��Prostownik do Badowania akumulator�w
Z nastaniem okresu jesienno-zimowego zaczynaj si pierwsze kBopoty z rozruchem
silnika samochodu, szczeg�lnie w pojazdach eksploatowanych w warunkach miejskich.
Czste u|ywanie rozrusznika, wBczone [wiatBa, dmuchawa, wycieraczki, ogrzewanie szyby
itp., powoduj |e prdnica (alternator) nie jest w stanie dostarczy odpowiedniej ilo[ci energii
koniecznej dla doBadowania akumulatora. Problem ten rzadko dotyczy pojazd�w
eksploatowanych na dBugich trasach.
Wikszo[ prostownik�w oferowanych przez sklepy s to urzdzenia proste, z
zabezpieczeniem w postaci bezpiecznik�w topikowych. Wystarczy chwila nieuwagi podczas
podBczania do akumulatora - i prostownik nie dziaBa.
Problemem jest r�wnie| wBa[ciwe dobranie czasu Badowania, nigdy tak naprawd nie
wiadomo w jakim stopniu akumulator zostaB rozBadowany. PrzeBadowanie jest r�wnie
szkodliwe jak niedoBadowanie i powoduje trwaBe uszkodzenie akumulatora. Przedstawiony w
opisie ukBad przeznaczony jest do modernizacji prostownik�w starszego typu jak te| do
budowy nowych, w peBni funkcjonalnych.
Opis ukBadu
Schemat ideowy przedstawiono na rys. 1. Wyprostowane napicie z transformatora bez
filtracji doprowadzone jest do zacisk�w +18V, - 18V, natomiast akumulator do zacisk�w
+A, - A. Przerzutnik pomiarowy pracujcy na tranzystorach T2 i T3 zasilany jest przez diod
D1. Zastosowanie tej diody powoduje |e ukBad pracuje tylko przy prawidBowym podBczeniu
Badowanego akumulatora. Z diody D1 napicie akumulatora podawane jest na dzielnik
napicia: DZ1, R10, PR2, R11. W czasie Badowania tranzystor T3 nie jest wysterowany,
napicie na kolektorze wzrasta i steruje tranzystor T2 powodujc jednocze[nie wysterowanie
T1. Nastpuje zapBon tyrystora Th1 i [wieci dioda D3, sygnalizujca Badowanie. Rezystorem
PR2 reguluje si napicie wyBczenia Badowania tak, aby przy napiciu na zaciskach
akumulatora r�wnym 14,4V nastpiBo wysterowanie tranzystora T3. Spowoduje to spadek
napicia na kolektorze T3 i na bazie T2 do warto[ci bliskiej zeru, tranzystor T1 nie bdzie
wysterowany a tym samym zostanie wyBczony tyrystor Th1 i przestanie [wieci dioda
elektroluminescencyjna D3. Histereza przerzutnika o warto[ci ok. 1.2V jest ustalana za
pomoc rezystor�w PR1 i R7. Przy spadku napicia akumulatora do warto[ci ok. 13,2V
nastpuje zmiana stanu przerzutnika, wysterowanie tranzystora T1 a tym samym zapBon
tyrystora i za[wiecenie diody D3, sygnalizujcej Badowanie.
Monta| i uruchomienie
Wykonane dotychczas egzemplarze zostaBy zmontowane na jednostronnych pBytkach
drukowanych o wymiarach 112 x 55 mm. Rozmieszczenie [cie|ek oraz detali jest pokazane
na rys. 2. Tyrystor Th1 powinien by przykrcony do radiatora lub metalowej obudowy
prostownika. Po wykonaniu monta|u ukBad powinien dziaBa od razu, nale|y tylko
wyregulowa progi przeBczania. W tym celu podBczamy do kpt. 18 V i + 18 V
wyprostowane napicie z transformatora (bez filtracji!) , natomiast do pkt A i +A
podBczamy Badowany akumulator. W szereg z napiciem zasilajcym (+18V) nale|y wBczy
amperomierz o zakresie 10 A, a r�wnolegle do akumulatora woltomierz, najlepiej cyfrowy.
Dobieramy warto[ rezystora R1 peBnicego funkcj ogranicznika prdu Badowania. Redukuje
on prd do warto[ci bezpiecznej dla transformatora zasilajcego. Jego warto[ wynosi od 0,1
do 2 om�w, przy obci|alno[ci 4 do 12 W, wynikajcej z wyliczenia. PrzykBad: dla
prostownika 4 A dobrano rezystor 0.5 om, spadek napicia wynosi U=I x R =4A x 0.5 om = 2
V, moc tracona na rezystorze: P = U x I =2 V x 4 A = 8 W. Aby unikn nadmiernego
nagrzewania stosujemy rezystor nieco wikszy, np. 12 W. Nastpnie przystpujemy do
ustawiania prog�w przeBczania. Rezystor PR2 regulujemy tak, aby wyBczanie napicia
nastpowaBo w momencie osignicia warto[ci 14,4 V. Nastpnie za pomoc rezystora PR1
ustalamy tak warto[ histerezy, aby ponowne wBczenie Badowania nastpowaBo przy
napiciu 13,2V. Regulacj nale|y powt�rzy 2 lub 3-krotnie. Jest spraw oczywist, |e mo|na
ustali inne punkty przeBczania, w zale|no[ci od wymagaD podyktowanych okre[lonym
typem akumulatora.
Eksploatacja:
Wykonany lub zmodernizowany przy pomocy opisanego ukBadu prostownik
charakteryzuje si nastpujcymi cechami:
- odporno[ na zwarcia
- odporno[ na przebiegunowanie
- nie przeBadowuje akumulatora
- akumulator jest zawsze doBadowywany do peBnej pojemno[ci
ObsBuga polega na podBczeniu do akumulatora w taki spos�b, aby za[wieciBa dioda LED
sygnalizujca Badowanie. Pod koniec Badowania dioda zaczyna pulsowa, pocztkowo
czsto a pod koniec Badowania impulsy s kr�tkie i rzadkie. Przy pewnej wprawie mo|na na
tej podstawie oceni stan akumulatora.
Wykaz element�w
Rezystory (0,5W):
PR1: 4k7 R4: 160R
PR2: 220R R5, R8, R10: 1k2
R1 : wg opisu R7: 27k
R2,R6: 100R R9: 2k2
R3: 470R R11: 510R
Kondensatory:
C1: 47uF/25V
P�Bprzewodniki:
Th1: tyrystor BT151
D1,D2: dioda BYP401
DZ1: dioda Zenera 9,1V
D3: dioda LED
T1: tranzystor BD136
T2, T3: tranzystor BC177
J�zef GoBaszewski
jozef@ds.pg.gda.pl