helmintow np Fasciola
inhalacyjna::naegleria, acanto,cysty Giardiii Entamo,oocysty crypto,jaja enterobiusa
przez skore:furkocerkaria Schistosomy,larwa filariopodobna Ancylostomy i Srongyloides
przez lozysko:krwionosna: najwazniejsze w inwazjach wewnatrzmacicznych bakterii, wirusow,pasozytow np Plamodium,Trypanosoma,Toxoplazma przez zyle pepkowa np larwy migryjace nicieni, Toxocara canis i cati, mikrofilarie Onchocerca Volvulus uszkodzenie blon plodowych-rzesistki, zjamy otzrewnej matki pzrez sciane macicy-pierwotniaki entam
Paraytoza(choroba pasozytnicza) -pierwotna:objawy bezposrednio po zarazeniu,wtorna-objawy po zaburzeniu rownowagi paso-zywiciel,pzrwlekla:wiecej niz 6yg podostra:3-6ty ostra do 2-3tyg
endemiczna:wywolywane przez pas wystepujace na danym terenie epidemiczna:pas rozpowszecnione na duzym terenie,szybko wygasaja
oportunistyczne-w czasie obnizenia odpornosci
Zoonoza choroby zwierzat przez nie porzenoszone:bezposrednia czynnik wywolujacy jest utrzymywany przez jeden gatunek(giardiozapelzakowica),cyklozoonoza:wiecej jak jeden gat utrzymuje czynnik np bablowica, cenurozametazoonoza w utzrymywaniu czynnika bierze udzial kregowiec i bezkregowiec np babeszjoza plazm saprozoonoza: czynnik chor utrzymuja się dzieki srodowisku zewn np glistnica trichiuris Antropozoonoza-choroby zwierzat przenoszone na czlowieka, Zooantroponoza czlo~zw np wlosnica amfiksenoza Czl~~zw
Objawy:owrzodzenia zoladka(anisakis)jel grubego (entam,balan)zapalenie wyrostka (Entam,ascaris,trichiuris)ropien pelzakowy watroby (entam) ropien filariowy (bruia malai) Niedokrwistosc: Plasmodium, difylobotrium,kala azar, trypanosoma, schistosoma) eozynofilia(inwazja helmintow we wlosnicy, ualergikow) obrzek (tricinella,loa loa,Chagasa,) sloniowacizna(wucheria bancrofti ,onchocerca,brugia) zapalenie spojowek (onchocerca)zapalenia skory (Leishmania, Strongyloides, Ancylostoma,Loa,Dracunculus)
Gdzie jama ustna:Trichomonas Tenax, Entamoeba gingivalis watroba i drogi zolciowe:ent hist,Leishm don, tryp Cruz, Plasm,Giardia,Acantho,Opisthorsis,Clonorchis,Fasciola,Echonococcus,Taenia solium,larwy strongyloidesa zoladek:(bo pH, perystaltyka,duzo niestrawionego pok)anisakis dwunastnica ; (pHponizej 5,wiele enzymow powodujacych rozlozenie subs-latwiej przyswajalne)ancylostoma, Giardia, Trichostronglus, Anisakis jel.cienkie:Giardia,Crypto,Isosp,diphylobotrium, t.solium i sagin, hynemolepis,dipylidium,ascaris,strongyloidesjel.grube:ent,balantidium,Enterobius,Trichiuris,Angiostrongylus pluca:Acanto, naegleria,f asciola,cryptospo,strongyloides,paragonimus,Echinococcus gran, ascaris,dracunculus,toxocara,mansonella
Zatrucia roslinami: przypadkowe:omylkowe,jatrogenne(lekami pochodzenia roslinnego) zawodowe(przez olejki eteryczne, lotne alkaloidy, zywice, rozdrobnione czesci roslin
Substancje toksyczne w Gzrybach:amanityny i falotoksyny: wyizolowane z muchomorow (amanita phaloides, verna) nie rozkladaja się podczas suszenia i gotowania amnityna:uszkadzaja komorki watrobowe-martwica, rozk 240C faloidyna falotoksyna powoduja martwice komorek watrobowych bo wiaza się z mitochondriami kom watr. obj:utrata swiadomosci, niewydolnosc krazenia-rozkl 252C
orelanina i kartynoidyny-w zaslonaku rudym, rozkladasie w 256C, uszkadza nerki, watrobe,trzustke, zoladek,obj:dreszcze,goraczka, zaburzenia zol-jelitowe
Giromytryna:w piestrzenicy kasztanowatej, ulatnia się podzcas suszeniaobj:zle samopoczucie, bol glowy, goraczka, hepatomegalia, smierc po 3 dniach, uszkadza watrobe i nerki, odtrutka B12,rozkl mniej 100C
Muskaryna w strzepiaku, lejkowce,krowiaku, zaburzenia po 15 minutach,zwolnienie pracy serca,porazenie ukladu krazenia,odtrutka-atropina
Pochodne izoksazolu i indolu:w muchomorze czerwonym(manita muscaria)-dzilanie psychotropowe i halucynogenne jest tez muscymol,psylocybina, psylocyna
Rosliny wyzsze: alkaloidy: w roslinach nasiennych, w czesciach nadziemnych.Resorbuja się w postaci zasad przez blony sluzowe, skoreSole i ch wchlaniane przez plyn lzowy.Ich poziom można obnizyc przez podanie wegla, taniny i plukanie zoladka np morfina,nikotyna,atropina
glikozydy:cyjanogenne- u pestkowcow(uwalniaja HCN)fumaryny w niektorych trawach, pomoc jak alkaloidy, dzialanie nasercowe
Olejki eteryczne-do celow poronnych,sajeszcetoksoalbuminy, zwiazki dzialjace uczulajaco na swietle
Ryby i ch substancje ciguatera:barakudy, wargacze, mureny tetradotoksyna: obj neurologiczne przez ryby z rodzaju dwuzebnych-najezkowate, dzilaja po 5-10minutach:porazenie miesni gardla,jezyka,smierc na skutek porazenia ichtiotoksyna u slodko imorkich-objawy przewodu i neurologiczne ichtiohemotoksyna: przez wegorze i mureny, dzilanie hemolityczne, zawroty glowy, wymioty,zaburzenia jelitowe i oddychania
Weze:aglypha:bez zebow jadowych, opistoglypha:zeby jad z tylu(wezowate-colubridae) proteoglypha: zeby z przodu nieruchome (zdradnicowate-elapide-Kobry i morskie-hydrophidae)solenoglypha:z przodu ruchome(zmijowate-viperidae,gzrechotnikowate-crotalidae)JAd:polipeptydy drobnoczasteczkowe, enzymy (esteaza, piaruronidaza) histamina
jezowcow: Jad hemoliza erytrocytow zahamowanie oddychania szybsza praca serca, dzialanie choliergiczne
Skorpion jAD; histamina i serotonina neurotoksyny (toksoalbumina)-na komorki nerwowe,blokuje kanaly sodowo potasowe powujac wydzielanie adrenaliny i noradren
Pszczola:jad aminy biogenne: histamina,noradrenalina, serotonina,enzymy:apmina, mellityna,kinina peptydy: fosfolipazaA2-dzilanie uczuleniowe,wlasc proagregacyjne ,hialuronidaza
Pajaki jad-epeiratoksyna:po ukaszeniu:utrata czucia,zaburzenia rownowagi, bol, mdlosci, pot przyspieszona praca serca,skurzcz miesni brzucha,
Rosliny:Aconitu napellus -tojad mocny: aconityna obj: pieczenie przewodu,pot,kolki,bloki przedsionkowo-komorowe Atroppa Belladonna-Pokrzyk wilcza jagoda: atropina, skopolamina,: podwyzszenie cisnienia, zaczerwienienie twarzy, rozszerzenie zrenic, goraczka
Conium maculatum-szczwol plamisty:konina, olejek eteryczny:pieczenie wustach i przelyku,zwezenie zrenic,duszenie sie,bole i zawroty glowy
Daphne mezereum-Wawzrynek wilcze lyko:mezereina, dafnetoksyna:pieczenie, bole i nudnosci, sennosc, drgawki
Datura Stramonium-Bielun Dziedzierzawa:atropina, skopolamina,hiocjamina, flawonoidy:halucynacje,temperatura,zaburzenia widzenia i mowy,drgawki,wzrost cisnienia
Hyosyamus Niger-Lulek czarny:atropina,hiocjanina,skopolamina, flawonoid-saponiny: poszerzenie zrenic, temp, zaburzenia mowy
Juniperus Sabina-Jalowiec sawina:sabinol, sabinol: martwica,ostra biegunkai wymioty uszkodzenie nerek,stany podobne do tezca
Papaver somniferum-mak lekarski
narkotyna kodeina, papaweryna,morfina:lagodzi kaszel, wymioty, sennosc, hypotermia,zaburzenia rownowagi
Ricinus Communis-racznik pospolity:toksoalbuminy:rycyna olej rycynowy: bol pieczenie, pzreczyszczenie,uszkodzenia watroby i nerek,wstrzas sercowo-naczyniowy
Taxus Bacato-Cis Pospolity: pseudoalkaloidy-taksyna:blok przedsionkowo komorowy, biegunka, wymioty,zaburzenia rytmu serca,bezdech, bradykardia
Odpowiedz Immunologiczna:
I linia obrony:fagocytoza: monocyty,makrofagi,ganulocyty wielojadzraste:neutrofile,bazofile,eozynofile
Makrofagi fagocytuja male pasozyty,wydzilaja cytokininy (TNa i IL1),tworza rodniki tlenu, walcza zTrypan Cruzi,T, Gondi, Leishmania,Plasmod,filarie schistosoma
Eozynofile:walcza z helmintami (trichinella spiralis),uwalniaja czynniki toksycznereagujac na IgG i IgE
Plytki krwi: walcza T.Gongi i Tr.Cruzi
Limfocyty T:z grasicy, kontroluja ilosc limfocytow B, produkuja przeciwciala,rozpoznaja i niszca kom zarazone pasozytem,np Leish,Tr.Cruzi, one sa od reakcji immunologicznej typu komorkowego, znia antygen wiaze się Limboblasty-uwalniaja się cytokininy aktywujace
Limfocyty B:z watroby i szpiku, zwalczaja patogeny zewnatrz komorkowe(T.gamb,Plas)uwalniajac przeciwciala-odpowiedz humoralna wiaza się w Plazmoblasty -wytwarzaja przeciwciala(immoglobuliny) Immoglobuliny:
IgM:-10% tylko w krwiobiegu,wytwarzaja się we wczesnym stadium zarazenia,wlasciwosci aglutynacyjne,i lityczne wiecej(t.rhodiense,plasm,swierzb)
IgE w surowicy, napowierzchni bazofili, kom tucznych,Powoduja degranulacje i produkcje mediatorow reakcjie alerg wiec(swierzb)
IgA:15-20% w wydzielinach surowiczo sluzowych np slinie IgA1 i IgA2, mniej w swierzbie
IgG:70-75% splaszczaja kom, dzialaja antytoksycznie ida do plodu tworzac odpornosc bierna dziecka, wiecej w Leshm,toxopl
IgD-1% na powierzchni limfocytow B
Medycyna sadowa
owaydy wabione przez siarkowodor i kwas maslowy:
I:Musca Domestica,II Chrzaszce (Histeridae)3dni, IIImuchowki sernicowate (Piophilidae) 7dni,IV Chrzaszce skornikowate (dermestidae) 2 tyg.
Genetyka:
cechy kodu genetycznego: trojkowy(3 kolejne nukleotydy tworza kodon)nienakladajacy sie(kodony nie zachodza na siebie)bezprzecinkoy(kodony nie sa nczym od siebie oddzielone) jednoznaczny(jeden kodon koduje jeden aminokwas)kolinearny(ta sam kolejnosc) zdegenerowany (jedenaminokwas przez kilka kodonow jest kodowany) uniwersalny(wszystkie cechy wystepuuja u kazdego gatunku,org)
Metoda PCR:otrzymywanie z malej ilosci DNA milionow kopii jego fragmentu przez1)rozplecenie nici-denaturacja cieplna 2)replikacja dzieki polimerazie DNA -wiele cykli do:diagmostyki hemofilii, niedoboru a antytyroksyny i niektorych chorob zakaznych
Hipoteza LYON:teoria powstawania chromatyny i jej zwiazek z X:na ramieniu p musi byc region XIC aby unieaktywnic X w 16 tyg, plodu-powstaje cialko Barra
Rh dziedziczenie: geny sa w p ramieniu chr 1-RH+DD,Dd,RH-dd-gen recesywny.D-antygen, gdy konflikt serologiczny to przeciwciala anty-Rh niszcza erytrocyty plodu.
Zmiennosc fluktacyjna:wzrost, IQ, waga,kolor wlosow i skory,liczba erytrocytow, alternatywna:RH
mutacyjna-punktowa(genowa)substytucja(tranzycja-puryna-puryna, transwersja-puryna-pirymidyna anemia s), delecja,insercja
chromosomowa:strukturalna:(srodchromosomowe)deficjencja np (zespol Wolfa Hirszfelda(4p-),kociego krzyku(cri du chat 5p-) zs Pradego i Willego(15q-)duplikacja, inwersja, translokacja np 46XX(4p-,13q-)
liczbowe aneuploidalnosc: trisomia:zs Downa(47 XX + 21)Edwardsa(47 XX+18) Patau(+13)Klinefeltera(47XXY): monosomia Turnera(45X)
euploidalnosc(autoploidalnosc-zwiekszenie o zestaw chromm homologicznych, alloploidalnosc-o zest, chr,niehomol)
Choroby zw z plcia-chro X::dominujace:zs Blocha, Sulzbergera,krzywica hipofosfatemiczna recesywne: Hemofilia A,B,daltonizm fawizm zs Lescha-Nyhana
Choroby dziedziczace się autoomalnie: dominujaco:choroba Huntingtona,chor Alzheimera, torbielowatosc nerek recesywnie
Xeroderma pigmentosis, alkaptonuria, galaktozemia, fenyloketonuria
Mutacje heterochromosomowe:
Turner,Klinenfeltera
Choroby po mutacjach punktowych:mukowiscydoza, alkaptonuria,albinizm, anemia sierpowata, fenylokeptonuria
Kariotyp czlowieka A:1-3,duze 1i3 meta,2 sub B 4-5 srendie sub C:6-12, sred, sub D:13-15 duze,akro z sat,E:16-18 male 16-meta 17 i 18 sub,F:19-20 male meta G:21-22 male akro z sat
czynniki mutagenne:
chemiczne:kwas azotawy, hydroksylamina, barwniki akrydynowe
fizyczne:promieniowanie UV,promienie X,Promienie Alfa,bta,gamma,szoki temperaturowe biologiczne:wirusy
Dzialanie UV:wprowadza atomy w stan wzbudzony,prowazdi do zmian zasadach pirymidynowych: dimeryzacja T i C wiec zaburzenia w replikacji,hydratacja C, prowadzi do raka skory, mutacje punktowe:tranzycje i tranzwersje
Dzialanie prom jonizujacego:r ozpad lancuchow DNA,mutacje punktowe,tworzenie wolnych rodnikow
Dzialnie kwasu azot:dezaminacja C,G,A prowadzaca do powstania ksantyny,hypoksantyny,uracylu-tranzycje
Cechy dobrego wektora::
musi miec zdolnosc do autonomicznej replikacji,miec markery pozwalajace na wyroznienie komorek w ktorych się znajduje,miec miejsce ciete przez przynajmniej jeden enzym restrykcyjny,miec jeden lub kilka promotorow, wystepowac w duzej ilosci kopii, nie powinien zawierac szkodliwych genow
Wektory:plazmidowe, fagowe, kosmidy, eukariotyczne
Transpozomy:ruchome elementy genomu(fragmenty DNA) z charakterystycznymizakonczeniami na obu koncach-uklad zasad pur i pir,w srodku geny odpornosci.
Telomery:sekwencje TTAGGg n razy powtorzone,telomeraza je odbudowujepo podzialach
Replikacja DNA:Polimeraza znajduje miejsce inicjacji,bialko inicjacyjne+helikazy+topoizomerazy zrywaja wiazania wodorowe i powstaje oczko replikacyjne, powstaja widelki: Powstaje nic prowadzaca(od 5-do 3) a oko idzie po nici matrycowej od 3 do 5, druganic-fragmenty okazakilacza się dzieki ligazie i polimerazie DNA I i II.
Transkrypcja: polimeraza RNA znajduje promotor,rozerwanie i oczko,na nici matrycowej syntezowana jest nic RNA(od 5do 3), a polimeraza przesuwa się od 3 do 5
Translacja:Powstaje aminoacylo-tRNA,tRNA z metionina pzrylacza się do trojki AUG,przylacza się nastepne tRNA,aminowasy lacza sie,koniec gdy polimeraza trafi na UAA-amber,UAG-ochre,UGA-opal, tRNA-idzie od 5-3.
Denwerowska klasyfizkacja chromosomow:1)polozenie chro2)wielkosc chrom w % w stosunku do wielkosci chrom haploidalnych i chrom X podanej jako 100%3)rozmieszczenie prazkow w chrom