Obroty handlu zagranicznego polski z krajami Unii Europejskiej w 1999 r.
Analiza obrotów handlowych Polski z UE ma niezwykle istotne znaczenie przynajmniej z dwóch powodów. Po pierwsze, jest to zdecydowanie nasz największy partner handlowy. W 1998 r. na kraje UE przypadało 68,3% polskiego eksportu i 65,6% polskiego importu. Po drugie, w obliczu coraz bliższego przystąpienia Polski do UE wyniki wymiany handlowej z tym ugrupowaniem pokazują, jak polskie towary konkurują z towarami zachodnioeuropejskimi na etapie znacznie już zaawansowanej liberalizacji w tym handlu. W tym kontekście szczególną wymowę ma porównanie wyników wymiany handlowej Polski z UE z analogicznymi obrotami pozostałych krajów stowarzyszonych z Europy Środkowo-Wschodniej. Porównanie takie pozwoli np. ocenić pozycję konkurencyjną polskich wyrobów w stosunku do wyrobów z pozostałych stowarzyszonych krajów Europy Środkowo-Wschodniej na rynku UE.
W latach 1990 - 1998 wartość polskiego eksportu do Unii Europejskiej zwiększyła się, z 7,65 mld USD do 18,06 mld USD, tj. o 136%. W tym samym czasie import z UE podniósł się z 6,38 mld USD do 31,46 mld USD, a więc prawie pięciokrotnie. Jeśli na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych polski eksport pokrywał cały import z UE, to w latach 1991 - 1995 stopień tego pokrycia obniżył się do 80%, a w latach 1996 - 1998 - już tylko do ok. 60%.
Szybsze tempo wzrostu importu niż eksportu jest normalnym zjawiskiem w okresie transformacji gospodarki, kiedy napływają inwestycje zagraniczne oraz trwa restrukturyzacja i modernizacja infrastruktury i wielu branż przemysłu. Niepokojące jest jednak to, że takie same procesy zachodzą i w innych krajach Europy Środkowo- Wschodniej i nie pociągają one tak olbrzymiej nierównowagi w obrotach handlowych.
W porównaniu do innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej aspirujących do członkostwa w UE w dwóch ostatnich latach zanotowaliśmy bardzo słabą dynamikę polskiego eksportu na rynki UE. Według danych statystycznych polski eksport na rynki UE w stosunku do roku poprzedniego, zwiększył się w 1997 r. w wyrażeniu dolarowym o 3,7%, a w 1998 r. o 11,9%. W tych samych latach dynamika wzrostu eksportu do UE wynosiła: dla Czech (odpowiednio) 7,6% i 23,3%, dla Węgier 18% i 22,6%, dla Estonii 23,3% i 15,5% i dla Słowenii -11,7% i 10,6%.5 Wyniki te potwierdzają dane za pierwsze półrocze 1999 r. W okresie tym, w stosunku do pierwszych sześciu miesięcy 1998 r. wzrost eksportu na rynki UE wynosił: dla Polski 2,6%, dla Czech 8,2%, dla Węgier 12,7%, dla Estonii 3,9% i dla Słowenii 0%. Powyższe dane świadczą, że pod względem dynamiki eksportu Polska osiągnęła w tej grupie krajów najgorsze rezultaty, z wyjątkiem Słowenii.
Po bardzo wysokim wzroście polskiego importu z krajów UE w latach 1995 - 1996, dwa następne lata przyniosły wyraźne zwolnienie tempa przyrostu zakupów z tego kierunku. Do osłabienia tempa importu, zwłaszcza w 1998 r. niewątpliwie przyczynił się spadek aktywności gospodarczej w naszym kraju. Przyśpieszył go kryzys w Rosji, ale główny impuls pochodził z zaostrzenia od sierpnia 1997 r. polityki pieniężnej. W latach 1997 - 1998 w obrotach z UE import Polski wzrastał szybciej niż w Czechach i Słowenii, ale wolniej niż na Węgrzech i Estonii.
Spośród 10 krajów Europy Środkowo-Wschodniej stowarzyszonych z UE Polska uzyskuje relatywnie najwyższy deficyt w obrotach handlowych z UE. W 1998 r. stosunek importu do eksportu w wymianie z UE wynosił:
- dla Bułgarii - 108,8%,
- dla Czech - 116,7%,
- dla Estonii - 152,8%,
- dla Litwy - 168,6%,
- dla Łotwy - 130,4%,
- Polski - 174,2%,
- dla Rumunii - 122,5%,
- dla Słowacji - 105,8%,
- dla Słowenii - 128,7%,
- dla Węgier - 115,8%.
Szczególnie źle wypada na tej liście porównanie wyników Polski z Czechami i Węgrami. Warto dodać, że w grupie krajów stowarzyszonych z UE, Polska zanotowała najwyższą relację importu do eksportu w obrotach z UE, również i w roku 1997 .
Na uwagę zasługuje fakt, że w wymianie z Polską Unia Europejska osiągnęła w latach 1997 i 1998 dodatnie saldo większe niż w obrotach z pozostałymi krajami stowarzyszonymi traktowanymi łącznie. Wszystko to świadczy o słabej konkurencyjności polskiego eksportu względem pozostałych krajów Europy Środkowo-Wschodniej.
W 1999 r. i w 1998 r. Polska zanotowała z krajami Unii Europejskiej obroty przedstawione w poniższej tabeli.
Tab. 1. Obroty Polski z wybranymi krajami Unii Europejskiej w latach 1998 i 1999
Nazwa kraju |
1999 |
1998 |
||||
|
|
|
||||
|
Eksport |
Import |
Saldo |
Eksport |
Import |
Saldo |
|
w mln USD |
w mln USD |
w mln USD |
w mln USD |
w mln USD |
w mln USD |
Ogółem |
27 407,4 |
45 911,2 |
-18 503,8 |
28 228,9 |
47 053,6 |
-18 824,7 |
Niemcy |
9 903,8 |
11 583,1 |
-1 679,3 |
10 233,3 |
12 441,1 |
-2 207,8 |
Włochy |
1 792,1 |
4 297,1 |
-2 505,0 |
1 655,8 |
4 403,7 |
-2 747,9 |
Francja |
1 328,4 |
3 133,7 |
-1 805,3 |
1 326,3 |
3 033,4 |
-1 707,1 |
Wielka Brytania |
1 099,4 |
2 105,5 |
-1 006,1 |
1 097,8 |
2 304,7 |
-1 206,9 |
Dania |
843,1 |
826,3 |
16,8 |
775,6 |
918,1 |
-142,5 |
Belgia |
760,3 |
1 297,3 |
-537 |
693,1 |
1 322,7 |
-629,6 |
Szwecja |
676,7 |
1 446,1 |
-769,4 |
675,2 |
1 358,5 |
-683,3 |
Austria |
554,6 |
883,8 |
-329,2 |
552,6 |
902,7 |
-350,1 |
Hiszpania |
416,3 |
1 136,2 |
-719,9 |
390,5 |
1 199,9 |
-809,4 |
Finlandia |
261,7 |
835,8 |
-574,1 |
254,6 |
790,8 |
-536,2 |
Grecja |
97,1 |
104,0 |
-6,9 |
129,1 |
98,3 |
30,8 |
Irlandia |
79,0 |
240,1 |
-161,1 |
72,4 |
249,3 |
-176,9 |
Portugalia |
43,1 |
140,6 |
-97,5 |
38,7 |
120,3 |
-81,6 |
Luksemburg |
24,9 |
75,4 |
-50,5 |
21,6 |
93,2 |
-71,6 |
Na podstawie danych zawartych w powyższej tabeli można stwierdzić, że Polska w obydwu analizowanych latach odnotowała deficyt w obrotach handlu zagranicznego z prawie wszystkimi krajami UE. Wyjątkiem była Dania w 1999 r. i Grecja w 1998 r.
Zmiany w eksporcie towarów do krajów UE w latach 1998 - 1999 przedstawiały się następująco w odniesieniu do poszczególnych krajów:
Na wykresie wyraźnie widać, że największe wzrosty eksportu zanotowano w przypadku Luksemburga i Portugalii, jednakże ze względu na ich niską kwotę nie miały dużego wpływu na wysokość obrotów z UE. Kwotowo największe wzrosty zanotowano w przypadku Włoch , Danii i Belgii. Wyniosły one dla tych państw w sumie 271 mln USD.
W roku 1999 w porównaniu z rokiem poprzednim eksport Polski do UE spadł o 2,9%. Największy spadek procentowy eksportu zanotowano w przypadku Irlandii. Kwotowo nie odgrywał on żadnej roli. Największy kwotowo spadek eksportu można zauważyć w przypadku Niemiec (329,5 mln USD).
Trochę inaczej przedstawia się dynamika importu. Można ją prześledzić na podstawie poniższego wykresu.
Dynamika importu towarów z Unii Europejskiej spadła o 2,4%. Największy kwotowo udział w zmniejszeniu się importu miały Niemcy (857,79 mln) i Włochy (106,6 mln USD).
Najwyższy procentowy wzrost importu zanotowano w Portugalii, jednakże najwięcej zwiększył się import z Francji (100,3 mln USD) i ze Szwecji (87,6 mln USD).
W roku 1999 udział poszczególnych państw UE w strukturze eksportu wyglądał następująco:
Na powyższym wykresie wyraźnie widać, że Polska ponad połowę swojego eksportu do krajów UE przeznacza na rynek niemiecki. Pozostała część jest w większości przeznaczona na rynki Włoch, Francji, Wielkiej Brytanii i Danii. Na rynki wymienionych pięciu krajów jest wprowadzane 83,6% całego eksportu Polski do UE.
Podobnie przedstawia się sytuacja w strukturze importu Polski z krajów UE. Na poniższym wykresie można zauważyć, że nadal dominującą rolę w sferze importu pełnią Niemcy. Następne trzy miejsca w rankingu utrzymują Włochy, Francja i Wielka Brytania. Cztery wymienione kraje mają aż ok. 75% udziału w imporcie Polski z krajami UE.
W obecnej sytuacji gospodarczej i politycznej Polski handel zagraniczny z krajami UE jest dla niej bardzo ważny. Jego ranga wynika w głównej mierze z chęci Polski do integracji z państwami już do niej należącymi i osiągnięcia porównywalnego poziomu rozwoju.
Obroty z Unią Europejską w 1999r. kształtowały się niestety niepomyślnie dla kraju. Można mieć tylko nadzieję, że jeszcze przed wejściem Polski do Unii ulegną poprawie.