plik


ÿþ System HACCP... Maciej Neugebauer Katedra Elektrotechniki i Energetyki Uniwersytet WarmiDsko-Mazurski w Olsztynie SYSTEM HACCP DLA GOSPODARSTW ROLNYCH PRODUKUJCYCH MLEKO Streszczenie W pracy przedstawiono etapy wdra\ania systemu HACCP w gospodarstwie rolnym. W celu znalezienia czynno[ci krytycznych pokazano zastosowanie modelowania neuronowego. SBowa kluczowe: HACCP, sieci neuronowe, produkcja mleka Wprowadzenie Przemiany zachodzce w gospodarce polskiej i [wiatowej, problemy pojawiajce si w trakcie integracji Polski z UE, a tak\e kryzys zwizany z produkcj roln, którego przejawem mo\e by np. epidemia pryszczycy, BSE, protesty francuskich rolników, itp. wymuszaj, gBbok, systemow zmian sposobu podej[cia i trakto- wania produkcji rolnej, gospodarstwa rolnego i rolnictwa w caBo[ci. W [rodowisku In\ynierii Rolniczej, od kilka lat podkre[lano wag problemu wBa- [ciwej organizacji produkcji i usBug w rolnictwie w aspekcie zmieniajcych si warunków funkcjonowania polskiego rolnictwa:  Uwzgldniajc procesy transformacyjne w caBej naszej gospodarce narodowej, przede wszystkim za[ przemiany spoBeczno-ekonomiczne na wsi i w rolnictwie, po szerokiej dyskusji w caBym naszym [rodowisku naukowym uwzgldniono wspólny obszar badawczy dla in\ynierii jako: Efektywno[ postpu naukowo-technicznego i organizacyjnego w gospodarce \ywno[ciowej. W ramach tego obszaru wytyczono nastpujce zadania strategiczne: Formy orga- nizacyjne usBug techniczno-rolniczych, przebudowa techniczno-handlowej obsBugi rolnictwa i rozbudowa infrastruktury technicznej dla gospodarki \ywno[ciowej w mikroregionach poszczególnych gmin [MichaBek 2002]. 117 Maciej Neugebauer Wymogiem prawnym w krajach UE jest dyrektywa 93/43/EEC, która obejmuje higien [rodków spo\ywczych. Po wprowadzeniu tej dyrektywy, wszystkie firmy dziaBajce w tzw. "biznesie \ywno[ciowym", s zobowizane do wykrywania wszelkich mo\liwych zagro\eD. Dyrektywa ta jest obowizkowa dla wszystkich krajów czBonkowskich i zaleca firmom dziaBajcym w biznesie \ywno[ciowym stosowanie systemu HACCP jako metody gwarantujcej analiz zagro\eD. Pierwszym sygnaBem HACCP w Polsce jest rozporzdzenie MZiOS z 22 sierpnia 1996 r., które dotyczy produkcji dietetycznych [rodków spo\ywczych i u\ywek przeznaczonych do celów dietetycznych i od\ywek. Wg tego rozporzdzenia,  kontrola wewntrzna dietetycznych [rodków spo\ywczych powinna by ustalona przez kierownika zakBadu produkujcego [rodki dietetyczne na podstawie krytycz- nych punktów kontroli  HACCP". Kolejnym jest rozporzdzenie MZ z 28 lutego 2000 r., które zawiera zasady GMP i GHP, bdce podstaw do wprowadzenia HACCP. Przygotowanie ksi\ki Dobrej Praktyki Higienicznej przez zakBady produkujce \ywno[, przygotowuje zakBady do wprowadzenia systemu HACCP. 11 maja 2001, Sejm RP znowelizowaB ustaw o warunkach zdrowotnych \ywno[ci i \ywienia, na mocy której system HACCP jest obligatoryjny dla du\ych przedsibiorstw (powy\ej 250 osób). Taka tendencja mo\e doprowadzi do tego, \e w niedBugim czasie, równie\ w gospodarstwach rolnych HACCP stanie si obligatoryjny. Na rysunku 1 pokazano umiejscowienie HACCP na tle innych systemów jako[ci w ramach modelu zapew- nienia jako[ci w przemy[le rolno-spo\ywczym. Takie podej[cie  mo\e spowodowa prawny przymus wprowadzenia systemu HACCP w produkcji mleka nie tylko w zakBadach przetwórczych (mleczarniach) ale równie\ w gospodarstwach rolnych. Podobne podej[cie, ukazujce sensowno[ wprowadzenia systemu HACCP, wida w gospodarstwach rolnych produkujcych buraki cukrowe (por. Bzowska-Bakalarz, Banach [2001]). Budowa HACCP Podstaw HACCP stanowi siedem zasad, które definiuj wymagania zdrowotne, jakie nale\y speBni, aby zagwarantowa bezpieczeDstwo zdrowotne produktów spo\ywczych. Zasady HACCP zostaBy przygotowane w taki sposób, by mogBy by zastosowane do zapewnienia jako[ci zdrowotnej we wszystkich sektorach przemy- sBu spo\ywczego. 118 System HACCP... Rys. 1. Model zapewnienia jako[ci w przemy[le rolno spo\ywczym [Kusz, Banach, 1998] Fig. 1. Quality insurance model in a food-agricultural industry [Kusz, Banach, 1998] 119 Maciej Neugebauer Zasada 1. Przeprowadzi analiz zagro\eD. Przygotowa list etapów procesu, w których wystpuj istotne zagro\enia i opisa [rodki kontrolne. Zasada 2. Zidentyfikowa Krytyczne Punkty Kontrolne (CCP). Zasada 3. Ustali Granice Krytyczne dla [rodków kontrolnych zwizanych z ka\- dym zidentyfikowanym Krytycznym Punktem Kontrolnym (CCP). Zasada 4. Ustali wymagania dotyczce monitoringu CCP. Opracowa procedury przywracania procesu i utrzymywania kontroli, oparte na wynikach monitoringu. Zasada 5. Ustali dziaBania korygujce, które musz by podjte w przypadku, gdy monitoring wyka\e odchylenia od ustalonych granic krytycznych. Zasada 6. Ustali procedury efektywnego przechowywania zapisów dokumentuj- cych HACCP. Zasada 7. Ustali procedury weryfikacji poprawno[ci funkcjonowania HACCP. [Ziajka, Dzwolak 1997] Analiza gospodarstwa pod ktem wdro\enia HACCP W ramach niniejszej pracy przeprowadzono analiz mo\liwo[ci wdro\enia HACCP w gospodarstwie rolnym produkujcym mleko. W celu wdro\enia HACCP, nale\y wykona siedem kroków odpowiadajcych siedmiu zasadom HACCP. Po analizie problemu, w celu uniezale\nienia trzech pierwszych kroków od konkretnego gospodarstwa, zaproponowano modelowanie neuronowe, bdce narzdziem umo\liwiajcym znalezienie CCP. Na rysunku 2 pokazano ogólny model gospodarstwa wykorzystany do analizy. Zbiór czynno[ci, w[ród których mo\e wystpi niezgodno[ powodujca obni\enie jako[ci uzyskiwanego mleka podano w tabeli pierwszej. Wybór tych czynno[ci zostaB poprzedzony analiz procesów zachodzcych w modelowym gospodarstwie rolnym. Parametry charakteryzujce mleko (okre[lajce jego jako[) wybrano na podstawie wymagaD mleczarni odno[nie skupowanego mleka i przedstawiono w tabeli drugiej. 120 System HACCP... Rys. 2. Model gospodarstwa rolnego produkujcego mleko i umiejscowienie analizy neuronowej [opracowanie wBasne] Fig. 2. A dairy farm model and place of neural analysis Tabela 1. Czynno[ci wykonywane w gospodarstwie rolnym Table 1. Activities in a dairy farms 1 Czysto[ w oborze Y1 2 Higiena doju (rce, mycie wymion, itp.) Y2 3 Mycie instalacji do doju Y3 4 ChBodzenie mleka Y4 5 ZafaBszowania (rozwodnienie mleka, itp.) Y5 6 Oddzielenie mleka od krów w trakcie leczenia Y6 7 Oddzielenie mleka od krów z zapaleniem wymion Y7 8 Karmienie (jako[ paszy, czstotliwo[, itp.) Y8 9 Pojenie (jako[ wody pitnej dla krów, itp.) Y9 121 Maciej Neugebauer Tabela.2. Dane charakteryzujce mleko Table 2. Date of a milk 1 Liczba drobnoustrojów X1 2 Ilo[ komórek somatycznych X2 3 Obecno[ antybiotyków X3 4 Obecno[ pestycydów X4 5 Gsto[//rozwodnienie//zafaBszowania X5 6 Zawarto[ tBuszczu X6 7 Zawarto[ biaBka X7 8 Smak i zapach X8 9 Czas badania wzgldem doju X9 11 Kwasowo[ X10 12 Zawarto[ metali ci\kich X11 13 Zawarto[ aflatoksyny M1 X12 Na rysunku 3 pokazano schemat u\ytej sieci neuronowej, do wyuczenia której wykorzystano dane zebrane w rzeczywistych gospodarstwach rolnych (czterdzie[ci sze[ przypadków uczcych i trzyna[cie walidacyjnych). Rys. 3. Schemat u\ytej sieci neuronowej Fig.3. A scheme of neural network used 122 System HACCP... Na wyj[ciu sieci uzyskujemy obraz, jakie czynno[ci w danym gospodarstwie sta- nowi zagro\enie powodujce obni\enie jako[ci uzyskiwanego mleka (okre[lamy rzeczywiste CCP). Krok czwarty polega na okresowym sprawdzaniu jako[ci uzyskiwanego mleka  i analiz (przy pomocy modelowania neuronowego) które czynno[ci (z zakresu podanego w tabeli 1) s krytyczne. Czynno[ci krytyczne podlegaj opracowanym procedurom (krok pity) HACCP w celu wyeliminowania zagro\enia (krok pity) oraz procedury przechowywania zapisów HACCP (wyników pracy sieci neurono- wej, wykorzystanych procedur naprawczych, wyników badaD mleka, itp.  krok szósty). Ostatnim etapem wdra\ania HACCP w gospodarstwie jest procedura we- ryfikacji dziaBania HACCP, procedur t oparto na analizie ceny pBaconej przez mleczarni dostawcy (gospodarstwu rolnemu)  im wy\sza cena (zale\na od czy- sto[ci mleka, zawarto[ci tBuszczu i biaBka, ilo[ci, itp.) tym lepsze wyniki funkcjo- nowania HACCP (oczywi[cie tylko do osignicia ceny maksymalnej). Podsumowanie PrzykBadowe wyniki dziaBania sieci neuronowej przedstawiono na rysunku 4. i 5. Na rysunku 4  wida dopasowanie dobre, w mleku odkryto zafaBszowania W rze- czywisto[ci i w odpowiedzi sieci w punkcie pitym ma warto[ 1  co [wiadczy o braku uczciwo[ci rolnika. Z kolei na rysunku 5 - uzyskano mleko w klasie I, warto[ x1=4 wektora X4, [wiadczy o nie zachowaniu higieny doju. Wynik z sieci neuronowej potwierdza dane rzeczywiste. Y Lp. Y rzeczywiste z sieci 1 1. 0 0,2 Y2rz 0,75 2. 0 0 Y2sn 3. 0 0 0,5 4. 0 0 5. 1 1 0,25 6. 0 0,25 0 7. 0 0 1 2 8. 3 0 0 4 5 6 7 8 9 9. 0 0 Rys. 4. PrzykBadowe wyniki Fig. 4. Example results 123 Maciej Neugebauer Y Lp. Y rzeczywiste z sieci 1 1. 0 0 Y4rz 2. 0 0 Y4sn 0,75 3. 1 1 4. 0 0 0,5 5. 0 0 6. 0 0 0,25 7. 0 0,1 0 8. 0 0 1 2 3 9. 0 0 4 5 6 7 8 9 Rys. 5. PrzykBadowe wyniki Fig. 5. Example results Przedstawiona metoda wdra\ania i oceny HACCP w gospodarstwie rolnym jest prosta i szybka w realizacji praktycznej. Wdro\enie HACCP zapewnia, \e gospo- darstwo bdzie produkowa mleko o wysokiej jako[ci. Bibliografia Bzowska-Bakalarz M., Banach M. 2001. Projekt systemu HACCP dla procesu produkcji buraków - potencjalne zagro\enia, punkty krytyczne kontroli, kategorie potencjalnych zagro\eD dla procesu. In\ynieria Rolnicza nr 1(21), s.43-50. Kusz A., Banach M. 1998. Systemy zarzdzania jako[ci w produkcji \ywno[ci, In\ynieria Rolnicza nr 5 (6). Warszawa, s. 282. MichaBek R. 2002. Uwarunkowania naukowego awansu w in\ynierii rolniczej. Polskie Towarzystwo In\ynierii Rolniczej. Kraków, s. 64. Ziajka S., Dzwolak W. 1997. Zapewnienie jako[ci zdrowotnej produktów spo\yw- czych w systemie HACCP. Olsztyn. 124 System HACCP... THE HACCP SYSTEM IN DAIRY FARMS Summary The paper presents the stages of implementing HACCP system on a farm. In order to find critical activities, the application of neural modeling was shown. Key words: HACCP, neural network , milk production 125

Wyszukiwarka