27.05.2005 - Ćwiczenia 14

TEMAT: TKANKA NERWOWA

Tkanka nerwowa składa się z neuronów oraz komórek glejowych. Pełni dwie podstawowe funkcje:

• Organizacja i koordynacja czynności życiowych organizmu

• Rejestracja, analiza i przewodzenie informacji o stanie otoczenia

Podstawowa jednostka strukturalna i czynnościowa to komórka nerwowa - neurocyt (neuron)

Podział ze względu na wypustki:

• Jednobiegunowe - posiadają tylko jedną wypustkę, w jądrze nerwu trójdzielnego i części jąder podwzgórza

• Dwubiegunowe - posiadają po jednym dendrycie i neurycie, w zwoju przedsionkowym i zwoju ślimakowym (tworzą pierwsze neurony drogi węchowej oraz wzrokowej)

• Pseudojednobiegunowe - dendryt i neuryt zlewają się w początkowej przybłonowej części tworząc obraz jednowypustkowej komórki, po pewnym czasie rozdwaja się

• Wielobiegunowe - posiadające liczne dendryty i pojedynczy akson

• Komórki o długim aksonie (motoneurony ruchowe)

• Komórki o krótkim aksonie (większość komórek w szarej substancji rdzenia i korze mózgu)

Budowa neuronu:

1. Ciało komórki nerwowej - perykarion

• Część otaczająca jądro

• Mogą mięć różny kształt - gwiaździsty, ziarnisty, piramidalny, gruszkowaty

• Mogą mięć różną liczbę wypustek (patrz wyżej)

• Jedno, czasem dwa okrągłe lub owalne jądra oraz jedno lub kilka jąderek

• Dookoła jądra jest obfita RER zwana tigroidem lub ciałkami Nissla

1. Rybosomy związane z błoną tworzą rozetki,

2. szczególnie obfite w neuronach sekrecyjnych wydzielających białka hormonalne

3. Obfite w neuronach ruchowych rdzenia kręgowego

4. Rozpadają się po uszkodzeniu aksonu lub po wyczerpaniu komórki na skutek długotrwałego drażnienia

5. Syntetyzują białka transportowane wzdłuż wypustek nerwowych

6. Dookoła jądra także aparat Golgiego - modyfikuje wytworzone przez tigroid białka,

7. Także liczne mitochondria, mikrotubule i neurofilamenty

8. Ciała komórek nerwowych wydzielniczych zawierają pęcherzyki wydzielnicze

Akson

• Inaczej włókno osiowe, zawsze tylko jeden akson, który odchodzi w miejscu pozbawionym ciałek Nissla tzw. podstawa aksonu

• Oddaje boczne odgałęzienia zwane kolateraliami a na końcu rozgałęzia się w postaci drzewka

• Rozgałęzienia końcowe tworzą synapsy

• Na całym przebiegu ma równą średnicę

• Wszystkie końce (-) mikrotubul aksonu skierowane ku perykarionowi. Mikrotubule stabilizuje białko tau

• Otoczony błoną komórkową zwaną aksolemą a zawiera aksoplazmę (mikrotubule, neurofilamenty, mitochondria, pęcherzyki, SER, lizosomy)

1. Transport cząsteczek wytworzonych w perykarionie odbywa się dzięki obecności białek motorowych mikrotubul

• Dendryty

• Wypustki odchodzące od ciała komórki nerwowej

• Rozgałęziają się obficie tworząc tzw. Drzewka dendrytyczne

• Na zakończeniach tworzą synapsy

• Otoczone są błoną komórkową, ich cytoplazma zawiera mikrotubule, neurofilamenty oraz nieliczne mitochondria, rybosomy i RER ( w pobliżu perikarionu)

• Mikrotubule są krótkie końcami (+) w kierunku ciała komórki jak i ku obwodowi

Synapsy

• Czynnościowe połączenia neuronów, gdzie są przekazywane sygnały

• Są synapsy chemiczne albo elektryczne

• Chemiczne wykorzystują przekaźniki

• Synapsa chemiczna

• Błona presynaptyczna - zawiera pęcherzyki synaptyczne z neurotransmitterem

• Szczelina synaptyczna

• Błona postsynaptyczna

• Neuromediatory: GABA(-), glutaminian(+), ACh(+), glicyna(-), noradrenalina, serotonina, dopamina, neuropeptyd Y, VIP,

• Przewodzenie sygnałów wg fizjologii semestr III

• Synapsa elektryczna

• Połączenia komórek typu neksus

• Pobudzenia bez opóźnień

Neuroglej

• Składa się z komórek glejowych i ich wypustek

• Komórki glejowe są z ektodermy cewy nerwowej

• Występuje w postaci komórek wyściółki oraz w postaci komórek

• Komórki wyściółki

• Zwane ependymocytami

• Tworzą jednolitą błonę nabłonka jednowarstwowego sześciennego wyściełającego komory mózgu i centralny kanał rdzenia kręgowego

• Na powierzchni mają liczne mikrokosmki

• Astrocyty

• A.protoplazmatyczne - mają duże pojedyncze jądra oraz bardzo liczne wypustki cytoplazmatyczne, w istocie szarej OUN, przylegające do neuronów to komórki satelitarne

• A.włókniste - małe jądra, skąpa cytoplazma, długie cienkie wypustki, w istocie białej OUN

• Oligodendrocyty

• Podobne do astrocytów, są mniejsze, małe jądra i nieliczne wypustki, wzdłuż włókien nerwowych tworząc ich osłonki, przylegające do neuronów to komórki satelitarne

• Komórki mikrogleju

• Niewielkie komórki o małych jądrach

• Liczne wypustki

• Tworzą w OUN zrąb podtrzymujący i współdziałający z neuronami, wypełniając wszystkie wolne przestrzenie - budują pilśń nerwową

• Komórki neurogleju obwodowego występują jako komórki satelitarne przylegające do ciał komórek nerwowych zwojów czaszkowych, międzykręgowych i współczulnych oraz jako lemocyty czyli komórki Schwanna

• Szczególny rodzaj to tanycyty - komórki łączące światło podstawy komory III z włosowatymi naczyniami krwionośnymi wyniosłości przyśrodkowej

Osłonki włókien nerwowych

• Włókna nerwowe biegną w pęczkach zwanych traktami, pęczki w obwodowym układzie nerwowym to nerwy

• Mogą być nerwy z osłonką nerwową lub bez

• Włókna bezrdzenne - mają tylko neurolemę, w lemocytach tworzą się wgłębienia dla włókien nerwowych

• Włókna rdzenne - otoczone osłonką mielinową (wytwarzana przez oligodendrocyty lub lemocyty (w obwodowym układzie nerwowym)

• Wytwarzanie osłonki nerwowej to mielinizacja

• Mielinizacja polega na nawijaniu spłaszczonej cytoplazmy lemocytu dookoła włókna nerwowego

• Błony komórkowe pokrywające rowek cytoplazmy w pobliżu włókna nerwowego tworzą mezakson wewnętrzny a po zakończeniu nawijania błony komórkowe pochodzące z osłonki mielinowej na powierzchni lemocytu tworzą mezakson zewnętrzny.

• Między błonami komórkowymi w niewielkich fragmentach osłonki mielinowej pozostaje nieco cytoplazmy wytwarzając w osłonce przejaśnienie nazywane wcięciem mieliny (Schmidta-Lantermana) - ma ono kształt V skierowanej wierzchołkiem ku jednemu z końców włókna i odgrywa rolę w odżywianiu osłonki

• Jeden lemocyt osłonka wokół jednego włókna nerwowego

• Jeden oligodendrocyt wokół kilku włókien

• Osłonka mielinowa głównie zbudowana z lipidów i białek transbłonowych

• Między fragmentami osłonki tworzonymi przez dwie komórki znajdują się cienkie miejsca bez osłonki zwane węzłami mieliny (przewężenia Ranviera)

• Osłonka między węzłami Ranviera to międzywęźle

4

---