ZASADY KSZTAŁCENIA

2009.12.18

1. Formy organizacyjne nauczania - wskazują, jak organizować proces kształcenia.

2. Kryteria doboru form:

• cele kształcenia

• liczba uczniów

• miejsce i czas pracy

• właściwości przedmiotu nauczania

• zadania kształcenia

• zaplecze materialne szkoły (pomoce naukowe, itp.)

3. Klasyfikacja form nauczania:

• nauczanie jednostkowe - uczeń indywidualnie realizuje zadania dydaktyczne korzystając z bezpośredniej lub pośredniej pomocy nauczyciela

• nauczanie zbiorowe:

• system klasowo - lekcyjny

• laboratoryjno - lekcyjny

• warsztatowo - lekcyjny

• nauczanie grupowe

• zajęcia pozalekcyjne

• System klasowo - lekcyjny - charakterystyka:

• pracą uczniów na lekcji kieruje nauczyciel, on też ocenia postępy w nauce oraz decyduje o promowaniu lub nie poszczególnych uczniów do następnej klasy

• grupy 25 - 30 osobowe

• zajęcia trwają 45 minut

• uczniowie są w zbliżonym wieku, na podobnym poziomie rozwoju intelektualnego

• treści kształcenia ujęte są w przedmiotach

• każda lekcja poświęcona jest w zasadzie jednemu przedmiotowi z wyjątkiem klas najniższych

5. Lekcja:

• podstawowa, najbardziej znana, powszechnie obowiązująca forma organizacyjna procesu kształcenia (nauczania)

• swoisty akt nauczania i uczenia się, który stanowi jedność całą i zamkniętą, celowo i porządnie zbudowaną, uwieńczoną określonym i pożądanym wynikiem kształcąco - wychowawczym (wg J. Półturzyckiego)

6. Budowa lekcji wg J. Półturzyckiego:

• część przygotowawcza - wprowadzenie (powtórzenie); składa się z trzech sytuacji dydaktycznych:

• czynności organizacyjne, czyli kontrola obecności, przygotowanie środków (materiałów) dydaktycznych

• kontrola pracy domowej - polega na ogólnym sprawdzeniu pracy pisemnej w postaci zdań, ćwiczeń, wypracowań a następnie przedstawienie konkretnych rezultatów pracy przez jednego z uczniów

• wprowadzenie do nowego tematu

• część podstawowa (główna) - opracowuje), tam ma nastąpić realizacja celu):

• stanowi najistotniejszą część lekcji

• powinna zajmować największą część czasu

• składa się z różnej liczby sytuacji dydaktycznych w zależności od rodzaju prowadzonej lekcji

• część końcowa - utrwala nowy materiał lekcyjny; składa się z trzech sytuacji dydaktycznych:

• powtórzenie i utrwalenie

• zadanie i omówienie pracy domowej

• czynności porządkowe

• Rodzaj lekcji - to taka jej odmiana, której układ odpowiada ogólnym zasadom systemu dydaktycznego lub określonym strategiom dydaktycznym.

• Typ lekcji - to taka jej odmiana, która wynika z realizacji funkcji dydaktycznych w toku procesu nauczania i uczenia się oraz z organizacji pracy na lekcji, zastosowanych metod czy środków dydaktycznych. Typy lekcji zazębiają się z rodzajami lekcji, np. lekcja dyskusyjne może być lekcją eksponującą lub problemową.

• Strategie dydaktyczne wg W. Okonia:

• A - podająca (przedstawia nowe informacje)

• P - problemowa (przekazywanie wiedzy poprzez rozwiązywanie problemów)

• E - emocjonalna (odwoływanie się do sfery emocjonalnej uczniów)

• O - ćwiczeniowa (nauka poprzez działanie)

10. W zależności od strategii możemy wyróżnić kilka rodzajów lekcji:

• problemowa

• podająca

• eksponująca

• ćwiczeniowa

• mieszana

11. Lekcja problemowa - ma na celu rozwiązanie jakiegoś problemu; część podstawowa:

• zetknięcie uczniów z trudnością, jej odczucie i uświadomienie (stworzenie problemu)

• określenie trudności i sformułowanie problemów, pytań lub zagadnień (rozwiązywanie problemu)

• ustalenie pomysłu rozwiązania, planu wykonania zadania lub hipotez do sprawdzenia (rozwiązywanie problemu)

• wykonywanie zadania, realizacja pomysłów, weryfikacja hipotez przez dobór i analizę danych, ich interpretację, przemyślenie i ocenę (dawanie i weryfikacja pomysłów)

• sprawdzanie poprawności rozwiązania

12. Lekcja podająca - ma na celu zapoznanie uczniów z nowymi treściami i dbałość o to, aby te treści były zrozumiane i zapamiętane przez uczniów; przebieg części podstawowej:

• podanie nowych treści

• zrozumienie

• opracowanie i zebranie

13. Lekcja eksponująca - ma na celu rozwijać wyobraźnię i przeżycia estetyczne uczniów; przebieg części podstawowej:

• ekspozycja utworu np. projekcja filmu, nagranie z płyt, magnetofonowe, magnetowidowe, przezrocza, program komputerowy

• analiza i zrozumienie utworu (rozmowa o utworze) - dyskusja, interpretacja

• podsumowanie naszych rozważań, rezultatów pracy, korekta błędów

• ponowna ekspozycja całości lub fragmentu

14. Lekcja ćwiczeniowa ma na celu kształtowanie umiejętności i nawyków; ćwiczenie polega na opanowaniu określonych czynności, które są powtarzane w celu rozwinięcia odpowiedniej sprawności lub umiejętności; część podstawowa:

• uświadomienie uczniom zadania i podanie tematu

• wprowadzenie nowego materiału, omówienie zasad i reguł

• pokaz czynności z objaśnieniem

• próbne ćwiczenia uczniów

• korekta i dodatkowe objaśnienia

• ćwiczenia wdrażające

• kontrola i korekta wykonywanych ćwiczeń

15. Lekcja mieszana - może się składać ze wszystkich rodzajów lekcji. Lekcje te wydają się być najbardziej wartościowe i pozwalają rozwinąć pełny zakres skutecznych metod nauczania i uczenia się.

16. Typy lekcji wynikające z realizacji funkcji dydaktycznych:

• wprowadzające i zaznajamiające uczniów z nowym materiałem

• utrwalające - utrwalanie wiadomości, umiejętności i nawyków

• służąca opracowaniu poznanego materiału

• powtórzeniowo-systematyzująca - powtórzenie, uogólnienie i utrwalenie poznanych wiadomości i umiejętności

• korektywno-uzupełniająca - korekta błędów i uzupełnienie braków

• zawierająca wszystkie ogniwa procesu nauczania i uczenia się

• obejmująca kilka ogniw procesu nauczania i uczenia się

• sprawdzająca postępy uczniów

• służąca ukształtowaniu pojęć

17. Typy lekcji wynikające z organizacji pracy:

• dyskusyjna

• wycieczka

• z wykorzystaniem komputera

• z wykorzystaniem filmu

• w laboratorium

• pracy zespołowej

• uczenia się pod kierunkiem

• referatowa

• samodzielnej pracy uczniów

• w warsztatach szkolnych

• łączona

18. Kryteria doboru typu, rodzaju, budowy lekcji:

• przedmiot nauczania, czyli treści

• wiek ucznia, rok nauczania, wykorzystywany dotychczas poziom wiedzy

• system dydaktyczny, który przyjął nauczyciel

• kolejne ogniwo (element) realizowane w procesie kształcenia

• możliwości organizacyjne

• środki dydaktyczne, jakimi dysponuje nauczyciel

• dojrzałość uczniów do samodzielnej realizacji zadań dydaktycznych

---