W podejmowaniu decyzji krótkookresowych w przedsiębiorstwie pomaga analiza punktów krytycznych (dalej zwana analizą CVP od Cost-Volume-Profit Analysis). Analiza CVP polega na badaniu zależności przychodu, kosztu i zysku od rozmiaru prowadzonej działalności. Przeprowadzając tę analizę należy pamiętać o wprowadzeniu pewnych założeń dla całego badanego okresu. Po pierwsze, koszty stałe przedsiębiorstwa są niezmienne. Po drugie, jednostkowy koszt zmienny jest stały. Po trzecie, cena sprzedaży jest stała. Po czwarte, cała produkcja jest sprzedana i nie problemu magazynowania.

Przystępując do analizy CVP w przedsiębiorstwie musimy najpierw zidentyfikować nasze koszty stałe i zmienne. Pamiętamy, że koszty stałe nie zależą od rozmiaru prowadzonej działalności, czyli nie ważne ile sztuk wyprodukujemy (np. 100 sztuk czy 150 sztuk) koszt będzie taki sam np. czynsz za wynajem hali produkcyjnej, wynagrodzenie księgowej, koszty reklamy. Koszty zmienne zależą od wielkości produkcji. Im więcej wyprodukujemy to koszty będą większe, im mniej wytworzymy to koszty będą mniejsze. Np. w zakładzie krawieckim kosztem zmiennym będzie koszt tkaniny. Jak uszyjemy jedną koszulę to zużyjemy 1 m.b. materiału i poniesiemy koszt 10 zł. Jak uszyjemy 10 takich koszul to zużyjemy 10 m.b. materiału i poniesiemy koszt 100 zł. A jak byśmy uszyli 100 tych koszul to zużylibyśmy 100 m.b. tkaniny i nasz koszt zużytego materiału byłby 1000 zł. Typowymi kosztami zmiennymi są koszty materiałów oraz koszty wynagrodzeń pracowników bezpośrednio zajmujących się produkcją. Koszty jednostkowe obliczamy dzieląc koszty łączne (całej wytworzonej partii produkcji) przez liczbę wytworzonych sztuk. Koszt jednostkowy zmienny jest kosztem stałym, a koszt jednostkowy stały jest kosztem zmiennym.

Analiza punktów krytycznych polega na wyznaczeniu ilościowego punktu krytycznego produkcji, wartościowego punktu sprzedaży, punktu krytycznego kosztów i punktu krytycznego ceny.

Ilościowy punkt krytyczny produkcji (próg rentowności produkcji) określa niezbędną skalę działalności, która zapewni pokrycie kosztów przedsiębiorstwa. W punkcie krytycznym zysk brutto przedsiębiorstwa jest równy 0. Możemy go obliczyć z zależności:

, gdzie:

- ilościowy punkt krytyczny produkcji,

- całkowite koszty stałe,

p - cena sprzedaży produktu,

- jednostkowe koszty zmienne.

Wartościowy punkt krytyczny sprzedaży (
) to wartość przychodów, która zapewnia pokrycie wszystkich kosztów przedsiębiorstwa. Możemy wyrazić go zależnością:

Punkt krytyczny kosztów (
) to rozmiar działalności, który dla dwóch wariantów jej prowadzenia pozwala na zrównanie kosztów całkowitych. Punkt krytyczny kosztów dla dwóch wykluczających się projektów, prowadzących do takich samych rezultatów, możemy wyrazić zależnością:

, gdzie:

- całkowite koszty stałe w pierwszym wariancie prowadzenia działalności,

- całkowite koszty stałe w drugim wariancie prowadzenia działalności,

- jednostkowy koszt zmienny w drugim wariancie prowadzenia działalności,

- jednostkowy koszt zmienny w pierwszym wariancie prowadzenia działalności.

Punkt krytyczny ceny to taki rozmiar sprzedaży przy wprowadzeniu nowej ceny, która zapewni taki sam zysk jak sprzedaż po starej cenie.

---