plik


ÿþMINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ ZdzisBaw Tcza Eksploatacja maszyn do zbioru ro[lin okopowych 723[03].Z1.06 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego Recenzenci: mgr in|. Krzysztof Markowski dr in|. Kazimierz WitosBaw Opracowanie redakcyjne: mgr in|. ZdzisBaw Tcza Konsultacja: mgr in|. Andrzej Kacperczyk Poradnik stanowi obudow dydaktyczn programu jednostki moduBowej 723[03].Z1.06 ,,Eksploatacja maszyn do zbioru ro[lin okopowych , zawartego w moduBowym programie nauczania dla zawodu mechanik  operator pojazdów i maszyn rolniczych. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji  PaDstwowy Instytut Badawczy, Radom 2007  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 1 SPIS TREZCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstpne 5 3. Cele ksztaBcenia 6 4. MateriaB nauczania 7 4.1. Budowa, dziaBanie, regulacje i zasady obsBugi maszyn do zbioru ziemniaków 7 4.1.1. MateriaB nauczania 7 4.1.2. Pytania sprawdzajce 32 4.1.3. wiczenia 32 4.1.4. Sprawdzian postpów 35 4.2. Budowa, dziaBania, regulacje i zasady obsBugi maszyn do zbioru buraków 36 4.2.1. MateriaB nauczania 36 4.2.2. Pytania sprawdzajce 63 4.2.3. wiczenia 63 4.2.4. Sprawdzian postpów 66 5. Sprawdzian osigni 67 6. Literatura 72  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 2 1. WPROWADZENIE Poradnik bdzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i ksztaBtowaniu umiejtno[ci w zakresie eksploatacji maszyn do zbioru ro[lin okopowych. W poradniku zamieszczono: - wymagania wstpne  wykaz niezbdnych umiejtno[ci i wiedzy, jakie powiniene[ mie opanowane przed przystpieniem do realizacji tej jednostki moduBowej, - cele ksztaBcenia  wykaz umiejtno[ci, jakie uksztaBtujesz podczas pracy z tym poradnikiem, - materiaB nauczania  zawiera wiadomo[ci teoretyczne niezbdne do opanowania tre[ci jednostki moduBowej, umo|liwia samodzielne przygotowanie si do wykonania wiczeD, - pytania sprawdzajce wiedz potrzebn do wykonania wiczenia, - wiczenia, które zawieraj wykaz maszyn, materiaBów, narzdzi i sprztu potrzebnego do realizacji wiczenia, - sprawdzian postpów, - sprawdzian osigni  zestaw zadaD. Pozytywny wynik sprawdzianu potwierdzi osignicie zaBo|onego poziomu wiedzy i umiejtno[ci z zakresu tej jednostki moduBowej, - wykaz literatury. Je|eli masz trudno[ci ze zrozumieniem tematu lub wiczenia, to popro[ nauczyciela lub instruktora o wyja[nienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz dan czynno[. Jednostka moduBowa  Eksploatacja maszyn do zbioru ro[lin okopowych , której tre[ci teraz poznasz jest jednym z elementów moduBu  Eksploatacja maszyn, narzdzi i urzdzeD rolniczych . BezpieczeDstwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzega regulaminów, przepisów bezpieczeDstwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpo|arowych, wynikajcych z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 3 723[03].Z1 Eksploatacja narzdzi, maszyn i urzdzeD rolniczych 723[03].Z1.01 723[03].Z1.02 723[03].Z1.03 723[03].Z1.04 Eksploatacja maszyn Eksploatacja Eksploatacja maszyn Eksploatacja maszyn i narzdzi do uprawy siewników i sadzarek i urzdzeD do i urzdzeD do zbioru roli oraz narzdzi do nawo|enia i ochrony zielonek upraw ro[lin midzyrzdowych 723[03].Z1.05 723[03].Z1.07 723[03].Z1.08 723[03].Z1.06 Eksploatacja maszyn Eksploatacja urzdzeD Organizowanie Eksploatacja do zbioru zbó| stosowanych transportu maszyn do zbioru w budynkach w gospodarstwie ro[lin okopowych inwentarskich rolnym 723[03].Z1.09 Wykonywanie zabiegów agrotechnicznych Schemat ukBadu jednostek moduBowych  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 4 2. WYMAGANIA WSTPNE Przystpujc do realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie:  posBugiwa si podstawowymi pojciami i terminami z zakresu techniki rolniczej,  posBugiwa si dokumentacj techniczn,  rozró|nia podstawowe elementy konstrukcji maszyn i urzdzeD,  rozró|nia podstawowe materiaBy eksploatacyjne,  korzysta z katalogów, instrukcji i innych zródeB informacji,  u|ytkowa komputer,  posBugiwa si podstawowymi narzdziami monterskimi,  stosowa ogólne przepisy dotyczce bezpieczeDstwa i higieny pracy, ochrony przeciwpo|arowej i ochrony [rodowiska,  stosowa zasady wspóBpracy w grupie,  uczestniczy w dyskusji i prezentacji.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 5 3. CELE KSZTAACENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduBowej powiniene[ umie:  scharakteryzowa metody zbioru ziemniaków i buraków,  wyja[ni wymagania agrotechniczne stawiane maszynom do zbioru ro[lin okopowych,  scharakteryzowa sposoby niszczenia Bcin,  scharakteryzowa budow, zasad dziaBania i regulacje kopaczek,  obsBu|y kopaczki do ziemniaków,  scharakteryzowa budow, dziaBanie i zasady regulacji kombajnów do zbioru ziemniaków,  obsBu|y kombajn do zbioru ziemniaków,  wykona napraw i konserwacj kombajnu do zbioru ziemniaków,  scharakteryzowa maszyny do zbioru buraków,  scharakteryzowa budow, dziaBanie i zasady regulacji kombajnów do zbioru buraków,  obsBu|y kombajn do zbioru buraków,  wykona napraw i konserwacj kombajnu do zbioru buraków,  scharakteryzowa budow maszyn do wieloetapowego zbioru buraków,  zastosowa przepisy bhp podczas obsBugi maszyn do zbioru okopowych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 6 4. MATERIAA NAUCZANIA 4.1. Budowa, dziaBanie, regulacje i zasady obsBugi maszyn do zbioru ziemniaków 4.1.1. MateriaB nauczania Zbiór ziemniaków jest zabiegiem trudnym. Trudno[ci te zwizane s ze zmienno[ci warunków [rodowiska, w którym rozwijaj si ziemniaki oraz z ich cechami fizycznymi. Kopic ziemniaki, podkopujemy znaczne ilo[ci gleby, której stosunek wagowy do plonu ziemniaków wynosi ok. 40:1 ÷ 60:1. Uwzgldniajc ponadto ró|norodno[ i zmienno[ cech [rodowiska, tzn. ró|ny stopieD wilgotno[ci, zachwaszczenia, zakamienienia i przesiewalno[ci gleby, otrzymamy pierwsz grup trudno[ci przy zbiorze ziemniaków. Nastpna trudno[ spowodowana jest cechami fizycznymi ziemniaków, takimi jak: - wra|liwo[ ziemniaków na uszkodzenia mechaniczne, - podobieDstwo ksztaBtów i wielko[ci ziemniaków do ksztaBtu i wielko[ci kamieni i bryB ziemi. Trudno[ci te maj wpByw na poziom wymagaD agrotechnicznych stawianych maszynom do zbioru ziemniaków. Do wa|niejszych wymagaD stawianych kopaczkom do ziemniaków nale|y zaliczy: - zbiór caBych ziemniaków, w[ród których liczba ziemniaków uszkodzonych nie powinna przekracza 4% plonu, - dokBadno[ zbioru, przy stratach nie przekraczajcych 4% plonu na glebach Batwo odsiewalnych. Do wa|niejszych wymagaD stawianych kombajnom do ziemniaków nale|y zaliczy: - czysto[ zbioru, zanieczyszczenia ziemniaków ziemi, kamieniami i resztkami ro[linnymi nie mo|e przekracza 15% plonu na glebach trudno odsiewalnych, 10% w przypadku gleb Batwo odsiewalnych, w tym zawarto[ porostu nie powinna przekracza 1%, - straty bulw o wymiarach wikszych ni| 25 mm nie mog przekracza 0,8 t/ha, - masa ci|ko uszkodzonych bulw nie mo|e przekracza 3%, [rednio uszkodzonych  8%, a lekko uszkodzonych  15% masy plonu. Za uszkodzenia ci|kie uwa|a si uszkodzenia bulw na gBboko[ powy|ej 5 mm, uszkodzenia [rednie na gBboko[ 1,7÷5 mm i uszkodzenia lekkie poni|ej 1,7 mm. Jako uszkodzenia przyjmuje si nie tylko rany mi|szu, lecz tak|e jego zaczernienia powstaBe w wyniku uderzeD o kamienie lub cz[ci maszyny. Maszyny do zbioru ziemniaków powinny mie du| wydajno[, wysok sprawno[ techniczn, prost konstrukcj i obsBug przy maBej wra|liwo[ci na zmienn wilgotno[, struktur i zachwaszczenie gleby. Do zbioru ziemniaków u|ywane s nastpujce, podstawowe maszyny: - rozdrabniacze Bcin, - kopaczki do ziemniaków, - kombajny do ziemniaków. O wyborze rodzaju maszyny i sposobu zbioru ziemniaków decyduj warunki glebowe i wielko[ danego gospodarstwa. Ziemniaki powinny by zbierane w momencie ich peBnej dojrzaBo[ci, która charakteryzuje si stwardnieniem (skorkowaceniem) skórki i Batwym odrywaniem si bulw od  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 7 stolonów. Skórka nie powinna si przesuwa pod naciskiem palca. Miar dojrzaBo[ci mo|e by tak|e |óBknicie li[ci i zasychanie Bodyg (nale|y przy tym uwzgldni, |e te same objawy mo|e wywoBa zaraza ziemniaczana). Zbiór ziemniaków w stadium peBnej dojrzaBo[ci zapewnia wBa[ciw jako[ plonu i wiksz odporno[ ziemniaków na uszkodzenia mechaniczne w czasie zbioru i transportu. Jedynie wczesne odmiany jadalne s zbierane w okresie niepeBnej dojrzaBo[ci bulw. Przed przystpieniem do wykopywania ziemniaków mo|e zachodzi potrzeba usunicia z plantacji Bcin, które mog utrudnia prac maszyn. Ziemniaki pozbawione swojej cz[ci nadziemnej szybciej dojrzewaj, twardnieje ich skórka, a mi|sz staje si mniej spr|ysty, gdy| na skutek zmniejszenia si zawarto[ci wody malej napr|enia wewntrzne w bulwach. Niszczenie Bcin mo|e by prowadzone sposobem chemicznym, mechanicznym lub kombinowanym. Chemiczne usuwanie Bcin polega na opryskiwaniu plantacji, przy pomocy opryskiwaczy, [rodkami chemicznymi. Opryskiwanie wykonuje si 2 do 3 tygodni przed planowanym rozpoczciem zbioru. Najcz[ciej stosowany jest herbicyd  Reglone . Mechaniczne rozdrabnianie Bcin wykonuje si 5÷10 dni przed terminem zbioru, stosujc rozdrabniacze do Bcin. Gste Bciny powa|nie utrudniaj kopanie ziemniaków zwBaszcza wówczas, gdy zbiór wykonuje si kopaczkami. Do usuwania Bcin mog by równie| stosowane inne maszyny np. [cinacze zielonek lub sieczkarnie polowe. Metoda kombinowana polega na poBczeniu zabiegów opryskiwania z mechanicznym rozdrabnianiem. Zabiegi te wykonuje si l lub 2 dni przed zbiorem. Rys. 1. Schemat rozdrabniacza Bcin Z304/0-4: 1  gBowice rozdrabniajce, 2  BaDcuchy [cinajce, 3  podwójne koBo pasowe, 4  przekBadnia sto|kowa, 5  waBek przegubowo-teleskopowy, 6  osBona blaszana, 7  osBona z tkaniny, 8  osBona przekBadni pasowej, 9  stojak zawieszenia, 10  mechanizm regulacji koBa podporowego [9, s. 356] W przedstawionym na rys. 1 rozdrabniaczu gBównymi zespoBami roboczymi s gBowice rozdrabniajce. Rozdrabniacze sBu| do mechanicznego niszczenia Bcin. Ka|da gBowica skBada si z waBka z dwudzieln tarcz, w której zamocowane s BaDcuchy [cinajce. GBowice otrzymuj napd za po[rednictwem przekBadni zbatej i pasowej o takim przeBo|eniu, przy którym BaDcuchy wiruj z prdko[ci obwodow ok. 60 m/s. Przy takiej prdko[ci uderzenia BaDcuchów s dostatecznie silne, |eby [ci i rozdrobni Bciny. Najlepsze wyniki uzyskuje si wtedy, gdy BaDcuchy wiruj okoBo 5 cm nad redlin i uderzaj w podstawy krzaków.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 8 Rys. 2. Rozdrabniacz bijakowy Bcin Z319  widok ogólny: 1  rama, 2  rami z koBem, 3  rami regulatora lewe, 4  rami regulatora prawe, 5  podpórka, 6  zaczep, 7  klawisz boczny, 8  klawisz, 9  klawisz dBugi, 10  pokrywa lewa przekBadni pasowej, 11  pokrywa prawa przekBadni pasowej, 12  pokrywa, 13  przewód podBczeniowy, 14  przeno[ne urzdzenie o[wietleniowe lewe, 15  przeno[ne urzdzenie o[wietleniowe prawe, 16  waB przegubowo-teleskopowy, 17  zawiesie BaDcuchowe, 18  korba regulacji wysoko[ci [cinania [4, s. 5] Rozdrabniacz, przedstawiony na rysunku 2, jest to maszyna zawieszana z napdem zespoBów roboczych od waBu odbioru mocy cignika. Rozdrabniacz ma dwa bbny zamontowane wspóBosiowo. Cz[ciami roboczymi s bijaki mocowane zawiasowo, rozmieszczone na bbnach spiralnie w czterech rzdach. Wikszo[ bijaków jest mocowana bezpo[rednio do bbna. Bijaki [cinajce Bty i chwasty w bruzdach s mocowane po[rednio za pomoc przedBu|aczy, które zwikszaj promienie zawieszania bijaków. W ten sposób pracujce bbny maj zró|nicowan [rednic, co zapewnia dokBadniejsze [cinanie Bcin i chwastów na caBej szeroko[ci roboczej. Bijaki na bbnach mo|na przestawia dostosowujc rozstawienie bijaków z przedBu|aczami do szeroko[ci midzyrzdzi  rysunek 3 i 4. Rys. 3. Schemat rozmieszczenia bijaków, przedBu|aczy i poszczególnych klawiszy rozdrabniacza do odpowiedniej szeroko[ci midzyrzdzi: a  do szeroko[ci 62,5 cm, b  do szeroko[ci 67,5 cm, 1  bijak, 2  przedBu|acz, 3  klawisz, 4  dBugi klawisz, 5  klawisz boczny, 6  koBo podporowe [4, s. 14]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 9 Rys. 4. Mocowanie bijaków w bbnie bijakowym rozdrabniacza: 1  waB, 2  ucho, 3  tulejka gumowa, 4  bijak, 5  sworzeD, 6  zawleczka, 7  podkBadka, 8  przedBu|acz [4, s. 17] Oprócz przestawienia bijaków, dostosowanie rozdrabniacza do odpowiedniej szeroko[ci midzyrzdzi dotyczy regulacji rozstawu kóB podporowych. Rys. 5. KoBo podporowe. 1  rami z koBem, 2  rami regulatora, 3  [ruba, 4  nakrtka, A- nastawienie na rozstaw rzdów 62,5 cm, B  rozstaw 67,5 cm [4, s. 13] Rozdrabniacz Bcin Z319 wyposa|ony jest w zestaw kóB podporowych, które umo|liwiaj prac w redlinach o szeroko[ci midzyrzdzi 62,5 cm lub 67,5 cm. Regulacja kóB podporowych na okre[lony rozstaw odbywa si poprzez przestawienie ramion kóB 1 (rys. 5) w stosunku do ramion regulatorów 2. W tym celu nale|y wykrci nakrtki 4 [rub mocujcych 3, przesun rami z koBem odpowiednio w prawo lub w lewo wzdBu| koBnierza ramienia regulatora, po czym zamocowa [ruby 3 z nakrtkami. Wysoko[ [cinania porostu reguluje si przez bezstopniowe podnoszenie lub opuszczanie rozdrabniacza na koBach podporowych w pBaszczyznie pionowej przez obrót korb 18 (rys. 2). Regulacj wysoko[ci [cinania przeprowadzi nale|y z obu stron maszyny w taki sposób, aby wysoko[ [cinania na caBej szeroko[ci rozdrabniacza byBa jednakowa. Zakres wysoko[ci [cinania porostu od podBo|a wynosi od 10÷235 mm w uprawach redlinowych. Kopaczki do ziemniaków, w zale|no[ci od sposobu zagregatowania z cignikiem, dzieli si na kopaczki póBzawieszane i zawieszane, natomiast w zale|no[ci od liczby jednocze[nie podkopywanych redlin, rozró|nia si na jednorzdowe i dwurzdowe. Oprócz tego kopaczki dzieli si ze wzgldu na budow mechanizmu wykopujcego. Ziemniaki wydobyte przez te kopaczki musz by nastpnie rcznie zebrane z powierzchni pola.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 10 Kopaczki wibracyjne Kopaczka Z622 (rys. 6) jest maszyn jednorzdow zawieszan na podno[niku hydraulicznym cignika. Z przodu kopaczki znajduje si lemiesz 1, a po jego bokach znajduj si dwa kroje: talerzowy 4 i no|owy 5. Krój talerzowy i no|owy odcinaj redlin ograniczajc tym samym ilo[ gleby podkopywanej przez lemiesz i kierowanej na odsiewacze, stabilizujc jednocze[nie kopaczk podczas pracy. Rys. 6. Kopaczka wibracyjna: 1  lemiesz, 2  odsiewacz przedni, 3  odsiewacz tylny, 4  krój talerzowy, 5  krój no|owy, 6  o[, 7  waB wykorbiony, 8  rami odsiewacza, 9  rama [10, s. 249] Kopaczka jest wyposa|ona w dwa odsiewacze wibracyjne 2 i 3. S one za pomoc korbowodów poBczone z waBem wykorbionym 7, stanowicym ukBad napdowy kopaczki. WaB wykorbiony jest napdzany od WOM cignika, wobec czego odsiewacze s wprawiane w ruch drgajcy na skutek, czego gleba na tych odsiewaczach odsiewa si midzy prtami, a ziemniaki pozbawione gleby ukBadane s w rzdy. Kopaczki przeno[nikowe Kopaczka póBzawieszona przeno[nikowa Z 609 jest przeznaczona do wykopywania ziemniaków jednocze[nie z dwu rzdów. Mo|e by stosowana na glebach lekkich i [rednio zwizBych, na plantacjach maBo zakamienionych i zachwaszczonych, gdy Bciny s zasychajce lub [cite. Kopaczka mo|e pracowa na równinach oraz na zboczach, których kt nachylenia nie przekracza 3°. Kopie ona ziemniaki, oczyszcza je z ziemi i ukBada pasem szeroko[ci okoBo 80 cm. Umo|liwia to kopanie  na zapas", tj. bez potrzeby natychmiastowego zbierania. Najlepsze wyniki osiga si przy pracy na glebach o [redniej wilgotno[ci, gdy| wówczas odsiewalno[ gleby jest najlepsza. Aby zapewni wBa[ciw i bezawaryjn prac kopaczki, nale|y usun z pola Beciny lub zniszczy je za pomoc rozdrabniacza Bcin. Kopaczka przeno[nikowa (rys. 7) jest maszyn dwurzdow póBzawieszan, zawieszon za pomoc specjalnej ramy 13 na ukBadzie trzypunktowym, co umo|liwia wykorzystanie podno[nika cignikowego do wydzwigu maszyny z poBo|enia transportowego w robocze i odwrotnie. ZespoBami roboczymi kopaczki s lemiesze wykopujce ziemniaki z dwóch rzdów oraz przeno[niki prtowe umieszczone za lemieszami. Ka|dy z lemieszy jest zakoDczony klawiszami zamontowanymi wahliwie, zapobiegajcymi blokowaniu si przeno[ników przy lemieszach w przypadku dostania si midzy lemiesz a przeno[nik kamienia lub innego twardego przedmiotu. Przeno[nik prtowy skBada si z dwóch BaDcuchów, midzy którymi s umieszczone prty poprzeczne. Podczas pracy kopaczki ziemia z redliny podebranej przez lemiesze jest odsiewana na przeno[nikach, przesypujc si przez prze[wity midzy prtami we przeno[niku tylnym.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 11 Rys. 7. Kopaczka przeno[nikowa Z609: a) widok, b) schemat dziaBania, c) wstrzsacz eliptyczny, d) lemiesz 1  lemiesz, 2  klawisz, 3  przeno[nik przedni, 4  przeno[nik tylny, 5  rolka kierujca, 6  wstrzsacz eliptyczny, 7  rolki podtrzymujce, 8  ekran, 9  waB przegubowo-teleskopowy, 10  rama, 11  koBo jezdne, 12  koBo podporowe, 13  rama zawieszenia, 14  zsyp rusztowy [10, s. 247] Do ramy kopaczki jest umocowany ekran 8 uniemo|liwiajcy wyrzucanie ziemniaków poza [ciany boczne kopaczki. Na przeno[niku pozostaj ziemniaki, które spadaj za maszyn. Do jednej ze [cian bocznych kopaczki jest przymocowany zsyp rusztowy 14, dziki czemu spadajce z przeno[nika tylnego ziemniaki s ukBadane na powierzchni pola w rzdach szeroko[ci ok. 80 cm, przez co powstaje pas ziemi nie przykryty ziemniakami, umo|liwiajcy kolejne przejazdy agregatu. W celu zapewnienia dobrego odsiewania ziemi pod przeno[nikami prtowymi s umieszczone wstrzsacze wykonane w postaci nienapdzanych eliptycznych kóB zbatych - rys. 7c. Podczas ruchu przeno[nika, eliptyczne koBa zbate wstrzsaczy powoduj intensywne ruchy przeno[nika w kierunku prostopadBym do jego przesuwu. Kopaczka przeno[nikowa posiada dwa koBa jezdne, a w przedniej cz[ci koBo podporowe, które mo|e by ustawiane w ró|nych poBo|eniach wzgldem lemieszy maszyny. Umo|liwia to regulacj i dokBadne utrzymanie potrzebnej gBboko[ci kopania ziemniaków. Regulacj wykonuje si skokowo przez przetknicie sworznia w jednym z otworów. ZagBbienie lemieszy powinno by jak najpBytsze, jednak takie, aby wszystkie ziemniaki byBy wykopywane. Jednocze[nie nale|y zwraca uwag, aby nie wystpowaBo uszkadzanie ziemniaków przez lemiesze. Nale|y pamita, |e zbyt du|e zagBbienie lemieszy powoduje podawanie wikszej ilo[ci gleby na przeno[niki, co w znacznym stopniu utrudnia jej odsiewanie i przyspiesza zu|ywanie si elementów przeno[nika prtowego. Elementami napdzanymi w kopaczce s przeno[niki prtowe. Pobieraj one napd od WOM cignika, przez waB przegubowo-teleskopowy 2, przekBadni zbat sto|kow 3 i przekBadni pasow z pasem klinowym 6 (rys. 8). Na waBach napdowych 4 i 7 przeno[ników prtowych s osadzane koBa BaDcuchowe 5, napdzajce przeno[niki. Do zabezpieczenia zespoBów kopaczki przed przeci|eniem sBu|y sprzgBo przeci|eniowe 1 umieszczone w wale przegubowo-teleskopowym kopaczki. SprzgBo przeci|eniowe  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 12 tarczowo-kulkowe jest przymocowane do ramy. Zabezpiecza ono napd oraz elementy robocze kopaczki przed zniszczeniem. SprzgBo jest nastawione fabrycznie na moment 260+20 Nm i zaplombowane. Rys. 8. UkBad napdu kopaczki przeno[nikowej Z609: 1  sprzgBo przeci|eniowe, 2  waB przegubowo- teleskopowy, 3  przekBadnia sto|kowa, 4  waB napdowy przeno[nika przedniego, 5  koBo BaDcuchowe, 6  przekBadnia pasowa z pasem klinowym, 7  waB napdowy przeno[nika tylnego, 8  napinacz [10, s. 248] Przed wyjazdem w pole nale|y sprawdzi: - wszystkie poBczenia [rubowe (poluzowane dokrci) zwracajc szczególn uwag na umocowanie lemieszy, sprzgBa przeci|eniowego, wstrzsaczy, tarcz kóB jezdnych oraz kóB BaDcuchowych, - ukBad jezdny i ogumienie; ci[nienie powietrza w ogumieniu powinno wynosi 0,3 MPa, - stan rolek i wytrzsaczy, tj. pier[cieni gumowych i tulei Bo|yskowych (stalowych i |eliwnych); w razie nadmiernego ich zu|ycia wymieni na nowe, - stan przeno[ników; w razie zu|ycia elementów nale|y je wymieni na nowe, - poziom oleju w sto|kowej przekBadni zbatej powinien znajdowa si midzy dwoma naciciami na wskazniku poziomu oleju, - kopaczk nale|y nasmarowa wg schematu smarowania. Ze wzgldu na bardzo ci|kie warunki pracy kopaczk nale|y smarowa [ci[le wedBug schematu smarowania. Przed smarowaniem trzeba dokBadnie oczy[ci zawory kulkowe. Rolki i wstrzsacze powinny by smarowane do momentu ukazania si smaru od strony [cian kopaczki. Smary nale|y przechowywa w szczelnych naczyniach i chroni przed kurzem. Do smarowania przekBadni trzeba u|ywa oleju przekBadniowego. Stan oleju nale|y sprawdza, co trzy dni, zwracajc uwag na jego wygld. Je|eli przy roztarciu oleju midzy palcami wystpuj [lady ciaBa metalicznego, olej w przekBadni trzeba wymieni, przepBukujc przekBadni olejem maszynowym, który nale|y dokBadnie spu[ci i dopiero wówczas napeBni przekBadni wBa[ciw ilo[ci [wie|ego oleju. Olej powinien by wymieniany zwykle po ka|dych 100 godzinach pracy (raz w sezonie). Do przekBadni nale|y wla okoBo l litra oleju, którego poziom, sprawdzony za pomoc wskaznika umieszczonego w [rubie zaworowej przekBadni, powinien znajdowa si midzy dwoma naciciami wskaznika. Konserwacja i przechowywanie Codziennie po zakoDczeniu pracy kopaczk nale|y oczy[ci z ziemi, kurzu itp. Kopaczka powinna by przechowywana w pomieszczeniach chronicych j przed negatywnymi wpBywami czynników atmosferycznych. Po zakoDczonym sezonie pracy nale|y: - oczy[ci dokBadnie caB maszyn z ziemi i innych zanieczyszczeD, - rozpi i zdj przeno[niki, dokona ich przegldu; elementy zu|yte i uszkodzone wymieni na nowe lub naprawi,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 13 - zdj wszystkie rolki i wstrzsacze, zdemontowa je, a elementy zu|yte wymieni na nowe, - zmontowa rolki i wstrzsacze, zaBo|y przeno[niki, - nasmarowa wszystkie punkty smarowania wedBug schematu smarowania, - cz[ci metalowe niemalowane oczy[ci i odrdzewi, przemy naft i pokry smarem Antykor podgrzanym do temperatury 60°C, - miejsca o uszkodzonej malaturze dokBadnie oczy[ci i odrdzewi, nastpnie pokry farb podkBadow i po wyschniciu podkBadu pomalowa emali nawierzchniow, - zdj pasy klinowe, wymy i przechowywa w suchym i chBodnym pomieszczeniu, chronic je przed dziaBaniem promieni sBonecznych, - ustawi kopaczk na podporach drewnianych, tak aby koBa nie dotykaBy ziemi; zmniejszy ci[nienie powietrza w ogumieniu do okoBo 0,05 0,1 MPa. Ze wzgldu na trudne warunki pracy kopaczki i do[ szybkie tempo zu|ywania si niektórych elementów zachodzi konieczno[ ich wymiany. Naprawy takie dokonywane s stosunkowo czsto w obrbie przeno[ników odsiewajcych. Wymiana elementów przeno[nika przedniego. Elementy przeno[nika przedniego mo|na wymieni w warunkach polowych. Kierunek przesuwu Rys. 9. Przeno[nik przedni. 1  prt wygity, 2  pBytka, 3  Bcznik, 4  ogniwo, 5  pBytka, 6  zawleczka, 7  nit, 8  prt prosty [3, s. 13] Do najcz[ciej spotykanych uszkodzeD nale|y pkanie prtów 1 (rys. 9) w miejscu ich Bczenia z pBytkami 2. Aby wymieni prt podwójny, nale|y: - wyBczy silnik cignika, - ustawi przeno[nik (przez pokrcanie waBem napdzajcym), tak aby uszkodzony prt znalazB si poni|ej rolki kierujcej (napinajcej), - odgi i wyj zawleczki 6 z uszkodzonego prta oraz z dwu ssiednich prtów, - zdj pBytki 5 z uszkodzonego prta i z ssiednich prtów, - zdj dwa ogniwa 4 Bczce uszkodzony prt podwójny z ssiednimi, - wykona te same czynno[ci z drugiej strony przeno[nika, - wyj uszkodzony prt podwójny, - zaBo|y nowy prt podwójny i zmontowa przeno[nik wykonujc wymienione czynno[ci w odwrotnej kolejno[ci.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 14 W celu wymiany uszkodzonego ogniwa nale|y wyj dwie zawleczki 6 i zdj wspóBpracujce z ogniwem pBytki 5. W warsztacie mo|na naprawi pknity prt podwójny przez spawanie i przynitowanie nowego Bcznika 3. W razie przetarcia si tulejek ogniw mo|na je odwróci tak, aby pBaszczyzna mniej wyrobiona opieraBa si o koBo BaDcuchowe i rolki. W czasie pracy przeno[nik przedni stopniowo wydBu|a si. W razie nadmiernego wydBu|enia przeno[nik mo|e ociera si o ukBad jezdny. Dlatego po wykopaniu 10÷15 ha ziemniaków przeno[nik przedni nale|y skróci o 8 cm, wyjmujc prt podwójny i dwa ogniwa (po jednym z ka|dej strony przeno[nika). Rolki kierujce i wstrzsacze eliptyczne  naprawa. Przeno[niki s podtrzymywane i prowadzone za pomoc rolek kierujcych. a wstrzsacz za pomoc wstrzsaczy. Wszystkie rolki i wstrzsacze maj panewki wykonane z rurek stalowych hartowanych, a powierzchnie rolek wspóBpracujce z przeno[nikiem s ogumione. Natomiast pier[cienie rolek kierujcych i pier[cienie wstrzsaczy wspóBpracujce z przeno[nikiem tylnym s wykonane z |eliwa sferoidalnego. Pier[cienie te s wymieniane podobnie jak pier[cienie gumowo-metalowe. Codziennie trzeba sprawdza stan pier[cieni gumowych. W razie stwierdzenia zu|ycia lub zdarcia gumy pier[cieD powinien by wymieniony na nowy. W tym celu nale|y (rys.10): - odgi podkBadk i odkrci nakrtk mocujc rolk (przy rolce kierujcej dodatkowo rozpi przeno[nik), - wyj rolk z ramy maszyny (nie zgubi koBka zabezpieczajcego czop przed obracaniem si), - [cign pier[cieD stalowy, do którego byBa przymocowana guma, lub przeci go piBk do cicia metali, - naBo|y nowy pier[cieD gumowo-metalowy i wtBoczy go na rolk, - wmontowa rolk w ram i koniecznie zabezpieczy koBkiem czop rolki przed obracaniem si. Podobnie nale|y postpowa przy wymianie wstrzsacza. Aby wymieni elementy Bo|yska [lizgowego rolki lub wstrzsacza, nale|y: - wymontowa rolk (wstrzsacz) z kopaczki i oczy[ci j z ziemi, - wyj pier[cieD spr|ysty 9, - czopem 1 wybi (wycisn) za[lepk 10, - wycign z piasty rolki (wstrzsacza) czop 1 wraz z tulejk 3 i podkBadk 2, - wymieni panewk 3 (je|eli jest zu|yta). Rys. 10. Rolka kompletna: 1  czop, 2  podkBadki, 3  tulejka dBuga, 4  rolka, 5  pier[cieD gumowo- metalowy, 6  zasBonka, 7  tulejka krótka, 8  nakBadka, 9  pier[cieD spr|ysty, 10  za[lepka [3, s. 15]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 15 Wszystkie elementy nale|y oczy[ci z ziemi i smaru, a zu|yte wymieni na nowe i zmontowa je w odwrotnej kolejno[ci. Rolki kierujce przedniego przeno[nika s umocowane uchylnie w dzwigni dwuramiennej na jednym z ramion. Do drugiego ramienia jest przymocowana spr|yna nacigowa. Spr|yna ta musi by dobrze napita. W tym celu trzeba wBczy napd kopaczki i obserwowa odchylenie rolek. Je|eli rolki pod wpBywem przesuwajcego si przeno[nika wykazuj niedu|e odchylenie od górnego poBo|enia, to znaczy, |e napicie spr|yn jest wBa[ciwe. Je|eli rolki odchylaj si do doBu, nale|y napi spr|yny wkrcajc nakrtki na [rub regulacyjn. Aby wymieni prt przeno[nika tylnego (rys. 11), nale|y: - wybi z dwu stron spr|yny z prta poBo|onego w pobli|u uszkodzonego prta, a w razie potrzeby wycisn lub wybi jeszcze kilka ssiednich prtów, - wcisn lub wbi mBotkiem nowy prt w otwory pasów uzbionych (aby koDcówki prta Batwiej wchodziBy w otwory pasów, nale|y je zamoczy w roztworze mydlanym), - zaBo|y podkBadki 3 (rys. 11) i wcisn lub wbi spr|yny zaciskowe w poprzednie miejsca i wBa[ciwie ustawi ssiednie prty, - zaBo|y przeno[nik na maszyn zgodnie z kierunkiem przesuwu. Rys. 11. Przeno[nik tylny z pasami gumowymi: 1  pas uzbiony, 2  prt przeno[nika, 3  podkBadka okrgBa, 4  spr|yna zaciskowa [3, s. 12] Prty przeno[nika w czasie pracy kopaczki musz by ustawione równolegle. W razie zauwa|enia sko[nego ustawienia si prtów nale|y niezwBocznie: - wyBczy silnik cignika, - usun przyczyn (np. kamieD) sko[nego ustawienia si prtów, - cz[ciowo odkrci rolk kierujc od strony koBa napdowego, - ustawi równolegle prty przeno[nika przez kilkakrotne szarpnicie przeno[nikiem przy kole napdzajcym, na którym nastpiBo przeskoczenie. Pewn odmian kopaczki przeno[nikowej jest kopaczka rzdujca (rys. 12). Oprócz zespoBów wcze[niej przedstawionych ma ona dodatkowy przeno[nik prtowy poprzeczny ustawiony w miejscu zsypów, tzn. za gBównymi przeno[nikami prtowymi. Kopaczka rzdujca ukBada ziemniaki nie za maszyn, lecz w pasie równolegBym do kierunku jej ruchu, midzy redlinami ssiednich rzdów. Wykopujc w ten sposób dwurzdow kopaczk ziemniaki z dwóch ssiednich redlin mo|na uzyska efekt tzw. wzbogacenia plonu, gdy| wówczas ziemniaki z czterech redlin zostan uBo|one w jednym rzdzie. Taki rzd ziemniaków jest zbierany przy nastpnym przej[ciu dwurzdowego kombajnu do ziemniaków.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 16 a) b) Rys. 12. Kopaczka urzdujca: a) widok ogólny, b) schemat napdu przeno[ników prtowych; 1  rama gBówna, 2  rama poprzecznego przeno[nika prtowego, 3  koBa jezdne, 4  lemiesze, 5  przeno[nik prtowy przedni, 6  przeno[nik prtowy tylny, 7  przeno[nik prtowy pomocniczy, 8  rolki prowadzce, 9  rolki podtrzymujce, 10  wstrzsacze, 11  rama zawieszenia, 12  waB napdowy, 13  sprzgBo przeci|eniowe, 14  waB przegubowy, 15  przekBadnia zbata sto|kowa, 6  przekBadnia pasowa, 17  waB przegubowy napdu przeno[nika poprzecznego, 18  przekBadnia BaDcuchowa, 19  koBo podporowe, 20  ekran [6, s. 362] Przedstawiona w opracowaniu kopaczka dwurzdowa, póBzawieszana Z 609 jest maszyn powszechnie stosowan w Polsce. Wprowadzane s obecnie nowe rozwizania konstrukcyjne kopaczek przeno[nikowych. GBówne zmiany polegaj na: - wyposa|eniu kopaczek w kroje tarczowe, uBatwiajce przemieszczanie si podkopanej masy na przeno[nik odsiewajcy, - umo|liwieniu regulacji intensywno[ci wstrzsania przeno[nika odsiewajcego, - cz[ciowym otuleniu prtów przeno[nika odsiewajcego oraz uzyskaniu mo|liwo[ci zmiany prdko[ci tego przeno[nika w celu zmniejszenia wielko[ci uszkodzeD ziemniaków na tym elemencie, - montowaniu dodatkowego walca ugniatajcego spulchnion redlin za maszyn, dziki któremu ziemniaki spadaj na ugnieciona gleb i s czystsze oraz Batwiejsze do podebrania, - powlekaniu zsypów w celu zmniejszenia ilo[ci i wielko[ci uszkodzeD ziemniaków. Rys. 13. Zawieszana kopaczka przeno[nikowa Rys. 14. Walec ugniatajcy spulchnion redlin za Wega 1400. Na rysunku widoczne kroje maszyn jako wyposa|enie dodatkowe tarczowe i prty otulone przeno[nika [12] kopaczek Wega [12] Wprowadzane modyfikacje w konstrukcji maszyn do zbioru ziemniaków maj na celu midzy innymi ograniczenie powstawania uszkodzeD zbieranego plonu w trakcie ich pracy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 17 Rys. 15. Kopaczka dwurzdowa do ziemniaków Rys. 16. Powlekane zsypy tylne kopaczki przeno[nikowej Wega 1600. Na rysunku w wersji Wega 1600. Na rysunku widoczne s te| prty z dwiema rolkami kopiujcymi, czterema otulone przeno[nika odsiewajcego, (co drugi krojami tarczowymi oraz mo|liwo[ci prt jest otulony) [12] zmiany prdko[ci przeno[nika odsiewajcego [12] Uszkodzenia ziemniaków podczas zbioru powstaj w wyniku: - uderzenia o elementy konstrukcyjne kopaczki, - podatno[ci odmian na uszkodzenia oraz warunki wegetacji i zbioru. Konstrukcja maszyn i ich wyposa|enie powinna ogranicza do minimum mo|liwo[ zderzenia si ziemniaków z twardymi powierzchniami i elementami maszyn. Do czynników zwizanych z cechami ziemniaków wpBywajcych na ich uszkodzenia zaliczy mo|na: wra|liwo[ danej odmiany na uszkodzenia mechaniczne, dojrzaBo[ fizjologiczn ziemniaków w czasie zbioru, przebieg wegetacji, temperatur panujc podczas zbioru, zbrylenie gleby wynikajce z uprawy. Najwa|niejszym czynnikiem, decydujcym o ilo[ci i rozmiarach uszkodzeD powstajcych podczas zbioru i obróbki ziemniaków, jest wra|liwo[ danej odmiany na uszkodzenia mechaniczne. Kolejnym czynnikiem majcym wpByw na wzrost uszkodzeD ziemniaków, jest ich temperatura w czasie zbioru. Stwierdzono, |e zbiór ziemniaków w temperaturze poni|ej 10°C wyraznie zwiksza wra|liwo[ ziemniaków na uszkodzenia. Z tego powodu zbiór póznych odmian ziemniaków, wykonywany w niskich temperaturach, powoduje czsto znaczne uszkodzenia bulw. Kolejnymi czynnikami majcymi wpByw na wielko[ uszkodzeD ziemniaków, s prdko[ robocza kombajnu i elementów roboczych maszyn zbierajcych, stan porostu oraz stan gleby. Wielko[ uszkodzeD mechanicznych, wynikajca ze stanu porostu, uzale|niona jest od rodzaju maszyny zastosowanej do zbioru, a szczególnie od typu oddzielacza Bcin, zastosowanego w kombajnie. Zachwaszczenie plantacji w wikszo[ci przypadków sprzyja zwikszeniu uszkodzeD mechanicznych. Chwasty, bowiem opózniaj zakoDczenie wegetacji, zmuszaj do zwikszenia intensywno[ci dziaBania urzdzeD oddzielajcych w kombajnie oraz powoduj spitrzenie si materiaBu przy wej[ciu na lemiesze. Najkorzystniejsze przesiewanie ziemi uzyskuje si przy prdko[ci przeno[nika prtowego w granicach od 1,5 do 2,5 m/s. Ze wzgldu jednak na ryzyko wystpienia uszkodzeD nale|y d|y do tego, aby prdko[ przeno[nika byBa mo|liwie jak najmniejsza. Dlatego te| w normalnych warunkach kopania powinna ona by ni|sza od 1,5 m/s, a na suchych glebach powinna wynosi nawet poni|ej 1 m/s. Natomiast prdko[ jazdy powinna by zawsze mo|liwie jak najwiksza. Liczne uszkodzenia ziemniaków mog wystpowa wskutek nieprawidBowego stosowania wstrzsaczy przeno[nika odsiewajcego. Bulwy nie mog  podskakiwa" na prtach przeno[nika. Na ci|szych i wilgotnych glebach nacisk jednostkowy rolki mo|e by na tyle du|y, |e bulwy przykryte tylko cienk warstw ziemi ulegn uszkodzeniu.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 18 Kombajny do ziemniaków zapewniaj wy|szy stopieD mechanizacji pracy przez: - uproszczenie przebiegu procesu zbioru ziemniaków, - przyspieszenie zbioru, - zmniejszenie nakBadów pracy rcznej. Kombajny umo|liwiaj wykopywanie ziemniaków, oddzielanie bulw od ziemi, Bcin, kamieni i innych zanieczyszczeD oraz Badowanie bulw na [rodki transportowe w jednym przejezdzie maszyny. Kombajny s najcz[ciej produkowane jako maszyny dwu- lub jednorzdowe, przyczepiane do cigników. Firmy zagraniczne produkuj ponadto kombajny samobie|ne. Powszechnie u|ytkowanym w Polsce kombajnem do zbioru ziemniaków jest kombajn Z 644  Anna . Czynne zespoBy robocze kombajnu to: - zespóB podkopujcy redliny z ziemniakami, - zespóB oddzielajcy ziemi, - zespóB oddzielajcy Bciny i chwasty, - koBo podnoszce okre[lane czsto jako przeno[nik bbnowy, - zespóB do oddzielania kamieni i drobnych zanieczyszczeD  górka palcowa, - zespóB napdowy. Kombajn do zbioru ziemniaków jest wyposa|ony w lemiesze podcinajce redliny i kierujce je na przeno[nik prtowy. Jest on zbudowany podobnie, jak w kopaczce przeno[nikowej (rys. 17). Na przeno[niku prtowym zostaje odsiana ziemia, a pozostawione ziemniaki wraz z takimi zanieczyszczeniami, jak: Bciny, kamienie itp. Za przeno[nikiem prtowym do odsiewania ziemi jest umieszczony przeno[nik do usuwania Bcin. Ziemniaki spadaj wprost na ten przeno[nik lub te| s przerzucane na niego przez dodatkowe elementy odrzucajce. Prty przeno[nika do usuwania Bcin s ustawione tak, |e umo|liwiaj staczanie si z niego ziemniaków i takich zanieczyszczeD jak kamienie. Natomiast Bciny pozostaj na tym przeno[niku i s wynoszone poza kombajn, gdzie spadaj na powierzchni pola. Nad przeno[nikiem do usuwania Bcin s zazwyczaj umieszczone urzdzenia do odrywania bulw lub Bopatki zgarniajce je z przeno[nika. Przesypujce si lub spadajce z tego przeno[nika ziemniaki i kamienie trafiaj do koBa podnoszcego, wykonanego z prtów i majcego wiele przegród na swoim wewntrznym obwodzie. Poniewa| koBo podnoszce ma budow a|urow, wic nastpuje na nim dalsze odsiewanie drobnych zanieczyszczeD. Natomiast ziemniaki i kamienie s podnoszone do góry i wypadaj na zespoBy oddzielajce kamienie i resztki porostu. Podstawowym takim zespoBem jest ta[ma gumowa, majca zwykle na powierzchni wystpy (palce) tzw. górka palcowa, poruszajca si do góry, na skutek dziaBania siB tarcia, unoszca ze sob kamienie i resztki porostu. Natomiast ziemniaki, majce bardziej obBe ksztaBty, staczaj si w dóB ta[my, mimo jej ruchu w przeciwn stron. Rozdzielone w ten sposób wstpnie ziemniaki i kamienie trafiaj na stóB selekcyjny, gdzie s rcznie dodatkowo rozdzielane. Drobne ziemniaki i kamienie s czsto oddzielane na przesiewaczach rolkowych, a zebrane ziemniaki s gromadzone w zasobniku lub podawane przeno[nikiem wprost na przyczepy jadce obok kombajnu podczas jego pracy. StóB selekcyjny kombajnu do zbioru ziemniaków stanowi przesuwajca si ta[ma lub przeno[nik prtowy, nad którym s umieszczone podBu|ne przegrody oddzielajce strefy przesuwania si ziemniaków i kamieni. Przy stole selekcyjnym pracuj robotnicy wybierajcy kamienie ze strefy przesuwania si ziemniaków i ziemniaki ze strefy przesuwania si kamieni. Konieczno[ rcznego oddzielania ziemniaków od kamieni w kombajnie powoduje ograniczenie jego prdko[ci roboczej i wydajno[ci pracy. Prdko[ kombajnu musi by dostosowana do mo|liwo[ci rcznego oddzielania zanieczyszczeD przez pracowników obsBugujcych stóB selekcyjny.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 19 Rys. 17. Kombajn do zbioru ziemniaków  schemat: 1  zbiornik ziemniaków, 2  przeno[nik Badujcy, 3  zbiornik kamieni, 4  odsiewacz tarczowy, 5  rama stoBu przebierczego, 6  przeno[nik przebierczy, 7  koBo podnoszce, 8  górka palcowa, 9  odrzutnik, 10  Bopatka zgarniajca, 11  wstrzsacz oddzielacza porostu, 12  przeno[nik porostu, 13  przecieracz, 14  odsiewacz przeno[nikowy, 15  koBo jezdne, 16  wstrzsacz eliptyczny, 17  rama wyorywacza, 18  lemiesz, 19  krój tarczowy, 20  rolka kopiujca, 21  rama kombajnu, 22  siBownik hydrauliczny, 23  dyszel, 24  podpora [10, s. 251] Do sprzgania kombajnu do zbioru ziemniaków z cignikiem wykorzystuje si cigBa dolne podno[nika hydraulicznego cignika, midzy które wkBada si belk zaczepow kombajnu. Rama kombajnu jest przegubowo poBczona ze [rodkiem tej belki. Podczas pracy przód kombajnu opiera si o podno[nik hydrauliczny cignika, a podczas postoju opiera si go na nastawnym wsporniku 12, skBadanym nastpnie do transportu i pracy (rys. 18). Rys. 18. Sposób poBczenia kombajnu z cignikiem: 1  cigBo dolne, 2  belka zaczepu, 3  przetyczka, 4  dyszel, 5  pokrtBo, 6  rami ukBadu zawieszenia, 7  przystawka napdowa, 8  nakrtka, 9  podkBadka, 10  zawleczka, 11  tuleja, 12  podpora, 13  korek 14  Bcznik [2, s. 17]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 20 Ustawienie kombajnu wzgldem cignika. Dyszel 4 kombajnu (rys.18) jest poBczony przegubowo z ram, co umo|liwia zmian poBo|enia osi wzdBu|nej kombajnu wzgldem osi wzdBu|nej cignika. Regulacja ta zapewnia naprowadzenie zespoBu wyorujcego na rzdy, czyli wBa[ciw prac kombajnu niezale|nie od szeroko[ci midzyrzdzi. Do zmiany poBo|enia kombajnu wzgldem cignika sBu|y mechanizm [rubowy 5. KoBa jezdne kombajnu powinny by rozstawione odpowiednio do szeroko[ci midzyrzdzi zbieranych ziemniaków. W kombajnach dwurzdowych midzy koBami maszyny powinny znajdowa si 4 rzdy ziemniaków, a w kombajnach jednorzdowych 3 rzdy. Prawe koBo kombajnu powinno zawsze porusza si po [ladzie prawego koBa cignika (rys. 19). Rys. 19. Ustawienie kóB jezdnych kombajnu: 1  [ruba, 2  nakrtka, 3  koBo jezdne, A  odlegBo[ osi opony od ramy kombajnu, B  rozstaw kóB [10, s. 255] Regulacja zespoBu wyorujcego (rys. 20) Rys. 20. Schemat zespoBu wyorujcego redlin: 1  rama gBówna kombajnu, 2  koBo kopiujce, 3  pokrtBo regulacyjne, 4  kroje tarczowe, 5  trzpieD zabezpieczajcy zespóB w poBo|eniu transportowym, 6  rama zespoBu podkopujcego, 7  Bcznik, 8  lemiesz, 9  palce lemiesza, 10  trzon lemiesza, 11  rolka przeno[nika prtowego, 12  prty, 13  skrobaki rolki, 14  [ruba regulacji kta ustawienia lemiesza [9, s. 362]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 21 Opuszczanie zespoBu wyorujcego w poBo|enie robocze nastpuje pod jego wBasnym ci|arem, natomiast podnoszenie w poBo|enie robocze odbywa si za pomoc siBownika hydraulicznego. W zespole wyorujcym regulowane s kroje tarczowe, lemiesz oraz poBo|enie rolki kopiujcej wzgldem lemiesza. Regulacji gBboko[ci podkopywania ziemniaków dokonuje si przez zmian poBo|enia koBa kopiujcego 2. Do zmiany poBo|enia koBa kopiujcego 2 sBu|y pokrtBo 3. ZagBbienie lemiesza powinno by takie, aby zostaBy podebrane wszystkie ziemniaki. Wiksze zagBbienie lemiesza od niezbdnego do podebrania ziemniaków prowadzi do wzrostu ilo[ci podkopywanej ziemi, a tym samym wzrostu obci|enia zespoBów roboczych kombajnu i szybszego zu|ywania si ich cz[ci. Mo|e to powodowa konieczno[ zwikszenia intensywno[ci wstrzsania odsiewacza przeno[nikowego, co z kolei prowadzi do zwikszenia uszkodzeD ziemniaków. Wiksze zagBbienie lemiesza, ni| wynika to z gBboko[ci zalegania bulw, mo|na jedynie stosowa na glebach bardzo lekkich i pozbawionych kamieni. W ten sposób mo|na ograniczy ilo[ uszkodzeD ziemniaków, gdy| podczas pracy kombajnu na glebach bardzo lekkich, podkopywana przez lemiesz masa ziemi odsiewa si na pocztkowej cz[ci odsiewacza przeno[nikowego. Zmian poBo|enia koBa kopiujcego mo|na uzyska na skutek przemontowania Bcznika 7 (rys. 20) w wybranym otworze pByty wielootworowej. Kroje tarczowe powinny by tak ustawione, aby przy ich zagBbieniu obracaBy si i przecinaBy Bciny i chwasty, przy czym zagBbienie krojów tarczowych na glebach lekkich i piaszczystych jest zawsze wiksze ni| na glebach zwizBych. Regulacja zagBbienia krojów tarczowych (podnoszenie lub opuszczanie) jest skokowa. Kroje z obu stron kombajnu ustawia si na t sam wysoko[. Regulacja odsiewacza przeno[nikowego Cz[ odsiewacza przeno[nikowego jest podparta dwoma wstrzsaczami eliptycznymi 16 (rys. 17) o regulowanej amplitudzie (rys. 21). Rys. 21. Regulacja intensywno[ci wstrzsania odsiewacza przeno[nikowego: 1  dzwignia, 2  sworzeD, 3  tarcza regulacyjna, 4  wstrzsacz eliptyczny, 5  rolka podtrzymujca, 6  spr|yna, a  zwikszenie intensywno[ci wstrzsania, b  zmniejszenie intensywno[ci wstrzsania [10, s. 256] W celu zmiany intensywno[ci drgaD odsiewacza odciga si dzwigni 1 tak, aby sworzeD 2 wyszedB z otworu tarczy regulacyjnej 3 i przesuwa dzwigni w lew lub w praw stron jak pokazano na rysunku 21. Wskutek przestawienia dzwigni nastpuje zwikszenie intensywno[ci wstrzsania materiaBu znajdujcego si na odsiewaczu przeno[nikowym lub zmniejszenie intensywno[ci wstrzsania. Je[li wstrzsacze s wBa[ciwie ustawione, na odsiewaczu nastpuje odsianie ziemi, drobnych grud i kamieni, ziemniaki za[ pozostaj bez uszkodzeD. Natomiast zbyt du|a intensywno[ wstrzsania niedostosowana do warunków pracy kombajnu, mo|e spowodowa nadmierne uszkadzanie ziemniaków. Przy prawidBowo  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 22 dokonanej regulacji odsiewacza przeno[nikowego zakoDczenie procesu odsiewania ziemi powinno nastpowa na koDcu odsiewacza. Regulacja zespoBu oddzielajcego Bciny i chwasty Optymalne ustawienie oddzielacza porostu, przy którym bdzie nastpowaBo maksymalne usuwanie Bcin i chwastów przy minimalnych stratach ziemniaków, uzyskuje si przez odpowiednie pochylenie oddzielacza porostu 6, nastawienie intensywno[ci wstrzsania przeno[nika 10 i ustawienie Bopatek zgarniajcych 5 (rys. 22). Zmian kta pochylenia oddzielacza Bcin i chwastów wzgldem powierzchni pola uzyskuje si przez rczne pokrcenie korb 2, po uprzednim odkrceniu [ruby blokujcej. Po ustaleniu odpowiedniego kta ponownie dokrca si [rub blokujc. Wraz ze zmian kta pochylenia oddzielacza porostu wzgldem powierzchni pola uzyskuje si efekt lepszego bdz gorszego oddzielania porostu. Zwizane jest to równie| ze zmniejszeniem lub zwikszeniem strat ziemniaków spowodowanym ich wynoszeniem poza kombajn. Zmniejszenie kta pochylenia oddzielacza porostu powoduje lepsze usuwanie Bcin i chwastów, ale równocze[nie wzrasta liczba ziemniaków wynoszonych z porostem i odwrotnie. Ustawienie Bopatek zgarniajcych polega na zmianie wielko[ci szczeliny X midzy Bopatkami zgarniajcymi 5 a przeno[nikiem 10 (rys. 22). Odpowiedni wymiar szczeliny uzyskuje si przez obrót tarczy nastawczej zgarniacza z Bopatkami. Ilo[ usuwanych Bcin i chwastów wzrasta wraz ze zwikszeniem si wielko[ci szczeliny X, zwiksza si równie| liczba ziemniaków wynoszonych poza kombajn, poniewa| zwikszona warstwa wynoszonych Bcin amortyzuje wstrzsy przeno[nika w górnej swojej warstwie. Rys. 22. Oddzielacz porostu i górka palcowa: 1  korba regulacji górki palcowej, 2  korba regulacji pochylenia oddzielacza porostu, 3  przekBadnia, 4  górka palcowa, 5  Bopatka zgarniajca, 6  oddzielacz porostu, 7  rami, 8  przegub kulowy, 9  wstrzsacz aktywny, 10  przeno[nik wynoszcy, 11  czop korby, 12  tarcza mimo[rodu; ±  kt pochylenia oddzielacza porostu, ²  kt pochylenia górki palcowej, X  odlegBo[ midzy Bopatkami zgarniajcymi a przeno[nikiem wynoszcym [10, s. 257] Intensywno[ wstrzsania przeno[nika ma wpByw na wielko[ strat ziemniaków wynoszonych razem z porostem. Wiksza intensywno[ wstrzsania powoduje wiksze wydzielanie porostu i mniejsze straty ziemniaków, natomiast mo|e si zwikszy ilo[ uszkodzonych ziemniaków. Intensywno[ mchów wstrzsacza mo|na regulowa dwoma sposobami. Sposób pierwszy polega na przestawieniu przegubu kulowego 2 w podBu|nym wyciciu dzwigni 3, po uprzednim wyjciu zawleczki i poluzowaniu nakrtki (rys. 23), drugi  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 23 za[ sposób polega na przestawieniu sworznia 2 korbowodu 1 w jeden z dwóch otworów tarczy mimo[rodowej (rys. 24). Rys. 23. Regulacja intensywno[ci wstrzsania Rys. 24. Regulacja intensywno[ci wstrzsania przeno[nika wynoszcego (I sposób): przeno[nika wynoszcego (II sposób): 1 korbowód, 2 przegub kulowy, 1 korbowód, 2 sworzeD, 3 tarcza 3 dzwignia; a) zwikszenie intensywno[ci mimo[rodowa, 4 otwory regulacyjne; a) wstrzsania, b) zmniejszenie zwikszenie intensywno[ci wstrzsania, b) intensywno[ci wstrzsania [10, s. 258] zmniejszenie intensywno[ci wstrzsania [10, s. 258] KoBo podnoszce przenosi ziemniaki wraz z domieszkami odebranymi od oddzielacza porostu i odrzutnika na górk palcow. Elementem no[nym koBa podnoszcego jest obrcz wykonana z ceownika, speBniajca jednocze[nie funkcj koBa zapasowego. Na wewntrznej powierzchni obrczy, równomiernie na caBym obwodzie, s przyspawane póBki. Na zewntrznych krawdziach Bopatek znajduj si otwory podBu|ne, w których jest umieszczona lina wyplotu koBa. Lina wyplotu tworzy a|urow powierzchni, a Bcznie z póBkami tworzy kieszenie, w które spadaj ziemniaki i zanieczyszczenia z oddzielacza porostu i odrzutnika. Odpowiedni nacig oraz specjalne opaski zabezpieczaj lin przed wypadniciem z otworów póBek. Rys. 25. Regulacja [lizgu: 1  koBo podnoszce, 2 i 5  [ruba, 3  [lizg, 4  póBka, 6  zastawka; a = 2÷12 mm  szczelina na pocztku, bmax= 15 mm  szczelina na koDcu [10, s. 259] KoBo podnoszce wspiera si na dwóch rolkach podpierajcych i jest dociskane od góry rolk dociskajc. KoBo podnoszce przenosi ziemniaki wraz z domieszkami na górk palcow umieszczon wewntrz koBa w górnej jego cz[ci. Zachodzi czasami konieczno[ regulacja [lizgu. Zlizg 3 zapobiega wypadaniu ziemniaków z górnych póBek koBa podnoszcego 7 podczas jego obrotu (rys. 25). Zlizg powinien by tak ustawiony, aby szczelina midzy [lizgiem a progami póBek 4 byBa mo|liwie najmniejsza, jednak nie mo|e nastpowa wzajemne ocieranie si elementów.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 24 ZespóB do oddzielania kamieni i drobnych zanieczyszczeD, czyli górka palcowa wymaga dostosowania do istniejcych warunków zbioru. Dotyczy to zmiany kta pochylenia górki palcowej. SBu|y do tego celu korba 3 znajdujca si nad górk (rys. 26). Optymalne ustawienie górki palcowej zapewnia wBa[ciwe wydzielanie zanieczyszczeD bez wynoszenia do góry ziemniaków. Dokonuje tego obsBuga kombajnu po analizie efektów pracy górki. Ziemniaki wraz z domieszkami z górki palcowej dostaj si na szeroki przeno[nik prtowy stoBu przebierczego. Przeno[nik jest podzielony na dwa kanaBy listw rozdzielajc. Na przeno[niku oddziela si rcznie zanieczyszczenia, przy czym zanieczyszczenia z prawego kanaBu nale|y wyrzuca do lewego, skd s odprowadzane na pole albo do zbiornika zanieczyszczeD, z lewego kanaBu wybiera si ziemniaki i wrzuca do prawego kanaBu. Z prawego kanaBu przeno[nika ziemniaki dostaj si na tarczowy odsiewacz zanieczyszczeD, dalej przeno[nikiem s transportowane do zasobnika ziemniaków (w wyposa|eniu standardowym) lub do leja urzdzenia workujcego stanowicego wyposa|enie specjalne. Umieszczony w przedniej cz[ci kombajnu zasobnik ziemniaków sBu|y do przej[ciowego magazynowania okoBo 1500 kg bulw. SkBada si on; z koryta i wysignika zasobnika, przeno[nika podBogowego, dwóch waBów - napdzajcego i zwrotnego oraz wcigarki rcznej rys. 27. Rys. 26. Regulacja górki palcowej: 1  przeno[nik palcowy, 2  urzdzenia nastawcze, 3  korba, 4  zderzak, 5  Bcznik, 6  osBona gumowa, a  zwikszenie kta pochylenia górki, b  zmniejszenie kta pochylenia górki [10, s. 259] W poBo|eniu roboczym wysignik zasobnika jest opuszczony i stanowi przedBu|enie koryta. W zale|no[ci od wysoko[ci [rodków transportowych (przyczep) stosowanych do odbioru ziemniaków z kombajnu wysoko[ zaBadowcz zasobnika mo|na ustala w dwóch poBo|eniach: niskim i wysokim. Przeno[nik podBogowy w czasie napeBniania zasobnika jest nieruchomy. Napd na przeno[nik wBcza kierowca cignika za pomoc dzwigni na czas rozBadunku lub nieznacznego przemieszczenia ziemniaków w zasobniku w celu jego caBkowitego napeBnienia.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 25 Rys. 27. Zasobnik: 1  wysignik zasobnika, 2  podpora, 3  nakrtka, 4  [ruba, 5  podkBadka, 6  ogranicznik, 7  wcigarka, 8  pBytka, 9  [ruba, 10  pokrtBo, 11  sworzeD, 12  pBytka ramy zasobnika, 13  pBaskownik oporowy, 14  podpora, 15  zawleczka [2, s. 15] Zasady bezpieczeDstwa pracy: - przed przystpieniem do obsBugi i u|ytkowania kombajnu Z 644 nale|y dokBadnie zapozna si ze wszystkimi przepisami instrukcji obsBugi, - osoby pracujce przy stole przebierczym powinny by dokBadnie przeszkolone w zakresie wykonywanych czynno[ci. Ubranie robocze powinno by obcisBe, bez luznych zwisajcych cz[ci i dobrze pozapinane. Przy du|ym zapyleniu nale|y stosowa okulary ochronne, - kierowca cignika wspóBpracujcego z kombajnem powinien zna dobrze budow i dziaBanie kombajnu, oraz sposoby regulacji i ustawienia poszczególnych jego zespoBów roboczych. Zaleca si, aby w czasie caBego sezonu zbioru obsBuga cignika i kombajnu byBa staBa, - przed przystpieniem do pracy nale|y upewni si, czy kombajn i cignik s w peBni sprawne, a osBony napdowe zaBo|one. Podczas pracy BaDcuchy zabezpieczajce wej[cie na pomosty powinny by zapite.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 26 Zabrania si: - u|ytkowa i obsBugiwa kombajn bez dokBadnego zapoznania si z niniejsz instrukcj, - smarowa i regulowa zespoBy (z wyjtkiem regulacji pochylenia oddzielacza porostu i górki palcowej) oraz naprawia kombajn przy pracujcym silniku, - pracowa kombajnem bez zaBo|onych osBon napdów, - u|ywa do pracy waBu przegubowo-teleskopowego bez osBony lub z uszkodzon osBon, - wchodzi midzy cignik a kombajn oraz na kombajn w czasie jazdy, - zezwala na obsBug osobom postronnym, - usuwa przedmioty zakleszczone w prtach przeno[ników stoBu przebierczego podczas ruchu tych zespoBów lub wkBada palce midzy prty przeno[nika, - przewozi na kombajnie ludzi oraz przedmioty nie wchodzce w skBad wyposa|enia maszyny, - transportowa kombajn z zasobnikiem napeBnionym ziemniakami oraz z opuszczonym wyorywaczem i zasobnikiem, - porusza si kombajnem po drogach bez podBczonej i sprawnej instalacji elektrycznej oraz sprawnej instalacji pneumatycznej i hamulców. Przygotowanie cignika do wspóBpracy z kombajnem Kombajn Z644 powinien wspóBpracowa z cignikiem klasy 9 kN. Cignik winien by sprawny technicznie. Aby przygotowa cignik do wspóBpracy z kombajnem, nale|y: - zaczep transportowy do przyczep dwuosiowych (zaczep górny) ustali w poBo|eniu takim aby nie przeszkadzaB w pracy waBu przegubowego, - przymocowa obci|niki osi przedniej i kóB przednich (komplet) cignika, - zdj tyln szyb kabiny, je|eli cignik jest wyposa|ony w kabin, - przestawi ramiona ukBadu zawieszenia na wielowypustowych koDcówkach waBu, tak aby odlegBo[ od górnej powierzchni belki zaczepu do podBo|a wynosiBa 490 520 mm. Aczenie kombajnu z cignikiem w zespóB roboczy Aby poBczy kombajn z cignikiem, nale|y: - podjecha cignikiem dostatecznie blisko do dyszla kombajnu, - ustawi dzwigni rozdzielacza podno[nika w poBo|eniu  pBywajce", - zaBo|y cigBa dolne ukBadu zawieszenia na czopy zaczepu i zabezpieczy je przetyczkami, - napi BaDcuchy dolnych cigieB ustalajc belk zaczepu symetrycznie wzgldem osi wzdBu|nej cignika, - zatrzyma silnik cignika, - zaBo|y koDcówk waBu przegubowo-teleskopowego z osBon nierozBczn na waB przyjcia mocy kombajnu, - poBczy koDcówk waBu przegubowo-teleskopowego z waBem przekaznika mocy cignika, - poBczy ukBad hydrauliczny kombajnu z zewntrznym ukBadem hydrauliki cignika, wykrcajc wtyczk szybkozBcza z gniazda na kombajnie i wkrcajc j do gniazda na cigniku po uprzednim zdjciu kaptura ochronnego; poBczenie jest mo|liwe, je|eli wtyczka i gniazdo s czyste i nie uszkodzone; dzwignia sterujca ukBadem zewntrznym hydrauliki cignika powinna by ustawiona w poBo|eniu  pBywajce , - poBczy instalacj pneumatyczn kombajnu z instalacj pneumatyczn cignika przez zaBo|enie zBcza kombajnu na zBcze cignika,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 27 - poBczy instalacj elektryczn kombajnu z instalacj cignika przez wBo|enie wtyczek przewodu Bczcego do gniazd na kombajnie i cigniku. Przechowywanie i konserwacja kombajnu Codziennie po zakoDczeniu pracy kombajn nale|y oczy[ci z ziemi, z nawinitego porostu i kamieni. Usun wszystkie zanieczyszczenia, które dostaBy si do [rodka odsiewacza, górki palcowej, przeno[nika wynoszcego i przeno[nika podBogowego. Po zakoDczonym sezonie pracy nale|y: - oczy[ci dokBadnie caB maszyn z ziemi i innych zanieczyszczeD, - dokona przegldu technicznego, a zauwa|one usterki usun, - nasmarowa wszystkie punkty smarowania zgodnie z tabel i schematem smarowania, - cz[ci niemalowane zabezpieczy przed dziaBaniem czynników atmosferycznych przemywajc je naft Antykor, a nastpnie pokrywajc pdzlem smarem Antykor rozgrzanym do temperatury 60°C, - miejsca, gdzie lakier zostaB uszkodzony, oczy[ci i pomalowa, - zdj pasy klinowe, wymy, wysuszy i przechowywa w suchym, chBodnym miejscu, - elementy gumowe oczy[ci z zabrudzeD smarami lub olejami i przemy, - ustawi kombajn na podporach, tak aby koBa jezdne nie dotykaBy ziemi, zmniejszy ci[nienie powietrza w ogumieniu do ok. 0,05 0,1 MPa. Kombajn nale|y przechowywa w krytym pomieszczeniu. Uruchomienie kombajnu po okresie przechowywania W celu uruchomienia kombajnu Z 644 po okresie przechowywania midzy sezonami pracy nale|y przeprowadzi nastpujce czynno[ci: - napompowa koBa jezdne do ci[nienia podobnego w instrukcji obsBugi, tj. do 0,3 MPa, - zaBo|y uprzednio zdjte na czas przechowywania pasy klinowe i napi je zgodnie z warunkami podanymi w instrukcji obsBugi, - nasmarowa wszystkie punkty smarowania zgodnie z tablic i schematem smarowania, - sprawdzi poBczenia [rubowe, a poluzowane [ruby dokrci, - sprawdzi dziaBanie mechanizmów [rubowych regulacji poBo|enia dyszla, górki palcowej i rolki kopiujcej, - sprawdzi dziaBanie wcigarek wysignika zasobnika i oddzielacza porostu, - sprawdzi prawidBowe ustawienie skrobaków rolki kopiujcej i krojów tarczowych, - poBczy kombajn z cignikiem w zespóB roboczy i wBczy napd na WOM, - przy minimalnych obrotach silnika sprawdzi dziaBanie poszczególnych zespoBów. Uwaga: napd przeno[nika podBogowego zasobnika mo|na wBczy tylko przy zasobniku ustawionym w poBo|eniu roboczym, - w czasie rozruchu sprawdzi dziaBanie ukBadu hydraulicznego, - podczas sprawdzania dziaBania zespoBów szczególn uwag zwróci na swobodne obracanie si rolek wspóBpracujcych z przeno[nikami, - przeprowadzi prób hamulców ukBadu jezdnego i w razie konieczno[ci wyregulowa zgodnie z instrukcj obsBugi. Innym bardzo popularnym w Polsce kombajnem do zbioru ziemniaków jest kombajn ziemniaczany Z 643 przedstawiony jest na rysunku 28. Schemat pracy tego kombajnu przedstawiono na rysunku 29.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 28 Rys. 28. Kombajn ziemniaczany Z643  Bolko [12] W zespole wyorujcym, midzy krojami tarczowymi 2 zamontowana jest rolka kopiujca zespoBu wyorujcego. GBboko[ podkopywania ziemniaków jest regulowana, podobnie jak w kombajnie Z644, zmian odlegBo[ci rolki kopiujcej od lemiesza wyorujcego. Podkopana masa trafia na odsiewacz przeno[nikowy o regulowanej intensywno[ci wstrzsania. Nad odsiewaczem przeno[nikowym, w jego przedniej cz[ci, zamocowano pi przecieraczy 5, a w dalszej jego cz[ci dwie zastawki gumowe 19. Zastawki uniemo|liwiaj staczanie si ziemniaków w kierunku przeciwnym ruchowi przeno[nika. Dodatkowo, przez przyhamowanie masy, powoduj one zwikszenie intensywno[ci odsiewania ziemi. Aby zmniejszy ilo[ uszkodzeD ziemniaków prty odsiewacza s otulone. Przemieszczajca si masa trafia w zasig dziaBania oddzielacza porostu. W tym kombajnie oddzielacz porostu zostaB bardzo zredukowany w stosunku do konstrukcji oddzielacza porostu kombajnu Z644. Ziemniaki z reszt zanieczyszczeD trafiaj na przeno[nik palcowy. Nad przeno[nikiem palcowym 11 s umieszczone sko[nie: grzebieD zgarniajcy 12 i zastawka zgarniajca 13. Ziemniaki, kamienie i grudy ziemi, które dotychczas nie zostaBy pokruszone, s zgarniane przez grzebieD i zastawk na stóB przebierczy 14, natomiast drobne kamienie, grudki ziemi i pozostaBy porost s wynoszone przez przeno[nik palcowy na pole. Na rys. 30 przedstawiony jest oddzielacz porostu tego kombajnu. Jest on umieszczony za odsiewaczem 1 i skBada si z waBka wcigajcego 2, czterech sztywnych prtów podajcych 4 oraz listwy zgarniajcej 3.WaBek wcigajcy zamocowany jest spr|y[cie do ramy kombajnu. Porost przenoszony przez odsiewacz jest zatrzymywany przez prty podajce, a nastpnie przenoszony w kierunku szczeliny midzy waBkiem wcigajcym i odsiewaczem przeno[nikowym. Obracajcy si waBek i prty odsiewacza wcigaj porost w szczelin, skd jest on wyrzucany na pole, natomiast ziemniaki i inne zanieczyszczenia spadaj na przeno[nik poprzeczny. Listwa zgarniajca uniemo|liwia nawijanie si porostu na waBek wcigajcy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 29 Rys. 29. Kombajn jednorzdowy Z 643  schemat: 1  rolka kopiujca, 2  krój tarczowy, 3  lemiesz listwowy, 4  rolka wcigajca, 5  przecieracz, 6  wstrzsacz, 7  odsiewacz przeno[nikowy, 8  zsuwnia, 9  prt podajcy, 10  waBek wcigajcy, 11  przeno[nik palcowy, 12  grzebieD zgarniajcy, 13  zastawka zgarniajca, 14  stóB przebierczy, 15  zbiornik kamieni, 16  odsiewacz tarczowy, 17  przeno[nik prtowy, 18  zbiornik ziemniaków, 19  zastawka gumowa [10, s. 261] Rys. 30. Oddzielacz porostu kombajnu Z 643: 1  odsiewacz przeno[nikowy, 2  waBek wcigajcy, 3  listwa zgarniajca, 4  prt podajcy, 5  spr|yna pBaska [10, s. 262]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 30 Kombajn Z 643  Bolko posiada szereg modyfikacji. Rys. 31.  Bolko S . Kombajn jednorzdowy do ziemniaków z platform i workownic. W wyposa|eniu dodatkowym posiada podbieracz do cebuli oraz wyorywacz marchwi [12] Rys. 32. Bolko T. Kombajn jednorzdowy do ziemniaków z przeno[nikiem Badujcym [12]  Bolko T (rys. 32) posiada hydrauliczn regulacj ustawienia przeno[nika Badujcego, tzw.  Babdzi szyj , co umo|liwia zmniejszenie ilo[ci uszkodzeD w czasie transportu plonu z kombajnu na przyczep. Wikszo[ kombajnów zbudowanych jest wedBug podobnego schematu. Podstawowe podzespoBy to: wyorywacz lemieszowy z rolk redlinow, dBugie przeno[niki odsiewajce, przeno[nik szerokopodziaBkowy do oddzielania Bcin, tzw. górka palcowa do usuwania drobnych zanieczyszczeD, przeno[nik poprzeczny, urzdzenia usuwajce kamienie oraz stóB przebierczy. ZakoDczenie tego cigu technologicznego stanowi zbiornik o regulowanej wysoko[ci rozBadunku. Rozwizania na rzecz zmniejszenia uszkodzeD obejmuj m.in. zastosowanie otulin na prtach przeno[ników oraz zmniejszenie ró|nicy poziomów pomidzy kolejnymi przeno[nikami.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 31 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie s podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane kopaczkom do zbioru ziemniaków? 2. Jakie s podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane kombajnom do zbioru ziemniaków? 3. Jakie s sposoby niszczenia Bcin? 4. W jaki sposób nale|y przygotowa rozdrabniacz bijakowy do pracy na wybranej plantacji ziemniaków? 5. W jaki sposób ustalana jest wBa[ciwa gBboko[ pracy lemieszy kopaczki przeno[nikowej? 6. Jakie czynniki nale|y uwzgldni, aby na odsiewaczu kombajnu do ziemniaków nastpowaBo odsianie gleby, drobnych grud i kamieni, a ziemniaki zostaBy zebrane bez uszkodzeD? 7. W jaki sposób mo|na uzyska optymalne ustawienie oddzielacza porostu, przy którym bdzie nastpowaBo maksymalne usuwanie Bcin i chwastów przy minimalnych stratach ziemniaków? 8. Jakie czynno[ci nale|y wykona, aby poBczy kombajn z cignikiem w zespóB roboczy? 9. Jakie czynno[ci nale|y wykona, aby przygotowa kombajn do zbioru ziemniaków do przechowywania po sezonie? 10. Jakie czynno[ci nale|y wykona, aby przygotowa kombajn do zbioru ziemniaków po okresie przechowywania do sezonu? 11. Jakie s podstawowe zasady bezpiecznej obsBugi i u|ytkowania kombajnu do zbioru ziemniaków? 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 Dokonaj dostosowania rozdrabniacza bijakowego Bcin do pracy w redlinach o szeroko[ci midzyrzdzi 67,5 cm oraz wykonaj czynno[ci obsBugowe. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka w instrukcji obsBugi rozdrabniacza informacje dotyczce zasad przeprowadzania czynno[ci obsBugowych, 2) wyszuka w dokumentacji informacji dotyczcej sposobu zmiany rozstawu kóB podporowych rozdrabniacza, 3) wyszuka w dokumentacji informacji dotyczcej sposobu odpowiedniego rozmieszczenia bijaków, przedBu|aczy oraz klawiszy, 4) dokona rozmieszczenia bijaków, przedBu|aczy oraz klawiszy zgodnie z zasadami zawartymi w instrukcji obsBugi, 5) dokona rozstawu kóB podporowych rozdrabniacza zgodnie z zasadami zawartymi w instrukcji obsBugi, 6) wykona czynno[ci obsBugowe rozdrabniacza. Wyposa|enie stanowiska pracy: - instrukcja obsBugi rozdrabniacza bijakowego, - zestaw narzdzi monterskich,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 32 - rozdrabniacz bijakowy, - cignik rolniczy, - materiaBy eksploatacyjne i urzdzenia do przeprowadzenia czynno[ci obsBugowych. wiczenie 2 Przygotuj kopaczk przeno[nikow do pracy. Sporzdz plan obsBugi miejsc wymagajcych codziennego przegldu i wykonaj te czynno[ci. Dokonaj poBczenia kopaczki z cignikiem i sprawdz poprawno[ dziaBania mechanizmów. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka w instrukcji obsBugi kopaczki informacje dotyczce zasad przeprowadzania czynno[ci obsBugowych, 2) przeanalizowa zakres czynno[ci i ustali kolejno[ ich wykonania, 3) wykona zaplanowane czynno[ci obsBugowe, 4) dokona poBczenia kopaczki z cignikiem, 5) sprawdzi poprawno[ dziaBania mechanizmów. Wyposa|enie stanowiska pracy: - instrukcja obsBugi kopaczki przeno[nikowej, - zestaw narzdzi monterskich, - materiaBy eksploatacyjne i urzdzenia do przeprowadzenia czynno[ci obsBugowych, - kopaczka przeno[nikowa, - cignik rolniczy, - waB przegubowo  teleskopowy do napdu kopaczki. wiczenie 3 Przygotuj kombajn do zbioru ziemniaków do pracy. Sporzdz plan obsBugi miejsc wymagajcych codziennej obsBugi i wykonaj te czynno[ci. Dokonaj poBczenia kombajnu z cignikiem i sprawdz poprawno[ dziaBania mechanizmów. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka w instrukcji obsBugi kombajnu informacje dotyczce zasad przeprowadzania czynno[ci obsBugowych, 2) przeanalizowa zakres czynno[ci i ustali kolejno[ ich wykonania, 3) wykona zaplanowane czynno[ci obsBugowe, 4) dokona poBczenia kombajnu z cignikiem, 5) sprawdzi poprawno[ dziaBania mechanizmów. Wyposa|enie stanowiska pracy: - instrukcja obsBugi kombajnu do ziemniaków, - zestaw narzdzi monterskich, - materiaBy eksploatacyjne i urzdzenia do przeprowadzenia czynno[ci obsBugowych, - kombajn do zbioru ziemniaków, - cignik rolniczy, - waB przegubowo  teleskopowy do napdu kombajnu.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 33 wiczenie 4 Dokonaj dostosowania kombajnu do zbioru ziemniaków do pracy na plantacji ziemniaków o szeroko[ci midzyrzdzi 67,5 cm oraz wykonaj czynno[ci obsBugowe kombajnu. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka w instrukcji obsBugi kombajnu informacje dotyczce zasad przeprowadzania czynno[ci obsBugowych, 2) wyszuka w dokumentacji informacji dotyczcych sposobu zmiany rozstawu kóB podporowych kombajnu i dostosowa ich poBo|enie do |danej warto[ci, 3) dokona rozstawu kóB podporowych kombajnu zgodnie z zasadami zawartymi w instrukcji obsBugi, 4) wykona czynno[ci obsBugowe kombajnu. Wyposa|enie stanowiska pracy: - instrukcja obsBugi kombajnu do zbioru ziemniaków, - zestaw narzdzi monterskich, - kombajn do zbioru ziemniaków, - cignik rolniczy, - materiaBy eksploatacyjne i urzdzenia do przeprowadzenia czynno[ci obsBugowych. wiczenie 5 Zaplanuj i wykonaj czynno[ci obsBugowe kombajnu do zbioru ziemniaków po zakoDczonym sezonie pracy. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka w instrukcji obsBugi informacji dotyczcych zasad przeprowadzania czynno[ci obsBugowych kombajnu do zbioru ziemniaków, 2) przeanalizowa zakres czynno[ci i ustali kolejno[ ich wykonania, 3) wykona zaplanowane czynno[ci obsBugowe, 4) dokona poBczenia kombajnu do zbioru ziemniaków z cignikiem, 5) sprawdzi poprawno[ dziaBania mechanizmów, 6) ustawi kombajn na miejscu jego przechowywania. Wyposa|enie stanowiska pracy: - instrukcja obsBugi kombajnu do zbioru ziemniaków, - zestaw narzdzi monterskich, - materiaBy eksploatacyjne i urzdzenia do przeprowadzenia czynno[ci obsBugowych, - kombajnu do zbioru ziemniaków, - cignik rolniczy, - waB przegubowo  teleskopowy do napdu kombajnu do zbioru ziemniaków. wiczenie 6 Dokonaj wymiany uszkodzonego prta podwójnego przeno[nika przedniego kopaczki póBzawieszanej, przeno[nikowej do ziemniaków Z609.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 34 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka w instrukcji obsBugi informacje dotyczce zasad przeprowadzania czynno[ci naprawczych kopaczki do zbioru ziemniaków Z609, 2) przeanalizowa zakres czynno[ci i ustali kolejno[ ich wykonania, 3) wykona zaplanowane czynno[ci naprawcze, 4) sprawdzi poprawno[ wykonania naprawy. Wyposa|enie stanowiska pracy: - instrukcja obsBugi kopaczki do zbioru ziemniaków Z609, - zestaw narzdzi monterskich, - kopaczka do zbioru ziemniaków Z609, - prt podwójny pierwszego przeno[nika odsiewajcego kopaczki Z609. 4.1.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li, jakie s podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane kopaczkom do zbioru ziemniaków ? ðð ðð 2) okre[li, jakie s podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane kombajnom do zbioru ziemniaków? ðð ðð 3) okre[li, jakie s sposoby niszczenia Bcin? ðð ðð 4) okre[li, w jaki sposób nale|y przygotowa rozdrabniacz bijakowy Bcin do pracy na wybranej plantacji ziemniaków? ðð ðð 5) wyja[ni, w jaki sposób ustalana jest wBa[ciwa gBboko[ pracy lemieszy kopaczki przeno[nikowej? ðð ðð 6) wyja[ni, w jaki sposób mo|na uzyska optymalne ustawienie oddzielacza porostu, przy którym bdzie nastpowaBo maksymalne usuwanie Bcin i chwastów przy minimalnych stratach ziemniaków? ðð ðð 7) okre[li, jakie czynniki nale|y uwzgldni, aby na odsiewaczu kombajnu nastpowaBo odsianie gleby, drobnych grud i kamieni, a ziemniaki byBy zbierane bez uszkodzeD? ðð ðð 8) okre[li, jakie czynno[ci nale|y wykona, aby poBczy kombajn do zbioru ziemniaków z cignikiem w zespóB roboczy? ðð ðð 9) okre[li, jakie czynno[ci nale|y wykona, aby przygotowa kombajn do zbioru ziemniaków do przechowywania po sezonie? ðð ðð 10) okre[li, jakie s podstawowe zasady bezpiecznej obsBugi i u|ytkowania kombajnu do zbioru ziemniaków? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 35 4.2. Budowa, dziaBania, regulacje i zasady obsBugi maszyn do zbioru buraków 4.2.1. MateriaB nauczania Sposoby zbioru buraków. Podczas zbioru buraków wystpuj dwie zasadnicze czynno[ci: ogBawianie, czyli odcinanie gBówek buraków z li[ci i wyciganie korzeni z ziemi. W zale|no[ci od tego, czy czynno[ci te prowadzi si jednocze[nie, czy oddzielnie, rozró|nia si zbiory: jednoetapowy, dwuetapowy i trzyetapowy. Zbiór jednoetapowy polega na jednoczesnym odcinaniu gBówek buraków i wyorywaniu korzeni. Zbiór dwuetapowy buraków polega na oddzielnym ogBawianiu li[ci i wyrywaniu korzeni, przy czym li[cie jak i korzenie s bezpo[rednio Badowane na [rodki transportowe. W trzyetapowym zbiorze buraków wystpuj trzy oddzielne operacje: pierwsza to ogBawianie buraków, druga  polega na wyoraniu korzeni i uBo|eniu ich w waBy, trzecia operacja to podbieranie korzeni z waBów i zaBadunek ich na [rodki transportowe. Bez wzgldu na metod zbioru maszynom do zbioru buraków stawiane s pewne wymagania. Zasadniczo nale| do nich wymagania odno[nie jako[ci ogBawiania i jako[ci pracy wyorywaczy buraków. Wymagania dotyczce jako[ci pracy wyorywaczy s nastpujce: - dopuszczalne zanieczyszczenie korzeni ziemi do 8%, - masa nie wykopanych korzeni nie mo|e przekroczy 1,5% masy plonu, - liczba korzeni z ci|kimi uszkodzeniami nie mo|e by wiksza ni| 5%, - liczba korzeni z lekkimi uszkodzeniami nie mo|e by wiksza ni| 20%, - zawarto[ li[ci w[ród korzeni nie mo|e przekroczy 1,5%. Wymagania dotyczce jako[ci ogBawiania buraków s nastpujce: - za wysoko ogBawianych i nie ogBowionych buraków nie mo|e by wicej ni| 5% plonu, - straty masy spowodowane zbyt niskim ogBowieniem buraków nie mog przekracza 3%, - straty zgubionych li[ci nie mog by wiksze ni| 5%; ten wskaznik ustala si wówczas, gdy li[cie s zbierane z przeznaczeniem na pasz; wówczas tak|e ocenia si ich procentowe zanieczyszczenie ziemi, które nie mo|e przekracza 1% (przy wilgotno[ci gleby 16÷18%). Maszyny do jednoetapowego zbioru buraków Do zbioru jednoetapowego buraków sBu| kombajny. Kombajn do zbioru buraków ma zarówno zespoBy ogBawiajce, jak i wyorujce, wic czynno[ci ogBawiania i wyorywania wykonuje w czasie jednego przejazdu. Oba skBadniki zbieranego plonu s gromadzone w odrbnych zasobnikach kombajnu, okresowo rozBadowywanych. Li[cie s przy tym wyBadowywane na powierzchni pola w staBych miejscach, co powoduje formowanie poprzecznych waBów, które mog by nastpnie Badowane na przyczepy lub rozdrabniane i rozrzucane po polu. Natomiast zasobnik na korzenie mo|e by w kombajnie podnoszony przez ukBad hydrauliczny, co umo|liwia jego bezpo[redni wyBadunek na przyczepy. PrzykBadem takiej maszyny jest kombajn do zbioru buraków Z413  Neptun rys. 33. Maszyna ta, mimo |e jest to stara konstrukcja na licencji firmy Kleine, jest czsto spotykana w polskich gospodarstwach. Maszyna ta podlegaBa wielu modyfikacjom. Mo|na obecnie do tego kombajnu zamówi urzdzenie rozdrabniajce i rozrzucajce równomiernie li[cie po polu w celu ich przyorania, poniewa| znaczenie li[ci jako paszy ostatnio bardzo zmalaBo.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 36 Rys. 33. Kombajn do zbioru buraków Z413: a) widok ogólny, b) schemat, 1  czujnik tarczowy, 2  nó|, 3  kóBko kopiujce, 4  zgarniacz grzebieniowy, 5  nagarniacz li[ci, 6  przeno[nik li[ci, 7  odrzutnik li[ci, 8  zbiornik li[ci, 9  oczyszczacz rzdów, 10  wyorywacz korzeni, 11  gwiazda boczna, 12  gwiazda sko[na, 13  przeno[nik póBkowy korzeni, 14  zbiornik korzeni, 15  przeno[nik podBogowy zbiornika korzeni, 16  kolo jezdne, 17  talerz zagarniajcy, 18  koBo przednie, 19  czujnik gBboko[ci pracy wyorywacza, 20  czujnik rozBadunku zbiornika li[ci [10, s. 264] Kombajn Z413 jest maszyn jednorzdow przyczepian, z napdem zespoBów roboczych od waBu odbioru mocy cignika. Zbiór buraków kombajnem jest jednoetapowy; li[cie i korzenie gromadzone s w oddzielnych zbiornikach.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 37 Do podstawowych zespoBów kombajnu nale|: - zespóB ogBawiajcy buraki, - zespóB wyorujcy korzenie, - ukBad elektro-hydrauliczny, - zespóB napdowy. ZespoBy ogBawiajcy i wyorujcy poBczone s szeregowo, pracujc jednocze[nie na jednym rzdzie buraków. Do sterowania tymi zespoBami w pracy sBu|y ukBad elektro- hydrauliczny. Kombajn Z 413  Neptun" wykonuje nastpujce czynno[ci: - ogBawia buraki, - podkopuje i wyciga z gleby ogBowione korzenie, - oczyszcza korzenie z resztek gleby, - gromadzi li[cie i korzenie w specjalnych zbiornikach, - li[cie ze zbiornika ukBada automatycznie w pryzmy na polu, - umo|liwia mechaniczny rozBadunek zbiornika korzeni na przyczepy lub w pryzmy. ZespoBy robocze kombajnu s napdzane przez waB przegubowo-teleskopowy zaopatrzony w sprzgBo przeci|eniowe, przy nominalnych obrotach WOM, tzn. 540 obr./min. Przygotowania do zbioru ro[lin okopowych za pomoc kombajnu nale|y rozpocz ju| w trakcie ich uprawy i pielgnacji. W zwizku z tym nale|y zwróci uwag na kilka wa|nych aspektów zwizanych z upraw buraków, majcych decydujcy wpByw na jako[ zbioru: - krzywe rzdy wysiewu  powoduj uszkadzanie buraków i straty li[ci, - maBe szeroko[ci rzdów  zwizane s z tym wiksze straty li[ci i mniejsza wydajno[ powierzchniowa, - zbyt maBe uwrocia  nie pozwalaj na szybkie wykonanie nawrotów i tym samym uniemo|liwiaj uzyskanie wikszych wydajno[ci dziennych, - zle przerwane i zachwaszczone buraki  uniemo|liwiaj równomierne i dokBadne ogBawianie, - zbyt wysoko obsypane buraki  podczas ogBawiania nó| przecina równocze[nie warstw gleby, rezultatem czego jest zanieczyszczenie li[ci oraz nadmierne tpienie no|a, - istnienie tzw.  wyrostów", czyli wycignitych pdów buraków - uniemo|liwia dobre ogBawianie i zaBadunek li[ci do zbiornika. Budowa kombajnu ZespóB ogBawiajcy kombajnu (rys. 33) ma czujnik 1 wykonany w postaci zespoBu zbkowanych tarcz napdzanych od lewego koBa podporowego kombajnu. Pod tarczami jest umieszczony nó| ogBawiajcy o Bukowym ostrzu 2. Przed tarczami czujnikowymi ogBawiacza s umieszczone prty ukBadu automatycznego naprowadzajce ten zespóB kombajnu na rzdy buraków. Czujnik jest wsparty na kóBku kopiujcym 3 niedopuszczajcym do zagBbienia si no|a w gleb. Za zespoBem ogBawiajcym znajduje si zgarniacz grzebieniowy 4, dalej znajduje si przeno[nik li[ci 6 i zbiornik li[ci 8. Przed zespoBem wyorujcym jest umieszczony oczyszczacz rzdów 9, skBadajcy si z dwóch gwiazd, które podczas pracy maj obroty o przeciwnych kierunkach. ZespóB wyorujcy, czyli wyorywacz korzeni skBada si z dwóch wycigaczy lemieszowych o ujemnych ktach natarcia, tzn. majcych cz[ tyln zagBbion bardziej ni| cz[ przedni. Obok lemieszy znajduje si czujnik do automatycznej regulacji gBboko[ci wyorywania  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 38 buraków. Za wyorywaczem korzeni s umieszczone: gwiazda boczna 11 oraz gwiazda sko[na o regulowanej prdko[ci obrotowej 12 czyszczca buraki z przylegajcych do nich gleby. Zasada dziaBania kombajnu ZespóB ogBawiajcy. Li[cie ogBawiane s no|em Bukowym na wysoko[ci ustalanej czujnikiem tarczowym. Obok czujnika tarczowego zamontowane jest kóBko podporowe nie dopuszczajce do zagBbienia si no|a w ziemi. Z lewej i prawej strony czujnika tarczowego zamontowane s czujniki prtowe, które w przypadku zje|d|ania z rzdu zaczepiajc o buraki przekazuj impuls przez obwód elektryczny do rozdzielacza elektro-hydraulicznego. Rozdzielacz, podobnie jak w klasycznych ukBadach hydraulicznych, wspóBpracuje z siBownikiem sterowania poprzecznego zespoBem ogBawiajcym. Rys. 34. Schemat zespoBu ogBawiajcego kombajnu Z413: 1  kóBko podporowe, 2  czujnik tarczowy, 3  nó| ogBawiajcy, 4  nagarniacz li[ci, 5  czujnik automatycznego sterowania poprzecznego, 6  puszka przekazników elektrycznych [9, s. 377]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 39 Rys. 35. Schemat ukBadu hydraulicznego kombajnu Z413: 1  zbiornik oleju, 2  pompa hydrauliczna, 3  zawór przeci|eniowy, 4  rozdzielacz jednosekcyjny, 5  rozdzielacz trzysekcyjny, 6  siBownik otwierania zbiornika li[ci, 7  siBownik sterowania poprzecznego, 8  siBownik unoszenia maszyny, 9  siBownik podnoszenia zbiornika korzeni, 10  puszko przeBczników, 11  przekazniki elektryczne czujników sterowania poprzecznego, 12  przekazniki czujnika podnoszenia maszyny [9, s. 379] OgBowione li[cie podawane s nagarniaczem i przeno[nikiem do zbiornika. Zbiornik opró|niany jest automatycznie za pomoc ukBadu hydraulicznego wBczanego rcznie lub czujnikiem prtowym. Wyrzucane li[cie formuj waBy poprzeczne do kierunku ruchu agregatu. ZespóB wyorujcy korzenie W kombajnie zastosowany jest wyorywacz lemieszowy o automatycznie sterowanej gBboko[ci pracy. W tym celu obok lemieszy zamontowany jest czujnik pBozowy, który podobnie jak w zespole ogBawiajcym przekazuje impulsy przez obwód elektryczny do rozdzielacza wspóBdziaBajcego z dwoma siBownikami regulacji pionowej. Wyorane korzenie s przesuwane gwiazdami i podawane na przeno[nik pionowy. Zarówno gwiazdy, jak i przeno[nik oczyszczaj korzenie z ziemi.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 40 Rys. 36. Schemat zespoBu wyorujcego korzenie kombajnu Z413: 1  wyorywacz lemieszowy, 2  gwiazda nagarniajca uko[na, 3  gwiazda nagarniajca pionowa, 4  czujnik automatycznej regulacji gBboko[ci pracy maszyny, 5  puszka przekazników elektrycznych [9, s. 378] Korzenie gromadzone s w zbiorniku. Do opró|niania zbiornika sBu|y przeno[nik podBogowy wBczany mechanicznie link z pomostu cignika. Do podnoszenia i opuszczania zbiornika sBu| dwa siBowniki hydrauliczne. Uruchamianie siBowników nastpuje z pomostu cignika przez wBczanie obwodu elektrycznego i rozdzielacza elektrohydraulicznego. Za tylnym prawym koBem kombajnu znajduje si talerz zagarniajcy, dziki któremu powierzchnia pola po zebraniu buraków zostaje wyrównana. Kombajn obsBugiwany jest przez traktorzyst. Przedstawiony na rys. 35 ukBad elektrohydrauliczny umo|liwia stosowanie trzech sposobów sterowania: - sterowanie hydrauliczne polegajce na bezpo[rednim - rcznym oddziaBywaniu na rozdzielacze. Sposób ten jest stosowany w razie braku zasilania ukBadu energi elektryczn, - sterowanie elektrohydrauliczne polegajce na rcznym przeBczaniu dzwigni na puszce przeBczników; tym sposobem w sprawnym ukBadzie zawsze uruchamiane s siBowniki unoszenia zbiornika korzeni, a w razie uszkodzenia przekazników elektrycznych równie| siBowniki unoszenia maszyny i sterowania poprzecznego, - sterowanie automatyczne polegajce na przekazywaniu impulsów do rozdzielaczy za po[rednictwem przekazników elektrycznych wBczanych czujnikami; tym sposobem uruchamiane s siBowniki unoszenia maszyny i sterowania poprzecznego. SiBownik otwierania zbiornika li[ci jest zasilany oddzielnym obwodem hydraulicznym. W tym obwodzie wystpuje tylko ukBad hydrauliczny z siBownikiem uruchamianym za pomoc prta czujnikowego lub rcznie. ZespóB napdowy UkBad przeniesienia napdu przedstawiono na rysunku 37. Napd od waBu przekaznika mocy cignika, poprzez waB przegubowo-teleskopowy, jest przekazywany do centralnej skrzyni przekBadniowej, z której wyprowadzone s napdy na poszczególne zespoBy. Wyjtek stanowi czujnik tarczowy, który napdzany jest przekBadni BaDcuchow od osi kóB jezdnych, dziki czemu wystpuje wspóBzale|no[ prdko[ci obwodowej czujnika z prdko[ci postpow kombajnu.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 41 Rys. 37. UkBad napdowy kombajnu Z413: 1  czujnik, 2, 21, 27, 29, 31  waBy przegubowo-teleskopowe, 3, 11, 18, 30  przekBadnie BaDcuchowe, 4  gBówna skrzynia przekBadniowa, 5  pompa hydrauliczna, 6  sprzgBo napdu przeno[nika podBogowego, 7  nagarniacz li[ci, 8  przeno[nik li[ci, 9  odrzutnik li[ci, 10  nagarniacz li[ci, 12  oczyszczacz rzdów, 13  przekBadnia sto|kowa, 14  gwiazda boczna, 15  póBkowy przeno[nik korzeni, 16  przeno[nik podBogowy, 17, 22, 23, 24, 25, 26,  [przekBadnie pasowe z pasem klinowym, 19  czop do zamocowania oczyszczacza rzdów w celu uzyskania ruchu obrotowego o przeciwnym zwrocie, 20  czop do zamocowania waBu przegubowo-teleskopowego do napdu gwiazdy sko[nej w celu zmiany prdko[ci obrotowej, 28  przekBadnia zbata [10, s. 266] Aby uzyska prawidBow prac maszyny istnieje mo|liwo[ wykonania odpowiednich regulacji. Kombajn Bczy si z cignikiem za pomoc belki pocigowej, zakBadanej w przeguby cigieB dolnych ukBadu trzypunktowego. Do napdu zespoBów roboczych kombajnu wykorzystuje si waB przegubowy, Bczony z waBem odbioru mocy cignika. Oprócz tego przy sprzganiu maszyny z cignikiem konieczne jest poBczenie jej przewodu elektrycznego z gniazdem na cigniku. Mo|na to jednak robi tylko wtedy, gdy zastosowany w danym agregacie cignik ma instalacj 12 V i z  minusem na masie. Po sprzgniciu kombajnu z cignikiem na bBotniku cignika ustawia si skrzynk sterownicz ukBadów automatycznych kombajnu, która zostaje przymocowana samoczynnie za pomoc magnesu wbudowanego w jej podstaw. Rys. 38. Skrzynka sterownicza kombajnu do zbioru buraków: a) ustawienie skrzynki na cigniku, b) schemat poBo|eD dzwigienek sterowniczych na skrzynce [7, s. 382] Skrzynka sterownicza ma dwie dzwigienki, z których ka|da mo|e by wychylana do przodu lub do tyBu oraz na boki (rys. 38). Dzwigienki pozostaj wychylone tylko  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 42 w poBo|eniach  opuszczanie maszyny" oraz  sterowanie automatyczne", natomiast w pozostaBych poBo|eniach znajduj si tak dBugo, jak s w nich przytrzymywane przez traktorzyst. PoBo|enie  podnoszenie maszyny" jest wykorzystywane przy wydzwigu i sprzganiu z cignikiem. PoBo|enia ,,w lewo" i  w prawo" s wykorzystywane do rcznego naprowadzania zespoBów roboczych na rzdy w pocztku pracy, zanim zostanie wBczony ukBad automatyczny. Oprócz tego mo|na za pomoc dzwigienek skrzynki sterowniczej podnosi i opuszcza zbiornik korzeni przy jego wyBadunku. Regulacja zespoBu ogBawiajcego W zespole ogBawiajcym kombajnu (rys. 39) wystpuj dwie podstawowe regulacje: ustawienie no|a ogBawiajcego wzgldem powierzchni gleby oraz ustawienie no|a wzgldem czujnika (wysoko[ ogBawiania). Regulacji pierwszej dokonuje si za pomoc kóBka kopiujcego (podporowego), natomiast do zmiany wysoko[ci ogBawiania sBu| dwie nakrtki 1. Rys. 39. Regulacja zespoBu ogBawiajcego i wyorujcego: 1  nakrtki regulacyjne, 2  spr|yna odci|ajca, 3  korba do nastawienia oczyszczacza rzdów, 4  [ruby zaciskowe wyorywacza, 5  dzwignia, 6  spr|yna obci|ajca [10, s. 267] Regulacja wysoko[ci ogBawiania OgBawianie niskie (du|e gBówki): poluzowa nakrtk doln, dokrci górn. OgBawianie wysokie (maBe gBówki): poluzowa nakrtk górn, dokrci doln. Po regulacji obydwie nakrtki nale|y mocno dokrci. Decydujcym czynnikiem, który zapewnia dokBadne i równomierne ogBawianie buraków, jest wBa[ciwe napicie spr|yny odci|ajcej 2 (rys. 39). Im sBabsze jest napicie spr|yny, tym wiksz siB przyrzd czujnikowy naciska na buraki. Przyrzd czujnikowy powinien przesuwa si mo|liwie swobodnie nad burakami. Umieszczona z prawej strony i biegnca w kierunku jazdy druga spr|yna 6 rys. 39 sBu|y do obci|ania ogBawiacza. Spr|yna ta dziaBa dopiero wtedy, gdy przyrzd czujnikowy natrafi na wysoko rosncy burak. Aby, w szczególno[ci przy du|ej prdko[ci jazdy, mo|liwe byBo ogBowienie tak|e niskiego buraka rosncego bezpo[rednio za wysokim, spr|yna ta szybko [ciga ogBawiacz z powrotem ku doBowi. Regulacja wyorywacza Wyorywacz buraków ma w zasadzie tylko jedn mo|liwo[ regulacji, mianowicie zmian kta pochylenia lemiesza. Regulacji tej dokonuje si przez przestawienie [rub zaciskowych 4 (rys. 39) w odpowiednie otwory pBytek na ramie wahliwej. Im ci|sza gleba, tym bardziej stromo ustawia si lemiesz. Po dokonaniu regulacji lemiesza niezbdne jest sprawdzenie gBboko[ci wyorywacza, któr ustawia si za pomoc listwy regulacyjnej znajdujcej si obok lewego koBa kombajnu. Buraki musz przesuwa si bez zatrzymaD po powierzchni lemiesza na gwiazd czyszczc.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 43 Ustawienie gwiazdy czyszczcej Prdko[ obrotow gwiazdy czyszczcej mo|na zmieni przez przestawienie waBu przegubowego w stosunku do przekBadni gwiazdy. Na glebach dobrze przesiewalnych zaleca si stosowanie maBej prdko[ci obrotowej (69 obr./min) przy u|yciu dolnego czopu napdowego, a na glebach o sBabszej przesiewalno[ci nale|y stosowa wiksz prdko[ obrotow (104 obr/min) przy u|yciu górnego czopu, które jest ustawieniem fabrycznym. Regulacja oczyszczacza rzdów Oczyszczacz rzdów, w ustawieniu fabrycznym, posiada dwie przeciwbie|nie wirujce tarcze z bijakami, które maj za zadanie usun resztki li[ci pozostaBych po ogBawianiu. Z tego wzgldu regulacja oczyszczacza nastpuje po ustawieniu ogBawiacza i wyorywacza. Gdy wyorywacz jest wyregulowany prawidBowo, prostopadle zwisajcy bijak powinien dotyka ziemi. Do regulacji wysoko[ci poBo|enia oczyszczacza sBu|y korba nastawcza 3 (rys. 39). W razie potrzeby mo|na uzyska wspóBbie|no[ tarcz oczyszczacza. Mo|na tego dokona poprzez przestawienie tylnej tarczy oczyszczajcej na znajdujcy si obok waB uzyskuje si wspóBbie|no[ tarcz czyszczcych. Automatyczna regulacja gBboko[ci Automatyczna regulacja gBboko[ci zapewnia utrzymanie maszyny podczas wyorywania buraków na wBa[ciwej gBboko[ci. W tym celu przed wyorywaczem znajduje si czujnik pBozowy 2 (rys. 40), który opiera si swoj zagit cz[ci o powierzchni pola, zmieniajc swoje poBo|enie w przypadku zmian zagBbienia wyorywacza. Krzywka 3 umieszczona na osi obrotu czujnika powoduje wychylenie pBytek dociskowych 4, które uruchamiaj styki wyBczników elektrycznych. Te z kolei sprawiaj za pomoc siBowników hydraulicznych, |e nastpuje podnoszenie lub opuszczanie zespoBów roboczych. WBczenie automatycznej regulacji gBboko[ci mo|e nastpi po ustawieniu i sprawdzeniu pracy kombajnu. Przed wBczeniem automatycznej regulacji gBboko[ci najpierw opuszcza si w dóB maszyn, nastpnie luzuje dwie [ruby 8 i wysuwa czujnik 2 wraz z urzdzeniem automatycznej regulacji gBboko[ci. W momencie zetknicia si pBozy czujnika z ziemi dokrca si [ruby na elemencie dociskowym i sprawdza podnoszenie maszyny, które nastpuje przez podniesienie pBozy czujnika ok. 3 cm. Je[li odstp midzy poBo|eniami podnoszenia i opuszczania kombajnu odbiega od podanego, niezbdna jest regulacja polegajca na odpowiednim ustawieniu konsoli stycznikowej po uprzednim odkrceniu [rub 6. Rys. 40. Urzdzenie do automatycznej regulacji gBboko[ci: 1  wyorywacz, 2  czujnik pBozowy, 3  krzywka, 4  pBytki dociskowe, 5  wyBczniki elektryczne, 6 i 8  [ruby regulacyjne, 7  obudowa [10, s. 268] Nastawianie zagarniacza bruzd. Zagarniacz bruzd ma za zadanie wyrównywanie ostatniej bruzdy, pozostawionej za prawym koBem, Wysoko[ zawieszenia zagarniacza nastawia si  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 44 przez regulacj dzwigni w zazbieniu. Przy uniesionej maszynie zagarniacz nale|y tak ustawi, aby otrzyma nad ziemi prze[wit 10÷15 cm. W czasie pracy zagarniacz bruzd powinien zagBbia si w gleb pod wBasnym ci|arem. Linka nie powinna przy tym zwisa. Rys.41. Zagarniacz bruzd [1, s. 19] W zale|no[ci od szeroko[ci rzdów oraz rozstawu kóB zgarniacz nale|y przesun poprzecznie na osi. Aby unikn samoczynnego przestawienia poprzecznego przy jezdzie jaBowej i podczas pracy (istnieje mo|liwo[ uszkodzenia opon), zagarniacz nale|y po ka|dym ustawieniu zabezpieczy [rub oraz przetyczk spr|ynow (rys.41). Konserwacja kombajnu Codziennie po zakoDczeniu pracy nale|y wykona czynno[ci zwizane z bie|c konserwacj maszyny. Przede wszystkim oczy[ci kombajn z ziemi, li[ci itp., gromadzcych si gBównie na przyrzdzie czujnikowym, przeno[niku li[ci, gwiezdzie czyszczcej, przeno[nika buraków i zbiornika li[ci. Z kolei nale|y przesmarowa wszystkie punkty smarowania, po uprzednim dokBadnym ich oczyszczeniu tak, aby stary smar zostaB wyci[nity. W razie zauwa|enia uszkodzeD maszyny, takich jak: rysy, pknicia lub skrzywienia nale|y natychmiast usun. Aby kombajn do zbioru buraków mógB by dBugo u|ytkowany, bezpo[rednio po okresie zbiorów nale|y podda go dokBadnemu przegldowi: 1. nale|y gruntownie oczy[ci caB maszyn. Ao|yska koBnierzowe nie wymagaj smarowania, dlatego miejsc, gdzie s one umieszczone, nie nale|y opryskiwa silnym strumieniem wody, gdy| woda mo|e dosta si do Bo|ysk i spowodowa korozj. 2. nale|y sprawdzi, czy wszystkie gniazda smarowania s przelotowe i smarowa tak dBugo, a| stary smar zostanie usunity. Do smarowania u|ywa wyBcznie smarów zagszczonych mydBami litu, np. AT-43, 3. nale|y sprawdzi przekBadnie: a) gBówn i przekBadnie gwiazdy czyszczcej: - wBczy napd do WOM cignika i pozwoli na bieg jaBowy przez kilka minut, - po wyBczeniu napdu odkrci korki wlewowe i spustowe i odczeka a| wypBynie caBy stary smar, - osadzi z powrotem korek spustowy,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 45 - napeBni przekBadni gBówn (2 litry) i przekBadni gwiazdy czyszczcej (3/4 litra) olejem przekBadniowym Hipol 15 a nastpnie dokBadnie dokrci korki spustowe i wlewowe, b) przekBadnia oczyszczacza rzdów: - je|eli tarcze oczyszczacza rzdów maj zbyt du|y luz w kierunku obrotu, nale|y napi BaDcuch napdowy w obudowie, - wymontowa caBy oczyszczacz rzdów, - otworzy obudow przekBadni, - napi BaDcuch napdowy za pomoc napinacza, - oczy[ci obudow, - sprawdzi zu|ycie wszystkich Bo|ysk, - napeBni Bo|yska [wie|ym smarem SPL, - zmontowa przekBadni i wmontowa do maszyny. 4. gruntownie oczy[ci i rozpr|y pasy klinowe i koBa pasowe. 5. zdj BaDcuchy drabinkowe, przemy i zakonserwowa smarem grafitowanym przez zanurzenie w kpieli o temperaturze 60÷80°C. Zamontowa BaDcuchy w kombajnie. 6. gruntownie oczy[ci BaDcuch przeno[nika buraków w nastpujcy sposób: - wymontowa BaDcuch przeno[nika buraków, - wymy BaDcuch w [rodkach czyszczcych nieszkodliwych dla poliamidów, np. w benzynie, nafcie lub oleju do silników wysokopr|nych, - po odparowaniu [rodka czyszczcego BaDcuch nale|y dobrze nasmarowa, aby nie dopu[ci do tworzenia si rdzy na pBytkach i tulejkach, - zamontowa z powrotem BaDcuch. 7. dokBadnie oczy[ci i rozpr|y ta[m przeno[nika li[ci. 8. oczy[ci wszystkie przesuwne waBy przegubowe i starannie nasmarowa w miejscu przesuwu. 9. oczy[ci okolice wyj[cia wszystkich waBów przekBadniowych, aby pier[cienie uszczelniajce nie byBy nara|one na brud i rdz. 10. wszelkie nara|one na korozj miejsca w maszynie nale|y chroni dobrymi [rodkami antykorozyjnymi, a szczególnie no|e ogBawiajce i lemiesze wyorywujce. Silnie zu|yte cz[ci powinny by wymienione. 11. szczególnie starannie nale|y dba o hydraulik kombajnu, a wic przede wszystkim nale|y koniecznie wymieni olej, w tym celu nale|y: - opu[ci maszyn i wysun cylinder sterujcy, - wykrci [rub magnetyczn w dnie zbiornika oleju (stary olej musi wyciec), - wyj filtr sitowy oleju, - oczy[ci [rub magnetyczn i filtr oleju, - oba elementy z powrotem wmontowa, - zluzowa .[rub odpowietrzajc na zbiorniku oleju, - wla [wie|y olej hydrauliczny - caBkowita ilo[ oleju w urzdzeniu wynosi 11 l; fabrycznie urzdzenie jest napeBniane olejem hydraulicznym 30, a w kombajnie wyprodukowanym przez licencjodawc - olejem SHELL Tallus 29; dopuszczalne jest stosowanie oleju hydraulicznego 20 lub 20P, - dokBadnie dokrci [rub odpowietrzajc, - nale|y bezwarunkowo unika mieszania ró|nych olejów hydraulicznych. 12. urzdzenie elektryczne nie wymaga |adnej szczególnej konserwacji. Celowe jednak jest oczyszczenie wszystkich cz[ci, nasmarowanie przyBczy kablowych i zabezpieczenie Bczników sterowniczych przed wilgoci. Po przeprowadzeniu wszystkich tych zabiegów maszyn mo|na wprowadzi do odpowiedniego pomieszczenia na zim. Wskazane jest  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 46 ustawienie maszyny na kozBach tak, aby opony nie byBy obci|one. Maszyna powinna znajdowa si w poBo|eniu roboczym. Przy wysunitych cylindrach nale|y nasmarowa tBoczyska. Przepisy bhp podczas pracy i obsBugi kombajnu Z413 1. Regulacje, smarowanie, sprawdzanie poszczególnych zespoBów, oczyszczanie maszyny i naprawy wykonywa tylko po wyBczeniu napdu na waB odbioru mocy i zatrzymaniu silnika. 2. Przed ka|dym uruchomieniem kombajnu sprawdzi, czy w pobli|u maszyny nie ma ludzi. Bezwzgldnie zabrania si przebywa bezpo[rednio pod wychylonym zbiornikiem buraków oraz w pobli|u wychylonej pokrywy zbiornika li[ci. Przy pracach pod wychylonym zbiornikiem korzeni na sworzeD cylindra nale|y nasun zabezpieczajcy zastrzaB i unieruchomi go. 3. Nale|y pracowa z zaBo|onymi osBonami. 4. W czasie pracy zabrania si wchodzenia lub jechania na dyszlu lub innych elementach maszyny oraz wchodzenia midzy cignik a maszyn. 5. W czasie jazdy po drogach publicznych na kombajnie musi znajdowa si sprawnie dziaBajce o[wietlenie zgodnie z kodeksem drogowym ([wiatBa hamowania, kierunkowskazy, [wiatBa pozycyjne). 6. Podczas jazdy po drodze prt czujnikowy zbiornika li[ci nale|y zabezpieczy w górnym poBo|eniu za pomoc przetyczki. 7. W celu odci|enia urzdzenia hydraulicznego podczas transportu znajdujcy si w skrzyni narzdziowej uchwyt podpory nale|y umie[ci midzy ram zaczepu, a belk przegubow i zabezpieczy sworzniem na otworze podpory. Dzwigni na skrzynce sterowniczej przestawi do poBo|enia  opuszczanie" a| maszyna oprze si na podporze. 8. Na czas transportu bezwzgldnie odBczy waB przegubowy napdzajcy przyrzd czujnikowy. 9. Zabrania si jazdy po drogach z prdko[ci wiksz ni| 20 km/h. 10. Kierowca cignika podczas przejazdów po nierównym terenie lub po drogach polnych powinien zachowa ostro|no[ i zmniejszy prdko[. 11. Cignik bezwzgldnie musi mie sprawny podno[nik hydrauliczny (nieopadajcy pod obci|eniem) oraz ukBad hamulcowy. 12. Po zatrzymaniu silnika i przed zej[ciem z siodBa wyBczy napd na WOM oraz zabezpieczy przed samowolnym uruchomieniem przez osoby postronne. 13. Na cigniku w widocznym miejscu powinna by apteczka. 14. Przy wyBadowywaniu zbiornika korzeni podczas wychylania napeBnionego zbiornika nale|y zwraca uwag na to, aby maszyna staBa nieruchomo i pewnie. Nachylenia boczne, wyje|d|one koleiny oraz wy|ej lub ni|ej le|ce drogi polne mog doprowadzi do przewrócenia si maszyny. Nigdy nie wolno opró|nia zbiornika w kierunku spadku na terenie pochyBym. NiebezpieczeDstwo jest tym wiksze, im mniejszy jest rozstaw kóB maszyny. W zwizku z odbywajc si restrukturyzacj w obszarze produkcji buraków cukrowych, podyktowanymi warunkami okre[lonymi przez Uni Europejsk, nastpuje proces powikszania obszaru [redniej plantacji. W technologiach zbioru buraków obecnie zaczyna wkracza metoda jednoetapowa, realizowana 6-rzdowymi kombajnami samojezdnymi. Szybkie upowszechnianie si samojezdnych kombajnów 6-rzdowych uzasadniaj nastpujce czynniki:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 47 - umieszczenie zespoBu ogBawiajcego i wyorujcego przed przedni osi kombajnu eliminuje przemieszczanie korzeni na boki przez koBa na glebach wilgotnych lub Bamanie wy|ej wystajcych korzeni na glebach suchych, - wysoka jako[ i czysto[ zebranego plonu uzyskana na skutek rozbudowania zespoBów roboczych kombajnu i automatycznych ukBadów kontrolno  sterujcych, - niskie koszty jednostkowe eksploatacji, - mo|liwo[ pracy w bardzo trudnych warunkach glebowych, ze wzgldu na szerokie ogumienie i tzw.  psi chód , - ograniczenie ugniatania gleby w czasie zbioru, - wyeliminowanie rozje|d|ania korzeni podczas wyBadunku buraków ze zbiornika na pryzm, - mo|liwo[ formowania pryzm, odpowiadajcych wymaganiom jakie stawia technologia doczyszczania i przechowywania korzeni, bezpo[rednio przeno[nikiem opró|niajcym zbiornik. Konstruowane s te| kombajny realizujce zbiór z dziewiciu a nawet dwunastu rzdów jednocze[nie. PrzykBadem takiego rozwizania jest kombajn firmy Ropa  euro-Tiger V8-3 rys. 42. Rys. 42. Schemat technologiczny kombajnu firmy Ropa  euro-Tiger V8-3 : 1  ogBawiacz bijakowy, 2  dogBawiacz, 3  agregat wyorujcy, 4  walce wyorywacza, 5  ta[ma sitowa, 6  pierwsza sitowa gwiazda czyszczca, 7 - druga sitowa gwiazda czyszczca, 8 - trzecia sitowa gwiazda czyszczca, 9  elewator, 10  zasobnik, 11  przeno[nik rozBadowczy [11] Agregat ogBawiajcy O wysoko[ci prowadzenia ogBawiacza decyduj dwa koBa kopiujce, umocowane z przodu, bezpo[rednio przy komorze ogBawiacza bijakowego. Operator kontroluje ustawion gBboko[ na podstawie dwóch skal. Ustawne, hydrauliczne odci|enie ogBawiacza jest widoczne na kolorowym terminalu. W zale|no[ci od warunków, w jakich maszyna ma pracowa, oferowane s 3 ró|ne warianty agregatu ogBawiajcego: - PISh  rozdrobnione li[cie buraków s skBadowane midzy rzdami,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 48 - PBSh  z bocznym wyrzutem li[ci. Bijaki przerzucaj li[cie do [limaka li[ci, który przemieszcza je dalej na talerz wyrzutnika li[ci. Talerz wyrzutnika li[ci rozrzuca rozdrobnione li[cie na wyoran powierzchni pola, - PBSOh  ogBawiacz opracowany z my[l o mocno zachwaszczonych polach i umo|liwienia równomiernego prowadzenia go na nierównych polach. OgBawiacz zaopatrzony zostaB w 4 koBa kopiujce. Rys. 43. ZespoBy robocze kombajnu: Rys. 44. Schemat pracy ogBawiacza bijakowego 1  ogBawiacz bijakowy, i dogBawiacza [11] 2  dogBawiacz, 3  koBa kopiujce wyorywacza, 4  wyorujce lemiesze wibracyjne [11] Agregat wyorujcy Wyposa|ony jest w oscylujce lemiesze wibracyjne, posiadajce hydrauliczne zabezpieczenie przed kamieniami rys. 45. Odpowiednie ci[nienie zabezpieczenia przed kamieniami ustawia si elektronicznie z pomostu operatora. Prdko[ napdu lemieszy wibrujcych mo|na zmienia podczas pracy. Rys. 45. Sposób funkcjonowania hydraulicznego zabezpieczenia agregatu wyorujcego przed kamieniami [11] Ka|dy z korpusów lemieszy, dziki prowadnikowi liniowemu, jest prowadzony po rzdzie zbieranych buraków. KoBa kopiujce o [rednicy 900 mm zapewniaj optymalne dopasowanie si do podBo|a. Wyorane buraki, walce wyorywacza kieruj na ta[m sitow. Operator ze swojego stanowiska mo|e zmienia prdko[ przesuwu ta[my sitowej i  je[li to konieczne  zmieni kierunek biegu ta[my. Z ta[my buraki trafiaj na rozmieszczone kolejno po sobie trzy czyszczce gwiazdy sitowe. Operator ma do dyspozycji dziesi programów czyszczenia  od szczególnie ostro|nego do bardzo intensywnego.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 49 Elewator, którego prdko[ jest regulowana hydraulicznie, delikatnie, bez uszkodzeD transportuje buraki do zasobnika. Zasobnik ma pojemno[ 40m3. Jego wypeBnianie sterowane jest sensorem ultradzwikowym w celu równomiernego obci|enia dwóch tylnych osi kombajnu. Stan wypeBnienia zasobnika jest wy[wietlany na kolorowym terminalu w kabinie operatora. Opró|nienie 40 m3 pojemno[ci zasobnika mo|e odby si w cigu 1 min. Prdko[ wyBadunku mo|e by regulowana pBynnie. PoBo|enie przeno[nika rozBadunkowego mo|e by regulowane i odpowiednio dostosowywane do wysoko[ci [rodków transportowych lub rozBadunku buraków na pryzmy. Podczas pracy w polu istniej trzy sposoby kierowania kombajnem. Jazda zwrotna (z 30° wychyleniem) umo|liwia minimalne koBo skrtu dziki jednoczesnemu przesterowaniu przegubu i wszystkich osi rys. 46. Rys. 46. Jazda zwrotna kombajnu [11] Podczas jazdy  sztywnej steruje si tylko osiami, przegub nie pracuje i przyjmuje pozycj 0°. Trzeci sposób to tzw.,  psi chód rys. 47. Rys. 47. Jazda po polu tzw.  psim chodem w ró|nych kierunkach [11] Podczas pracy w trybie  psi chód trzecia o[ oddalona jest od rzdu rosncych buraków, co zabezpiecza je przed przypadkowym uszkodzeniem. Tryb ten ponadto chroni gleb przed nadmiernym ugniataniem koBami kombajnu i tworzeniu si kolein ze wzgldu na równomierne rozBo|enie obci|enia na podBo|e. Kombajn euro-Tiger jest sterowany i kontrolowany przez pi komputerów pokBadowych. Komunikuj si one z terminalem za po[rednictwem systemu CAN-BUS. Wszystkie dotyczce kombajnu dane mo|na w ka|dej chwili sprawdzi.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 50 Do transportu drogowego agregatów o du|ej szeroko[ci firma ROPA opracowaBa nowy system transportowy i system sprzgania. Szerokie agregaty s transportowane po drogach publicznych z podniesionym ogBawiaczem na specjalnych przyczepach. Rys. 48. Kombajn ze specjaln przyczep do przewozu ogBawiacza i wyorywacza [11] TaDszymi kombajnami do zbioru buraków s kombajny przyczepiane. Przedstawiona poni|ej konstrukcja jest produkowana przez firm duDsk. Kombajn THYREGOD T7 jest maszyn przyczepian do cignika, umo|liwiajc jednoczesne ogBawianie buraków i wyorywanie korzeni z trzech rzdów. Kombajnem mo|na zbiera buraki z pól o nachyleniu zbocza nie przekraczajcym 8°. W przedniej cz[ci kombajnu znajduje si zespóB ogBawiajcy, skBadajcy si z bijakowego [cinacza, nad którym jest umieszczony przeno[nik [limakowy i zestaw biernych no|y ogBawiajcych. Rys. 49. Kombajn z uniesionym [cinaczem bijakowym [13, s. 14] Zcinacz bijakowy jest przegubowo poBczony z ram maszyny, a od doBu opiera si na dwóch kóBkach kopiujcych. Podnoszenie [cinacza z poBo|enia roboczego w poBo|enie  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 51 transportowe odbywa si za pomoc siBownika hydraulicznego, natomiast opuszczanie z poBo|enia transportowego w poBo|enie robocze nastpuje pod jego wBasnym ci|arem. Pomidzy [cinaczem bijakowym a no|ami ogBawiajcymi jest umieszczony czujnik pBozowy, naprowadzajcy je na rzdy buraków rys. 50. Za no|ami ogBawiajcymi, znajduje si zespóB wyorujcy korzenie buraków. ZespóB wyorujcy kombajnu stanowi trzy pary kóB typu Oppel, ustawionych wzgldem siebie pod okre[lonym ktem. Rys. 50. Czujnik naprowadzajcy, no|e ogBawiajce i zespóB wyorujcy kombajnu [13, s. 14] Nad koBami jest zamontowany czteroramienny wirnik, którego zadaniem jest przemieszczanie korzeni buraków z zespoBu wyorujcego na zespóB czyszczcy kombajnu. ZespóB czyszczcy kombajnu jest skBada si z dwóch gwiazd czyszczcych i przeno[nika prtowego z gumowymi Bopatkami, umieszczonego w tylnej cz[ci maszyny (rys. 51). Nad przeno[nikiem czyszczcym znajduje si przeno[nik Badujcy, którym buraki s transportowane do zbiornika. Rys. 51. ZespóB czyszczcy kombajnu: gwiazdy czyszczce i przeno[nik czyszczcy [13, s. 15]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 52 Kombajn ten jest wyposa|ony w tarcz stabilizujc, umieszczon w tylnej cz[ci maszyny. Tarcza ta, zagBbiajc si w gleb, zapewnia prostoliniowy kierunek jazdy podczas pracy kombajnu na plantacjach buraków rosncych na pochyBych polach. CaBa konstrukcja kombajnu jest wsparta na dwóch koBach jezdnych. Zasada dziaBania kombajnu przedstawiona jest na rysunku 52 i przebiega w nastpujcy sposób. Zcite i jednocze[nie rozdrobnione przez [cinacz bijakowy 1 li[cie s kierowane do poprzecznego przeno[nika [limakowego znajdujcego si w górnej cz[ci [cinacza. Przeno[nik [limakowy usuwa rozdrobnione li[cie na powierzchni pola po lewej stronie kombajnu. Kombajn mo|e by równie| wyposa|ony w tarcz rozrzucajc rozdrobnione li[cie po polu, montowan na koDcu przeno[nika [limakowego. GBówki buraków wraz z rozetami s obcinane przez no|e ogBawiajce 2. Rys. 52. Schemat kombajnu THYREGOD T7: 1  [cinacz bijakowy, 2  no|e ogBawiajce, 3  zespóB wyorujcy, 4  gwiazdy czyszczce, 5  przeno[nik doczyszczajcy, 6  korba do regulacji poBo|enia przeno[nika, 7  przeno[nik Badujcy, 8  zbiornik, 9  tarcza stabilizujca, 10  czteroramienny wirnik, 11  przeno[nik [limakowy [13, s. 15] Korzenie buraków wycignitych z gleby przez zespóB wyorujcy 3 za po[rednictwem czteroramiennego wirnika 10 s kierowane na zespóB dwóch gwiazd czyszczcych 4, gdzie s wstpnie oczyszczane z ziemi. DokBadne oczyszczenie buraków z gleby nastpuje na przeno[niku 5 o regulowanym kcie nachylenia jego tylnej cz[ci za pomoc korby 6. Zanieczyszczenia w postaci zbrylonej gleby, kamieni i chwastów s wynoszone poza kombajn, a doczyszczone buraki s transportowane przeno[nikiem Badujcym 7 do zbiornika 8. Kombajn do zbioru buraków THYREGOD T7 ma szereg regulacji, zapewniajcych wBa[ciw prac poszczególnych zespoBów roboczych. Midzy innymi istnieje mo|liwo[ regulacji wysoko[ci ustawienia [cinacza li[ci wzgldem powierzchni pola, czujnika pBozowego naprowadzajcego no|e ogBawiajce na rzdy buraków, wysoko[ci ogBawiania gBówek buraków, gBboko[ci pracy zespoBu wyorujcego, prdko[ci obrotowej czteroramiennego wirnika i prtowych gwiazd czyszczcych, kta pochylenia tylnej cz[ci przeno[nika doczyszczajcego oraz jego prdko[ci, zagBbiania tarczy stabilizujcej. Do sterowania prac kombajnu sBu|y skrzynka sterownicza, montowana w kabinie operatora cignika. Przy zbiorze buraków na glebach silnie zakamienionych kombajn mo|e by wyposa|ony w szczotkowy separator kamieni (rys. 53).  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 53 Rys. 53. Szczotkowy separator kamieni [13, s. 16] Rys. 54 WaBki czyszczco-kruszce [13, s. 16] W celu jego zamontowania nale|y rozdzieli przeno[nik doczyszczajcy na dwie cz[ci. Kamienie, jako ci|sze, zapadaj si w szczotce, natomiast buraki s podawane na tyln cz[ przeno[nika doczyszczajcego. Z kolei podczas zbioru buraków w szczególnie ci|kich warunkach polowych kombajn mo|e by wyposa|ony w zestaw gumowych waBków czyszczco-kruszcych (rys. 54). Kombajn do zbioru buraków cukrowych THYREGOD T7 jest produkowany w dwóch wersjach: z napdem zespoBów roboczych maszyny od wBasnej pompy lub z napdem cz[ci zespoBów roboczych od hydrauliki zewntrznej cignika. Kombajn mo|e by wyposa|ony w zbiornik z przeno[nikiem podBogowym, co umo|liwia rozBadunek tak|e podczas pracy, lub w zbiornik opró|niany przez wywrót na postoju. Maszyny do zbioru dwuetapowego Zbiór dwuetapowy buraków polega na oddzielnym ogBawianiu li[ci i wyrywaniu korzeni. Do ogBawiania w dwuetapowym zbiorze buraków sBu|y trzyrzdowy ogBawiacz póBzawieszany Z 410. Schemat budowy tego ogBawiacza przedstawia rysunek 55. Rama gBówna maszyny, do której s mocowane poszczególne zespoBy robocze ogBawiacza, opiera si na dwóch koBach jezdnych 1. Z ram gBówn jest poBczona przegubowo rama ruchoma, w której s osadzone: zespóB ogBawiajcy 2 oraz przeno[nik li[ci 4. Rama ta opiera si na kole 3, samoczynnie ustawiajcym si do kierunku ruchu agregatu. Maszyna wyposa|ona jest w trzy sekcje ogBawiajce. W skBad ka|dej sekcji wchodz: czujnik tarczowy i nó| ogBawiajcy. Za zespoBem ogBawiajcym znajduje si przeno[nik palcowy li[ci, ustawiony uko[nie do kierunku ruchu maszyny. Rama ruchoma wraz z zespoBem ogBawiajcym i przeno[nikiem palcowym jest podparta dwoma siBownikami hydraulicznymi. Podnoszenie z poBo|enia roboczego w transportowe odbywa si za pomoc tych siBowników, natomiast opuszczanie z poBo|enia transportowego w robocze nastpuje pod wBasnym ci|arem. Kolejnym zespoBem roboczym ogBawiacza transportujcym li[cie jest przeno[nik [limakowy 6. Za przeno[nikiem [limakowym, poprzecznie do kierunku ruchu maszyny, jest zamontowany przeno[nik 7, skBadajcy si z dwóch cz[ci: ramy nieruchomej i ramy ruchomej. Regulacja poBo|enia ramy ruchomej roboczego za pomoc siBownika hydraulicznego dwustronnego dziaBania umo|liwia dostosowanie jego poBo|enia do wysoko[ci odbierajcych li[cie [rodków transportowych. Na koDcu przeno[nika znajduje si walec kierujcy 8. W tylnej cz[ci ogBawiacza znajduje si oczyszczacz rzdów 9. Podnoszenie i opuszczanie oczyszczacza rzdów odbywa si za pomoc mechanizmu [rubowego. Oczyszczacz rzdów stanowi waB, do którego s mocowane gumowe bijaki wzdBu| linii [rubowej, wirujce w czasie pracy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 54 Rys. 55. Schemat trzyrzdowego ogBawiacza póBzawieszanego Z 410: 1  koBo jezdne, 2  zespóB ogBawiajcy, 3  koBo kopiujce, 4  przeno[nik palcowy, 5  walec, 6  przeno[nik [limakowy, 7  przeno[nik Badujcy, 8  walec kierujcy, 9  oczyszczacz rzdów [10, s. 273] Zasada dziaBania ogBawiacza Wszystkie zespoBy robocze ogBawiacza buraków s napdzane od waBka przekaznika mocy cignika. Zcite przez no|e li[cie z gBówkami trafiaj na przeno[nik palcowy 4, który transportuje je do przeno[nika [limakowego 6. Z przeno[nika [limakowego li[cie s kierowane na przeno[nik Badujcy 7, który transportuje li[cie na przyczep jadc obok. OgBawiane korzenie s oczyszczane z resztek li[ci oraz ziemi przez oczyszczacz rzdów 9. W ogBawiaczu wystpuj dwie zasadnicze regulacje: - wysoko[ci ogBawiania, - nacisku czujnika na gBówk buraka. Regulacja wysoko[ci ogBawiania buraków polega na zmianie wielko[ci szczeliny midzy no|em 8 ogBawiajcym a czujnikiem 1 rys. 56. Do zmiany wielko[ci sBu|y [ruba regulacyjna 9. Dla przecitnych warunków eksploatacyjnych szczelina ta powinna wynosi ok. 15 mm. O wielko[ci nacisku czujnika na gBówk buraka decyduje wielko[ napicia spr|yn 2 i 3. Napicie to mo|na ustali za pomoc nakrtki 1 lub podkBadki oporowej 4 rys. 57.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 55 Rys. 56. Regulacja wysoko[ci ogBawiania: 1  czujnik, 2  rami czujnika, 3  uchwyty ramienia, 4  koBo napinajce, 5  przekBadnia BaDcuchowa, 6  rami równolegBoboku, 7  trzymak no|a, 8  nó|, 9  [ruba regulacyjna, 10  spr|yna, 11  prt zgarniajcy [10, s. 274] Rys. 57. Regulacja nacisku czujnika na gBówk buraka; 1  nakrtki, 2  spr|yna górna, 3  spr|yna dolna, 4  podkBadka oporowa [10, s. 275]  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 56 Do wykopywania ogBowionych korzeni buraków, oczyszczania ich z ziemi i luznych resztek ro[linnych sBu|y trzyrzdowa kopaczka Badujca Z 623. Aaduje nastpnie wykopane buraki na jadce równolegle do niej [rodki transportowe. Rys. 58. Trzyrzdowa kopaczka Badujca Z623; 1  rama zaczepu, 2  waB przegubowo-teleskopowy, 3  rama, 4  przekBadnia zbata sto|kowa, 5  przekBadnia gwiazdy czyszczcej, 6  przeno[nik Badujcy, 7  kolo jezdne, 8  gwiazda czyszczca, 9  drgajcy lemiesz wyorujcy, 10  koBo podporowe [10, s.276] Zasada dziaBania kopaczki jest nastpujca. Wszystkie zespoBy robocze kopaczki s napdzane od waBka przekaznika mocy cignika. Rama gBówna kopaczki 3 za po[rednictwem poBczonej przegubowo ramy zaczepu 1, Bczy si z trzypunktowym ukBadem zawieszenia cignika. Kopaczka jest wsparta na dwóch koBach jezdnych 7, a z przodu, w czasie pracy na dwóch koBach podporowych 10 rys. 58. W przedniej cz[ci maszyny s umieszczone drgajce wycigacze lemieszowe 9 wycigajce buraki. GBboko[ pracy wycigaczy reguluje si skokowo za pomoc kóB podporowych. Wykopane korzenie trafiaj na gwiazd czyszczc 8. Korzenie oczyszczone z gleby i luznych resztek ro[linnych s przekazywane na przeno[nik Badujcy 6, który przenosi korzenie do obok jadcej przyczepy. Intensywno[ czyszczenia buraków jest regulowana przez zmian kta pochylenia gwiazdy czyszczcej - ulega ona zwikszeniu wraz ze zwikszeniem kta pochylenia gwiazdy. Intensywno[ci czyszczenia buraków reguluje si za pomoc dwóch korb umieszczonych z tyBu kopaczki, przez podniesienie (zwikszenie intensywno[ci czyszczenia) lub opuszczenie (zmniejszenie intensywno[ci czyszczenia) tyBu ramy kopaczki. Kopaczka jest wyposa|ona w instalacj hydrauliczn, sBu|c do przestawiania ruchomego czBonu przeno[nika Badujcego z poBo|enia transportowego w robocze i odwrotnie oraz do wydzwigu tyBu kopaczki wspartej na osi. W trzyetapowym zbiorze buraków wystpuj trzy oddzielne operacje: pierwsza to ogBowienie buraków, druga - wyoranie i uBo|enie w waBy korzeni, a trzecia to podbieranie korzeni z waBów i zaBadunek na [rodki transportowe. Obecnie maszyny do trzyetapowego zbioru buraków nie s rozwijane. Do ogBawiania buraków mog by stosowane ogBawiacze wykorzystywane podczas dwuetapowego zbioru. PrzykBadem maszyny biorcej udziaB w trzyetapowym zbiorze buraków jest sze[ciorzdowy wyorywacz do buraków Z 415 rys. 59. Praca tej maszyny polega na wyoraniu uprzednio ogBowionych buraków jednocze[nie z sze[ciu rzdów. Wyorane buraki s oczyszczane z ziemi i ukBadane w jeden wski pas za maszyn. Nastpnie buraki s zbierane z pola Badowaczami na przyczepy. Z wyorywaczem wspóBpracuje cignik kl. (1.4 T) 14 kN o mocy powy|ej 55 kW.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 57 Rozstaw kóB, a tak|e szeroko[ ogumienia cignika musz by tak dobrane, aby umo|liwiaBy jazd zespoBem roboczym wzdBu| rzdów ogBowionych buraków, bez ich niszczenia. Rys. 59. Sze[ciorzdowy wyorywacz zawieszany Z415: a) widok ogólny, b) schemat dziaBania 1  rama, 2  koBo podporowe, 3  pBoza, 4  talerz wyorujcy, 5  gwiazda czyszczca, 6  ruszt kierujcy, 7  wrzeciono nastawcze, 8  jarzmo, 9  pokrtBo, 10  kóBko regulacyjne, 11  centralna [ruba regulacyjna, 12  ruszt zewntrzny, 13  listwa [10, s. 277] Zawieszajc maszyn na cigniku nale|y: - zaBo|y dolne cigna wydzwigu hydraulicznego cignika na czopy wyorywacza, - waBem przegubowym poBczy WOM wyorywacza z WPM cignika, - cigno górne cignika poBczy sworzniem z wysignikiem wyorywacza, - wszystkie poBczenia zabezpieczy przetyczkami, - wypoziomowa ram przedni wyorywacza w kierunku podBu|nym cignem górnym i w kierunku poprzecznym wieszakami cigien dolnych cignika. W poBo|eniu roboczym wyorywacza nie nale|y nadmiernie skraca lub wydBu|a cigna górnego. W przedniej cz[ci ramy s zamontowane pBozy 3, prowadzce maszyn wzdBu| rzdów rys. 59. Zadaniem pBóz jest te| utrzymywanie gBboko[ci wyorywania. Za pBozami umieszczono talerze wyorujce 4, Wyorane buraki dostaj si do zespoBu dwóch gwiazd prtowych 5, gdzie ulegaj oczyszczeniu. Nastpnie, przy udziale rusztów kierujcych 6, korzenie buraków zostaj uBo|one w podBu|ny waB.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 58 GBboko[ pracy talerzy wyorujcych mo|e by regulowana przez zmian poBo|enia pBóz, które powinny si przesuwa jak najbli|ej korzeni buraków. Do wstpnej regulacji sBu| napinacze [rubowe, a wrzecionami nastawczymi 7 wyrównuje si pochylenia pBóz tak, aby ich tylne cz[ci zagBbiaBy si ok. 15 mm wicej ni| z przodu, zachowujc wypoziomowane poBo|enie ramy przedniej wyorywacza. Istniej tak|e mo|liwo[ci przesunicia pBóz nieco w przód lub w tyB w granicach podBu|nych otworów ich trzymaków. PoBo|enie talerzy ustala si w jarzmie 8 tak, aby kt ustawienia wynosiB 26° (w stosunku do kierunku ruchu), a ich zagBbienie byBo ok. 15 mm wiksze ni| zagBbienie pBóz. Nale|y d|y, aby zagBbianie si pBóz, a tym samym i talerzy wyorujcych, byBo jak najmniejsze, gwarantujce jednak wyorywanie wszystkich buraków bez wzgldu na ich wielko[. Elementami napdzanymi w wyorywaczu s gwiazdy czyszczce. Rys. 60. Schemat napdu wyorywacza Z415: 1  waB przegubowo-teleskopowy, 2  sprzgBo przeci|eniowe, 3  koBa zbate, 4  Bo|ysko kulkowe [5, s. 4] Gwiazdy czyszczce ustawia si mo|liwie jak najni|ej i równolegle do podBo|a. Otrzymuj one napd od waBka przekaznika mocy cignika. Do zmiany poBo|enia gwiazd sBu| pokrtBa 9 oraz kóBka regulacyjne 10 (rys. 59). Na glebach zwizBych, o umiarkowanej wilgotno[ci, gwiazdy pochyla si do przodu pod ktem 2°÷3°, stosujc do tego celu centraln [rub regulacyjn 11. W zale|no[ci od wielko[ci korzeni buraków zmienia si odlegBo[ gwiazd od talerzy wyorujcych, wykorzystujc jeden z trzech otworów w poBczeniach ramy przedniej z ram tyln wyorywacza. W przypadku nadmiernego zasypywania ziemi ssiednich rzdów buraków, które maj by wyorane w nastpnym przejezdzie agregatu, na ruszty zewntrzne 12 zakBada si osBony. Najwicej ziemi powinno przesiewa si midzy prtami gwiazd i pod prtami dolnymi rusztów zewntrznych, zamocowanych jednakowo z prawej i lewej strony wyorywacza, z zachowaniem równomiernej szczeliny w stosunku do powierzchni roboczych gwiazd czyszczcych. Rozstaw rusztów kierujcych, zale|ny od plonu buraków, ustala si za pomoc listew 13. Niekiedy zachodzi konieczno[ u|ycia spulchniacza. Ma on za zadanie spulchnianie warstwy gleby, na której, bd ukBadane buraki za maszyn. Spulchnianie stosuje si tylko w razie pracy na bardzo twardym podBo|u dla uBatwienia zbierania korzeni buraków Badowaczami. Spulchniacz nale|y zaBo|y tak, aby nawet natrafienie na kamieD nie spowodowaBo uszkodzenia prtów obracajcych si gwiazd czyszczcych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 59 Nale|y d|y, aby buraki le|aBy na polu jednowarstwowo, wtedy s bez strat zbierane Badowaczem, wyposa|onym w podbieracz o szeroko[ci roboczej ok. 70 cm. Elementem podbierajcym korzenie z waBu w Badowaczu buraków T 342 jest obrotowa gwiazda. Aadowacz T 342 jest maszyn przyczepian do cignika rys. 61. Rys. 61. Aadowacz buraków T342: 1  gwiazda podbierajca, 2  pBoza kopiujca, 3  koBo, 4  przeno[nik wzdBu|ny, 5  gwiazda czyszczca, 6  przeno[nik Badujcy, 7  ekran [10, s. 279] PoBo|enie gwiazdy podbierajcej ustala si za pomoc dwóch pBóz kopiujcych 2, które w czasie pracy obejmuj waB buraków, a w czasie postoju peBni rol przednich podpór maszyny. PBozy kopiujce powinny si [lizga po powierzchni gleby, z lekko zagBbionymi koDcami. ZagBbienie w gleb gwiazdy podbierajcej powinno wynosi 2÷4 cm tak, aby wszystkie korzenie byBy podbierane i w jak najmniejszym stopniu nara|one na uszkodzenia. Podbierane buraki s kierowane na wzdBu|ny przeno[nik prtowy 4, skd trafiaj na obrotow gwiazd czyszczc 5. Intensywno[ czyszczenia buraków zale|y od prdko[ci obrotowej gwiazdy, ta z kolei od nastawionego przeBo|enia przekBadni BaDcuchowej. Dobór prdko[ci obrotowej gwiazdy jest uzale|niony od warunków glebowych i wielko[ci plonu buraków. Intensywniejsze odsiewanie ziemi mo|na równie| uzyska przez zwikszenie szczeliny midzy pBaszczyzn gwiazdy, a dolnym prtem ekranu osBaniajcego. Z gwiazdy czyszczcej buraki s odbierane przez przeno[nik poprzeczny 6, który Baduje je na jadce równolegle [rodki transportowe. Na koDcu przeno[nika znajduje si ekran 7 za pomoc, którego mo|na regulowa zasig wyrzutu buraków. Aadowacz jest wyposa|ony w instalacj hydrauliczn, sBu|c do przestawiania ruchomego czBonu przeno[nika Badujcego w poBo|enie robocze i transportowe. Zestawy maszyn do trzyetapowego zbioru buraków cukrowych s najcz[ciej sze[ciorzdowe. Dalszymi przykBadami takich zestawów s to zestawy firmy Herriau i Matrot, których schematy pracy pokazano na rysunkach 62 i 63. Zestaw firmy Herriau skBada si z uproszczonego kombajnu do zbioru buraków oraz Badowarek li[ci i korzeni rys. 62.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 60 Rys. 62. Schemat pracy zestawu maszyn Herriau do trzyetapowego zbioru buraków: A  uproszczony kombajn, B  cigniki, C  Badowarki li[ci i korzeni, D  przyczepy odwo|ce li[cie i korzenie; 1  waB bijakowy, 2  bben oczyszczajcy, 3  no|e ogBawiajce, 4  wycigacze lemieszowe, 5  gwiazdy czyszczce, 6  prty zgarniajce, 7  zespoBy podbierajce, 8  przeno[nik podajcy, 9  sito obrotowe, 10  przeno[nik Badujcy [6, s. 383] Uproszczony kombajn ma zespoBy ogBawiajce zBo|one z trzech cz[ci: waBu bijakowego, bbna doczyszczajcego i no|y ogBawiajcych. WaB bijakowy [cina podstawow cz[ li[ci, które s nastpnie kierowane przeno[nikiem w bok i ukBadane na powierzchni pola w postaci waBu równolegBego do kierunku ruchu maszyny. Bben doczyszczajcy ma elastyczne prty, uderzajce o gBówki buraków i usuwajce z nich resztki li[ci, pozostaBe na skutek niezbyt dokBadnego dziaBania waBu bijakowego. No|e ogBawiajce [cinaj tylko gBówki buraków, pozostawiajc je na powierzchni pola. ZespoBy wyorujce uproszczonego kombajnu skBadaj si z wycigaczy lemieszowych i dwóch gwiazd prtowych, ukBadajcych korzenie w wski waB za maszyn. Po przej[ciu uproszczonego kombajnu na polu pozostaj, wic waBy li[ci i korzeni, podbieranych nastpnie przez Badowarki z zespoBami podbierajcymi i przeno[nikami kierujcymi zebrany materiaB na przyczepy. Zestaw maszyn firmy Matrot skBada si z ogBawiacza, wyorywacza i Badowarki korzeni (rys. 63). OgBawiacz ma zespoBy robocze identyczne jak zespoBy ogBawiajce zestawu firmy Herriau. Podaje on zebrane li[cie bezpo[rednio na przyczepy. Wyorywacz ma tarczowe zespoBy wycigajce, a za nimi gwiazdy prtowe, ukBadajce wyorane buraki w wski rzd za maszyn. Aadowarka korzeni ma przeno[nik prtowy podbierajcy waB korzeni pozostawiony na polu przez wyorywacz i kierujcy go na przyczep za pomoc przeno[nika wyBadowczego. Wszystkie te maszyny s wyposa|one w sterowanie hydrauliczne zasilane z zewntrznego ukBadu hydraulicznego cignika.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 61 Rys. 63. Zestaw maszyn Matrot do trzyetapowego zbioru buraków: a) ogBawiacz, b) wyorywacz, c) Badowarka korzeni, d) schemat pracy zestawu; A  agregat z ogBawiaczem, B  agregat z wyorywaczem, C  agregat z Badowark korzeni, D  agregat odwo|cy li[cie, 1  waB bijakowy, 2  bben doczyszczajcy, 3  przeno[nik [limakowy, 4  przeno[nik wyBadowczy, 5  no|e ogBawiajce, 6  czujniki pBozowe, 7  koBa maszyny, 8  osBona, 9  siBownik hydrauliczny, 10  zaczep, 11  ukBad zawieszenia, 12  pBozy kierujce, 13  wycigacze tarczowe, 14  gwiazdy prtowe, 15  prty zgarniajce, 16  osBona prtowa, 17  rama maszyny, 18  przeno[nik zbierajcy, 19  przeno[nik nagarniajcy, 20  kosz prtowy [6, s. 383] BezpieczeDstwo i higiena podczas obsBugi maszyn do zbioru okopowych Podczas u|ytkowania maszyn do zbioru okopowych nale|y przestrzega nastpujcych podstawowych zasad gwarantujcych bezpieczn prac. Osoby, którym s powierzane maszyny, powinny dobrze zna ich budow i zasad dziaBania oraz warunki ich bezpiecznej obsBugi. Nie wolno zbli|a si do pracujcego rozdrabniacza Bcin, gdy| spod jego osBony mog wylatywa kamienie lub grudy ziemi. Nie wolno równie| pracowa bez zaBo|onej osBony na zespole roboczym. Podczas pracy na maszynach zaopatrzonych w pomosty dla obsBugi nie wolno na nie wchodzi, ani z nich schodzi. Jest to mo|liwe dopiero po wyBczeniu maszyny z ruchu. Wszelkie czynno[ci regulacyjne mog by wykonywane po uprzednim wyBczeniu napdu maszyny i unieruchomieniu silnika cignikowego. Wszystkie przekBadnie i czynne zespoBy robocze musz by podczas pracy maszyny zakryte osBonami zabezpieczajcymi. Nie wolno stawa na elementach Bczcych cignik z maszyn i wchodzi midzy cignik a pracujc maszyn. Maszyny przeje|d|ajce po drogach publicznych musz by odpowiednio oznakowane. SzczegóBowe zalecenia bezpiecznej obsBugi ka|dej maszyny zawiera instrukcja obsBugi, z któr operator maszyny powinien si zapozna przed przystpieniem do pracy.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 62 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste[ przygotowany do wykonania wiczeD. 1. Jakie s podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane ogBawiaczom wykorzystywanych przy zbiorze buraków? 2. Jakie s podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane wyorywaczom wykorzystywanych przy zbiorze buraków? 3. Jakie s metody zbioru buraków? 4. W jaki sposób nale|y przygotowa kombajn do zbioru buraków do pracy na wybranej plantacji buraków? 5. W jaki sposób ustalana jest wBa[ciwa wysoko[ ogBawiania buraków w zespole ogBawiajcym kombajnu? 6. Jakie czynniki nale|y uwzgldni, aby wBa[ciwie ustawi do pracy zespóB wyorujcy kombajnu? 7. Jakie czynno[ci zwizane ze sterowaniem kombajnem mo|na wykona przy u|yciu urzdzeD sterowniczych kombajnu? 8. W jaki sposób napdzane jest koBo czujnikowe zespoBu ogBawiajcego kombajnu Z413 i co jest zródBem jego napdu? 9. Jakie czynno[ci nale|y wykona, aby wBa[ciwie przeprowadzi codzienn konserwacj kombajnu do zbioru buraków? 10. Jakie czynno[ci nale|y wykona, aby przygotowa kombajn do zbioru buraków do przechowywania po okresie zbiorów? 11. Jakie s podstawowe zasady bezpiecznej obsBugi i u|ytkowania kombajnu do zbioru buraków? 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 Przygotuj kombajn do zbioru buraków do pracy. Sporzdz plan obsBugi miejsc wymagajcych codziennej obsBugi i wykonaj te czynno[ci. Dokonaj poBczenia kombajnu z cignikiem i sprawdz poprawno[ dziaBania mechanizmów. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka w instrukcji obsBugi kombajnu informacje dotyczce zasad przeprowadzania czynno[ci obsBugowych, 2) przeanalizowa zakres czynno[ci i ustali kolejno[ ich wykonania, 3) wykona zaplanowane czynno[ci obsBugowe, 4) dokona poBczenia kombajnu z cignikiem, 5) sprawdzi poprawno[ dziaBania mechanizmów. Wyposa|enie stanowiska pracy: - instrukcja obsBugi kombajnu, - zestaw narzdzi monterskich, - materiaBy eksploatacyjne i urzdzenia do przeprowadzenia czynno[ci obsBugowych, - kombajn do zbioru buraków, - cignik rolniczy, - waB przegubowo  teleskopowy do napdu kombajnu.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 63 wiczenie 2 Dokonaj dostosowania kombajnu do zbioru buraków do pracy na plantacji buraków o szeroko[ci midzyrzdzi 45 cm oraz wykonaj czynno[ci obsBugowe kombajnu. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka w instrukcji obsBugi kombajnu informacje dotyczce zasad przeprowadzania czynno[ci obsBugowych, 2) wyszuka w dokumentacji informacji dotyczcej sposobu zmiany rozstawu kóB podporowych kombajnu i dostosowa ich poBo|enie do |danej warto[ci, 3) dokona zmiany rozstawu kóB podporowych kombajnu zgodnie z zasadami zawartymi w instrukcji obsBugi, 4) wykona czynno[ci obsBugowe kombajnu. Wyposa|enie stanowiska pracy: - instrukcja obsBugi kombajnu do zbioru buraków, - kombajn do zbioru buraków, - narzdzia i przyrzdy do obsBugi technicznej kombajnu, - materiaBy eksploatacyjne wykorzystywane podczas obsBugi kombajnu. wiczenie 3 Zaplanuj i wykonaj czynno[ci obsBugowe kombajnu do zbioru buraków po zakoDczonym sezonie pracy. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka w instrukcji obsBugi informacje dotyczce zasad przeprowadzania czynno[ci obsBugowych kombajnu do zbioru buraków po zakoDczonym sezonie pracy, 2) przeanalizowa zakres czynno[ci i ustali kolejno[ ich wykonania, 3) wykona zaplanowane czynno[ci obsBugowe, 4) dokona poBczenia kombajnu do zbioru buraków z cignikiem, 5) sprawdzi poprawno[ dziaBania mechanizmów, 6) ustawi kombajn na miejscu jego przechowywania. Wyposa|enie stanowiska pracy: - instrukcja obsBugi kombajnu do zbioru buraków, - zestaw narzdzi monterskich, - materiaBy eksploatacyjne i urzdzenia do przeprowadzenia czynno[ci obsBugowych, - kombajnu do zbioru buraków, - cignik rolniczy, - waB przegubowo  teleskopowy do napdu kombajnu do zbioru buraków. wiczenie 4 Dokonaj dostosowania wyorywacza buraków do pracy na plantacji o szeroko[ci midzyrzdzi 45 cm oraz wykonaj czynno[ci obsBugowe.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 64 Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka w instrukcji obsBugi wyorywacza informacje dotyczce zasad przeprowadzania czynno[ci obsBugowych, 2) wyszuka w dokumentacji informacji dotyczcej sposobu zmiany rozstawu zespoBów roboczych wyorywacza, 3) dokona zmiany rozstawu zespoBów roboczych wyorywacza zgodnie z zasadami zawartymi w instrukcji obsBugi, 4) wykona czynno[ci obsBugowe wyorywacza. Wyposa|enie stanowiska pracy: - instrukcja obsBugi wyorywacza buraków, - zestaw narzdzi monterskich, - wyorywacz buraków, - cignik rolniczy, - materiaBy eksploatacyjne i urzdzenia do przeprowadzenia czynno[ci obsBugowych. wiczenie 5 Przygotuj Badowacz buraków do pracy. Sporzdz plan obsBugi miejsc wymagajcych codziennego przegldu i wykonaj te czynno[ci. Dokonaj poBczenia Badowacza z cignikiem i sprawdz poprawno[ dziaBania mechanizmów. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka w instrukcji obsBugi Badowacza buraków informacje dotyczce zasad przeprowadzania czynno[ci obsBugowych, 2) przeanalizowa zakres czynno[ci i ustali kolejno[ ich wykonania, 3) wykona zaplanowane czynno[ci obsBugowe, 4) dokona poBczenia Badowacza z cignikiem, 5) sprawdzi poprawno[ dziaBania mechanizmów. Wyposa|enie stanowiska pracy: - instrukcja obsBugi Badowacza, - zestaw narzdzi monterskich, - materiaBy eksploatacyjne i urzdzenia do przeprowadzenia czynno[ci obsBugowych, - Badowacz buraków, - cignik rolniczy, - waB przegubowo  teleskopowy do napdu Badowacza. wiczenie 6 Przygotuj ogBawiacz póBzawieszana Z410 do pracy. Sporzdz plan obsBugi miejsc wymagajcych codziennego przegldu i wykonaj te czynno[ci. Dokonaj poBczenia ogBawiacza z cignikiem i sprawdz poprawno[ dziaBania mechanizmów. Sposób wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie, powiniene[: 1) wyszuka w instrukcji obsBugi ogBawiacza informacje dotyczce zasad przeprowadzania czynno[ci obsBugowych,  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 65 2) przeanalizowa zakres czynno[ci i ustali kolejno[ ich wykonania, 3) wykona zaplanowane czynno[ci obsBugowe, 4) dokona poBczenia ogBawiacza z cignikiem, 5) wyregulowa wstpnie wysoko[ ogBawiania i wielko[ nacisku czujnika na gBówki buraków, 6) sprawdzi poprawno[ dziaBania mechanizmów. Wyposa|enie stanowiska pracy: - instrukcja obsBugi ogBawiacza póBzawieszanego Z410, - zestaw narzdzi monterskich, - materiaBy eksploatacyjne i urzdzenia do przeprowadzenia czynno[ci obsBugowych, - ogBawiacz póBzawieszany Z410, - cignik rolniczy, - waB przegubowo  teleskopowy do napdu ogBawiacza. 4.2.4. Sprawdzian postpów Czy potrafisz: Tak Nie 1) okre[li, jakie s podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane ogBawiaczom buraków ? ðð ðð 2) okre[li, jakie s podstawowe wymagania agrotechniczne stawiane wyorywaczom buraków? ðð ðð 3) okre[li, jakie s metody zbioru buraków? ðð ðð 4) okre[li, w jaki sposób nale|y przygotowa kombajn do zbioru buraków do pracy na wybranej plantacji buraków? ðð ðð 5) wyja[ni, w jaki sposób ustalana jest wBa[ciwa wysoko[ ogBawiania buraków w zespole ogBawiajcym kombajnu? ðð ðð 6) wyja[ni, w jaki sposób napdzane jest koBo czujnikowe zespoBu ogBawiajcego kombajnu Z413 i co jest zródBem jego napdu? ðð ðð 7) okre[li, jakie czynniki nale|y uwzgldni, aby wBa[ciwie ustawi do pracy zespóB wyorujcy kombajnu do buraków? ðð ðð 8) okre[li, jakie czynno[ci nale|y wykona, aby wBa[ciwie przeprowadzi codzienn konserwacj kombajnu? ðð ðð 9) okre[li, jakie czynno[ci nale|y wykona, aby przygotowa kombajn do zbioru buraków do przechowywania po okresie zbiorów? ðð ðð 10) okre[li, jakie s podstawowe zasady bezpiecznej obsBugi i u|ytkowania kombajnu do zbioru buraków? ðð ðð  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 66 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwa|nie instrukcj. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. 3. Zapoznaj si z zestawem zadaD testowych. 4. Test zawiera 20 zadaD. Do ka|dego zadania doBczone s 4 mo|liwo[ci odpowiedzi. Tylko jedna jest prawidBowa. 5. Udzielaj odpowiedzi na zaBczonej karcie odpowiedzi, stawiajc w odpowiedniej rubryce znak X. W przypadku pomyBki nale|y bBdn odpowiedz zaznaczy kóBkiem, a nastpnie ponownie zakre[li odpowiedz prawidBow. 6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz miaB satysfakcj z wykonanego zadania. 7. Je[li udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiaBo trudno[, wtedy odBó| jego rozwizanie na pózniej i wró do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. 8. Na rozwizanie testu masz 35 minut. Powodzenia! ZESTAW ZADAC TESTOWYCH 1. PeBn dojrzaBo[ ziemniaków i wBa[ciwy moment ich zbioru do przechowywania zimowego rozpoznaje si po a) |óBkniciu li[ci i usychaniu Bodyg. b) skorkowaceniu naskórka i Batwym odrywaniu si bulw od stolonów. c) zbadaniu zawarto[ci skrobi w ziemniakach. d) usByszeniu komunikatu w [rodkach masowego przekazu. 2. Zastosowanie metody mechanicznej usunicia Bcin z plantacji polega na u|yciu do tego celu a) opryskiwacza i wykonaniu zabiegu oprysku plantacji herbicydem  Reglone . b) rozdrabniacza Bcin. c) opryskiwacza i wykonaniu zabiegu oprysku plantacji herbicydem  Reglone oraz rozdrabniacza Bcin. d) wszystkie powy|sze odpowiedzi s prawidBowe. 3. Rozdrabniacz bijakowy Z319 przystosowany jest do pracy na plantacjach ziemniaków o rozstawie rzdów a) tylko 62,5 cm. b) tylko 67,5 cm. c) 62,5 cm lub 67,5 cm. d) 70,0 cm do 75,0 cm.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 67 4. ZaBczony rysunek przedstawia widok a) kopaczki do ziemniaków. b) rozdrabniacza Bcin. c) maszyny do formowania redlin. d) transportera ziemniaków. 5. Przystosowanie rozdrabniacza bijakowego do nowego rozstawu rzdów polega na a) wyregulowaniu wysoko[ci cicia po obu stronach maszyny. b) wymianie bbnów roboczych. c) zmianie poBo|enia kóB podporowych i zmianie rozmieszczenia bijaków na wale. d) zmianie kierunku wirowania waBu. 6. Odpowiedni intensywno[ przesiewania gleby na przeno[nikach prtowych kopaczki do ziemniaków Z609 zapewniaj a) klawisze wstrzsajce. b) wstrzsacze eliptyczne. c) ruszty drgajce. d) rolki kierujce. 7. Do regulacji gBboko[ pracy kopaczki Z609 sBu|y a) rama zawieszenia. b) lewe koBo jezdne. c) prawe koBo jezdne. d) koBo podporowe. 8. SprzgBo przeci|eniowe kopaczki przeno[nikowej Z609 zabezpiecza przed uszkodzeniem w przypadku nadmiernego obci|enia a) ukBadu napdowego kopaczki. b) lemieszy wyorujcych. c) kóB podporowych kopaczki. d) koBa kopiujcego kopaczki. 9. Regulacj zgBbienia lemiesza kombajnu do ziemniaków Z644 dokonuje si przez a) zmian poBo|enia dyszla kombajnu. b) zmian ustawienia kóB jezdnych kombajnu. c) przesterowanie zaworu dBawicego ukBadu hydraulicznego kombajnu. d) zmian poBo|enia rolki kopiujcej kombajnu wzgldem lemiesza. 10. Na optymalne ustawienie oddzielacza porostu nie ma wpBywu a) zmiana kta pochylenia oddzielacza porostu. b) zmiana intensywno[ci wstrzsania przeno[nika wynoszcego. c) ustawienie Bopatek zgarniajcych. d) ustawienie górki palcowej.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 68 11. Przedstawiony mechanizm kombajnu do zbioru ziemniaków sBu|y do a) naprowadzania kombajnu na rzdy. b) zmiany poBo|enia górki palcowej. c) zmiany kta pochylenia oddzielacza porostu. d) regulacji intensywno[ci wstrzsania odsiewacza przeno[nikowego. 12. Aby mo|na byBo w peBni wykorzysta instalacj elektrohydrauliczn kombajnu Z413  Neptun cignik powinien koniecznie posiada a) sprawn instalacj elektryczn 12 V i biegunem ujemnym na  masie . b) sprawn instalacj elektryczn o dowolnej warto[ci napicia, ale ma minus na  masie . c) sprawn instalacj elektryczn o dowolnej warto[ci napicia i dowolnej biegunowo[ci. d) sprawn instalacj elektryczn 12 V i biegunem dodatnim na  masie . 13. W kombajnie do zbioru buraków Z413 wysoko[ ogBawiania zale|y od a) ustawienia kóB jezdnych kombajnu. b) wysoko[ci poBo|enia zaczepu. c) ustawienia no|a wzgldem czujnika tarczowego. d) dBugo[ci spr|yny odci|ajcej. 14. Na glebach o dobrej odsiewalno[ci prdko[ obrotowa gwiazdy czyszczcej kombajnu Z 413 powinna by a) wiksza ni| na glebach o sBabszej odsiewalno[ci. b) mniejsza ni| na glebach o sBabszej odsiewalno[ci. c) wyregulowana bezstopniowo przez obsBug w zale|no[ci od potrzeb. d) dostosowana do prdko[ci przeno[nika póBkowego buraków.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 69 15. Na rysunku przedstawiono widok a) kombajnu do zbioru ziemniaków Z 643. b) kombajnu do zbioru ziemniaków Z 644. c) kombajnu do zbioru buraków Z 413. d) kopaczki rzdujcej. 16. Spr|yna doci|ajca w zespole ogBawiajcym kombajnu Z 413 a) niweluje dziaBanie spr|yny odci|ajcej. b) uBatwia naprowadzanie zespoBu ogBawiajcego na rzdy. c) umo|liwia ogBawianie niskich buraków rosncych za burakami wysokimi. d) reguluje prdko[ koBa czujnikowego. 17. Dopuszczalna masa niewykopanych korzeni, [wiadczca o jako[ci pracy wyorywaczy a) nie mo|e przekracza 1,5% masy plonu. b) mo|e dochodzi do 3% plonu. c) musi wynosi 0%. d) nie mo|e przekracza 4% plonu. 18. ZespoBy wyorujce buraki w wyorywaczu Z415 s wyorywaczami a) lemieszowymi. b) kBowymi. c) talerzowymi. d) tarczowymi. 19. Wysoko[ ogBawiania buraków w ogBawiaczu Z410 mo|na zmieni poprzez a) zmian odlegBo[ci midzy no|em a czujnikiem za pomoc mechanizmu mimo[rodowego. b) zmian odlegBo[ci midzy no|em a czujnikiem za pomoc dzwigni jednoramiennej. c) zmian odlegBo[ci midzy no|em a czujnikiem za pomoc [ruby regulacyjnej. d) ustawienie kóB podporowych. 20. PoBo|enie gwiazdy pobierajcej Badowacza buraków T342 ustala si za pomoc a) podno[nika hydraulicznego cignika. b) zmiany poBo|enia przedniego koBa podporowego. c) zmiany poBo|enia kóB jezdnych. d) dwóch pBóz kopiujcych.  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 70 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko............................................................................... Eksploatacja maszyn do zbioru ro[lin okopowych Zakre[l poprawn odpowiedz. Nr Odpowiedz Punkty zadania 1 a b c d 2 a b c d 3 a b c d 4 a b c d 5 a b c d 6 a b c d 7 a b c d 8 a b c d 9 a b c d 10 a b c d 11 a b c d 12 a b c d 13 a b c d 14 a b c d 15 a b c d 16 a b c d 17 a b c d 18 a b c d 19 a b c d 20 a b c d Razem:  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 71 6. LITERATURA 1. Instrukcja obsBugi. Kopaczka póBzawieszana, przeno[ników 609 2. Instrukcja obsBugi. Rozdrabniacz Bcin Z319 3. Instrukcja obsBugi. Wyorywacz buraków Z 415 zawieszany, sze[ciorzdowy z gwiazdami czyszczcymi 4. Kuczewski J.: Maszynoznawstwo rolnicze. PWRiL, Warszawa 1984 5. Lorencowicz E.: Poradnik u|ytkownika techniki rolniczej w tabelach. APRA, Bydgoszcz 2002 6. Regulski S. (red): Maszyny rolnicze. PWRiL, Warszawa 1986 7. Waszkiewicz Cz.: Maszyny rolnicze. Maszyny i urzdzenia do produkcji ro[linnej Cz.I.WSiP, Warszawa 2002 8. www.ropapolska.pl 9. www.uniagroup.com 10. Przegld Techniki Rolniczej i Le[nej. Miesicznik naukowo  techniczny 10/2000  Projekt wspóBfinansowany ze [rodków Europejskiego Funduszu SpoBecznego 72

Wyszukiwarka