Pytanie XIX: Jakie znasz podstawowe reguły polityki fiskalnej?
Reguły deficytu
- limity których deficyt w danym okresie nie powinien przekroczyć
- deficyt = wydatki - dochody
reguła zrównoważonego budżetu
- całkowite dochody państwa w danym okresie fiskalnym powinny być równe jego całkowitym wytakom
- modyfikacje - 2 lub kilkuletnie okresy rozliczeniowe
- regulacje pozwalające na powstanie czasowego deficytu związanego z nadzwyczajnymi okolicznościami - kleski, wojny
limity deficytu
- zakłada, że w przyjętym okresie fiskalnym deficyt nie powinien przekroczyć pewnej stałej granicznej wielkości, wyrazonej jako procent PKB
- mogą być stosowane podobne modyfikacje jak w regule zrównoważonego budżetu
limity salda skorygowanego cyklicznie
- umożliwia prowadzenie elastycznej polityko fiskalnej, akomodując efekty cyklu koniunkturalnego
- zgodnie z tym podejściem punktem odniesienia reguły fiskalnej nie jest rzeczywiste saldo budżetowe, lecz saldo strukturalne. Jest to teoretyczne saldo, które osiągałby budżet w sytuacji, gdyby w gospodarce nie występowały wahania koniunkturalne.
złota reguła
- jedynie wydatki publiczne o charakterze bieżącym powinny znajdować pokrycie w bieżących dochodach, natomiast właściwym źródlem pokrycia wydatków o charakterze kapitałowym (inwestycyjnym) jest zaciąganie długu publicznego
- wydatki inwestycyjne -> korzyść dla przyszłych pokoleń więc niech one za nie płacą
Reguły długu publicznego
- limity na łączny poziom długu publicznego
- niemal wszędzie stosowane w formie limitu relacji długu publicznego do produktu krajowego brutto
- zapis z Maastricht - dług publiczny nie może przekroczyć 60% PKB
Reguły wydatków
Reguła wzrostu wydatków
- wydatki publiczne mają rosnąc w zadanym tempie, niezależnie od zmian, które zachodzą po stronie dochodowej - kotwica Belki - wydatki miały corocznie rosnąć o prognozowany wsjażnik inflacji plus 1 punkt %
lub
- tempo wzrostu wydatków publicznych powinno być równe pewnej średniej ruchomej przeszłego tempa wzrostu dochodów
-reguły fiskalne wydatków dotyczyć mogą również poszczególnych składników strony wydatkowej budżetu - postac wieloletnich limitów nakładanych na poszczególne części wydatków.
Kryteria wyboru optymalnej reguły fiskalnej
- reguła powinna być prosta, co zapewnia również odpowiedni poziom przejrzystości. Prostota i przejrzystość powoduja, że wszelkie odstępstwa prowadzonej polityki od reguły są widoczne dla społeczeństwa. Negatywnie wpływają więc one na reputacje władz, co jest dodatkowym czynnikiem dyscyplinującym
- prowadzenie polityki niezgodnej z regułą wiązać się powinno z odpowiednimi sankcjami
- z analizy problemu niespójności w czasie płynie wniosek, że niezbędną cechą reguły jest jej wiarygodność. Powinna ona mieć więc formę aktu prawnego o możliwie wysokiej randze, co zapewniłoby jej odporność na bieżące wpływy polityczne
- temu samemu celowi służy wymaganie, by zadanie oceny zgodności polityki z przyjętą regułą poierzone zostało organowi, który jest politycznie niezależny od władz odpowiedzialnych za politykę fiskalną
- idealna reguła fiskalna powinna działać zarówno ex ante, jak ex post. Regulować powinna więc politykę fiskalną zarówno na etapie jej planowania, jak i realizacji
- optymalna reguła powinna działać ex post czyli odnosić się do realizacji budżetu, a nie tylko do planu
- powinna mieć ona formę aktu prawnego
- egzekwowanie przestrzegania reguły powinno być prowadzone przez organ politycznie niezależny od władz odpowiedzialnych za politykę fiskalną
- powinny być przwidziane sankcje w przypadky stosowania polityki niezgodnej z regułą