Przedmiotem ergonomii: przystosowanie człowieka do warunków pracy, przystosowanie warunków pracy do możliwości i potrzeb ludzkich. 1. Fizjologia pracy, która zajmuje się badaniem biologicznych zjawisk zachodzących w procesie pracy w celu zapewnienia najbardziej racjonalnego wykorzystania sił fizycznych i psychicznych pracowników. Przedmiotem zainteresowania fizjologii pracy są głównie zjawiska zmęczenia i znużenia w czasie pracy oraz metody zapobiegania im. Fizjologowie pracy badają wielkość wydatku energetycznego człowieka pracującego oraz warunki optymalizacji tego wydatku, m.in. w związku z postawą przy pracy i rodzajem wykonywanych ruchów.. Higiena pracy, której zadaniem jest niedopuszczanie do wystąpienia czynników zagrażających zdrowiu pracowników, eliminowaniu ryzyka chorób zawodowych i para zawodowych, optymalizacja materialnego środowiska pracy (mikroklimatu, oświetlenia, natężenia hałasu, drgań, promieniowania itp.).. Psychologia pracy, której główne zainteresowania koncentrują się na zagadnieniach:przystosowania człowieka do pracy (dobór pracowników, poradnictwo zawodowe, nauka zawodu), przystosowania pracy do człowieka (tworzenie optymalnych warunków odbioru informacji, podejmowania decyzji i ich realizowania w toku pracy) - dziedzina ta nosi nazwę psychologii inżynieryjnej, przystosowania człowieka do człowieka (problematyka psychologii społecznej, znajdująca się na pograniczu psychologii i socjologii).. Antropologia, tj. biologia porównawcza człowieka, a w jej ramach zwłaszcza antropometria, czyli metodyka pomiarów ciała ludzkiego. Ma ona na celu uwzględnianie wymiarów antropometrycznych przy budowie maszyn, urządzeń i narzędzi oraz przy projektowaniu i rozplanowywaniu stanowisk roboczych. . Organizacja oraz ekonomika pracy, a zwłaszcza takie ich elementy, jak badanie i mierzenie pracy, zasady ekonomiki ruchów itp. Główne zagrożenia występujące w procesach produkcyjnych przemysłu drzewnego wynikają z: nie zapewnienia właściwego wyposażenia maszyn i urządzeń do obróbki drewna w urządzenia zabezpieczające, niedostatecznej mechanizacji procesów pomocniczych i prac ciężkich, nadmiernego hałasu w miejscach pracy, nieprawidłowej organizacji stanowisk pracy,niekorzystnych warunków fizycznego środowiska pracy (pracy na powietrzu, w pomieszczeniach nie ogrzewanych lub w wysokiej temperaturze), szkodliwego działania na organizm pracownika niektórych substancji emitowanych w procesach produkcyjnych, nieprzestrzegania przez pracowników zasad bezpiecznej pracy oraz stosowania niebezpiecznych metod pracy. Zakłady Psychologia pracy zajmuje się psychologicznymi uwarunkowaniami i skutkami procesu pracy. Bada proces pracy na podstawie metod, pojęć i twierdzeń psychologii.. Psychologii inżynieryjnej i dotyczy przystosowania konstrukcji narzędzi, a - w szerszym rozumieniu - także środowiska fizycznego pracy do fizycznych i psychicznych właściwości człowieka. Społeczna psychologia pracy. Bada ona postawy i stosunki wzajemne ludzi w procesie pracy, wpływ grup roboczych i koleżeńskich na zachowanie i samopoczucie człowieka. Organa nadzoru i kontroli.Źródłami obowiązków w zakresie ochrony pracy są w naszym kraju: Konstytucja (ochrona pracy kobiet i młodocianych, 8-godzinny dzień pracy), Kodeks Pracy, ustawy, np.: prawo budowlane.Organami nadzoru i kontroli w Rzeczpospolitej Polskiej są: ze strony państwa: Państwowa Inspekcja Pracy,- Państwowa Inspekcja Sanitarna,- Urząd Dozoru Technicznego, Najwyższa Izba Kontroli,- Prokuratura; ze strony społeczeństwa (nadzór i kontrola społeczna): Społeczna Inspekcja Pracy (nadzór i kontrola),- organizacje związkowe (tylko kontrola). Społeczna psychologia pracy. Adaptacja człowieka do pracy oraz warunków i środowiska pracy do człowieka. Przystosowanie człowieka do pracy polega na optymalnym wykorzystaniu jego aktywności zawodowej. Istotą pracy umysłowej jest podejmowanie decyzji na podstawie informacji napływających do centralnego układu nerwowego. Jeżeli zastosować znany podział procesu pracy na trzy etapy: odbiór informacji, przetworzenie informacji i podjęcie decyzji, wykonanie czynności, Na odbiór informacji składają się: - postrzeganie sygnałów, odbiór informacji wzrokowej,- odbiór informacji akustycznej Sygnały są to bodźce fizyczne działające na organy zmysłowe człowieka "na wejściach" do analizatorów. Rozróżniamy następujące cechy sygnałów: jakość, siłę (natężenie, intensywność), wielkość, kształt, położenie, ruch, czas trwania. Istotne znaczenie ma siła (intensywność) bodźców. wielkości sygnałów, czasu ich trwania, kształty sygnałów. Odbiór informacji wzrokowej. Pole orientacji obejmuje przestrzeń, w której znajdują się wszystkie źródła sygnałów w pracy. Pole to charakteryzuje liczba źródeł sygnałów oraz ich struktura przestrzenna i czasowa. Pole widzenia jest pojęciem węższym. Jest to płaszczyzna obejmująca wszystko to, co może dostrzec obserwator nieruchomy patrzący w jeden punkt. Wielkość liter i cyfr, wysokość liter lub cyfr = odległość od oka/200. . Odbiór informacji akustycznej Dostrzegalność sygnałów słuchowych zależy od wielu czynników: intensywności dźwięku, jego częstotliwości, działania dźwięków zagłuszających sygnały, czasu trwania sygnałów itp. Szczególną rolę odgrywa działanie zagłuszające tzw. poziomu tła. Na przykład hałas uliczny o natężeniu 62 dB całkowicie uniemożliwia dostrzeganie sygnałów o natężeniu 40 dB. Stopień zagłuszania sygnałów przez hałas zależy od względnej różnicy częstotliwości tych dźwięków. Należy stosować dźwięki o częstotliwości 200 - 3000 Hz, w tym zwłaszcza 500 - 3000 Hz, ponieważ człowiek jest szczególnie wrażliwy na ten zakres częstotliwości. 1 |
Ergonomiczne wymagania dotyczące konstrukcji maszyn i urządzeń Większość obrabiarek do drewna wymusza pracę w pozycji stojącej, bez możliwości okresowej zmiany pozycji na siedzącą, przy średnim stopniu obciążenia statycznego. W takiej sytuacji korzystne jest przyłączenie do korpusów obrabiarek podpórki "pod pupę" dla chwilowego odciążenia tułowia i kręgosłupa. Ważną sprawą są też podcięcia korpusu obrabiarki na stopy stojącego obok niej robotnika. Podstawową zasadą ergonomii w stosunku do zespołów roboczych i napędowych obrabiarek jest zasada pełnego i całkowitego ich osłonięcia przed przypadkowym kontaktem z ciałem obsługującego maszynę. Osłony te powinny być dodatkowo zabezpieczone systemem blokad elektrycznych w celu uniemożliwienia ich otwarcia przy włączonym napędzie. Wysokość robocza stołów - przy pracy na stanowiskach manipulacyjno-wzrokowych w pozycji stojącej powinna być ustalona na wysokości 50 - 75 mm poniżej stawu łokciowego. Osłony typu balustrady, poręcze, płoty, belki ogrodzeniowe itp. powinny być umieszczane w stosownej wysokości i odległości od niebezpiecznych instalacji. . Podstawowe rodzaje zabezpieczeń.. Obrabiarki, urządzenia produkcyjne i transportowe, ich mechanizmy i zespoły są głównymi źródłami zagrożeń występujących w procesie technologicznym. Podstawowymi zabezpieczeniami przed tymi zagrożeniami są osłony mechaniczne. Ich zadaniem jest ochrona człowieka przed przypadkowym i niezamierzonym kontaktem z ruchomymi częściami maszyn, zabezpieczenie przed obciążeniami dynamicznymi i odrzutem części narzędzi lub elementów w przypadku awarii, zapobieganie przed zanieczyszczeniem stanowiska pracy pyłami, zabezpieczanie przed przedostawaniem się zanieczyszczeń gazowych, ochrona przed hałasem, drganiami, zmianami temperatury oraz przed promieniowaniem. Wyróżnia się następujące typy osłon: osłony częściowe, stosowane do obudowania zespołów napędowych, roboczych, posuwowych i prowadzących; stanowią one integralną część korpusu i są do niego mocowane za pomocą połączeń śrubowych; osłony całkowite - niektóre obrabiarki i urządzenia są całkowicie obudowane osłonami w kształcie skrzyń, z otworami wyposażonymi niekiedy w rolki do wprowadzania i odbierania obrabianych elementów; osłony narzędzi - pracująca część narzędzia powinna być zakryta osłonami ruchomymi, samoczynnie odchylającymi się pod naciskiem obrabianego elementu, lub nieruchomymi osłonami zblokowanymi z korpusami zespołów roboczych, stołami lub przykładniami; niepracująca część narzędzia powinna być całkowicie zakryta osłoną stałą; balustrady, poręcze, bariery, siatki i inne ogrodzenia - pomimo osłon niektóre obrabiarki mają ruchome części odkryte ze względów technologicznych - tam powinno się stosować tego rodzaju zabezpieczenia. Wszystkie typy osłon powinny być dostosowane do antropometrycznych cech człowieka. Zasięgi kończyn, dłoni, palców, rozpiętości rąk przy zagiętych i wyprostowanych palcach, określają bezpieczną przestrzeń wokół osłony. Urządzenia pomiarowe i sterujące jaskrawość sygnału świetlnego była co najmniej dwukrotnie większa od jaskrawości tła, od którego sygnał ma się odcinać; jeśli chodzi o sygnały dźwiękowe, to minimalna różnica natężenia sygnału i tła powinna wynosić 10 dB, najkorzystniejsza zaś częstotliwość drgań dźwięku sygnału - 3.400 Hz (2.400-4.800 Hz); przyrząd sygnalizacyjny był tak umieszczony, aby jego część sygnalizująca tworzyła z linią wzroku kąt mniejszy niż 30o; większy kąt zmniejsza czytelność sygnału, używać barw światła najlepiej widocznego (np. barwa czerwona jest lepiej widoczna od zielonej, ta zaś lepiej od żółto-pomarańczowej); w miarę możliwości podawać dodatkowe informacje, do których sygnał się odnosi (np. napis świetlny). Ergonomiczne wymagania dotyczące organizacji stanowiska pracy Przestrzeń robocza jest to przestrzeń ograniczona gabarytami obrabiarki lub urządzenia, stanowiskami składowania obrabianych elementów lub materiałów, urządzeniami pomocniczymi (szafki) oraz obudów instalacji itp. Przestrzeń i powierzchnia robocza powinny uwzględniać antropometryczne cechy pracownika i gwarantować swobodę ruchów pracownika wykonującego czynności technologiczne. Wielkość tej powierzchni powinna być przystosowana do psychicznych cech pracownika. MATERIALNE ŚRODOWISKO PRACY. mikroklimat, hałas, wibracje, zanieczyszczenie powietrza, promieniowanie elektromagnetyczne (w tym oświetlenie).. Oświetlenie i barwy. Luminancja (jaskrawość) - miara jasności powierzchni, określana jako stosunek natężenia światła danej powierzchni do jej powierzchni. Miarą jej jest nit (nt), odpowiadający natężeniu światła o mocy 1 kandeli na 1 m2 powierzchni: Natężenie oświetlenia (jasność) - miara strumienia świetlnego, padającego na jakąś powierzchnię. Jednostką miary jest luks (lx). 1 lx = natężeniu oświetlenia wywołanemu strumieniem świetlnym równym 1 lumenowi (lm) padającym na powierzchnię 1 m2.Natężenie światła (światłość) - podstawowa jednostka fotometryczna, określająca strumień światła wysyłany w jednostkę kąta bryłowego. Za jednostkę natężenia światła przyjmuje się kandelę. Kandela jest światłością 1/60 cm2 powierzchni wzorca ciała czarnego o temperaturze 2046O K, mierzoną w kierunku prostopadłym do tej powierzchni. . Światło i wzrok.Narządem odbierającym promieniowanie elektromagnetyczne jest oko. W siatkówce oka ludzkiego znajdują się receptory czułe na promieniowanie fal o długości 380-760 nm Oko ludzkie odbiera wrażenia wzrokowe przy minimalnej luminancji 0,00001 cd/m2, jak również przy wartościach luminancji przekraczających 10000 cd/m2
3 |
Mikroklimat środowiska pracy Mikroklimat - jest to całokształt zmian fizycznych stałych czynników meteorologicznych (temperatura, wilgotność, prędkość ruchu i ciśnienie powietrza) w badanym, ograniczonym miejscu, najczęściej w pomieszczeniach zamkniętych. Na mikroklimat miejsca pracy składają się głównie następujące czynniki: wilgotność względna powietrza, - temperatura powietrza, - temperatura otaczających powierzchni, - ruch powietrza. Czynniki te pozostają w ścisłej wzajemnej zależności, a zmiana wartości któregokolwiek z nich powoduje inne odczuwanie mikroklimatu. Dla zapewnienia dobrego samopoczucia w pomieszczeniu zamkniętym muszą być utrzymane odpowiednie wartości wszystkich czynników wpływających na mikroklimat miejsca pracy. Optymalne wartości wilgotności względnej powietrza, temperatury i prędkości ruchu powietrza, które zapewniają przyjemne odczuwanie ciepła przez człowieka w pomieszczeniu zamkniętym, określono pojęciem komfortu cieplnego. Wilgotność względna powietrza nie powinna być niższa niż 30%, ponieważ przy niższej wilgotności występuje nadmierne wysuszenie błon śluzowych górnych dróg oddechowych, co sprzyja przenikaniu do organizmu bakterii chorobotwórczych. Maksymalna wilgotność względna powietrza nie może przekraczać 70%. Należy podkreślić, że przy temperaturach wyższych wskazane są niższe wilgotności względne powietrza. W normalnej temperaturze pokojowej (18-20oC) najkorzystniejsza jest wilgotność względna 40-50%. Optymalna temperatura powietrza w pomieszczeniach zamkniętych dla klimatu środkowoeuropejskiego, przy wykonywaniu lekkiej pracy wynosi 21-24oC. Im cięższa praca, tym temperatura powietrza powinna być niższa. Przy wykonywaniu pracy ciężkiej temperatura powietrza powinna wynosić 14-17oC. Gdy temperatura powietrza przekracza 28oC, pracę traktuje się jako pracę "w gorącu". Badania wykazały, że odczuwanie temperatury pomieszczenia zależy w zasadniczy sposób od średniej wartości temperatury powietrza i temperatury otaczających powierzchni. Oddziaływanie ruchu powietrza polega na przyspieszeniu wymiany ciepła między ciałem o wyższej temperaturze a ciałem chłodniejszym. Maksymalna wartość prędkości ruchu powietrza, która nie wywołuje wrażenia przeciągu, w pomieszczeniach zamkniętych nie powinna przekraczać 0,15 m/s. Zagrożenia fizyczne. Zagrożenia chemiczne. . Zagrożenia biologiczne. Zagrożenia neuropsychiczne Pyły drzewne, zagrożenia i przeciwdziałanie. Właściwości wybuchowe pyłów drzewnych Wybuchowość mieszaniny pyłowo-powietrznej zależy m.in. od: gęstości pyłu, jego skłonności do koagulacji, przyczepności i łatwości unoszenia się ziaren pyłu w powietrzu. Do powstania wybuchu może dojść gdy spełnione zostaną następujące warunki: - pył jest palny, - mieszanina pyłowo-powietrzna ma odpowiednie stężenie pyłu i dostateczną zawartość tlenu, - znajduje się źródło zapłonu o energii wystarczającej do zapalenia mieszaniny Obniżenie zawartości tlenu do 12% wyklucza powstanie wybuchu. Do zapłonu większości chmur pyłowo-powietrznych wystarcza minimalna energia iskry zapalającej 10-40 mJ, a temperatura zapłonu 300-600oC. Temperatury przy wybuchach wynoszą 3000-4000oC, a ciśnienie 4,9 MPa. Zdolność wybuchową pyłów określają: - czułość na zapłon, która jest funkcją temperatury zapłonu, minimalnej energii zapłonu i minimalnego stężenia wybuchowego, - siła wybuchu, która jest funkcją maksymalnej prędkości wzrostu ciśnienia i ciśnienia końcowego wybuchu. Przeciwdziałanie zapyleniu. Pyły powstające w czasie procesów technologicznych należy chwytać u źródeł ich powstawania. . Należy stosować możliwie pełną hermetyzację procesów technologicznych. Na wylocie instalacji odprowadzającej zapylone powietrze należy stosować skutecznie działające urządzenia odpylające. urządzenia odpylające- ssawy do wychwytywania pyłu przy obrabiarkach, - sieć przewodów transportujących pył, - wentylatory, - urządzenia do wychwytywania pyłów (cyklony, filtry)Zagrożenia w przemyśle drz. Związane z hałasem - rębak tarczowy - do 130 dBA, bębnowy 114-117 dBA, strugarki 100-110 dBA. 11. Związane z wibracją - obsługa rębaków. . Spowodowane przez powstające pyły - reakcje egzotermiczne, alergie Ogólne zasady bezpiecznej pracy przy obsłudze maszyn do obróbki drewna. - maszyny i urządzenia do obróbki drewna muszą być ustawione zgodnie z ustaleniami zawartymi w dokumentacji techniczno-ruchowej, - ustawienie maszyn i urządzeń powinno uwzględniać zapobieganie zagrożeniom wypadkowym i chorobowym, - powstający w trakcie obróbki pył drzewny, trociny i wióry muszą być chwytane w miejscu ich powstawania i odprowadzane w sposób zapobiegający ich gromadzeniu się, - pracownik uruchamiający maszynę musi sprawdzić dokładnie czy uruchomienie jej nie grozi wypadkiem (czy maszyna i narzędzia znajdują się w należytej sprawności), - w przypadku gdy przy jednej maszynie pracuje więcej niż jedna osoba, o jej uruchomieniu powinni być powiadomieni wszyscy obsługujący, - obrabiany materiał musi być umocowany tak, aby wyrwanie się jego pod wpływem sił skrawania było niemożliwe, - przy obróbce materiałów o znacznej długości stosować odpowiednie podstawki, - przed opuszczeniem miejsca pracy obsługujący maszynę musi ją unieruchomić i zabezpieczyć przed włączeniem do ruchu, - maszyny muszą być wyposażone w odpowiednie środki zapobiegające gromadzeniu się elektryczności statycznej o potencjale przewyższającym dopuszczalne wartości, .
5 |
|
|
Zagrożenia występujące podczas procesów klejenia drewnaPrzygotowanie masy klejowej: - zagrożenia mechaniczne - pochwycenie przez mieszadło, - upadki osób w klejarni,- działanie substancji szkodliwych. 2 Nanoszenie kleju - walce (podczas mycia) - za małe rozsunięcie. 3. Sklejanie - prasy hydrauliczne: - urazy mechaniczne w trakcie układania wsadu między półkami, - zgniecenia między półkami,- poparzenia,- opadanie półek,- brak porządku na stanowisku,- działanie toksyczne par,- wybuch pyłu na prasach do płyt wiórowych - podłoga w otoczeniu maszyny musi być równa i wolna od zanieczyszczeń i przedmiotów utrudniających poruszanie się, - miejsce i sposób składowania przedmiotów poddawanych obróbce muszą zapewniać bezpieczne i dogodne warunki pracy.Zagrożenia powstające podczas hydrotermicznej obróbki drewna (suszenie i parzenie). Procesy hydrotermicznej obróbki drewna obejmują zabiegi technologiczne związane z suszeniem i parzeniem materiałów drzewnych. Zagrożenia wspólne dla tych procesów związane są z: - stosowaniem wysokiej temperatury (pary wodnej, wody lub powietrza, w zależności od rodzaju urządzeń), - brakiem właściwych zabezpieczeń konstrukcyjnych urządzeń, - niewłaściwą wentylacją, - możliwością urazów mechanicznych przy załadunku i rozładunku urządzeń, - szkodliwym działaniem par i kondensatów suszonego lub parowanego materiału, - brakiem asekuracji przy obsłudze, naprawach i konserwacji urządzeń, - częstymi i nagłymi zmianami temperatury w środowisku pracy. Zagrożenia występujące przy wykańczaniu powierzchni materiałów drzewnych- Zagrożenia toksyczne. - Zagrożenia wybuchem i pożarem - przy polimeryzacji temperatura dochodzi do 200oC. - Zagrożenia elektrycznością statyczną. - Urazy mechaniczne - nie osłanianie elementów ruchomych. Aby zminimalizować zagrożenia toksyczne na stanowiskach pracy w pomieszczeniach lakierni należy przestrzegać następujących zasad: - projekt wentylacji musi być oparty o znajomość wartości gęstości względnej unoszących się w pomieszczeniu par i gazów oraz sposobu ich rozprzestrzeniania się. Opary materiałów stosowanych do wykańczania powierzchni należą do wszystkich trzech grup (unoszące, rozchodzące się we wszystkich kierunkach oraz spadające i pełzające), przez co stwarzają szczególne zagrożenia toksyczne dla osób zatrudnionych przy wykańczaniu powierzchni; - hermetyzacja procesów nanoszenia i suszenia powłok lakierniczych
6 |
rodzaje oświetleń: oświetlenie ogólne, które oświetla przestrzeń bez uwzględnienia szczególnych wymagań dotyczących miejsca pracy; stosuje się je w miejscach, gdzie w całym pomieszczeniu wymagane są podobne warunki oświetlenia (oświetlenie ogólne obowiązuje zawsze);oświetlenie miejscowe, stosowane przeważnie jako dodatkowe oświetlenie stanowiska pracy w celu zwiększenia natężenia oświetlenia lub stworzenia specjalnych warunków, np. zmianę cienistości - stosowane jest gdy istnieje potrzeba dodatkowego oświetlenia płaszczyzny roboczej; oświetlenie złożone, składające się z oświetlenia ogólnego i miejscowego; ten system oświetlenia stosuje się dla stworzenia specjalnych warunków, np.: zwiększenia natężenia oświetlenia, zmniejszenia cienistości, powiększenia cienistości celem ujawnienia struktury powierzchni lub drobnych przedmiotów, zwiększenia kontrastu Przy pracach wymagających oświetlenia do 200 lx można stosować oświetlenia ogólne, 500-700 lx - oświetlenia miejscowe, a powyżej 700 lx - oświetlenie złożone. Aby otrzymać omówione rodzaje oświetleń, stosuje się różne, odpowiednie oprawy oświetleniowe. ograniczenia tętnienia: stosowanie układów antystroboskopowych w świetlówkach, polegających na przesunięciu fazy między świetlówkami stosowanie zasilania rozmieszczonych w pomieszczeniu świetlówek z różnych faz sieci, podwyższenie częstości zasilania do 400 Hz Kolorystyka wnętrz przemysłowych powinna zatem spełniać następujące funkcje: barwa pomieszczenia powinna ułatwiać pracę, musi być dostosowana do charakteru pracy, musi uwzględniać gusty i potrzeby załogi, musi uwzględniać psychofizykę barw (łączenie barw dopełniających, harmonia barw - dobieranie ich na zasadzie spokoju panującego w naturze). Barwy mają specjalne znaczenie: czerwona - ppoż., pomarańczowa - niebezpieczeństwo, purpurowa - promieniowanie, żółta - uwaga, zielona - bezpieczeństwo, pierwsza pomoc, niebieska - miejsce odstawcze, biała - drogi transportowe. Ochrona przed hałasem i wibracjami. Charakterystyka hałasu. Hałas jest zbiorem dźwięków o różnej częstotliwości i natężeniu i należy w przemyśle drzewnym do najbardziej rozpowszechnionych zagrożeń. Stanowi on przeszkodę w sprawnym wykonywaniu pracy i jest szkodliwy dla zdrowia. Szkodliwość hałasu zależy od: częstotliwości,natężenia, charakteru zmian, długotrwałości działania. Zakres dźwięków o częstotliwości 16 - 20.000 Hz jest słyszalny dla człowieka. Dźwięki o częstotliwości poniżej 16 Hz odczuwamy jako wstrząsy i nazywamy je infradźwiękami, a powyżej 16.000 Hz ultradźwiękami. Działanie hałasu zmęczenie słuchowe, trwałych zmian słuchu. Niebezpieczeństwo dla słuchu stwarza długotrwałe narażenie na hałas powyżej 90 dB. Przy tym poziomie hałasu niemożliwa staje się normalna rozmowa. Przy dźwiękach nie przekraczających 150 Hz ucho może znieść nawet przez dłuższy czas hałas o intensywności 100 dB. Ale jeśli częstotliwość wynosi 300-1200 Hz, to uszkodzenia słuchu mogą wystąpić przy 85 dB, a w krytycznym przedziale 1500-4000 Hz już 80 dB może wyrządzić szkodę. Ochrona przeciwdźwiękowa pomieszczeń produkcyjnych. Uniemożliwienie powstawania szkodliwego hałasu. Osiąga się to przez właściwą konstrukcję urządzeń mechanicznych powodujących hałas (np. zastępowanie metalowych kół zębatych kołami z tworzyw sztucznych), eliminację szkodliwego rezonansu w obudowie maszyny, zakładanie tłumików na rury wydechowe kompresorów czy pojazdów itp Osłabienie rozprzestrzeniania się hałasu. Osiąga się to głównie przez hermetyzację pokryw na hałaśliwych częściach maszyn, ustawianie maszyn na elastycznych podstawach antywibracyjnych oraz wykładanie ścian i sufitów porowatymi materiałami o niskim współczynniku odbicia dźwięku lub malowanie ich specjalnymi lakierami dźwiękochłonnymi. środki ochrony osobistej: nakładki uszne zewnętrzne (hełmofony) lub korki wprowadzane do przewodu usznego. Obniżenie poziomu hałasu w pomieszczeniach uzyskuje się następującymi sposobami: przez wytłumienie hałasu w miejscu powstawania, przez adaptację akustyczną pomieszczeń (zmiana warunków pogłosowych), przez obudowę hałaśliwych elementów urządzenia z zapewnieniem wymagań technologicznych, przez ekranowanie źródeł hałasu, przez stosowanie kabin dźwiękoszczelnych dla obsługi, która nie musi mieć bezpośredniego kontaktu z maszyną, Drgania mechaniczne (wibracje) są to drgania części maszyn i urządzeń, materiałów, elementów konstrukcji i in. o stosunkowo małej częstotliwości, rozprzestrzeniające się w ośrodkach stałych. Przy bezpośrednim zetknięciu się człowieka z urządzeniami drgającymi, wpływają one niekorzystnie na organizm i mogą doprowadzić do trwałych zmian. Głównym źródłem wibracji są pneumatyczne urządzenia udarowe, maszyny i urządzenia oraz środki transportu. Wpływ drgań na człowieka zależy przede wszystkim od ich częstotliwości i amplitudy. Wyróżniamy cztery przedziały częstotliwości: drgania o częstotliwości niższej od 1 Hz, które powodują zaburzenia czynnościowe organizmu w postaci tzw. choroby lokomocyjnej; ich oddziaływanie związane jest z częstotliwością i czasem trwania, drgania o częstotliwości 1-5 Hz, przy których nie występują drgania rezonansowe, drgania o częstotliwości 6-9 Hz, przy których może wystąpić rezonans, drgania o częstotliwości powyżej 10 Hz.Najbardziej szkodliwe dla zdrowia człowieka są drgania o częstotliwości 1-5 Hz; są to jednocześnie drgania najczęściej występujące w sytuacjach pracy (powszechnie występują we wszelkich pojazdach mechanicznych), wywołujące tzw. chorobę lokomocyjną. Narzędzia wibrujące, których oddziaływanie na posługującego się nimi człowieka może prowadzić do powstania tzw. choroby wibracyjnej 4 |
cztery najważniejsze sytuacje podejmowania decyzji Sytuacje wyboru - zachodzą wtedy, gdy istnieje możliwość pojawienia się więcej niż jednego sygnału lub więcej niż jednej reakcji. ponieważ selekcjonowanie sygnałów wymaga ich klasyfikowania w związku z wykonywaną czynnością Sytuacje złożone - to sytuacje, w których pracujący musi uwzględniać równocześnie więcej niż jedno źródło informacji lub wykonywać więcej niż jedną reakcję Preferencje - występują wtedy, gdy różne możliwości reagowania mają dla człowieka niejednakową wartość Sytuacje probabilistyczne - są to sytuacje, w których czynności wykonywane są przy obniżonym poziomie informacji, kiedy odbierane sygnały zawierają sytuacje niepełne lub niepewne. Pamięć. Rozróżniamy dwa rodzaje pamięci: pamięć świeżą (krótkotrwałą), w której zostają zebrane wskazówki i informacje otrzymane na krótko przed rozpoczęciem czynności lub w czasie jej trwania; informacje te utrzymywane są w pamięci przez bardzo krótki okres, potem zanikają; pamięć trwałą, w której gromadzone są wiadomości nabierane w czasie nauki i zbierane w toku nabywania doświadczenia zawodowego i życiowego; utrwalanie tych wiadomości w pamięci trwałej i umiejętność ich wykorzystania są wielką sztuką życiową i często decydują o sukcesie w pracy zawodowej i w ogóle w życiu. O obciążeniu fizycznym decydują 3 składniki: wydatek energii, wysiłek statyczny - unieruchomienie statyczne (skurcz) pewnej grupy mięśni, przeszkadzając w produkcji tej energii, monotypowość pracy. Aby organizm mógł produkować energię, decydującą rolę odgrywają następujące czynniki: mięśnie, układ krwionośny (krew jest przewoźnikiem tlenu i surowców energetycznych, a zabiera z mięśni produkty spalania), układ oddechowy - doprowadza tlen do krwi, układ trawienny - przygotowuje półprodukty przetwarzane później na energię (proste związki fosforowe). Mięśnie. Ciężar jego wynosi ok. 45% ciężaru ciała. Mięsień składa się z dużej ilości włókien mięśniowych, które, w zależności od wielkości mięśnia, mogą mieć od 0,5 do 14 cm długości. Najważniejszą własnością mięśnia jest jego zdolność do kurczenia się; mięsień potrafi skurczyć się do połowy swojej normalnej długości. Bezwzględna siła mięśnia u człowieka wynosi 4 kg/cm2 przekroju mięśnia. Regulacja cieplna ustroju. Człowiek należy do istot stałocieplnych, tzn. temperatura jego ciała podlega tylko nieznacznym wahaniom. Regulacja chemiczna polega na dostosowywaniu produkcji ciepła do zapotrzebowania Pułap tlenowy - jest to maksymalne zużycie tlenu przez organizm; jest to różnica pomiędzy tlenem wprowadzonym a wyprowadzonym w jednostce czasu. Jest to wielkość charakterystyczna dla każdego indywidualnego osobnika. Zużycie 1 l O2 odpowiada wytworzeniu 5 kcal. Pułap tlenowy człowieka zależy od masy ciała, wieku, płci itp. Kobiety mają pułap tlenowy o 20-30% niższy niż mężczyźni Wydatek energetyczny przy pracy Zużycie energii przez człowieka wyrażamy w kcal (1 kcal jest to ilość ciepła potrzebna do ogrzania 1 l wody od temp. 14,5oC do 15,5oC). U człowieka zużycie energii mierzy się w sposób pośredni, określając zużycie tlenu. przemianą podstawową. U mężczyzny ważącego 70 kg wynosi ona 1700 kcal/dobę, a u kobiety o wadze 60 kg wynosi ok. 1400 kcal/dobę. najniższy poziom przemiany materii zaobserwowano przy temperaturze ok. 30oC; . Przy pracy lekkiej dobowa przemiana materii ok. 3600 kcal; . Przy pracy ciężkiej lub bardzo ciężkiej ogólne zużycie energii 4500 - 5000 kcal/dobę, z czego na pracę mięśni przypada ok. 95%.Wydajność pracy. Wdrożenie się w pracę - okres czasu, w ciągu którego ustrój mobilizuje swoje mechanizmy adaptacyjne, stopniowo osiąga normy poziomu równowagi czynnościowej niezbędnej do wykonania pracy o danej intensywności. Zmęczenie - przejściowy i odwracalny stan zmniejszenia zdolności do pracy spowodowany przez pracę. Odpoczynek - stan względnego spoczynku lub działanie takiego typu, które niweluje zmęczenie. Przerwy w pracy - część czasu pracy, w którym ze względów organizacyjnych lub technicznych nie wykonuje się czynności zawodowych. Przystosowanie do pracy - szczególna forma adaptacji człowieka do zespołu czynników środowiska roboczego, od czynników fizycznych poczynając, na psychologicznych i socjologicznych kończąc. Wydolność do pracy - maksymalna praca, którą człowiek może wykonać.Typy stanowisk pracy: siłowe, manipulacyjne, manipulacyjno-wzrokowe, wzrokowo-manipulacyjne, wzrokowo-siłowe. Zaangażowanie wzroku. Odległość widzenia to odległość oka od obiektu. Optymalna odległość widzenia jest ograniczona i wynosi 600 - 750 mm (wielkość ta dotyczy pracy manipulacyjnej wykonywanej przez człowieka o normalnych właściwościach wzroku oraz stanowiska pracy o właściwym oświetleniu). Przy ciągłej obserwacji obiektu pracy odległość widzenia nie może być mniejsza niż 250 mm. Inną antropometryczną cechą wzroku są kąty widzenia. Są to kąty w płaszczyźnie poziomej i pionowej zmierzone od wzorcowej linii wzroku. Optymalne kąty widzenia są to kąty, w obrębie których występuje dobra widoczność obiektu przy normalnych swobodnych ruchach oczu, bez ruchu głowy.
2 |