plik


ÿþEgzamin z filozofii Psychologia (dzienna i wieczorowa) I rok Kognitywistyka I rok Rok akademicki 2008/2009 Spis zagadnieD egzaminacyjnych Szanowni PaDstwo, Oddaj do PaDstwa dyspozycji spis pytaD egzaminacyjnych. S to pytania dwóch ty- pów: 1. Pytania zamknite jednokrotnego wyboru. Za poprawn odpowiedz mo|na uzyska jeden punkt. Arkusz egzaminacyjny bdzie zawieraB 12 takich pytaD. 2. Pytania otwarte. Za poprawn odpowiedz mo|na uzyska maksymalnie trzy punkty lub cztery punkty, w zale|no[ci od rodzaju pytania. Arkusz egzaminacyjny bdzie zawieraB dwa pytania tego typu; jedno o maksymalnej punktacji  cztery oraz jedno o maksymalnej punktacji  trzy . Na egzaminie spotkaj si PaDstwo z podanymi ni|ej pytaniami oraz z jednym pyta- niem-niespodziank. Udzielenie poprawnej odpowiedzi na pytanie-niespodziank jest warun- kiem niezbdnym (ale nie wystarczajcym!) uzyskania oceny bdb. Aby zda egzamin, nale|y uzyska co najmniej trzy punkty za odpowiedzi na pytania otwarte oraz co najmniej siedem punktów za odpowiedzi na pytania zamknite. Znaczy to m.in., |e uzyskanie dziesiciu (lub wicej) punktów za same odpowiedzi na pytania zamknite nie wystarczy, aby otrzyma ocen pozytywn z egzaminu. Pytania nie wykraczaj poza materiaB przedstawiony w prezentacjach dostpnych w Internecie  uwa|na lektura prezentacji da PaDstwu wszystkie odpowiedzi. Najszybszym spo- sobem przygotowania si do egzaminu jest po prostu zapoznanie si  z dBugopisem w rku  z prezentacjami. Opowie[ o tym, co mo|e si zdarzy, gdy przyjm PaDstwo inn strategi, zamiesz- czam na koDcu. 1. Pytania zamknite jednokrotnego wyboru Uwaga: kolejno[, w jakiej zostan podane odpowiedzi, mo|e by inna. Za pierwszego filozofa uwa|a si: o Sokratesa o Talesa z Miletu o Pitagorasa Epistemologia jest tym samym, co: o teoria poznania o psychologia poznania o logika wiedzy Zagadnienie istoty prawdy jest zagadnieniem: o metafizycznym o epistemologicznym o etycznym 1 Zdanie  ZBodziej-kieszonkowiec nie uwa|a drobnej kradzie|y za zBo jest wypowiedzi z za- kresu: o etyki normatywnej o teorii moralno[ci o epistemologii Tales z Miletu twierdziB, |e zasad (arch) wszystkiego jest: o bezkres o woda o ogieD Anaksymander twierdziB, |e zasad (arche) wszystkiego jest: o bezkres o woda o ogieD Hilozoizm to pogld, zgodnie z którym: o wszystkie ciaBa fizyczne skBadaj si z materii i formy o wszystkie ciaBa fizyczne s upsychicznione o wszystkie ciaBa fizyczne s o|ywione Pogld, zgodnie z którym zjawiska nie s prawdziwym bytem, natomiast prawdziwy byt jest poznawalny tylko rozumowo, gBosiB: o Arystoteles o Anaksymenes o Parmenides Za twórc atomizmu uwa|a si: o Demokryta z Abdery o Sokratesa o Anaksagorasa Platon byB: o uczniem Arystotelesa i nauczycielem Sokratesa o uczniem Sokratesa i nauczycielem Arystotelesa o uczniem Sokratesa i Arystotelesa W opinii Platona trzy warto[ci naczelne to: o Sprawiedliwo[, Pewno[ i Pikno o Prawda, Dobro i Pikno o Prawda, Sprawiedliwo[ i Harmonia Uniwersalia s: o powszechnie uznawanymi pogldami o przedmiotami ogólnymi o znaczeniami nazw jednostkowych Który z poni|szych obiektów zasBuguje na miano powszechnika (Bac. universale): o zbiór wszystkich psychologów o Polska o ta kartka W [wietle filozofii Platona idee to: o znaczenia nazw ogólnych, istniejce tylko w umy[le o przedmioty ogólne, istniejce rzeczywi[cie, idealnie i samoistnie 2 o przedmioty ogólne, istniejce rzeczywi[cie, realnie i niesamoistnie Platon twierdziB, |e idee: o s rzeczywi[cie istniejcymi przedmiotami ogólnymi, ró|nymi od przedmiotów jednostkowych o s realnie istniejcymi przedmiotami jednostkowymi, ró|nymi od przedmiotów fizycznych o s ideaBami, które istniej tylko w umy[le Skrajny realizm pojciowy w sporze o uniwersalia jest stanowiskiem gBoszcym, i|: o uniwersalia istniej rzeczywi[cie i niesamoistnie o uniwersalia istniej rzeczywi[cie i samoistnie o uniwersalia maj byt tylko pomy[lany i s pojciami ogólnymi Umiarkowany realizm pojciowy to pogld, zgodnie z którym: o rzeczywisto[ mo|emy pozna tylko przez pojcia wrodzone o chocia| wikszo[ poj ma swoj genez w do[wiadczeniu, istniej równie| pojcia nie majce swojego zródBa w do[wiadczeniu o przedmioty ogólne istniej rzeczywi[cie, ale niesamoistnie Nominalizm w sporze o uniwersalia jest stanowiskiem gBoszcym, i|: o uniwersalia istniej w sposób tylko pomy[lany i s znaczeniami nazw ogólnych o istniej tylko przedmioty jednostkowe o skrajna posta konceptualizmu w sporze o uniwersalia WBasno[ci konstytutywne przedmiotu to takie, które: o decyduj o tym, |e przedmiot jest tym, czym jest o przedmiot mo|e, ale nie musi posiada o s tym samym, co wBasno[ci przypadBo[ciowe tego przedmiotu O tym, |e dany przedmiot jest tym, czym jest, decyduj jego wBasno[ci: o konsekutywne o konstytutywne o przypadBo[ciowe Pogld, zgodnie z którym poznawanie polega na przypominaniu sobie tego, co przed |yciem wiedzieli[my lepiej, jest zasadniczym skBadnikiem: o irracjonalizmu o mistycyzmu o teorii anamnezy, wysunitej przez Platona Mówic, ze dany polityk jest prawdziwym politykiem, u|ywamy pojcia prawdy w jego sen- sie: o epistemologicznym o metafizycznym o klasycznym ZaBó|my, |e rozumiemy pojcie prawdy w sensie klasycznym. Wówczas wypowiedz: Zdanie  Euzebiusz uwielbia Eulali jest prawdziwe. znaczy tyle, co: o Zdanie  Euzebiusz uwielbia Eulali jest zgodne z rzeczywisto[ci o Zdanie  Euzebiusz uwielbia Eulali jest zgodne z caBoksztaBtem naszej wie- dzy o Zdanie  Euzebiusz uwielbia Eulali jest pewne 3 Które z poni|szych zdaD nie jest prawdziwe: o prawda rozumiana w sensie klasycznym nie zale|y od okoliczno[ci o klasyczna definicja prawdy dostarcza nam kryterium prawdy o gdy prawd rozumiemy w sensie klasycznym, z dwóch zdaD sprzecznych tylko jedno jest prawdziwe W tzw. epistemicznych teoriach prawdy przyjmuje si, ze: o zdanie jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy mo|na uprawomocni jego ak- ceptacj o zdanie jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy jest ono u|yteczne o zdanie jest prawdziwe wtedy i tylko wtedy, gdy mamy pewno[, |e jest ono zgodne z faktami Zasadnicz ide tzw. koherencyjnej definicji prawdy wyra|a nastpujce sformuBowanie: o zgodno[ my[li midzy sob jest oznak ich zgodno[ci z rzeczywisto[ci o prawdziwo[ polega na zgodno[ci zdaD midzy sob o prawdziwo[ przekonania polega na jego u|yteczno[ci Zasadnicz ide tzw. pragmatycznej teorii prawdy wyra|a nastpujce sformuBowanie: o prawdziwo[ przekonania polega na jego u|yteczno[ci o je[li przekonanie jest u|yteczne, jest ono równie| zgodne z rzeczywisto[ci o przekonanie jest u|yteczne pod warunkiem, |e jest ono prawdziwe Tzw. klasyczna koncepcja wiedzy przyjmuje, i|: o wiemy, |e A zawsze i tylko wtedy, gdy: (i) zdanie  A jest prawdziwe, (ii) jeste[my przekonani, |e A, oraz (iii) mamy wystarczajce uzasadnienie dla naszego przekonania, |e A o wiemy, |e A zawsze i tylko wtedy, gdy: (i) zostaBo sprawdzone empirycznie, |e zachodzi A oraz (ii) nie s znane |adne fakty, które przecz temu, |e A o wiemy, |e A zawsze i tylko wtedy, gdy: (i) zdanie  A jest twierdzeniem na- ukowym oraz (ii) jeste[my [wiadomi tego, |e zdanie  A jest twierdzeniem naukowym Klasyczna koncepcja wiedzy przyjmuje, i|: o wiemy, |e A zawsze i tylko wtedy, gdy: (i) zdanie  A jest prawdziwe, (ii) je- ste[my przekonani, |e A, oraz (iii) mamy wystarczajce uzasadnienie dla na- szego przekonania, |e A o wiemy, |e A zawsze i tylko wtedy, gdy: (i) zdanie  A ma dowód lub (ii) za- przeczenie zdania  A jest sfalsyfikowane o wiemy, |e A zawsze i tylko wtedy, gdy: (i) jeste[my przekonani, |e A oraz (ii) mamy wystarczajce uzasadnienie dla naszego przekonania, |e A SformuBowanie  Niczego nie ma w umy[le, co by wpierw nie znajdowaBo si w zmysBach z pewno[ci zyska akceptacj: o natywisty o sensualisty o empirysty metodologicznego Racjonalizm genetyczny jest pogldem, zgodnie z którym: o racjonalno[ ludzkiego my[lenia jest zdeterminowana genetycznie o istniej pojcia i przekonania wrodzone o wszystkie pojcia i przekonania s wrodzone Empirysta genetyczny: 4 o dopu[ci istnienie wiedzy apriorycznej o wyklucza istnienie wiedzy apriorycznej o nie wypowiada si na ten temat Empiry[ci genetyczni twierdzili, |e: o tylko do[wiadczenie jest zródBem warto[ciowych poj i przekonaD o wyposa|enie genetyczne determinuje, |e tak a nie inaczej spostrzegamy [wiat o wszystkie pojcia i przekonania maj swoje zródBo w do[wiadczeniu Natywizm to stanowisko, zgodnie z którym: o wszystkie nasze pojcia i przekonania s wrodzone o przynajmniej niektóre nasze pojcia i przekonania s wrodzone o nasze warto[ciowe przekonania maja swoje zródBo w intuicji W nauce wspóBczesnej wtki natywistyczne wystpuj w teorii, której twórc jest: o Albert Einstein o Noam Chomski o Alfred Tarski Wyra|enie  a priori znaczy tyle, co: o  w oparciu o do[wiadczenie o  bezzasadnie o  przed do[wiadczeniem, niezale|nie od do[wiadczenia Wyra|enie  a posteriori znaczy tyle, co: o  bezzasadnie o  po do[wiadczeniu, w oparciu o do[wiadczenie o  przed do[wiadczeniem, niezale|nie od do[wiadczenia Aprioryzm to inaczej: o racjonalizm metodologiczny o racjonalizm genetyczny o irracjonalizm Skrajny apriorysta: o uzna ka|de przekonanie uzyskane w oparciu o do[wiadczenie zmysBowe za bezwarto[ciowe o dopuszcza, |e mo|emy uzyska wiedz o [wiecie dziki do[wiadczeniu, ale nie sdzi, |e zawsze jest to mo|liwe o uwa|a, |e [wiat jest niepoznawalny Umiarkowany apriorysta: o uzna, |e jedynym zródBem warto[ciowych przekonaD jest jaki[ rodzaj poznania czysto rozumowego, niezale|nego od do[wiadczenia o uzna, |e jednym ze zródeB warto[ciowych przekonaD jest jaki[ rodzaj poznania czysto rozumowego, niezale|nego od do[wiadczenia o nie uzna |adnego z powy|szych twierdzeD Umiarkowany aprioryzm: o dopuszcza istnienie warto[ciowych przekonaD nie majcych swojego zródBa w do[wiadczeniu, jednak|e twierdzi, |e przekonania te nie dotycz [wiata ze- wntrznego o nie dopuszcza istnienia warto[ciowych przekonaD opartych na do[wiadczeniu 5 o dopuszcza istnienie warto[ciowych przekonaD uzasadnionych niezale|nie od do[wiadczenia, nie dotyczcych czy to znaczenia sBów, czy te| obiektów ma- tematycznych Skrajny empirysta metodologiczny: o wymaga, aby nawet twierdzenia matematyki byBy uzasadniane w oparciu o do- [wiadczenie o wymaga, aby twierdzenia naukowe byBy uzasadniane w oparciu o do[wiadcze- nie, ale czyni wyjtek dla twierdzeD matematyki o wymaga, aby twierdzenia naukowe byBy uzasadniane w oparciu o do[wiadcze- nie, ale czyni wyjtek dla twierdzeD logiki W [wietle umiarkowanego empiryzmu metodologicznego stwierdzenie  Ka|dy kawaler jest m|czyzn nie|onatym : o wymaga uzasadnienia w oparciu o do[wiadczenie o nie wymaga uzasadnienia w oparciu o do[wiadczenie o nie jest ani prawdziwe, ani faBszywe Prosz zaBo|y, |e jest Pan/Pani umiarkowanym empiryst metodologicznym. Przypu[my, |e przychodzi do Pana/Pani fizyk i z rado[ci oznajmia  ZnalazBem matematyczny dowód nowego prawa fizyki . Jaka powinna by Pana/Pani reakcja: o  Sprawdz je jeszcze empirycznie! o  No to nie warto go sprawdza empirycznie, bo wiemy ju|, |e jest to prawda. o  To prawo obowizuje, ale tylko w ograniczonym zakresie. Czy hipoteza nie bdca zdaniem [ci[le ogólnym mo|e by: o najpierw skonfirmowana, a potem zweryfikowana o najpierw sfalsyfikowana, a potem skonfirmowana o najpierw sfalsyfikowana, a potem zweryfikowana Czy hipoteza bdca zdaniem [ci[le ogólnym mo|e by: o najpierw skonfirmowana, a nastpnie sfalsyfikowana o najpierw skonfirmowana, a nastpnie zweryfikowana o najpierw zweryfikowana, a potem sfalsyfikowana Asymetria midzy weryfikacj a falsyfikacj zdaD [ci[le ogólnych odnoszcych si do [wiata polega na tym, |e: o zdania te mog zosta zweryfikowane empirycznie, ale nie mog zosta sfalsy- fikowane empirycznie o zdania te mog zosta sfalsyfikowane empirycznie, ale nie mog one zosta zweryfikowane empirycznie o falsyfikacja empiryczna tych zdaD jest zawsze Batwiejsza od ich empirycznej weryfikacji Hipotetysta nie |da, aby: o wysuwa hipotezy wyBcznie w oparciu o zgromadzone uprzednio dane empi- ryczne o poddawa hipotezy surowym testom, prowadzonym w sposób nastawiony na ich obalenie o konfrontowa nowo wysunite hipotezy z istniejcymi teoriami Które z poni|szych zdaD jest faBszywe: o aby zinterpretowa wyniki obserwacji dostarczane przez przyrzdy, musimy dysponowa jak[ teori 6 o wyra|ajc wyniki obserwacji w zdaniach, musimy u|y jakiego[ jzyka, który ze swojej strony mo|e jednak wpBywa na sposób interpretowania tych wyni- ków o nie jest tak, |e zaBo|ona teoria i u|yty jzyk przesdzaj o tre[ci obserwacji Irracjonalizm epistemologiczny gBosi, i|: o w [wiecie nie istnieje racjonalny porzdek zdarzeD o aby uzyska warto[ciowe rezultaty poznawcze, nale|y si oduczy logicznego my[lenia o istniej warto[ciowe sposoby poznawania [wiata zewntrznego, których rezultaty nie s intersubiektywnie sprawdzalne lub nie s intersubiektywnie komunikowalne Irracjonalizm w epistemologii to pogld, zgodnie z którym: o [wiat jest irracjonalny o do warto[ciowych przekonaD mo|emy doj[ tylko wtedy, gdy stosujemy tak metod, |e otrzymywane rezultaty nie s intersubiektywnie komunikowalne i nie s intersubiektywnie sprawdzalne o do warto[ciowych przekonaD mo|emy doj[ tak|e wtedy, gdy stosujemy tak metod, |e otrzymywane rezultaty nie s intersubiektywnie komunikowalne lub nie s intersubiektywnie sprawdzalne Plotyn |yB: o w staro|ytno[ci, ale po narodzeniu Chrystusa o w [redniowieczu o w tym samym stuleciu, co Platon Plotyn |yB: o przed Arystotelesem, ale po Platonie o przed Platonem, ale po Arystotelesie o po Arystotelesie i Platonie Czy zwolennik tzw. teoria iluminacji, wysunitej przez [w. Augustyna, musi by: o skrajnym aprioryst, o idealist epistemologicznym, o irracjonalist w epistemologii Tzw. teoria iluminacji zostaBa wysunita przez: o Plotyna o [w. Augustyna o [w. Tomasza Kartezjusz |yB w: o XV i XVI wieku o XVI i XVII wieku o XVII i XVIII wieku SBawne stwierdzenie Kartezjusza Cogito, ergo sum: o wyra|aBo przekonanie Kartezjusza, |e tylko czBowiek my[lcy zasBuguje na miano CzBowieka o byBo w opinii Kartezjusza jedyn prawd, w któr nie mo|na racjonalnie wt- pi o wyra|aBo przekonanie Kartezjusza, |e poznawanie jest tym samym, co istnienie Sceptycyzm metodyczny Kartezjusza polega na tym, |e: 7 o gdy znajdziemy  najl|ejsz nawet wtpliwo[ dotyczc danego przekonania, nale|y je stanowczo uzna za faBszywe o gdy znajdziemy  najl|ejsz nawet wtpliwo[ dotyczca danego przekonania, nale|y uzna za prawdziw negacj tego przekonania o gdy znajdziemy  najl|ejsz nawet wtpliwo[ dotyczca danego przekonania, nale|y je hipotetycznie uzna za faBszywe, tj. zawiesi sd w rozwa|anej spra- wie Przypu[my, |e stosujc kartezjaDsk procedur wtpienia metodycznego, znajdujemy argu- ment [wiadczcy przeciwko zdaniu p. Jaki wniosek wycignBby w tej sytuacji Kartezjusz: o zdanie p jest faBszywe o nale|y uzna zaprzeczenie zdania p o nale|y zawiesi sd co do warto[ci logicznej zdania p Epistemologiczny idealizm immanentny to pogld, zgodnie z którym: o wa|ne s tylko warto[ci wewntrzne o podmiot w aktach poznawczych nie mo|e wykroczy poza sfer prze|y i tym samym cokolwiek podmiot poznaje, ma tylko status prze|ycia o ideaBy istniej tylko w umy[le Epistemologiczny idealizm immanentny to pogld, zgodnie z którym: o warto[ciowe s tylko te rezultaty poznawcze, które s oparte na ideach we- wntrznych o podmiot poznajcy nie mo|e wykroczy w aktach poznawczym poza swoj sfer immanentn o istniej tylko niematerialne dusze Intencjonalno[ aktu poznawczego polega na tym, |e: o jest on nakierowany na przedmiot, który to przedmiot jest reprezentowany przez tre[ci tego aktu o jest on podejmowany w jakiej[ intencji o dokonujemy go w celu uzyskania potrzebnych nam informacji Twierdzc, |e w[ród naszych przekonaD dotyczcych [wiata znajduj si równie| zdania prawdziwe w sensie klasycznym, stajemy tym samym na stanowisku: o epistemologicznego idealizmu transcendentalnego o epistemologicznego realizmu transcendentalnego o empiryzmu metodologicznego Immanuel Kant |yB: o po Kartezjuszu o przed Kartezjuszem o wspóBcze[nie z Kartezjuszem Immanuel Kant |yB: o w XVII i XVIII wieku o w XVIII i XIX wieku o w XVI i XVII wieku W [wietle epistemologicznego idealizmu transcendentalnego w wersji Immanuela Kanta ta kartka ma status: o rzeczy samej w sobie o konstrukcji umysBu zgodnej z do[wiadczeniem o iluzji 8 Po czym, w opinii Kanta, mo|emy rozpozna, |e dany sd jest a priori: o po tym, ze jest on konieczny i [ci[le ogólny zarazem o po tym, |e jest on konieczny lub po tym, |e jest on [ci[le ogólny o po tym, |e jest on jasny i wyrazny W opinii Kanta zdanie  Suma któw w trójkcie wynosi 1800 wyra|a: o sd syntetyczny a posteriori o sd syntetyczny a priori o sd analityczny a priori. W [wietle epistemologicznego idealizmu transcendentalnego w wersji Immanuela Kanta przestrzenno[ i czasowo[ to: o idealne struktury, istniejce równie rzeczywi[cie, jak rzeczy same w sobie o schematy, zgodnie z którymi zmysBy organizuj pBynce do nich dane o schematy, zgodnie z którymi umysB organizuje dane pBynce od zmysBów W [wietle epistemologicznego idealizmu transcendentalnego w wersji Kanta tzw. rzeczy same w sobie: o istniej rzeczywi[cie, ale s niepoznawalne o istniej rzeczywi[cie i s cz[ciowo poznawalne o s tylko konstrukcjami umysBu Imperatyw kategoryczny jest to: o nakaz wewntrzny, któremu nie potrafimy si oprze o sformuBowana przez Immanuela Kanta (meta)zasada etyczna, nakazujca, aby postpowa zgodnie z takimi zasadami, co do których mogliby[my jednocze- [nie chcie, aby staBy si one prawem powszechnym o sformuBowana przez Immanuela Kanta zasada etyczna, nakazujca, aby post- powa zawsze tak, jak nam dyktuje sumienie Realizm naukowy to pogld, zgodnie z którym: o terminy naukowe maj odniesienia przedmiotowe, natomiast twierdzenia na- ukowe s na ogóB, co najmniej w przybli|eniu, prawdziwe o wszystkie obserwowane cechy przedmiotów s ich rzeczywistymi cechami o celem nauki nie jest Prawda, lecz zgodno[ z do[wiadczeniem FormuBujc tzw. argument z sukcesu nauki, pokazujemy, i|: o nie mo|na by antyrealist naukowym i jednocze[nie uznawa sukces nauki o najlepszym wyja[nieniem sukcesu nauki jest przyjcie tezy realizmu naukowe- go o sukces nauki nie byBby mo|liwy, gdyby teza realizmu naukowego nie byBa sBuszna Empirysta konstruktywny: o uwa|a zgodno[ z do[wiadczeniem, a nie prawd, za cel postpowania nauko- wego o uwa|a, |e prawda jest celem postpowania naukowego, przy czym najBatwiej mo|emy j osign konstruujc teorie w oparciu o mo|liwie du|a liczb ob- serwacji i eksperymentów o uwa|a, |e konstrukcje umysBu s zgodne z do[wiadczeniem Instrumentalista w teorii poznania twierdzi, |e: o twierdzenia naukowe, w których wystpuj wyBcznie terminy teoretyczne, nie podlegaj ocenie w kategoriach prawdy i faBszu o wynik pomiaru zale|y od u|ytych instrumentów pomiarowych 9 o wiarygodno[ eksperymentu zale|y od jako[ci u|ytej aparatury W [wietle tzw. realizmu wewntrznego: o twierdzenia, w których wystpuj wyBcznie terminy teoretyczne, nie podlegaj ocenie prawdziwo[ciowej, lecz s jedynie narzdziami, za pomoc których wyprowadzamy przewidywania i porzdkujemy znane fakty empiryczne o zgodno[ z do[wiadczeniem, a nie prawda, jest celem dziaBalno[ci naukowej o prawda zale|y od ukBadu pojciowego, jednak|e sam ukBad pojciowy nie przesdza, co jest prawd w jego obrbie Zdanie  Jestem czBowiekiem i nie jestem czBowiekiem , rozumiane dosBownie, narusza: o zasad wyBczonego [rodka o zasad sprzeczno[ci o metafizyczn zasad identyczno[ci Przedmioty transcendentne wobec podmiotu to: o przedmioty wystpujce w przestrzeni na zewntrz ciaBa podmiotu, i tylko one o przedmioty zewntrzne wobec podmiotu, niekonieczne w sensie przestrzennym o przedmioty istniejce w za[wiatach George Berkeley |yB w: o XVI i XVII wieku o XVIII i XIX wieku o XVII i XVIII wieku W [wietle idealizmu subiektywnego w wersji Berkeleya: o ta kartka jest powoBywana do istnienia przez to, |e na ni patrz, i przestanie istnie w momencie, w którym przestan na ni patrze o istnienie tej kartki polega na tym, |e jest ona postrzegana o istnienie tej kartki polega na tym, ze jest ona postrzegana przeze mnie i przez innych ludzi SformuBowanie Berkeleya  istnie = by postrzeganym (esse = percipi) odniesione do przedmiotów fizycznych oznacza, i|: o istnienie przedmiotów fizycznych polega na tym, |e s one postrzegane o przedmioty fizyczne zaczynaj istnie obiektywnie w momencie, gdy s one postrzegane przez czBowieka o przedmioty fizyczne w ogóle nie istniej Idealizm subiektywny gBosi, i|: o przedmioty fizyczne postrzegamy subiektywnie o istnienie przedmiotów fizycznych polega na tym, |e s one postrzegane o ka|dy sam powinien zadecydowa, co jest dobre, a co zBe Idealizm obiektywny to pogld, zgodnie z którym: o Bóg objawiB nam ideaBy, do których powinni[my d|y o [wiat przyrody jest korelatem lub wytworem nieosobowego bytu duchowego o tzw. rzeczy same w sobie nie s poznawalne, ale istniej obiektywnie Hegel |yB: o w XVII i XVIII wieku o w XVIII i XIX wieku o w XIX i XX wieku W [wietle filozofii Hegla: o Duch jest syntez Idei Logicznej i Przyrody 10 o Przyroda jest syntez Idei Logicznej i Ducha o Idea Logiczna jest syntez Przyrody i Ducha Arystoteles |yB: o w staro|ytno[ci, ale po narodzeniu Chrystusa o w [redniowieczu o w staro|ytno[ci, przed narodzeniem Chrystusa Które z poni|szych zdaD nie jest zgodne z filozoficznymi pogldami Arystotelesa: o Forma jest tym samym, co ksztaBt. o Materia pierwsza jest to pozbawiony wszelkich konkretnych wBasno[ci sub- strat, który trwa w ka|dym ciele fizycznym, ale nigdy i nigdzie nie wystpuje poza ciaBami fizycznymi. o Zmiany mog by albo naturalne, albo wymuszone W filozofii Arystotelesa tzw. przyczyna celowa jest: o wcze[niejsza od skutku o równoczesna ze skutkiem o pózniejsza od skutku W opinii Arystotelesa ruchy naturalne ciaB nieo|ywionych odbywaj si: o na skutek dziaBania siBy o samoczynnie, po usuniciu przeszkody, która uniemo|liwia zajcie miejsca na- turalnego o na skutek dziaBania poruszyciela W [wietle fizyki Arystotelesa ciaBa ci|kie spadaj na powierzchni Ziemi poniewa|: o dziaBa na nie siBa grawitacji o d| one do zajcia swojego naturalnego miejsca w przestrzeni o gwiazdy odpychaj od siebie wszystko, co nie jest zbudowane z eteru Które z poni|szych zdaD nie znalazBoby uznania Arystotelesa: o Zwiat dzieli si na [wiat podksi|ycowy i [wiat nadksi|ycowy; wszystkie obiekty w [wiecie nadksi|ycowym s zbudowane z eteru. o Obiekty zbudowane z eteru poruszaj si ruchem koBowym. Ich ruch samo- czynnie nie ustaje, albowiem dla ciaBa poruszajcego si ruchem koBowym miejsce, w którym koDczy ono ruch, jest miejscem, z którego wyrusza. o Gwiazdy s to odlegBe sBoDca. Primum mobile w filozofii Arystotelesa to: o sfera pierwszego ruchu, w której nie znajduje si |adne widzialne ciaBo niebie- skie o to samo, co Bóg o substancja wypeBniajca Wszech[wiat w jego cz[ci nadksi|ycowej Pogldy Arystotelesa na budow [wiata mo|na okre[li jako: o umiarkowanie dualistyczne o skrajnie dualistyczne o materialistyczne Ptolemeusz nadaB dojrzaB form: o systemowi heliocentrycznemu, za którego twórc uwa|a si Arystracha z Sa- mos o systemowi geocentrycznemu, za którego twórc uwa|a si Eudoksosa z Knidos o systemowi geocentrycznemu, za którego twórc uwa|a si Arystotelesa 11 W modelu Ptolemeusza epicykl jest to: o okrg, po którym porusza si planeta, którego [rodek porusza si po deferencie o okrg, po którym porusza si Ziemia wokóB SBoDca o okrg, po którym porusza si [rodek deferentu W modelu geocentrycznym Ziemia: o znajduje si w geometrycznym [rodku [wiata i obraca si wokóB wBasnej osi o znajduje si w geometrycznym [rodku [wiata i jest nieruchoma o jest pBaska Teoria heliocentryczna zostaBa po raz pierwszy wysunita: o w staro|ytno[ci o u schyBku [redniowiecza o czasach nowo|ytnych Pogld, zgodnie z którym [wiat jest nieskoDczony, a gwiazdy to odlegBe sBoDca, byB gBoszony przez: o Kopernika o Giordano Bruno o Ptolemeusza Galileusz |yB: o w XIV i XV wieku o w XV i XVI wieku o w XVI i XVII wieku Idea fizycznej jednorodno[ci [wiata jest charakterystyczna dla nauki: o staro|ytnej o [redniowiecznej o nowo|ytnej Geometria analityczna zostaBa odkryta w: o staro|ytno[ci o [redniowieczu o XVII wieku Który z poni|szych uczonych nie byB odkrywc rachunku ró|niczkowego i caBkowego: o Newton o Kartezjusz o Leibniz Pogld Kartezjusza na przyrod mo|na okre[li mianem: o panteizmu o panpsychizmu o mechanicyzmu Model heliocentryczny Kopernika miaB przekonywujce uzasadnienie fizyczne w [wietle: o fizyki Arystotelesa o mechaniki newtonowskiej o prac Keplera Izaak Newton |yB: o w tym samym czasie, co Kopernik o przed Kopernikiem o po Koperniku 12 Mechanika klasyczna (newtonowska) zostaBa odkryta w: o XVII wieku o XIX wieku o XVI wieku Mechanicyzm to: o pogld, zgodnie z którym Bóg stworzyB mechanizm dziaBania [wiata i dalej w ten mechanizm nie ingeruje o pogld, zgodnie z którym wszystkie zjawiska maj w istocie charakter zjawisk mechanicznych o to samo, co fizykalizm w filozofii umysBu Nieuniknionym nastpstwem akceptacji mechanicyzmu oraz przekonania, |e mechanika kla- syczna ma charakter uniwersalny, jest: o determinizm jednoznaczny o indeterminizm o determinizm statystyczny Pogld, zgodnie z którym wszystkie zjawiska podlegaj prawom, jednakowe przyczyny w jednakowych warunkach wywoBuj jednakowe skutki, jednak|e istniej zjawiska nie majce przyczyn jest szczególnym przypadkiem: o determinizmu statystycznego o indeterminizmu o finalizmu Pogld, zgodnie z którym nie przyczyny sprawcze i prawa, lecz cele wyznaczaj przebieg zjawisk oraz porzdek panujcy w [wiecie okre[lamy mianem: o finalizmu o finalizmu religijnego o mechanicyzmu Charles Darwin opublikowaB swoje podstawowe dzieBo  O powstawaniu gatunków... : o w XVIII wieku o w XIX wieku o w XX wieku Biolog-ewolucjonista, mówic o celowo[ci panujcej w przyrodzie o|ywionej: o stwierdza tym samym, |e [wiecie oprócz przyczyn sprawczych dziaBaj rów- nie| przyczyny celowe o przyznaje, |e przebieg ewolucji jest realizacj planu Stwórcy o nie musi akceptowa |adnego z powy|szych twierdzeD Czy spirytualizm to: o to samo, co monizm idealistyczny o to samo, co wiara w istnienie niematerialnej duszy o to samo, co spirytyzm Materializm: o zaprzecza istnieniu niematerialnego Boga, ale dopuszcza istnienie niematerialnej duszy o zaprzecza istnieniu niematerialnego Boga i zaprzecza istnieniu niematerialnej duszy o zaprzecza istnieniu niematerialnej duszy, ale dopuszcza istnienie niematerial- nego Boga 13 Materializm: o jest zawsze mechanicyzmem o w pewnych swoich postaciach dopuszcza nieredukowalno[ zjawisk psychicz- nych do zjawisk biologicznych, chemicznych czy fizycznych o jest tym samym, co monizm w ontologii Który z poni|szych pogldów filozoficznych nie dostarcza rozwizania zagadnienia umysBu i ciaBa: o finalizm o fizykalizm o funkcjonalizm Pogld, zgodnie z którym w zasadzie nie ma ró|nicy miedzy tym, co mentalne, a tym, co fi- zjologiczne/fizyczne, nosi nazw: o materializmu dialektycznego o materializmu wulgarnego o eliminatywizmu Pogld, zgodnie z którym nie ma zwizków przyczynowych midzy zjawiskami mentalnymi a zjawiskami fizycznymi, natomiast istnieje midzy nimi równolegBo[ czasowa okre[lamy mianem: o paralelizmu psychofizycznego o interakcjonizmu o epifenomenalizmu Dualista uznajcy, i| zjawiska fizyczne mog by przyczynami zjawisk mentalnych, a zjawi- ska mentalne mog by przyczynami zjawisk fizycznych zachodzcych w ciele, a ponadto zjawiska mentalne mog by przyczynami zjawisk mentalnych zasBuguje na miano: o okazjonalisty o interakcjonisty o epifenomenalisty Tradycyjny epifenomenalizm to pogld, zgodnie z którym: o przedmioty fizyczne s tylko zespoBami wra|eD o zjawiska fizjologiczne s przyczynami zjawisk psychicznych i zjawiska psychiczne s przyczynami zjawisk fizjologicznych w mózgu o zjawiska fizjologiczne s przyczynami zjawisk psychicznych, ale zjawiska psychiczne nie s przyczynami |adnych zjawisk fizjologicznych, a ponadto zjawiska psychiczne nie s przyczynami zjawisk psychicznych WspóBczesny epifenomenalista, szukajc podstaw/przyczyn zjawisk mentalnych, znajduje je: o na poziomie chemicznym o na poziomie fizjologicznym o na poziomie neuronalnym Paralelizm psychofizyczny: o dopuszcza zwizki przyczynowe midzy zjawiskami mentalnymi a zjawiskami fizycznymi zachodzcymi w ciele o twierdzi, |e przyczynowo[ ma jedynie charakter fizyczny, a nie mentalny o wyklucza istnienie zwizków przyczynowych midzy zjawiskami mentalnymi a zjawiskami fizycznymi zachodzcymi w ciele Interakcjonizm w kwestii stosunku zjawisk fizycznych do zjawisk psychicznych to stanowi- sko gBoszce, i|: 14 o zjawiska fizyczne s przyczynami zjawisk mentalnych, ale zjawiska mentalne nie s przyczynami |adnych zjawisk fizycznych o zjawiska fizyczne mog by przyczynami zjawisk mentalnych, a zjawiska mentalne mog by przyczynami zjawisk fizycznych zachodzcych w ciele; ponadto zjawiska mentalne mog by przyczynami zjawisk mentalnych o zjawiska fizyczne mog by przyczynami zjawisk mentalnych, a zjawiska mentalne mog by przyczynami zjawisk fizycznych zachodzcych w ciele; jednak|e zjawiska mentalne nie s przyczynami zjawisk mentalnych Fizykalizm w filozofii umysBu to stanowisko, zgodnie z którym: o zjawiska mentalne s identyczne ze stanami mózgu o aby uzyska wiedze o jakichkolwiek zjawiskach mentalnych, musimy odwoBa si do fizyki o to, co mentalne, jest realizowane przez to, co fizyczne, ale nie jest to|same z tym, co fizyczne Szczególnym przypadkiem fizykalizmu w filozofii umysBu jest tzw. teoria identyczno[ci ty- pów. GBosi ona, i|: o zjawiska mentalne s nadbudowane na stanach mózgu, ale nie s z nimi to|sa- me o wszystkie zjawiska mentalne danego typu s stanami mózgu tego samego typu o na ogóB zjawiska mentalne danego typu s stanami mózgu tego samego typu, ale istniej wyjtki od tej zasady Je[li jest tak, |e wBasno[ci mentalne superweniuj na wBasno[ciach fizycznych, to: o gdy mózgi ró|nych ludzi s w takich samych stanach, to ludzie ci maj takie same doznania/ my[li, ale niekoniecznie jest tak, |e gdy ró|ni ludzie maj takie same doznania/ my[li, to ich mózgi s w takich samych stanach o gdy ró|ni ludzie maj takie same doznania/ my[li, to ich mózgi s w takich samych stanach, ale gdy ich mózgi s w takich samych stanach, to niekoniecz- nie maja oni takie same doznania/my[li o nie zachodzi |adne z powy|szych Pogld, zgodnie z którym zjawiska mentalne nie s redukowalne do procesów fizycznych zachodzcych w mózgu/ ciele, lecz s one wBasno[ciami wy|szego rzdu, przejawiajcymi si na podBo|u neuronalnym, nosi nazw: o monizmu anomalnego o emergentyzmu o behawioryzmu Tzw. metafora komputerowa w filozofii umysBu polega na tym, i| o mózg jest uwa|any za wyrafinowany komputer biaBkowy o mózg, podobnie jak komputer, jest maszyn obliczeniow o umysB ujmuje si na wzór programu (software), którego hardware stanowi mózg Funkcjonalizm w filozofii umysBu: o porównuje umysB do programu komputerowego (software), którego hardware stanowi mózg o przypisuje ró|nym obszarom mózgu ró|ne funkcje o pojmuje umysB jako narzd, którego funkcj jest dostarczanie reprezentacji po- znawczych niezbdnych dla skutecznego dziaBania. Funkcjonalizm maszynowy w filozofii umysBu jest to pogld, zgodnie z którym: 15 o stany mentalne to stany funkcjonalne  maszyny obliczeniowej , jak jest mózg, jednak|e stany te nie mog mie swoich realizacji w innych  maszynach oblicze- niowych o stany mentalne to stany funkcjonalne  maszyny obliczeniowej , jak jest mózg; stany te  rozumiane jako stany funkcjonalne - mog w zasadzie mie swoje reali- zacje równie| w innych  maszynach obliczeniowych o komputer, który potrafiBby imitowa wszystkie funkcje ludzkiego umysBu, byBby istot posiadajc [wiadomo[ 2. Pytania otwarte Przedstaw w maksymalnie 12 zdaniach zasadnicze stanowiska w tzw. sporze o uniwersalia. Dlaczego Platon uwa|aB, |e poza [wiatem zmiennych rzeczy istnieje równie| [wiat niezmien- nych idei? Przedstaw w maksymalnie 12 zdaniach, czym ró|ni si pogldy Platona i Arystotelesa w sprawie istoty i sposobu istnienia uniwersaliów. Przedstaw mechanizm powstawania tzw. paradoksu kBamcy. Przedstaw w maksymalnie 10 zdaniach, dlaczego sceptycy uwa|ali, |e o |adnym zdaniu nie mo|emy rozstrzygn, czy jest ono prawdziwe. SformuBuj tzw. klasyczn definicj wiedzy. Co to jest natywizm? Na jakie pytanie odpowiadaj natywi[ci? Jakie fakty ma wyja[nia hipoteza istnienia tzw. uniwersalnej gramatyki, wysunita przez Chomskiego? Przedstaw ogólny schemat sprawdzania empirycznego hipotez naukowych. Przedstaw w maksymalnie 12 zdaniach gBówne ró|nice midzy indukcjonizmem a hipotety- zmem. Na czym polega asymetria midzy weryfikacj a falsyfikacj zdaD [ci[le ogólnych? Co to znaczy, |e jaki[ rezultat poznawczy jest intersubiektywnie komunikowalny oraz |e jest on intersubiektywnie sprawdzalny? Przedstaw w maksymalnie 12 zdaniach 2 wybrane sposoby rozumienia terminu  intuicja w tradycji filozoficznej. Przedstaw w maksymalnie 10 zdaniach zasadnicze ró|nice midzy mistycyzmem Plotyna a mistycyzmem chrze[cijaDskim. Przedstaw w maksymalnie 10 zdaniach zasadnicze metafizyczne i epistemologiczne pogldy Plotyna. Dlaczego Henri Bergson uwa|aB, |e intelekt, w przeciwieDstwie do intuicji, nie dostarcza nam wiernego obrazu rzeczywisto[ci? Dlaczego Kartezjusz uwa|aB, |e stwierdzenie  jestem, istniej (Cogito, ergo sum) jest pewne, w przeciwieDstwie do wszystkich przekonaD, które |ywiB wcze[niej? W odpowiedzi u|yj maksymalnie 10 zdaD. Co to jest epistemologiczny idealizm transcendentalny? Przedstaw w maksymalnie 10 zdaniach gBówne tezy stanowisk idealistycznych w epistemolo- gii. 16 Immanuel Kant byB przekonany, ze pewne fakty mo|emy najlepiej wyja[ni, stajc na stano- wisku epistemologicznego idealizmu transcendentalnego. Jakie to fakty? Dlaczego Immanuel Kant uwa|aB, |e [wiat zewntrzny nie jest poznawalny? Odpowiedz za- wrzyj w maksymalnie 10 zdaniach. W jaki sposób, zdaniem Kanta, tworzymy reprezentacje poznawcze tzw. rzeczy samych w sobie? Czy s to reprezentacje wierne? Odpowiedz zawrzyj w maksymalnie 10 zdaniach. Jak Kant wyja[nia zgodno[ z do[wiadczeniem sdów syntetycznych a priori? Czy stajc na stanowisku realizmu naukowego, opowiadamy si tym samym po stronie reali- zmu epistemologicznego? Prosz uzasadni odpowiedz. Na czym polega tzw. argument z sukcesu nauki i na rzecz jakiej tezy jest on argumentem? Na czym polega relatywizm poznawczy? W odpowiedzi u|yj maksymalnie 12 zdaD. SformuBuj zasad sprzeczno[ci i zasad wyBczonego [rodka. Na jakie zarzuty trzeba odpowiedzie, bronic tezy idealizmu subiektywnego? Przedstaw w maksymalnie 10 zdaniach pogldy Berkeleya na temat sposobu istnienia przedmiotów fizycznych. Prosz wybra dowolny przedmiot fizyczny i opisa go w kategoriach filozofii Arystotelesa. Czym, w [wietle fizyki Arystotelesa, ró|ni si tzw. [wiat podksi|ycowy i tzw. [wiat nad- ksi|ycowy? Przedstaw w co najwy|ej 10 punktach zasadnicze cechy odró|niajce nauk nowo|ytn od nauki staro|ytnej i [redniowiecznej. Co to jest tzw. zasada antropiczna? Podaj trzy (dowolnie wybrane) definicje pojcia materii zaproponowane przez filozofów no- wo|ytnych W jaki sposób mo|na okre[li pojcie materii tak, aby  w [wietle przyjtej definicji  wszystkie obiekty badane przez nauki przyrodnicze zasBugiwaBy na miano  materii ? Przedstaw w maksymalnie 12 zdaniach pogldy Kartezjusza na stosunek duszy do ciaBa. Co to jest epifenomenalizm i jakie przyjmuje on formy? Co to jest fizykalizm w filozofii umysBu i jakie s jego gBówne formy? Przedstaw gBówne zarzuty kierowane pod adresem fizykalizmu w filozofii umysBu. Jakie problemy szczegóBowe wchodz w skBad kompleksu zagadnieD okre[lanego zbiorczym mianem zagadnienia umysBu i ciaBa (ang. mind-body problem)? *** 17 A oto obiecany tekst ku przestrodze. Rzecz przydarzyBa si jednemu z poprzednich roczników, nie zdradz któremu. NapisaBem wówczas tak: Szanowni PaDstwo, (...) Z pytaniami testowymi jednokrotnego wyboru nie byBo w zasadzie kBopotu. Jak rozumiem, system o[wiatowy Najja[niejszej Rzeczpospolitej przygotowaB Was do rozwizywania tego typu zadaD w sposób znakomity. Gorzej byBo z pytaniami otwartymi. Podam (...) przykBady, aby zilustrowa pewne szersze zja- wiska. W jednym z arkuszy egzaminacyjnych znajdowaBo si pytanie: Dlaczego Immanuel Kant uwa|aB, |e [wiat zewntrzny nie jest poznawalny? Jest to pytanie o racje/ powody, które skBoniBy Kanta do zajcia takiego stanowiska. Tymczasem PaD- stwa odpowiedzi polegaBy  bez wyjtku!  na omówieniu tre[ci stanowiska Kanta. Tak wic na pyta- nie  Dlaczego p? odpowiadali PaDstwo  Poniewa| p . Troch to dziwne, |e studenci elitarnego kie- runku zdaj si nie rozró|nia odpowiedzi na pytania  dlaczego i  co . [Podpowiadam: wystarczyBo stwierdzi, |e Kant gBosiB tez o niepoznawalno[ci [wiata zewntrznego, poniewa| uwa|aB j za najlepsze wyja[nienie zadziwiajcego faktu, i| posiadamy wiedz a priori, któ- rej do[wiadczenie nigdy nie zaprzecza, a przeciwnie, zawsze j potwierdza. ByBa o tym mowa na wy- kBadzie, którego streszczenie jest dostpne w sieci.] W innym arkuszu prosiBem o przedstawienie zasadniczych cech odró|niajcych nauk nowo- |ytn od nauki staro|ytnej i [redniowiecznej. Tymczasem PaDstwa odpowiedzi  prawie bez wyjtku!  polegaBy na charakterystyce tre[ci teorii naukowych tych epok ( SBoDce tu  SBoDce tam , etc.). Je[li wspominali PaDstwo o tym, co najwa|niejsze  ró|nicach w metodach uprawiania nauki  to w sposób zdawkowy i niejako na równi z charakterystyk tre[ci teorii. Przy okazji: zadziwiajco czsto pojawiaB si motyw lunety, przez któr obserwowano gwiazdy. Wizja brodatych uczonych, obserwujcych niebo przez lunety i dokonujcych tym samym rewolucji naukowej ma pewien urok, ale chyba zgodz si PaDstwo, |e jest ona daleko idcym  skrótem my[lowym (jak zwykBo si mawia w epoce niedawno minionej). (...) Wyja[nieD mo|e by rzecz jasna wiele. Najbardziej optymistyczne dla PaDstwa prowadzi mnie do nastpujcej rady: Je[li ju| musicie zleca opracowywanie zagadnieD egzaminacyjnych, zlecajcie to tym, którzy potrafi to zrobi poprawnie! (...) Z powa|aniem Andrzej Wi[niewski *** Aby nie zakoDczy zbyt pesymistycznie, troch  humoru zeszytów z egzaminów w ubiegBych latach. Zarczam, |e cytaty s autentyczne:  Mechanicyzm jest to pogld gBoszcy, |e wszystkie zjawiska we Wszech[wiecie s zmechanizowa- ne.  Dla Kartezjusza definicj materii jest ciaBo, które da si rozcign.  W [wiecie nadksi|ycowym gwiazdy, planety, SBoDce poruszaj si ruchem koBowym (który jest ru- chem najdoskonalszym) po linie prostej wzgldem [rodka Wszech[wiata.  ... ruchy ciaB w [wiecie podksi|ycowym przebiegaj pionowo przez [rodek Ziemi. 18  W [wiecie nadksi|ycowym |yj inteligentne planety i anioB.  Ziemia jest geocentryczn nieruchom kul.  Henri Bergson upraszcza i ujednostajnia rzeczy, pomijajc to, co w nich jednostkowe i swoiste.  ... intelekt (...) ujmuje rzeczy ilo[ciowo, nie zwa|ajc na istotne kryterium jako[ci. 19

Wyszukiwarka