plik


ÿþSEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 Obliczenia statyczne fundamentów palowych A. KrasiDski Katedra Geotechniki Politechniki GdaDskiej; akra@pg.gda.pl 1. WSTP Fundamenty palowe, tak jak ka|de inne konstrukcje, wymagaj odpowiednich obliczeD statycznych do wBa[ciwego ich zaprojektowania. Obliczanie ich nastrcza zwykle wicej trudno[ci ni| innych konstrukcji ze wzgldu na wspóBprac pali z gruntem, który jest materiaBem du|o mniej przewidywalnym i bardziej skomplikowanym w opisie ni| takie materiaBy jak beton czy stal. Obliczenia fundamentów palowych wykonuje si w celu okre[lenia siB wewntrznych w palach i w konstrukcji oczepowej oraz przemieszczeD i odksztaBceD caBego ukBadu. Znaczny postp w metodach obliczeniowych nastpiB po wprowadzeniu komputerowych technik obliczeniowych. Postp ten wynika nie tyle z rozwoju wiedzy teoretycznej, bo ta byBa na wysokim poziomie ju| du|o wcze[niej, co z pojawienia si narzdzi, w postaci programów komputerowych, do rozwizywania ukBadów wielokrotnie statycznie niewyznaczal- nych. Metody obliczeniowe dla fundamentów palowych mo|emy podzieli na dwie grupy: 1) metody klasyczne 2) metody numeryczne W metodach klasycznych wprowadza si znaczne uproszczenia w schematach statycznych konstrukcji palowych, pozwalajce na wykonanie podstawowych obliczeD bez u|ycia komputera. Najpopularniejsz w[ród nich jest metoda sztywnego oczepu, w której uproszczenia polegaj na modelowaniu oczepu za pomoc sztywnej bryBy oraz pali za pomoc wahaczy (prtów obustronnie przegubowych) lub za pomoc podpór spr|ystych. Metodami kla- sycznymi mo|emy nadal z wystarczajc dokBadno[ci oblicza niektóre konstrukcje palowe pBaskie i przestrzenne, zBo|one z kilku lub kilkunastu pali. Bardziej szczegóBowy opis w dalszej cz[ci artykuBu. Metodami numerycznymi mo|emy oblicza praktycznie wszystkie palowe ukBady konstrukcyjne, je|eli dyspo- nujemy odpowiednim programem komputerowym do obliczeD statycznych konstrukcji. Wykorzystuje si tutaj typowe programy z mechaniki budowli do obliczania metod przemieszczeD pBaskich i przestrzennych ukBadów ramowych, rusztów belkowych oraz obliczania metod elementów skoDczonych ukBadów pBytowych, pBytowo- prtowych, czy powBokowo-prtowych. Metodami numerycznymi mo|emy rozwizywa równie| ukBady palowe sprowadzone do schematów jak w metodach klasycznych (np. ukBady ze sztywnym oczepem). W zale|no[ci od rodzaju rozwizywanego zadania, pale w metodach numerycznych mo|emy modelowa za pomoc prtów wspóBpracujcych ze spr|ystym lub spr|ysto-plastycznym o[rodkiem gruntowym, za pomoc specjalnych prtów zastpczych lub za pomoc pojedynczych podpór spr|ystych liniowych lub liniowych i obrotowych. 2. METODA KLASYCZNA  SZTYWNEGO OCZEPU W metodzie tej oczep palowy traktuje si jak nieskoDczenie sztywn bryB, a pale wyra|a si w postaci prtów obustronnie przegubowych, liniowych podpór spr|ystych lub poBczenia jednych i drugich (rys. 1). Przy takim zaBo|eniu z obliczeD mo|na otrzyma jedynie rozkBad siB osiowych w palach, a momenty zginajce w palach otrzymuje si zerowe. SiBy wewntrzne w oczepie mo|na wyznaczy metod po[redni, poprzez odwrócenie ukBadu, w którym siBy w palach staj si obci|eniami dziaBajcymi na oczep. W niektórych przypadkach metoda sztywnego oczepu jest wystarczajca do bezpiecznego obliczenia fundamentu palowego. Ma to miejsce np. w przypadku masywnego oczepu (bloku lub grubej pByty) opartego na palach pionowych i obci|onego siBami pionowymi i momentami lub w przypadku ukBadów kozBowych obci|onych pionowo i poziomo, w których pale s faktycznie poBczone z oczepem przegubowo, w górnych odcinkach s wolne lub przechodz przez bardzo sBabe warstwy gruntowe, a ich dolne koDce s sBabo utwierdzone w gruncie no[nym. Do pierwszej grupy mo|emy zaliczy palowe fundamenty blokowe i stopowe pod sBupy, niektóre filary mostowe, sBupy energetyczne itp., a do drugiej - pomosty, pirsy, nabrze|a i inne konstrukcje portowe na palach. 33 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 Q Q Q Q a) b) c) d) "Lz=s s=sb+"L ´z=s s podpora prt prt spr|ysta EAz EA Kz lub lub Lz pal rzeczywisty L EA L sb sb Qb Kzb Rys. 1. Modele pali przyjmowane w metodzie sztywnego oczepu Metod sztywnego oczepu mo|na oblicza proste ukBady palowe zarówno pBaskie jak i przestrzenne obci|one siBami pionowymi, poziomymi i momentami. Przy bardziej skomplikowanych ukBadach nie mo|na si ju| obej[ bez odpowiedniego programu komputerowego. UkBady pBaskie i przestrzenne mo|emy podzieli na statycznie wyzna- czalne i statycznie niewyznaczalne. W ukBadach statycznie wyznaczalnych sztywno[ci osiowe pali EA lub sztyw- no[ci podpór spr|ystych Kz nie maj wpBywu na rozkBad siB. Natomiast w ukBadach statycznie niewyznaczalnych sztywno[ci te odgrywaj istotn rol. Na sztywno[ osiow pala skBada si sztywno[ pala w gruncie (zwizana z osiadaniem sb) oraz sztywno[ wBasna trzonu pala (rys. 1a). W zwizku z tym w obliczeniach ukBadów z palami w postaci prtów nale|y stosowa sztywno[ci zastpcze pali EAz (rys. 1b), w przypadku ukBadów z podporami spr|ystymi, sztywno[ci tych podpór Kz lub Kzb (rys. 1c, d). Modele pali powinny si zachowywa podobnie jak pal rzeczywisty, tzn. ulega takim samym przemieszczeniom w gBowicy (s = sb+"L) od dziaBania tej samej siBy Q. Warto[ s najlepiej jest wyznacza z próbnych obci|eD statycznych lub z obliczeD osiadania pala pojedynczego, a w przypadku wikszych grup palowych  z obliczeD osiadania pali w grupie (szerzej w pkt. 3.2). Sztywno[ osiow prta zastpczego wyznacza si z zale|no[ci: Q Q Å" Lz "Lz = Å" Lz = s ’! EAz = [kN] (1) EAz s Sztywno[ci podpór spr|ystych zaznaczonych na rys. 1c i 1d wyznacza si ze wzorów: Q Q Kz = [kN/m] , Kzb = [kN/m] (2) s sb Skrócenie trzonu pala "L mo|na w przybli|eniu okre[li ze wzoru: Q + Qb "L H" Å" L (3) 2EA Skrócenie to mo|e odgrywa du|e znaczenie np. w palach konstrukcji portowych i morskich, w których s du|e dBugo[ci wolne pali oraz w palach opartych na skaBach, w których osiadanie sb jest bardzo maBe. Zwykle operuje si caBkowitym osiadaniem gBowicy pala s, bez wnikania w podziaB na "L i sb. Przy braku dokBadniejszych danych, z pewnym przybli|eniem dla pala pojedynczego wciskanego mo|na przyj, |e przy no[no[ci pala Nt jego osiadanie wynosi s = 0.01D (D  [rednica pala), co potwierdzaj liczne wyniki próbnych obci|eD pali. Przy powy|szych zaBo|eniach wzory na sztywno[ci EAz i Kz mo|na oszacowa nastpujco: Nt Å" Lz Nt EAz = [kN] K = [kN/m] (4) z 0.01D 0.01D W przypadku pala wyciganego, jego przemieszczenie przy mobilizacji no[no[ci Nw niewiele zale|y od [rednicy D w w i wynosi sw = 3 ÷ 5 mm. Sztywno[ci EAz i Kz takiego pala mo|na okre[li nastpujco: w w N Å" Lz N w w EAz = [kN] Kz = [kN/m] (5) sw sw 34 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 2.1. UkBady pBaskie 2.1.1. UkBady dwu i trójpalowe UkBady pBaskie dwu i trójpalowe s ukBadami statycznie wyznaczalnymi i oblicza si je na podstawie prostych równaD równowagi ukBadu siB zbie|nych i niezbie|nych. Rozwizania mog by analityczne lub graficzne. UkBady dwupalowe oblicza si tak jak ukBad siB zbie|nych, korzystajc z dwóch równaD równowagi: £X = 0 i £Y = 0 lub metod graficzn (rys. 2). Konstrukcje dwupalowe, których pale i obci|enia nie zbiegaj si w jednym punkcie, przy zaBo|eniu pali jako prtów obustronnie przegubowych s geometrycznie zmienne i od strony teoretycznej niemo|liwe do obliczenia. Gdy w rzeczywisto[ci pale s sztywno poBczone z oczepem lub gdy s odpowiednio utwierdzone w gruncie, takie ukBady przestaj by statycznie chwiejne, jednak ich obliczenie nie mo|e by wykonane metod sztywnego oczepu chyba, |e mamy do czynienia z fundamentem na dwóch palach pionowych, obci|onych tylko siBami pionowymi. Wówczas ukBad taki mo|na obliczy wedBug procedury podanej na rys. 5. UkBady trójpalowe oblicza si jak ukBad siB niezbie|nych, korzystajc z trzech równaD równowagi: £X = 0, £Y = 0 i £M = 0 lub graficznie, jak na rys. 2. rozwizanie graficzne: schemat V Q H V Q N1 N2 H N2 rozwizanie analityczne: N1 £X = 0 N1, N2 £Y = 0 Rys. 2. Rozwizywanie pBaskiego ukBadu dwupalowego, zbie|nego schemat rozwizanie graficzne: £V N1 Q £M0 Q z z £H 0 N2 N3 N1 N3 N2 EB rozwizanie analityczne: £ X = 0 N1, N2, N3 £ Y = 0 £ M = 0 Rys. 3. Rozwizywanie pBaskiego ukBadu trójpalowego, niezbie|nego Rozwizania niektórych ukBadów trójpalowych wedBug zaBo|eD metody sztywnego oczepu mog czasami dawa do[ paradoksalne wyniki. Zwiadczy o tym przykBad pokazany na rys. 4, przedstawiajcy konstrukcj palow przypominajc fundament przyczóBka mostowego lub konstrukcji oporowej. Paradoksem wydaje si tutaj siBa wycigajca w palu nr 1 i bardzo du|a siBa wciskajca w palu nr 2. Obliczenia tego samego ukBadu, ale przy przyjciu sztywnego poBczenia pali z oczepem oraz spr|ystej wspóBpracy pali z gruntem (metod uogólnion) daBy zupeBnie inny rozkBad siB w palach, bardziej odpowiadajcy rzeczywisto[ci i przede wszystkim bardziej racjonalny. Z przykBadu tego nasuwa si istotny wniosek, |e metoda sztywnego oczepu z palami w postaci prtów obustronnie przegubowych nie powinna by raczej stosowana do ukBadów palowych z palami uko[nymi, obci|onych siBami pionowymi i poziomymi. Potwierdzi to równie| przykBad przedstawiony w koDcowej cz[ci artykuBu. 35 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 rozwizanie graficzne: rozwizanie metod uogólnion: Q N3 schemat z z 149 140 140 N2 £V N1 £M0 Q £H 65 64 65 Q 0.65 2.20 1.50 0.65 N1 EB = 0.65 M [kNm] N3 dla Q = 1000 kN: N [kN] N1 = 1070 kN (wyciganie) N2 N2 = 4100 kN (wciskanie) N1=597 N2=350 N3 = 2100 kN (wyciganie) N3=30 Rys. 4. PrzykBad bardzo nieracjonalnego rozkBadu siB w palach otrzymanego z obliczeD metod sztywnego oczepu 2.1.2. UkBady wielopalowe UkBady wielopalowe (wicej ni| trójpalowe) s ukBadami statycznie niewyznaczalnymi, w których liczba niewia- domych jest wiksza ni| równaD równowagi. Dawniej do obliczania takich zBo|onych ukBadów, obci|onych piono- wo i poziomo stosowana byBa metoda Nöekkentveda, która w swojej pierwotnej wersji jest na dzieD dzisiejszy maBo praktyczna ze wzgldu du| pracochBonno[. Obecnie ukBady takie, mo|na bardzo szybko oblicza za pomoc prog- ramu komputerowego do obliczeD pBaskich ukBadów ramowych, przygotowujc schemat statyczny (rys. 5) z zacho- waniem tych samych zaBo|eD co w metodzie Nöekentvedta. schemat V1 V2 q £V rozwizanie : M1 H1 £M0 EJ=" H2 £H 1) metoda klasyczna np. wg Nökkentveda N1 N3 2) metoda numeryczna N4 N5 np. programem komputerowym EAz1 EAz3 EAz5 N2 EAz4 do statyki ukBadów prtowych EAz2 Rys. 5. Rozwizywanie zBo|onego pBaskiego ukBadu wielopalowego metod sztywnego oczepu Niektóre szczególne przypadki ukBadów wielopalowych mo|na oblicza du|o pro[ciej, bez korzystania z metody Nöekkentveda, czy z programu komputerowego. Do takich przypadków mo|emy zaliczy ukBady z pionowymi palami, obci|one siBami pionowymi i momentami. Procedur obliczeniow dla takich ukBadów przedstawiono na rysunku 6. rozwizanie: V1 V2 q £V schemat V M " " M1 0 £M0 N = EAzj + Å" EAzj Å" x j j EAzi " (EAzi Å" xi2 ) " 0 0 Uwagi: N1 N2 N3 N4 Lz EAz EAz EAz3 EAz4 1) punkt  0  [rodek geometryczny ukBadu pali 2) w przypadku podpór spr|ystych w miejsce x2 x3 x4 x1 EAzi nale|y wstawi sztywno[ci Kzi. x(-) x(+) Rys. 6. Rozwizywanie metod sztywnego oczepu pBaskiego ukBadu z palami pionowymi 36 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 Mo|liwym do szybkiego rozwizania jest równie| ukBad obci|ony pionowo i poziomo z kilkoma palami piono- wymi i z jednym palem uko[nym (rys. 7). W takim ukBadzie wiadomo, |e obci|enia poziome przejte zostan tylko przez pal uko[ny, a wBa[ciwie jego skBadow poziom. SiB w tym palu wyznacza si z równowagi siB poziomych £X = 0, a nastpnie skBadow pionow tej siBy przykBada si do ukBadu jako dodatkow siB zewntrzn, i dalej caBo[ oblicza si jak ukBad z palami pionowymi, wedBug procedury przedstawionej na rys. 6. schemat obliczeniowy V1 schemat zmodyfikowany V2 q £V V1 V2 H1 £M0 N5v q EJ=" H2 0 x02 x03 N1 N2 N3 N4 N5 x01 x04 EAz1 EAz2 EAz3 EAz4 EAz1 EAz2 EAz3 EAz4 ±  0  [rodek ukBadu pali skBadowa pionowa siBa w palu uko[nym H H v " " N5 = N5 Å"cos± = N5 = tg± sin ± Rys. 7. Rozwizywanie metod sztywnego oczepu pBaskiego ukBadu palowego z jednym palem uko[nym 2.2. UkBady przestrzenne Trójwymiarowe ukBady palowe z palami pionowymi oraz obci|one pionowo i momentami mo|na obliczy jak analogiczne ukBady pBaskie, wedBug procedury przedstawionej na rys. 8. W ukBadach niesymetrycznych we wzorze na wyznaczanie siB w palach Nj nale|y uwzgldnia dewiacyjny moment bezwBadno[ci ukBadu pali Jxy. W przypadku symetrii ukBadu przynajmniej wzgldem jednej z osi X lub Y wzór ulega znacznemu uproszczeniu. Y0 Rozwizanie: PoBo|enie [rodka ukBadu pali: 2 2 (xi Å" ki ) ( yi Å" ki ) " " 2 2 x0 = y0 = £My0 ki ki " " X0 Momenty bezwBadno[ci: £Mx0 0 £V 2 2 J = (ki Å" x0i ) , J = (ki Å" y0i ) J = (ki Å" x0i Å" y0i ) " " " y 0j x y xy SiBa w palu  j : y 0 x y i i x0j V Å" k M Å" J + M Å" J M Å" J + M Å" J j x xy y x y xy x y N = + Å" k x0 j - Å" k y0 j [kN] j j j 2 2 ki J x Å" J y - J " J Å" J - J xy x y xy x 0 W przypadku ukBadu symetrycznego: Przyjto nastpujce podstawienia: V Å" k M M j y x N = + Å" k x0 j - Å" k y0 j [kN] j j j V = V , M = M , M = M " " " x x0 y y0 ki J J " y x EAzi Kzi ki = lub ki = 1kN 1kN / m Rys. 8. Rozwizywanie metod sztywnego oczepu trójwymiarowego ukBadu z palami pionowymi Przestrzenne ukBady palowe z palami uko[nymi, obci|one pionowo i poziomo oraz w przypadku symetrii wzgl- dem przynajmniej jednej z osi X lubY mo|na z pewnym przybli|eniem obliczy rozkBadajc ukBad na dwa ukBady pBaskie  w kierunku X-X i w kierunku Y-Y (rys. 9). Po obliczeniu siB w palach w obu ukBadach pBaskich nale|y dokona superpozycji odpowiednich siB wedBug procedury podanej na rysunku 9. Przy dokonywaniu superpozycji nale|y pamita, |e nie mo|na dublowa obci|eD, dlatego obci|enia pionowe nale|y zada tylko w jednym z ukBa- dów pBaskich. Bardziej skomplikowane przestrzenne ukBady palowe, a szczególnie niesymetryczne, nawet przy zastosowaniu uproszczeD i zaBo|eD metody sztywnego oczepu, nale|y oblicza wyBcznie za pomoc programów komputerowych do przestrzennej analizy konstrukcji prtowych lub pBytowo-prtowych. Uproszczenia polegajce np. na rozkBadzie na ukBady pBaskie mogByby doprowadzi do wyników zbyt odbiegajcych od rzeczywisto[ci. 37 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 Y0 i=4 £My0 i=3 £Mx0 X0 £Hx 0 £V i=2 £Hy i=1 j=1 j=2 j=3 Superpozycja: UkBad X - X Niy N jx Nij = + [kN] £My0 £My0 3 4 £Hx £Hx Uwaga: Liczby 3 i 4 odnosz si do przedsta- wianego przykBadu i oznaczaj liczb pali w kierunku X i Y N1x N2x N3x 4 pale 4 pale 4 pale j=1 j=2 j=3 Rys. 9. Propozycja rozwizywania ukBadu palowego trójwymiarowego poprzez rozBo|enie na dwa ukBady pBaskie 3. METODY NUMERYCZNE Metody numeryczne pozwalaj na du|o dokBadniejsz analiz ukBadów palowych i stosowanie schematów bardziej zbli|onych do rzeczywisto[ci ni| opisane wy|ej metody klasyczne. W zale|no[ci od rodzaju konstrukcji i charakteru obci|eD mo|emy tutaj zastosowa mniej lub bardziej zaawansowane schematy: od pByt i belek na podporach spr|ystych, poprzez pBaskie ukBady ramowe lub przestrzenne pBytowe, z palami jako prtami wspóBpracujcymi ze spr|ystym lub spr|ysto-plastycznym o[rodkiem gruntowym, a| po metod elementów skoDczonych, w której grunt modelowany jest jako o[rodek cigBy, wspóBpracujcy z palami wedBug okre[lonego prawa konstytutywnego. Ta ostatnia  metoda elementów skoDczonych  nie jest jeszcze w obliczaniu ukBadów palowych zbyt rozpowszech- niona, ze wzgldu na przestrzenny charakter oddziaBywania pala na grunt, trudny do wymodelowania. Wikszo[ wspóBczesnych programów komputerowych MES z dziedziny geotechniki ogranicza si do ukBadów w pBaskim stanie odksztaBcenia. Procedury i rozwizania MES dla ukBadów przestrzennych (nie osiowosymetrycznych) s dopiero w fazie badaD i rozwa|aD naukowych. Metody numeryczne pozwalaj na otrzymywanie kompletnych wyników obliczeD, zawierajcych zarówno siBy i momenty w palach, siBy wewntrzne w oczepach i w innych pozostaBych elementach konstrukcji (przy wBczeniu tych elementów do wspóBpracy) oraz przemieszczeD i odksztaBceD caBych ukBadów. 3.1. Metoda spr|ystego oczepu na podporach spr|ystych W metodzie tej pale modeluje si podobnie jak w metodzie sztywnego oczepu, tzn. za pomoc wahaczy lub podpór spr|ystych, natomiast oczep modeluje si o rzeczywistej sztywno[ci. Tak metod nale|y zastosowa wówczas, gdy w konstrukcji palowej oczep jest odksztaBcaln belk lub pByt. W praktyce takimi konstrukcjami s np. belki poddzwigowe na palach, ruszty belkowe pod budynki murowane, konstrukcje sBupowe lub szkieletowe oraz pByty fundamentowe na du|ej liczbie pali pod zbiorniki, silosy lub inne konstrukcje budowlane. Zastosowanie w obliczeniach spr|ystego oczepu jest w takich przypadkach bardzo istotne dla uzyskania zbli|onego do rzeczywisto[ci rozkBadu siB w palach oraz siB wewntrznych w oczepach. 38 x0 x0 £ M £ M £ V £ V y y Uk B ad Y - Y £ H £ H 1y 2y 3y 4y 3 pale 3 pale 3 pale 3 pale N N N N i=1 i=2 i=3 i=4 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 Rowizywanie ukBadów ze spr|ystym oczepem najlepiej jest wykonywa za pomoc typowych programów komputerowych z mechaniki budowli. W przypadku belek lub rusztów na niewielkiej liczbie pali mo|na stosowa inne, klasyczne metody obliczeD, jednak s one pracochBonne i mniej dokBadne. W przypadku do[ regularnych belek na podporach staBych istniej stabelaryzowane rozwizania (np. tablice Winklera). W przypadku belek na podporach spr|ystych, takich rozwizaD nie ma. Opracowanie ich byBoby zreszt trudne, poniewa| w takich sche- matach wyniki uzale|nione s od relacji pomidzy sztywno[ci podpór Kz i sztywno[ci gitn belek EJ. Mimo to w praktyce spotykane s przypadki wykorzystywania tablic Winklera do obliczania belek na palach oraz generalnie obliczania spr|ystych fundamentów na palach jak konstrukcji na podporach staBych. Obliczenia takie daj wyniki du|o odbiegajce od rzeczywisto[ci i szczególnie w odniesieniu do momentów zginajcych w oczepach zani|one warto[ci momentów dodatnich. Dla podkre[lenia istoty bBdnego modelowania spr|ystych fundamentów na palach za pomoc belek lub pByt na staBych podporach przedstawiono obrazowo na rys. 10. W przykBadzie A pokazano, |e w przypadku gdy siBa zewntrzna dziaBa na fundament dokBadnie nad palem, to w schemacie z podporami staBymi caBa warto[ tej siBy przekazuje si na ten jeden pal, a pozostaBe pale pozostaj nie obci|one i nie ma równie| zginania oczepu. W rzeczywisto[ci wiadomo, |e bdzie w przybli|eniu tak jak przedstawiono na schemacie z pod- porami spr|ystymi. W przykBadzie B natomiast pokazano, |e w przypadku gdy siBa zewntrzna dziaBa w prz[le midzy palami, to dwa najbli|sze pale obci|one bd du|ymi siBami wciskajcymi, a nastpne pale  siBami wy- cigajcymi. Ponadto otrzymuje si w oczepie zawy|one momenty podporowe (nad palami) a zani|one w prz[le. Tu podobnie bli|sze prawdy s wyniki otrzymane dla schematu z palami w postaci podpór spr|ystych. Zarówno w przykBadzie A jak i B na ostateczny obraz wyników du|y wpByw ma wzajemna relacja pomidzy sztywno[ci pali i sztywno[ci oczepu. V V A) Kz Kz Kz Kz Kz 0 0 0 0 [ M ] [ M ] [ R ] [ R ] R1`"0 R5`"0 0 0 0 0 R3=V R2>0 R4>0 £R = V R3 B) V V Kz Kz Kz Kz [ M ] [ M ] [ R ] R1 R1 [ R ] R1 R4 Ma R2 R3 R2 Mb R3 £R = V R2+R3 > V Mb>Ma Rys. 10. Zobrazowanie istoty bBdnego obliczania fundamentów palowych jako belek (pByt) na podporach staBych 3.2. Obliczanie fundamentów palowych z uwzgldnieniem nierównomiernej sztywno[ci osiowej pali W omawianych w poprzednim punkcie obliczeniach metod spr|ystego oczepu czsto stosuje si jednakowe charakterystyki dla wszystkich podpór spr|ystych, modelujcych pale i oszacowane w do[ przybli|ony sposób, na podstawie np. osiadania pala pojedynczego. W rzeczywisto[ci charakterystyki te dla poszczególnych pali w funda- mencie mog si midzy sob znacznie ró|ni i du|o odbiega od warto[ci ustalonej na podstawie osiadania pala pojedynczego. Chodzi tu o zjawisko wzajemnego oddziaBywania na siebie pali pracujcych w grupie i zwizanego z tym zwikszonego i nierównomiernego ich osiadania. Pale skrajne, znajdujce si na obrze|ach grupy (fundamen- tu) osiadaj mniej, a pale wewntrz grupy osiadaj wicej. Tym samym zmieniaj si oraz ulegaj zró|nicowaniu sztywno[ci podBu|ne pali i okre[lone wzorem (2) sztywno[ci podpór spr|ystych. Pale zewntrzne staj si sztyw- niejsze, a pale wewntrzne mniej sztywne. Na ostateczny rozkBad osiadania pali w grupie ma wpByw równie| sztywno[ oczepu, który w du|ej mierze krpuje nierównomierno[ tego osiadania, co jednak odbywa si kosztem zwikszonych w nim momentów zginajcych i wikszym jego ugiciem. Równie| zmianie ulega rozkBad siB w palach w stosunku do przypadku z palami o jednakowych sztywno[ciach. Ideowo zjawisko nierównomiernego osiadania pali w grupie i wpByw tego zjawiska na zginanie pByty fundamentowej oraz rozkBad siB w palach zilustrowano na rys. 11. 39 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 q Q Q Q Q Q Q Q s s 7 s 6 1 s 2 s s 3 5 s 4 Kz1 Kz2 Kz3 Kz4 Kz5 Kz6 Kz7 Q1 Q2 Q3 Q4 Q5 Q6 Q7 [M] (7) (1) (2) (6) (3) (5) (4) Rys. 11. WpByw nierównomiernego osiadania pali w grupie na prac caBego fundamentu Procedur obliczania fundamentów palowych z uwzgldnieniem nierównomiernej sztywno[ci pali opisano midzy innymi w pracach zespoBu naukowego, którego autor jest czBonkiem (KrasiDski i inni,1998; Tejchman i inni 2002, 2004). WBa[ciwe okre[lenie charakterystyk podpór spr|ystych reprezentujcych pale w grupie jest zagadnieniem trudnym. Wyznacza si je na podstawie obliczeD osiadania pali w grupie i gBówna trudno[ zwizana jest z oszaco- waniem tych osiadaD. Zagadnienie osiadania pali pojedynczych oraz grup palowych zostaBo szczegóBowo omówione w referacie K. GwizdaBy i I. Dyki. Do dnia dzisiejszego nie zostaBo ono wystarczajco rozwizane i jest nadal przed- miotem badaD i analiz wielu badaczy na caBym [wiecie. Poni|ej, na rys. 12 przedstawiono przykBadowy fundament pBytowy na palach du|ego zbiornika stalowego na materiaBy pBynne, dla którego wykonano porównawcze obliczenia metod spr|ystego oczepu na podporach spr|ystych o jednakowych sztywno[ciach, okre[lonych na podstawie osiadania pala pojedynczego oraz na podporach o nierównomiernych sztywno[ciach, okre[lonych na podstawie osiadania pali w grupie. Obliczenia osiadaD pali wykonano wedBug propozycji polskiej normy PN-83/B-02482. Dla równomiernego obci|enia wszystkich pali siBami Qi = 625 kN otrzymano osiadanie pala pojedynczego s1 = 3.7 mm, a osiadanie pali w grupie si = 19.4 ÷ 24.5 mm. Obliczone nastpnie odpowiadajce warto[ci sztywno[ci podpór spr|ystych Kz1 i Kzi wprowa- dzono do odpowiednich schematów statycznych fundamentów (rys. 13). Dzb = 15.8 m pBaszcz zbiornika 18 19 q = 70 kN/m2 pByta, h = 0.9 m 20 17 ± 0.0 7 8 6 9 Pd, ID = 0.35 16 21 E0 = 35 MPa 2 - 3.0 zwg 15 10 22 5 3 1 T/Nm 3.0 3.0 1.8 E0 = 1.5 MPa 14 4 11 - 8.0 28 23 13 12 27 24 Pd, ID = 0.50 E0 = 50 MPa 26 25 - 13.0 DF = 17.0 m pale Vibro-Fundex Æ456mm, L = 12.0 m Rys. 12. Przyjty do analizy przykBadowy fundament palowy zbiornika stalowego 40 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 a) b) q + gpB q + gpB Kz [kN/m] Q [kN] M [kNm/m] Rys. 13. Wyniki obliczeD pByty fundamentowej zbiornika posadowionego na grupie pali: a) przy zaBo|eniu jednakowych sztywno[ci podpór spr|ystych na podstawie osiadaD pali pojedynczych, b) przy zaBo|eniu nierównomiernej sztywno[ci podpór spr|ystych na podstawie osiadania pali w grupie. Przedstawione na rys. 13 wykresy momentów zginajcych w pBycie fundamentowej i rozkBady siB w palach wyka- zuj istotne ró|nice w wynikach obliczeD dla jednego i drugiego schematu. W schemacie b) otrzymano o kilka- dziesit procent wiksze warto[ci momentów zginajcych w pBycie ni| w schemacie a). W odniesieniu do siB w palach  w schemacie a) wiksze siBy otrzymano w palach [rodkowych, a mniejsze w palach na obrze|ach pByty, a odwrotnie w schemacie b). Biorc pod uwag, |e nierównomierne i zwikszone osiadanie pali w grupie jest faktem udowodnionym naukowo, schemat b) grupowego fundamentu palowego ze spr|ystymi podporami o zró|nicowanej sztywno[ci Kzi nale|y uzna za bardziej odpowiadajcy rzeczywisto[ci i bardziej miarodajny tym bardziej, |e daje bardziej niekorzystne wyniki obliczeD. Zdarzaj si jednak przypadki, w których nie jest z góry okre[lone, który ze schematów jest bardziej niekorzystny dla konstrukcji fundamentu. Wtedy nale|y równolegle przeanalizowa oba schematy, gdy| nie mamy pewno[ci, który z nich w rzeczywisto[ci wystpi. Uwzgldnianie wzajemnego oddziaBywania pali na siebie i nierównomiernego ich osiadania w grupie jest szczególnie istotne w obliczeniach fundamentów pBytowych i rusztów belkowych opartych na du|ej liczbie pali, a gBównie fundamentów zbiorników, silosów, kominów, budynków wysokich i fundamentów pBytowych o znacz- nych wymiarach w planie. Na marginesie mo|na doda, |e identyczn procedur obliczeniow nale|y stosowa do podobnych fundamentów posadowionych bezpo[rednio (GwizdaBa i inni, 2001). Nierównomierna sztywno[ osiowa pali mo|e wynika równie| z innych powodów, np. z nierównomiernych warunków gruntowych, z ró|nej dBugo[ci pali lub ró|nych [rednic pali, czy te| z niejednakowej jako[ci wyko- nawstwa pali. W sytuacjach, w których mog wystpi takie powody nale|y nierównomierno[ sztywno[ci pali uwzgldnia w obliczeniach fundamentów. 3.3. Obliczanie konstrukcji palowych metod wspóBpracy pali ze spr|ysto-plastycznym o[rodkiem gruntowym W scharakteryzowanych wy|ej metodach obliczeniowych sztywnego oczepu i spr|ystego oczepu, pale wyra|ano w sposób uproszczony za pomoc prtów obustronnie przegubowych lub podpór spr|ystych. W wynikach obliczeD dla pali otrzymywano wic tylko siBy osiowe bez momentów zginajcych (a wBa[ciwie zerowe momenty zginajce). Takie zaBo|enie sprowadzaBo fundament palowy do ramy pBaskiej lub przestrzennej, w której pale zachowywaBy si jak prty znajdujce si w o[rodku, nie wykazujcym |adnej reakcji na przemieszczanie si w nim konstrukcji (jak np. w wodzie czy powietrzu). Uwzgldniana jest tylko reakcja o[rodka na przemieszczenia podBu|ne pali. W rzeczywisto[ci pale zagBbione s w gruncie i otoczone gruntem, który jest o[rodkiem o okre[lonej sztyw- no[ci i reagujcym na przemieszczenia zagBbionej w nim konstrukcji. Ta reakcja gruntu sprawia, |e trzony pali ulegaj równie| zginaniu, nawet przy przegubowym ich poBczeniu z oczepem oraz, |e du|a cz[ obci|eD pozio- mych dziaBajcych na fundament jest przejmowana przez t reakcj. WpBywa to znaczco na ogóln prac caBej kon- strukcji. W zwizku z powy|szym opracowano metody obliczeniowe uwzgldniajce wspóBprac pali ze spr|ystym lub spr|ysto-plastycznym o[rodkiem gruntowym. W Polsce prekursorem takiej metody jest M. Kosecki, który w swo- jej pracy (Kosecki 1988) przedstawiB obszerny i szczegóBowy opis procedury obliczania ustrojów palowych tzw. metod uogólnion. Metod t opisano równie| w Wytycznych IBDiM (1993). W niniejszym artykule przedsta- wiono ogóln i skrócon charakterystyk tej metody wraz z przykBadem obliczeniowym. W celu bardziej szczegóBo- wego zapoznania si z metod odsyBa si czytelników do zródBowych opracowaD i publikacji M. Koseckiego. 41 z z z z z z K =31870 K =27650 K =25650 K =25650 K =27650 K =31870 z z z z z z K =169000 K =169000 K =169000 K =169000 K =169000 K =169000 34 34 75 75 180 180 120 253 145 145 288 288 195 195 Q = 744 -134 Q = 744 -134 Q = 690 Q = 690 Q = 663 Q = 663 Q = 659 -112 Q = 757 -35 Q = 808 -85 Q = 808 -85 Q = 757 -35 Q = 659 -112 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 W metodzie uogólnionej wspóBprac pala z o[rodkiem gruntowym wyra|a si za pomoc ukBadu podpór spr|ystych gsto rozstawionych wzdBu| pobocznicy pala i podpór spr|ystych w podstawie (rys. 14). WzdBu| pobocznicy umieszcza si w wzBach podpory spr|yste prostopadBe do pobocznicy o sztywno[ciach kxi i styczne do pobocznicy o sztywno[ciach kti. Rozstaw podpór (i wzBów), zaleca si przyjmowa co okoBo 0.5 m. Podpory prostopadBe wyra|aj reakcj gruntu na przemieszczenia poprzeczne pali, a podpory styczne  reakcj gruntu na przemiesz- czenia podBu|ne pali. W podstawie pala umieszcza si podpor spr|yst osiow wzgldem pala o sztywno[ci Kp, prostopadB o sztywno[ci Kb i podpor na obrót o sztywno[ci Kr. Przedstawiony model pala bardzo dokBadnie odwzorowuje jego rzeczywist wspóBprac z o[rodkiem grunto- wym, jednak jest bardzo |mudny w przygotowywaniu. Zdaniem autora, dla celów projektowych w wikszo[ci przypadków mo|na uzna za maBo znaczce i zrezygnowa z charakterystyk utwierdzenia podstawy pala Kr i Kb oraz z podpór spr|ystych stycznych wzdBu| pobocznicy pala o sztywno[ciach kti. Globaln sztywno[ osiow gruntu wzgldem pala mo|na wówczas wyrazi za pomoc pojedynczej podpory podBu|nej pod podstaw o sztyw- no[ci Kz, a wzdBu| pobocznicy zostawi tylko podpory poziome (kxi) (rys. 14c). Podpora spr|ysta pod podstaw pala (Kz ) powinna by zawsze ustawiono osiowo wzgldem pala. kxi kxi kti prt prt EAp, EJp EAp, EJp pal rzeczywisty E, Ap, Jp Kb Kr Kz Kp Rys. 14. Model pala przyjmowany do obliczeD metod uogólnion (Kosecki, 1988) 3.3.1. Wyznaczanie sztywno[ci podpór spr|ystych kxi i Kz Sztywno[ci kxi podpór spr|ystych prostopadBych do pala wyznacza si na podstawie warto[ci i rozkBadu moduBu reakcji poziomej gruntu Kx, którego warto[ w warstwie  j oblicza si ze wzoru: K = n1 Å" n2 Å" Snj Å" º Å" Õ Å" E0 j [kPa] (6) xj j w którym: n1, n2  wspóBczynniki zale|ne od rozstawu pali i liczby rzdów pali w ustroju, wedBug wzorów (7), Snj  wspóBczynnik technologiczny, º  wspóBczynnik zale|ny od ksztaBtu poprzecznego pala, Õj  wspóBczynnik uwzgldniajcy wpByw dBugotrwaBo[ci dziaBania obci|eD i obci|eD powtarzalnych, E0j  pierwotny moduB odksztaBcenia ogólnego gruntu w warstwie  j . WspóBczynniki n1 i n2 oblicza si wedBug wzorów, zawartych w normie palowej PN-83/B-02482: R1 (1 - ²) Å" (R2 - D) n1 = d" 1.0 , n2 = ² + d" 1.0 (7) D0 1.8 Å" D0 gdzie: R1 i R2  rozstaw osiowy pali w kierunku odpowiednio prostopadBym i równolegBym do kierunku dziaBania obci|enia poziomego (rys. 15), D0  zastpcza [rednica pala, dla pali o D d" 1.0 m ’! D0 = 1.5D + 0.5m, a dla pali o D > 1.0 m ’! D0 = D + 1.0m ²  wspóBczynnik zale|ny od liczby szeregów pali prostopadBych do kierunku dziaBania obci|enia, wedBug rys. 15. 42 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 rzd I rzd II rzd III kierunek obci|enia poziomego R1 Liczba rzdów pali ² R1 D 1 1.0 kierunek obci|enia 2 0.6 poziomego 3 0.5 R1 e" 4 0.45 R2 R2 R2 R2 Rys. 15. Wielko[ci do wzorów (7) na wspóBczynniki n1 i n2 W przypadku pali kozBowych przyjmuje si: n1 = 1.0 i n2 = 1.0. WspóBczynnik technologiczny Sn zale|y od technologii wykonywania pali i rodzaju gruntów:  pale prefabrykowane wbijane w gruntach niespoistych: Sn = 1.1  pale prefabrykowane wwibrowywane w gruntach niespoistych:  ID > 0.33 Sn = 1.1  ID d" 0.33 Sn = 1.2  pale monolityczne wbijane: Sn = 1.15  pale monolityczne wiercone: Sn = 0.9  pozostaBe przypadki pali: Sn = 1.0 WspóBczynnik ksztaBtu º uwzgldnia przestrzenny charakter reakcji gruntu przed palem, który zale|y od ksztaBtu przekroju poprzecznego pala:  dla pali o przekroju prostoktnym (równie| pale z profili dwuteowych): º = 1.4  dla pali o przekroju koBowym: º = 1.2  dla [cin szczelnych, szczelinowych i palisad cigBych: º = 1.0 WspóBczynnik Õ < 1.0 nale|y przyjmowa w przypadku konstrukcji staBych i nara|onych na dziaBanie obci|eD dBugotrwaBych lub powtarzalnych, wedBug poni|szych propozycji:  grunty niespoiste o ID > 0.67 i spoiste o IL d" 0.0: Õ = 0.65  grunty niespoiste o ID = 0.33 ÷ 0.67 i spoiste o IL = 0.0 ÷ 0.25: Õ = 0.45  grunty niespoiste o ID = 0.20 ÷ 0.33 i spoiste o IL = 0.25 ÷ 0.50: Õ = 0.35  pozostaBe grunty w tym grunty organiczne: Õ = 0.30 W przypadku konstrukcji tymczasowych i przy obliczaniu po[rednich etapów realizacji konstrukcji mo|na przyjmowa Õ = 1.0. Obliczona wedBug wzoru (6) warto[ moduBu Kx jest warto[ci maksymaln, która mobilizuje si dopiero na pewnej gBboko[ci krytycznej zc, mierzonej od pierwotnego poziomu terenu lub zastpczego poziomu interpolacji. Do gB- boko[ci zc warto[ Kx ro[nie liniowo od zera do Kx wedBug (6), a gBbiej pozostaje ju| staBa (rys. 16). zc1 Warstwa 1 h1 (sBaba) ³1, Kx1 hz zc zc2 Warstwa 2 (no[na) ³2, ³1 Å" h1 Kx2 hz = 0.65 ³2 Kx Rys. 16. Interpolacja moduBu reakcji poziomej gruntu Kx po gBboko[ci Warto[ zc zale|y od spoisto[ci gruntu i mo|na w przybli|eniu przyjmowa:  dla gruntów niespoistych: zc = 5.0 m  dla gruntów maBospoistych: zc = 4.0 m  dla gruntów [rednio spoistych: zc = 3.0 m  dla gruntów zwizBo spoistych: zc = 2.0 m  dla gruntów bardzo spoistych i organicznych: zc = 1.0 m 43 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 Przeliczanie moduBu reakcji poziomej gruntu Kx na sztywno[ci podpór spr|ystych kx odbywa si na podobnej zasa- dzie jak zamiana obci|enia cigBego na ukBad siB skupionych (rys. 19): kxi = Kxi Å" ai [kN/m] (8) Sztywno[ Kz podpory spr|ystej pod podstaw pala nale|y wyznacza wedBug takich samych zaleceD jak w oma- wianych wy|ej metodach sztywnego i spr|ystego oczepu  wzory (2), (4), (5), a w przypadku du|ych grup palowych i wzajemnego oddziaBywania pali na siebie  wedBug zaleceD podanych w pkt. 3.2. 3.3.2. Reakcje graniczne podpór spr|ystych Przy du|ych przemieszczeniach ustroju palowego w niektórych podporach spr|ystych mog si wzbudzi reakcje przekraczajce graniczny opór gruntu w danym rejonie. Po przekroczeniu tego oporu dalsze przemieszczenia kon- strukcji odbywaj si ju| bez przyrostu reakcji gruntu. W rejonie tym nastpuje uplastycznie gruntu. W obliczeniach do celów projektowych wystarczajce jest przyjcie najprostszego modelu spr|ysto-plastycznego reakcji gruntu, przedstawionego na rys. 17. R [kN] R gr stan plastyczny stan spr|ysty k x R = k Å"´ d" R x gr k [kN/m] x 1 ´ ´ [m] gr Rys. 17. Schemat modelu spr|ysto-plastycznego reakcji gruntu Obliczeniowy graniczny opór boczny gruntu w warstwie  j na gBboko[ci z mo|na wyznaczy za pomoc wzoru: 2 q(r) (z) = mi Å" Snj Å" D(r) Å"[ó(zr) Å" Kqj + c(jr) Å" Kcj ] [kN/m] (9) xgrj w którym: mi  wspóBczynnik korekcyjny wedBug normy palowej równy 0.8 dla gruntów niespoistych i 0.7 dla gruntów spoistych, D(r)  obliczeniowa [rednica zastpcza pala, wedBug wzoru (10), 2 ó(zr )  skBadowa pionowa obliczeniowego napr|enia efektywnego w gruncie na gBboko[ci z, c(jr )  obliczeniowa spójno[ gruntu w warstwie  j , Kqj ,Kcj  wspóBczynniki oporu poziomego gruntu, odczytywane z nomogramów Brinch Hansena (Kosecki, 1988, Wytyczne IBDiM, 1993) na rys. 18. Obliczeniowe warto[ci parametrów gruntów proponuje si przyjmowa nastpujco: Æ( r ) = ³m Å" Æ( n ) , ³( r ) = ³m Å" ³( n ) , c( r ) = 0.4 Å" c( n ) WspóBczynnik materiaBowy ³m nale|y przyjmowa z dokumentacji geotechnicznej, a w przypadku metody B wyzna- czania parametrów geotechnicznych przyjmuje si ³m = 0.9. Przy okre[laniu [rednicy zastpczej pala D(r), uwzgldnia si przestrzenny charakter oporu poziomego gruntu przed palem i nachodzenie na siebie stref oddziaBywania na grunt ssiednich pali. Zrednic t wyznacza si ze wzoru: D( r ) = n1 Å" n2 Å" n3 Å" D0 (10) w którym: n3 = 1.0 dla pali o przekroju prostoktnym oraz n3 = 0.85 dla pali o przekroju koBowym. 44 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 Kq Kc 100 400 80 Æ(r)= Æ(r)= 60 45° 45° 40 200 40° 40° 20 100 35° 35° 80 60 30° 10 30° 8 40 25° 6 25° 20° 20° 20 4 15° 15° 10° 2 10 5° 10° 8 0° 6 1 4 0.8 5° 0.6 z/D z/D 0.4 2 0 4 8 12 16 20 0 4 8 12 16 20 Rys. 18. Nomogramy do wyznaczania wspóBczynników oporu bocznego gruntu Kq i Kc wedBug Brinch Hansena (Kosecki, 1988; Wytyczne IBDiM, 1993) Warto[ci q(r) wyznaczone przy wykorzystaniu wspóBczynników Kq i Kc odczytywanych z nomogramów Brinch xgr Hansena (rys. 18) wydaj si by zawy|one. Mo|e to wynika z tego, |e wspóBczynniki te prawdopodobnie zostaBy wyznaczone z badaD modelowych i bezpo[rednio przeniesione do skali rzeczywistej, bez uwzgldnienia efektu skali. Dlatego autor przedstawia alternatywn propozycj przyjmowania Kq = Kph oraz Kc = 2 K , gdzie Kph jest ph wspóBczynnikiem odporu granicznego gruntu, który mo|na oblicza z uwzgldnieniem kta tarcia gruntu o powierzchni pali ´p ze wzoru: cos2 Æ K = (11) ph 2 ëø öø ìø1- sin( Æ - ´p )Å" sinÆ ÷ø ìø cos´p ÷ø íø øø lub przyjmowa z tabel np. wedBug rozwizaD Caquot-Kerisela. Warto[ci kta tarcia gruntu o powierzchni pali ´p nale|y przyjmowa z przedziaBu ´p = -1/3Æ ÷ -Æ, w zale|no[ci od szorstko[ci pobocznicy pali i rodzaju gruntu. Propozycja autora przyjmowania wspóBczynników Kq i Kc jest jego zdaniem bezpieczniejsza. Obliczanie reakcji granicznych Rgri podpór spr|ystych na podstawie qxgr odbywa si podobnie jak w przypadku sztywno[ci kxi na zasadzie zamiany obci|enia cigBego na ukBad siB skupionych zaczepionych w wzBach (rys. 19): Rxgri = q( r ) ( zi )Å" a [kN] (12) xgri Na rynku istniej równie| programy, w których spr|yste oddziaBywanie gruntu wzdBu| pali i reakcj graniczn mo|na wyra|a w sposób cigBy. 3.3.4. Procedura obliczeniowa W zale|no[ci od stopnia zaawansowania wykorzystywanego programu komputerowego obliczenia z uwzgldnie- niem spr|ysto-plastycznego modelu reakcji gruntu mog si odbywa tzw. sposobem  rcznym lub automatycznie przez program. W sposobie  rcznym  iteracyjnym, po pierwszym kroku obliczeD dokonuje si weryfikacji reakcji w podporach spr|ystych w stosunku do reakcji granicznych Rgri. W wzBach, w których nastpuje przekro- czenie reakcji granicznych usuwa si podpory spr|yste, a w ich miejsce wstawia si siBy skupione równe reakcjom granicznym Rgri. Po dokonaniu takiej modyfikacji przeprowadza si kolejny krok obliczeD i po nim ponownie sprawdza siBy w podporach spr|ystych. Obliczenia mo|na uzna za zakoDczone, gdy po danym kroku obliczeD reakcje we wszystkich pozostaBych podporach spr|ystych nie przekraczaj ju| reakcji granicznych. Mo|na zauwa- |y, |e po ka|dym kolejnym kroku iteracji wzrastaj przemieszczenia ukBadu i momenty zginajce w palach. 45 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 Profil ModuBy reakcji Graniczny opór Pal z podporami Reakcje graniczne geotechniczny poziomej gruntu boczny gruntu spr|ystymi podpór spr|ystych Kx [kPa] qxgr [kPa] kxi [kN/m] Rxgri [kPa] Warstwa 1 qxgr1 Kx1 ³1, Æ1, c1, E01 zc ai Warstwa 2 ai (sBaba) kxi Kx2 qxgr2 ai Rgri ³2, Æ2, c2, E02 Pal Warstwa 3 ³3, Æ3, c3, E03 Kx3 qxgr3 Warstwa 4 qxgr4 Kx4 ³4, Æ4, c4, E04 Rys. 19. Przygotowywanie modelu pracy pala z o[rodkiem gruntowym W sposobie automatycznym, w danych wej[ciowych do programu podaje si dla ka|dej podpory spr|ystej oprócz sztywno[ci kxi, równie| reakcj graniczn Rgri lub przemieszczenie graniczne ´gri (rys. 17) oraz liczb stopni narastania obci|eD zewntrznych "Q (liczb kroków obliczeniowych np. 5 lub 10). Po uruchomieniu program wykonuje obliczenia dla kolejnych stopni obci|eD. Wyniki obliczeD z danego kroku sumowane s z wynikami ze wszystkich kroków poprzedzajcych, a nastpnie dokonywana jest weryfikacja reakcji w podporach spr|ystych Ri w stosunku do reakcji granicznych Rgri lub przemieszczeD wzBów ´i w stosunku do przemieszczeD granicznych ´gri. W momencie gdy w pewnych wzBach nastpuj przekroczenia warto[ci granicznych reakcji lub przemieszczeD, to w kolejnym kroku w tych wzBach usuwane s podpory spr|yste lub zerowana jest sztywno[ tych podpór. Mo|liwy jest oczywi[cie inny proces obliczeniowy prowadzcy do tego samego rezultatu. Uplastycznienia gruntu od oddziaBywania poziomego pali wystpuj zwykle w górnych odcinkach pali. Obliczanie ustrojów palowych z uwzgldnieniem spr|ysto-plastycznej wspóBpracy pali z o[rodkiem gruntowym zwiksza pracochBonno[ tych obliczeD i wprowadza du|e komplikacje szczególnie w sytuacjach, gdy do przeanali- zowania mamy kilka kombinacji ró|nych schematów obci|eD. Wówczas nie mo|na przeprowadza oddzielnych obliczeD dla poszczególnych schematów obci|eD, a nastpnie dokonywa superpozycji wyników z tych schematów zgodnie z dan kombinacj. Nale|y wykonywa globalne, oddzielne obliczenia dla ka|dej kombinacji obci|eD. Procedury obliczeniowe jeszcze bardziej si komplikuj, gdy chcemy uwzgldni nieliniowo[ materiaBow i teori drugiego rzdu. 3.3.5. PrzykBadowe obliczenia porównawcze Dla celów porównawczych i w celu lepszego zobrazowania istoty doboru odpowiedniej metody obliczeniowej przedstawiono przykBad prostego fundamentu palowego w ukBadzie pBaskim, który obliczono trzema metodami omawianymi w pracy: metod sztywnego oczepu, metod spr|ystego oczepu oraz metod uogólnion. UkBad geometryczny analizowanego fundamentu wraz z obci|eniami i warunkami geotechnicznymi przedstawiono na rys. 20. Wyniki obliczeD wykonanych metod uogólnion przedstawiono na rys. 21, przy czym przyjto dwa warianty poBczenia gBowic pali z oczepem: a) ze sztywnym zamocowaniem i b) z przegubowym poBczeniem. Wyniki obliczeD wykonanych metodami klasycznymi przedstawiono na rys. 22. Zaprezentowane wyniki obliczeD porównawczych wykazaBy znaczne ró|nice pomidzy metod uogólnion, a metodami klasycznymi, dotyczce zarówno rozkBadu siB w palach jak i w momentach zginajcych w oczepie. Z metody uogólnionej uzyskano znacznie wicej informacji, a ponadto najkorzystniejszy rozkBad siB w palach (szczególnie mniejsze siBy wciskajce i wycigajce w palach uko[nych). Jest to niewtpliwie du|a korzy[ stoso- wania tej metody. Wynika z tego, |e metoda uogólniona pozwala nie tylko na bezpieczne, ale i oszczdne projekto- wanie fundamentów palowych. BezpieczeDstwo metody polega na tym, |e dziki odpowiedniemu modelowaniu pozwala na dokBadniejsze, a wic i pewniejsze odwzorowanie rzeczywistej pracy konstrukcji. 46 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 V1=1000 kN V2=800 kN V1 V2 M1=1500 q=60 kN/m q H1=300 kN kNm H2=200 kN H1 M1 H2 0.8 m -1.0 1.0 3.5 5.0 1.5 1.0 EJF Pd, ID=0.35 -3.0 EJp kxi T/Nm -8.0 Pd, ID=0.50 -10.0 Pd, ID=0.70 -12.0 pale Vibro Æ460 mm Kz Rys. 20. Rysunek przykBadowego fundamentu palowego do obliczeD i schemat do metody uogólnionej a) 7.0 72 1.0 8.0 191 169 79 49 49 62 60 M [kNm] ´ [mm] N [kN] N3=623 N4=41 N1=1088 N2=902 b) 9.0 1.3 8.0 99 99 98 98 M [kNm] ´ [mm] N [kN] N3=707 N4=23 N1=1028 N2=896 Rys. 21. Wyniki obliczeD fundamentu palowego z rys. 20 metod uogólnion: a) ze sztywnymi poBczeniami pali z oczepem, b) z przegubowymi poBczeniami pali z oczepem 47 457 150 211 184 50 712 1316 307 254 83 764 1417 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 a) b) N4=798 N4=809 N2=714 N2=773 N1=990 N1=953 N3=1752 N3=1740 M [kNm] M [kNm] N [kN] N [kN] Rys. 22. Wyniki obliczeD fundamentu palowego z rys. 20 metodami klasycznymi: a) metod spr|ystego oczepu, b) metod sztywnego oczepu 3.3.6. UkBady przestrzenne Przedstawione wy|ej wytyczne do metody uogólnionej obliczania ustrojów palowych zostaBy podane dla ukBadów pBaskich ram palowych, ale równie dobrze mo|na je zastosowa do ukBadów palowych trójwymiarowych. Nale|y wówczas wzdBu| pobocznic pali rozmie[ci poziome podpory spr|yste w kierunku X (kxi) i w kierunku Y (kyi). Sztywno[ci kxi i kyi wyznacza si w identyczny sposób, pamitajc tylko o oddzielnym wyznaczeniu wspóBczyn- ników n1 i n2 dla kierunku X i dla kierunku Y. UkBady przestrzenne najlepiej jest oblicza przy u|yciu programów do rozwizywania ukBadów trójwymiaro- wych, a w przypadku posiadania tylko programu do ukBadów pBaskich, ukBad przestrzenny mo|na rozBo|y, podob- nie jak w metodzie sztywnego oczepu, na dwa ukBady pBaskie w kierunku X X i w kierunku Y-Y, a nastpnie dokona superpozycji wyników obliczeD z obu ukBadów (rys. 23). Operacja taka jest w zasadzie mo|liwa tylko wtedy, gdy ukBad jest symetryczny przynajmniej wzgldem jednej z osi X lub Y. Y0 i=4 £My0 i=3 £Mx0 X0 £Hx 0 £V i=2 £Hy i=1 j=1 j=2 j=3 Superpozycja: UkBad X-X Niy N £My0 £My0 jx £Hx £Hx Nij = + [kN] 3 4 M1x M2x M3x 2 2 Miy M ëø öø ëø öø jx ìø ÷ø ìø ÷ø Mij = + [kNm] ìø ÷ø ìø ÷ø 3 4 4 pale 4 pale 4 pale íø øø íø øø Uwaga: Liczby 3 i 4 odnosz si do przedstawianego j=1 j=2 j=3 przykBadu i oznaczaj liczb pali w kierunku X i Y N1x N2x Rys. 23. Propozycja obliczania trójwymiarowego ukBadu palowego poprzez rozBo|enie na dwa ukBady pBaskie 48 1486 1503 439 569 195 302 207 1360 140 1305 3y 4y M M x0 x0 £ M £ M N 2y 3y 4y £ V £ V y y Uk B ad Y-Y £ H £ H 1y 2y M M 3 pale 3 pale 3 pale 3 pale i=1 i=2 i=3 i=4 1y N N N SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 3.4. Uproszczenia do metody uogólnionej Istotnym mankamentem obliczania ustrojów palowych metod wspóBpracy pali ze spr|ysto-plastycznym o[rodkiem gruntowym jest jej du|a pracochBonno[, szczególnie na etapie przygotowywania schematów obliczeniowych i wprowadzania danych do programów komputerowych. Dodatkowo w przypadku du|ej liczby pali mo|e pojawi si problem z przekroczeniem pamici operacyjnej wykorzystywanej przez program (chocia| dla wspóBczesnych komputerów i programów problem ten przestaje by aktualny) oraz z interpretacj wyników, ze wzgldu na to, |e ka|dy pal modelowany jest za pomoc kilkunastu lub kilkudziesiciu elementów prtowych. W zwizku z tymi mankamentami mo|liwe s pewne uproszczenia w schematach statycznych, pozwalajce na sprawniejsze przeprowadzanie obliczeD, a nie powodujce zbyt du|ego obni|enia ich dokBadno[ci. Do tych uprosz- czeD mo|emy zaliczy modelowanie pali za pomoc ekwiwalentnych prtów zastpczych (tzw. superelementów) lub za pomoc ukBadu spr|ystej podpory liniowej razem z podpor spr|yst na obrót. 3.4.1. Modelowanie pali wspóBpracujcych z gruntem za pomoc prtów zastpczych Zastpowanie pali jako prtów wspóBpracujcych ze spr|ystym o[rodkiem gruntowym prtami zastpczymi odby- wa si na zasadzie, |e prty zastpcze w swoich gBowicach zachowuj si podobnie (ekwiwalentnie) do prtów rze- czywistych (z podporami spr|ystymi), co zobrazowano na rysunku 24. Charakterystyki prtów zastpczych okre[la si na podstawie obliczeD pojedynczego prta wspóBpracujcego ze spr|ystym gruntem, poddanego wymuszonym jednostkowym przemieszczeniom w poziomie gBowicy. a) b) x0=1 x0=1 x0=1 x0=1 M1 M=M1 T=T1 T2 M2 T=T2 M=M2 T1 T1 T=T1 Õ0=1 Õ0=1 E,Az,Jz E,Apz,Jpz Lz E,Az,Jz Lz Lz Kx K kxi kxi kx E,Ap,Jp E,A,J E,A,J Kz Kz Kz Rys. 24. Zastpowanie pali jako prtów zagBbionych w spr|ystym o[rodku gruntowym ekwiwalentnymi prtami zastpczymi: a) pala z gBowic utwierdzon, b) pala z gBowic przegubow Dla prta zastpczego o gBowicy utwierdzonej jego sztywno[ gBowicowa Kg przedstawia si nastpujco: K00 0 0 îø ùø ïø š = 0 K11 K12 úø , (13) g ïø úø ïø 0 K21 K22 ûø úø ðø a dla prta z gBowic przegubow: K00 0 îø ùø š = . (14) g ïø 0 K11úø ðø ûø 49 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 Wystpujce w macierzach (13) i (14) wielko[ci ustala si nastpujco (patrz równie| rys. 23): T1 M M1 T2 2 K00 H" K [kN/m], K11 = [kN/m], K22 = [kN/rad] K12 = K21 = = [kN] (15) z x0 Õ0 x0 Õ0 Charakterystyki zastpczych prtów palowych ustala si z poni|szych zwizków: 2K12 4K22 Å" Lz - K11 Å" L3 K00 Å" Lz 12EJ Å" K11 z z Lz = - [m], J = [m4], Az = [m2], K = [kN/m] (16) z x K11 4 Å" E E 12EJ - K11 Å" L3 z z Gdy obliczone warto[ci Jz lub Kx wychodz ujemne to oznacza, |e rozpatrywany pal jest za krótki i nale|y go wydBu|y lub nale|y zmniejszy dBugo[ prta zastpczego Lz. PrzykBadowe zastpienie schematu fundamentu palowego z palami wspóBpracujcymi z gruntem uproszczonym schematem z prtami zastpczymi przedstawiono na rysunku 25. Wyniki obliczeD dla takiego schematu s w zasadzie wystarczajce do zaprojektowania pali, gdy| otrzymujemy w nich zarówno siBy i momenty zginajce w palach oraz w miar rzeczywiste przemieszczenia ukBadu. Trzeba mie jednak na wzgldzie, |e w schemacie z prtami zastpczymi utrudnione jest uwzgldnienie uplastycznienia gruntu w reakcji poziomej w stosunku do pali. V1 V2 V1 V2 q q M1 H1 H1 M1 H2 H2 EJF EJF E,Az,Jz EJp Lz kxi Kx Kz Rys. 25. Zastosowanie schematu fundamentu palowego z palami w postaci prtów zastpczych 3.4.2. Uproszczenia dla fundamentów z palami pionowymi obci|onych pionowo Fundamenty pBytowe lub belkowe na pionowych palach i obci|one pionowo mo|na z dostateczn dokBadno[ci oblicza metod spr|ystego oczepu, wedBug procedury opisanej w pkt. 3.1 i 3.2. Jednak w schematach z palami w postaci tylko liniowych podpór spr|ystych nie uwzgldnia si sztywno[ci gitnej pali i przejmowania przez nie momentów zginajcych z oczepu. Mo|e to by istotne przy palach sztywno poBczonych z oczepem i o sztywno[ci gitnej porównywalnej ze sztywno[ci oczepu. Aby efekt przekazywania momentów wymodelowa nie trzeba stosowa schematu statycznego wedBug metody uogólnionej. Wystarczajce jest wymodelowanie ka|dego pala za pomoc dwóch podpór spr|ystych: podpory pionowej o sztywno[ci Kz i podpory na obrót o sztywno[ci Kr  jak to pokazano na rysunku 26. Sztywno[ Kz okre[la si wedBug typowych zasad, natomiast sztywno[ Kr na podstawie obliczeD pala pojedynczego obci|onego w gBowicy wymuszonym obrotem jednostkowym Õ0 = 1, tak jak w meto- dzie prtów zastpczych (rys. 24a): M 2 Kr = [kNm/rad] (17) Õ0 Poprzez wymodelowanie sztywno[ci na obrót podpór palowych uzyskuje si redukcj momentów zginajcych w oczepie i mo|liwo[ oszacowania momentów zginajcych w gBowicach pali. 50 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 V1 V1 V2 V3 V2 V3 q q M3 M3 M1 M1 Kr Kz V1 V2 V3 q M3 M1 M01 M02 M03 M04 M05 M06 N1 N2 N3 N4 N5 N6 Rys. 25. Zastpczy schemat fundamentu palowego obci|onego pionowo uwzgldniajcy sztywno[ osiow i gitn pali 5. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Przedstawione w niniejszej pracy metody obliczania statycznego fundamentów palowych wskazuj na du|e zró|ni- cowanie tych metod i równie du|e zró|nicowanie otrzymywanych wyników obliczeD. Stosowanie metod klasycz- nych, uproszczonych wynikaBo dawniej gBównie z braku odpowiednich urzdzeD i technik obliczeniowych. Rozwi- zania teoretyczne byBy ju| wówczas na bardzo wysokim poziomie i znacznie wyprzedzaBy mo|liwo[ci techniczne maszyn liczcych. Dopiero pojawienie si elektronicznych i numerycznych technik obliczania pozwoliBo na praktyczne i peBne wykorzystanie osigni wiedzy teoretycznej i umo|liwiBo sprawne i dokBadne rozwizywanie zBo|onych ukBadów konstrukcyjnych, w tym i zBo|onych ustrojów palowych. Spo[ród wymienionych i scharakteryzowanych w pracy metod obliczania statycznego fundamentów palowych za najbardziej uniwersaln i najbardziej zalecan nale|y uzna metod wspóBpracy pali ze spr|ysto-plastycznym o[rodkiem gruntowym zwan równie| metod uogólnion. Pozwala ona na bardzo dobre odwzorowanie w sche- macie obliczeniowym rzeczywistej pracy pali w o[rodku gruntowym, a tym samym bezpieczne i optymalne zapro- jektowanie caBej konstrukcji palowej. Uproszczone metody obliczeniowe, takie jak metoda sztywnego oczepu, czy spr|ystego oczepu mog by i s nadal wykorzystywane do obliczania nieskomplikowanych ukBadów palowych, a gBównie ukBadów zBo|onych z pali pionowych i obci|onych siBami pionowymi. Wyniki obliczeD takich funda- mentów z u|yciem tych metod s wystarczajco dokBadne i miarodajne do bezpiecznego zaprojektowania fun- damentu. Nie zalecane jest natomiast stosowanie metod klasycznych do obliczania ukBadów palowych obci|onych poziomo i z palami uko[nymi, gdy| uzyskiwane wyniki obliczeD przy u|yciu tych metod mog bardzo odbiega od rzeczywisto[ci. DowiodBy tego zaprezentowane w pracy przykBady obliczeniowe. W pracy nie przytoczono i nie scharakteryzowano innych, rozpowszechnionych dawniej metod klasycznych obliczania fundamentów palowych, takich jak. np. metoda Nökkentveda, SmorodyDskiego, Antonowa-Majersona, Schiela i innych, z racji caBkowitego ich wyparcia przez bardziej wygodne i dokBadniejsze nowoczesne metody numeryczne. Nale|y pamita, |e warunkiem uzyskania miarodajnych wyników obliczeD fundamentów palowych jak równie| innych konstrukcji geotechnicznych jest oprócz odpowiedniego wymodelowania schematu statycznego, przyjcie wBa[ciwie zbadanych i miarodajnych parametrów geotechnicznych podBo|a gruntowego. BIBLIOGRAFIA 1. GwizdaBa, K., Wilk, Z., Brzozowski, T. (2001). Influence of subsoil deformation on the construction of concrete reinforced foundations for containers. V International Seminar on Renovation and Improvements to Existing Quay Structures, Technical University of GdaDsk. 2. Kosecki, M. (1988). Statyka ustrojów palowych. Zasady obliczania metod uogólnion. Biuletyn Nr 1/88 PZIiTB O/Szczecin. 51 SEMINARIUM  Zagadnienia posadowieD na fundamentach palowych GdaDsk, 25 czerwca 2004 3. KrasiDski, A., ZwiniaDski, J., GwizdaBa, K., Tejchman, A. (1998). Obliczanie fundamentów palowych z uwzgldnieniem zmiennej podatno[ci pali. MateriaBy I Problemowej Konferencji Geotechniki:  WspóBpraca budowli z podBo|em gruntowym , BiaBystok-Wigry. 4. Rafalska, W., Tejchman, A. (1980). Metody obliczeD ustrojów palowych. Politechnika GdaDska, Instytut Hydrotechniki, pomoce dydaktyczne. 5. RosiDski, B. (1976). Fundamentowanie. PWN Aódz-Warszawa. 6. Tejchman, A., KrasiDski, A., SBabek, A. (2002). A proposal of calculation of piled raft foundations. Proc. of Ninth International Conference on Piling and Deep Foundations, Nice, 3-5 June 2002. Presses Ponts et Chaussées. 7. Tejchman, A, GwizdaBa, K, SBabek, A. (2004). Obliczanie fundamentów pBytowo-palowych. MateriaBy II Problemowej Konferencji Geotechniki:  WspóBpraca budowli z podBo|em gruntowym , BiaBystok-BiaBowie|a. 8. PN-83/B-02482. Fundamenty budowlane. No[no[ pali i fundamentów palowych. 9. Wytyczne techniczne projektowania pali wielko[rednicowych w obiektach mostowych. Instytut Badawczy Dróg i Mostów, Warszawa, 1993. 52

Wyszukiwarka