plik


ÿþ1. Budowa i zasada dziaBania maszyn synchronicznych cylindrycznych i z wydatnymi biegunami (silniki, turbogeneratory, hydrogeneratory); Wirniki maszyn synchronicznych wykonuje si w dwojaki sposób, jako wirniki cylindryczne (tzw utajonymi biegunami) lub wirniki z biegunami jawnymi (wydatnymi, wypukBymi). Wirniki wykonywane s na ogóB jako jednolite odkuwki stalowe. Obwód magnetyczny wirnika nie musi by w zasadzie pakietowany z blach poniewa| przy stanie ustalonym i obci|eniu symetrycznym strumieD magnetyczny jest w nim staBy. Stosuje si niekiedy zby wirnika cylindrycznego lub nabiegunniki w wirniku z jawnymi biegunami skBadane z blach co zmniejsza straty wiroprdowe, wywoBane przez pulsacje strumienia w zbach i |Bobkach. Aby zapewni mo|liwie najkorzystniejsze warunki oraz uzyska rozkBad indukcji w szczelinie jak najbardziej zbli|ony do sinusoidalnego, uzwojenie wzbudzenia wirnika cylindrycznego umieszcza si w |Bobkach, zajmujcych tylko cz[ (ok. 2/3) obwodu wirnika. Powstaj w ten sposób oprócz zbów zwykBych tzw. Zby szerokie na obwodzie wirnika. Uzwojenie wzbudzenia zabezpiecza si przed wypadniciem przed wypadniciem ze |Bobków za pomoc klinów. Ze wzgldu na znaczne siBy od[rodkowe jakie dziaBaj na uzwojenie wirnika kliny te wykonuje si ze stali lub stopów niemagnetycznych. Kliny te mog speBnia rol prtów klatki tBumicej lub rozruchowej i w tym przypadku nale|y je zewrze metalicznie po oby stronach wirnika odpowiednimi pier[cieniami. W wirnikach z biegunami jawnymi funkcj takiej klatki mog speBnia lite nabiegunniki bdz dodatkowo umieszczone w nich prty. WBa[ciwy rozkBad indukcji na obwodzie wirnika z biegunami jawnymi uzyska mo|na przez nadanie odpowiedniego ksztaBtu nabiegunnikom. W tym celu wykonuje si je tak aby szczelina powietrzna midzy stojanem i wirnikiem byBa coraz grubsza w miar wzrostu odlegBo[ci od osi bieguna. Przyczyny dla których wirniki maszyn synchronicznych wykonuje si bdz jako cylindryczne, bdz te| z biegunami wydatnymi mo|na podzieli na mechaniczne i elektryczne. Konstrukcja wirnika cylindrycznego nadaje si dla maszyn szybkobie|nych. Wirnik z biegunami wydatnymi ma wskie przekroje które przy znacznych napr|eniach s konstrukcyjnie kBopotliwe. Maszyny wydatnobiegunowe wykazuj cenne wBa[ciwo[ci przy pracy silnikowej. Typowym wykonaniem maszyn szybkobie|nych (p=1 lub p=2) jest wirnik cylindryczny, a maszyn wolnobie|nych (p>=3) wirnik z biegunami jawnymi, przy czym wirniki silników wykonuje si zwykle z biegunami jawnymi. Du|e generatory w elektrowniach napdzane s przez turbiny parowe lub wodne. Ze wzgldów ekonomicznych generatory i turbiny parowe wykonuje si na mo|liwie du|e prdko[ci obrotowe i dlatego najcz[ciej spotykane s turbogeneratory 2 biegunowe pracujce przy 3000obr/min. W elektrowniach jdrowych stosuje si turbogeneratory 4 biegunowe (1500 obr/min). Typowy turbogenerator du|ej mocy jest maszyn o du|ych dBugo[ci i stosunkowo maBej [rednicy. Zrednica turbogeneratora ograniczona jest warto[ci prdko[ci obwodowej. (cylindryczne, szybkoobrotowe: p=1,2; n=3000,1500/min; dBugie, o maBej, ze wzgldów wytrzymaBo[ci mechanicznej, [rednicy D < 1,1m; moc graniczna P=1200MW); Hydrogeneratory s to na ogóB maszyny wolnoobrotowe (60-600obr/min) o du|ych [rednicach i stosunkowo maBych dBugo[ciach. W du|ych hydrogeneratorach charakterystyczne jest pionowe poBo|enie ich waBu. (wydatnobiegunowe wolnoobrotowe p=20÷40, n =100÷200/min, krótkie o znacznej [rednicy D =10÷15m, P =400÷700MW); Stojany maszyn o du|ych [rednicach skBadaj si z dwóch lub wicej cz[ci m.in. ze wzgldu na konieczno[ ich podziaBu przy transporcie. Problemy zwizane z budow maszyn wielkich mocy: je[li przyj za l - jeden z wymiarów maszyny, to moc wytworzona jest w przybli|eniu funkcj P ~ l 4 , straty mocy czynnej DðP ~ l 3 , za[ powierzchnia chBodzenia S ~ l 2 . Zatem w miar wzrostu wymiarów powstaje problem odprowadzania ciepBa (uzwojenia chBodzone s wod lub wodorem). Sprawno[ maszyny wzrasta ze wzrostem jej mocy. Maszyny szybkoobrotowe s mniejsze ni| wolnoobrotowe. 2. Model maszyny synchronicznej w ukBadzie wspóBrzdnych  d-q , interpretacja reaktancji maszyny d q X , X , metody pomiarowe ich wyznaczania; Pomiar reaktancji Xd i Xq maBego po[lizgu wykonuje si w ukBadzie, którego schemat przedstawiony jest na rys. Stojan maszyny jest zasilany symetrycznym napiciem trójfazowym obni|onym tak, aby maszyna nie zostaBa wcignita w synchronizm przez moment reluktancyjny. Wirnik napdzany z prdko[ci podsynchroniczn wiruje z niewielkim po[lizgiem wzgldem pola wirujcego twornika (stojana). Wtedy przy rozwartym uzwojeniu wzbudzenia sinusoidalny prd twornika o czstotliwo[ci s f jest modulowany przebiegiem sinusoidalnym o czstotliwo[ci s 2sf , wywoBanym niesymetri obwodu magnetycznego. W chwili, gdy o[ pola wirujcego pokrywa si z osi podBu|n wirnika, warto[ skuteczna tego prdu osiga minimum, a w chwili, gdy o[ pola wirujcego pokrywa si z osi poprzeczn - maksimum. Zmiany warto[ci prdu powoduj niewielkie zmiany napicia zasilania stojana, spowodowane spadkiem napicia w transformatorze zasilajcym. Przy minimalnej warto[ci skutecznej prdu spadek napicia na impedancji transformatora jest mniejszy ni| dla maksymalnej warto[ci skutecznej prdu, std napicie na stojanie osiga maksymaln warto[ skuteczn i odwrotnie  co przedstawiono na rys Przebieg prdu i napicia przy pomiarze d X , q X metod maBego po[lizgu, f U  napicie indukowane w uzwojeniu wzbudzenia Znajomo[ maksymalnych i minimalnych warto[ci skutecznych prdu i napicia stojana, którego uzwojenie poBczone jest w gwiazd, pozwala obliczy szukane reaktancje na podstawie nastpujcych zale|no[ci, wynikajcych z wykresów wskazowych maszyny: gdzie: smax U - warto[ skuteczna napicia midzyfazowego stojana, odpowiadajca minimalnej warto[ci prdu stojana smin I , smin U  warto[ skuteczna napicia midzyfazowego stojana, odpowiadajca maksymalnej odczytanej warto[ci prdu stojana Ismax . Poprawne wyznaczenie warto[ci smin I , smax I jest z reguBy utrudnione z powodu dwóch ró|nych warto[ci nastpujcych po sobie maksimów i minimów prdu. Pierwszym czynnikiem wywoBujcym te ró|nice s prdy indukowane w klatce tBumicej i litych elementach wirnika. S one przyczyn modulacji prdu twornika przebiegiem o czstotliwo[ci s 2sf , zanikajcym przy po[lizgu d|cym do zera. Jego wpByw eliminuje si poprzez przeprowadzenie pomiarów przy mo|liwie najmniejszym po[lizgu - s £ð ð0,01. Drugim czynnikiem jest wpByw napicia remanentu (szcztkowego) sz U , mierzonego na biegu jaBowym prdnicy, przy zerowym prdzie wzbudzenia. Je[li sz s U >ð ð0,3U konieczne jest rozmagnesowanie wirnika prdem o niskiej czstotliwo[ci. W przypadkach, gdy sz s U <ð ð0,3U przy wyznaczeniu reaktancji prdnicy nale|y przeprowadzi w nastpujcy sposób: W przypadku, gdy otrzymana metod maBego po[lizgu warto[ d X znacznie ró|ni si od warto[ci tej reaktancji, wyznaczonej z charakterystyki biegu jaBowego i zwarcia, nale|y j odrzuci jako bBdn. Wtedy jako reaktancj d X przyjmujemy warto[ obliczon z charakterystyki biegu jaBowego i charakterystyki zwarcia, a reaktancj q X obliczamy zgodnie z proporcj Xq=Xq1*Xd/Xd1 gdzie: d1 X , q1 X - warto[ci reaktancji maszyny obliczone pierwotnie na podstawie pomiarów metod maBego po[lizgu, d X - warto[ reaktancji obliczona z charakterystyk biegu jaBowego i zwarcia. 3. Wykresy wskazowe maszyny synchronicznej cylindrycznej dla silnika i prdnicy, dla maszyny przewzbudzonej i niedowzbudzonej; Wykres wskazowy cylindrycznego generatora synchronicznego a) przewzbudzonego, b) niedowzbudzonego Wykres wskazowy cylindrycznego silnika synchronicznego a) przewzbudzonego b) niedowzbudzonego 4. FormuBa na moment elektromagnetyczny maszyny cylindrycznej i maszyny z wydatnymi biegunami, wykres momentu synchronicznego gBównego i momentu reluktancyjnego wzgldem kta mocy, zakres pracy stabilnej; gdzie: P - moc mechaniczna oddana, el P - moc czynna pobrana, s Wð ð- ktowa synchroniczna prdko[ wirnika, f E - siBa elektromotoryczna fazowa, U - napicie fazowe, I - prd fazowy, Jð ð- kt mocy, d X - reaktancja synchroniczna. Zakres pracy stabilnej: 5. Charakterystyki opisujce prac samotn generatora synchronicznego; If0  znamionowy prd wzbudzenia biegu jaBowego, czyli taki prd wzbudzenia przy którym na biegu jaBowym napicie znamionowe U0=UN, Ifk - znamionowy prd wzbudzenia przy zwarciu czyli taki prd wzbudzenia przy którym w stanie zwarcia prd przetwornika jest znamionowy Ik=IN. . Iloraz znamionowego prdu wzbudzenia biegu jaBowego i znamionowego prdu wzbudzenia przy zwarciu nazywa si stosunkiem zwarcia: on wikszy tym wiksza jest przeci|alno[ prdnicy. Praktycznie kk=0,4-0,7, przyjmujc warto[ci mniejsze dla maszyn du|ych. Charakterystyki zewntrzne prdnicy: a) dla ró|nych wspóBczynników mocy przy staBym prdzie wzbudzenia, b) dla ró|nych warto[ci prdu wzbudzenia przy staBym wspóBczynniku mocy, tu dla obci|enia rezystancyjnego Charakterystyki regulacji Charakterystyki regulacji, okre[laj jak nale|y regulowa prd wzbudzenia przy zmianach obci|enia prdnicy by utrzyma staB warto[ napicia U stojana, przy staBej warto[ci wspóBczynnika mocy cosjð ði staBych (znamionowych) obrotach wirnika . Zakres mo|liwych stanów pracy ogranicza znamionowa warto[ prdu wzbudzenia dla której, przy znamionowym napiciu i znamionowym wspóBczynniku mocy prd stojana ma warto[ znamionow. Oznacza to, |e prdnica mo|e pracowa przy znamionowych warto[ciach napicia i prdu stojana na dowolne odbiory z pojemno[ciowym cosjð ði na te odbiory indukcyjne, dla których gdy| tylko wtedy . Aby prdnica pracowaBa przy mniejszych warto[ciach nale|y zmniejszy prd obci|enia. Charakterystyki regulacji prdnicy dla znamionowego napicia stojana i ró|nych wspóBczynników mocy 6. Sposoby synchronizacji i przebieg synchronizacji generatora synchronicznego z sieci, wspóBpraca maszyny synchronicznej z sieci, krzywe  V ; Synchronizacja prdnicy synchronicznej z sieci Synchronizacja maszyny synchronicznej z sieci polega na przyBczeniu do sieci uzwojenia stojana maszyny, której wirnik zostaB napdzony przez przyBczony silnik (np. prdu staBego) do prdko[ci bliskiej prdko[ci synchronicznej. Wyró|nia si dwie metody synchronizacji: synchronizacj dokBadn (maszyna przed przyBczeniem do sieci pracuje jako prdnica przy pracy samotnej) i samosynchronizacj (maszyna przed przyBczeniem do sieci jest niewzbudzona). Warunki synchronizacji dokBadnej (wedBug kolejno[ci wa|no[ci przestrzegania), przy której wektory napi sieci i prdnicy pokrywaj si i podczas Bczenia nie popByn w ukBadzie sie - prdnica synchroniczna prdy wyrównawcze: - ta sama kolejno[ faz sieci i prdnicy, - - ta sama czstotliwo[ napi sieci i prdnicy, - - te same warto[ci skuteczne odpowiadajcych sobie napi sieci i prdnicy. Synchronizacj mo|na przeprowadzi, mierzc czstotliwo[ci i napicia, szczególnie napicie midzy wybran faza sieci i prdnicy 0 u na woltomierzu ró|nicowym. Ró|nica czstotliwo[ci tych napi jest przyczyn wahania warto[ci 0 u w przedziale od zera do podwójnej warto[ci napicia fazowego. Ocen stopnia synchronizacji uBatwia obserwacja jasno[ci [wiecenia trzech |arówek, które mog by poBczone w ukBadzie:  mieszanym   na ciemno  oraz  na jasno  . W ukBadzie  mieszanym przy ró|nicy czstotliwo[ci mo|na obserwowa kolejne roz[wietlenie |arówek, dajce  efekt wirowania [wiatBa (je[li ich rozmieszczenie tworzy trójkt równoboczny). Zale|nie od relacji warto[ci tych czstotliwo[ci zmienia si kierunek wirowania. W stanie synchronizmu jedna {arówka zga[nie, pozostaBe bd [wieci najja[niej. Krzywe  V Krzywe  V zwane tak z racji swojego ksztaBtu s rodzin zale|no[ci prdu stojana (twornika) od prdu wzbudzenia I=f(If) dla staBej warto[ci mocy czynnej pobieranej albo oddawanej do sieci zasilajcej przy staBym napiciu stojana U=const i staBej znamionowej czstotliwo[ci fn. Zakres krzywej  V dla stabilnej pracy maszyny przy danej mocy czynnej ogranicza linia granicy stabilno[ci, na której kt mocy Jð ðwynosi ±ð ð900 . Dalsze zmniejszanie prdu wzbudzenia f I zmniejszy moment (zatem moc czynn) maszyny, co spowoduje wypadnicie maszyny z synchronizmu. Z prawej strony i od góry krzyw  V ograniczaj znamionowe warto[ci prdu stojana i prdu wzbudzenia. Dla prdów wzbudzenia mniejszych od f 0 I maszyna pracuje w warunkach niedowzbudzenia, przez co ma niekorzystny charakter wspóBczynnika mocy, zatem wystpuje niewBa[ciwy przepByw mocy biernej. 7. Rozruch asynchroniczny silnika synchronicznego. Silnik synchroniczny majcy na wirniku jedynie uzwojenie wzbudzenia nie mo|e wykona samodzielnie rozruchu. Przy nieruchomym wirniku zasilenie uzwojeD stojana napiciem trójfazowym, a uzwojenia wzbudzenia napiciem staBym powoduje powstanie dwóch pól magnetycznych - jednego wirujcego z prdko[ci synchroniczn, a drugiego nieruchomego. W wyniku ich oddziaBywania powstaje przemienny moment obrotowy o czstotliwo[ci napicia zasilania s f i warto[ci [redniej równej zeru. Moment wytworzony przez silnik ma zerow [redni warto[ równie| przy ka|dych obrotach wirnika n , ró|nych od synchronicznych s n . Czstotliwo[ zmian momentu zmienia si wtedy z po[lizgiem wirnika i wynosi s sf . Przy tak znacznej czstotliwo[ci zmian momentu wirnik nie mo|e ruszy, ze wzgldu na sw bezwBadno[. Rozpdzenie silnika do prdko[ci synchronicznej mo|na przeprowadzi za pomoc dodatkowego napdu albo metod rozruchu asynchronicznego. W drugim przypadku wirniki silników synchronicznych wyposa|a si dodatkowo w klatk, podobn do stosowanych w silnikach indukcyjnych. W wirnikach wydatnobiegunowych jej rol speBniaj czasem lite nabiegunniki, w których mog pByn prdy wirowe. W tych obwodach podobnie jak w silniku indukcyjnym indukuj si prdy, które wspóBdziaBajc z polem wirujcym wytworzonym przez uzwojenie stojana wytwarzaj moment asynchroniczny doprowadzajcy wirnik do prdko[ci podsynchronicznej. Dalsze osignicie prdko[ci synchronicznej zale|y od budowy wirnika. Gdy wirnik jest cylindryczny, nale|y poprzez zasilenie uzwojenia wzbudzenia wytworzy wolnozmienny moment synchroniczny, wystarczajcy dla przyspieszenia wirnika do prdko[ci synchronicznej. W silnikach wydatnobiegunowych rol momentu synchronicznego speBnia moment reluktancyjny r T , dlatego te| zasilanie wzbudzenia dla wcignicia wirnika w synchronizm jest konieczne przy obci|eniu silnika momentem wikszym od r T - czyli od ok. 0,2 N T . Czstotliwo[ momentu reluktancyjnego jest dwa razy wiksza ni| dla momentu gBównego, std klatka rozruchowa musi by tak zaprojektowana, aby koDcowy po[lizg byB jak najmniejszy. Poniewa| w pocztkowym okresie rozruchu w rozwartym uzwojeniu wzbudzenia indukowaBoby si du|e napicie (zale|ne od zmian strumienia w czasie) na czas rozruchu wzbudzenie si zwiera. Zwarcie powoduje jednak przepByw we wzbudzeniu prdu przemiennego o czstotliwo[ci s sf , który oddziaBuje niekorzystnie na przebieg rozruchu. Prd ten wytwarza bowiem przemienne pole magnetyczne, nieruchome wzgldem wirnika, które mo|na rozBo|y na dwa pola koBowe, wirujce wzgldem wirnika: - wspóBbie|ne, wirujce zgodnie z prdko[ci - przeciwbie|ne, wirujce przeciwnie z prdko[ci Ich prdko[ci wzgldem stojana wynosz: gdzie: s - po[lizg, n - chwilowe obroty wirnika, s n - obroty synchroniczne Moment od pola wspóBbie|nego 1 T dodaje si do momentu asynchronicznego as T (s one nieruchome wzgldem siebie), natomiast moment od pola przeciwbie|nego 2 T wywoBuje siodBo w charakterystyce momentu - tzw. efekt Görgesa, które mo|e spowodowa utknicie silnika przy poBowie obrotów synchronicznych ( s »ð ð0,5). Aby ograniczy spadek [redniej warto[ci wypadkowego momentu w T uzwojenia wzbudzenia nie zwiera si bezpo[rednio, lecz przez rezystancj równ 8÷10 rezystancjom wzbudzenia. Przebieg momentu 2 T nie jest symetryczny wzgldem punktu s 0,5n , gdy| ze wzrostem obrotów maleje napicie indukowane w zwartym uzwojeniu wzbudzenia (zatem wytworzony moment 2 T ), a| do zera dla obrotów synchronicznych. Po osigniciu przez wirnik obrotów bliskich synchronicznym rozwiera si obwód wzbudzenia i zasila je z pominiciem dodatkowej rezystancji staBym prdem. Silnik wytwarza wolnozmienny wzgldem wirnika (z uwagi na maBy po[lizg) moment synchroniczny, który przyspiesza wirnik do stanu synchronizmu. Wypadkowa charakterystyka momentu w T jest prawdziwa tylko dla stanów ustalonych, stanowi wic tylko u[rednienie rzeczywistego przebiegu momentu e T podczas rozruchu, który jest typowym stanem dynamicznym i przebiega bardzo szybko. Czstotliwo[ oscylacji momentu jest dwukrotnie wiksza od analogicznych w silnikach indukcyjnych i wynosi s 2sf , malejc ze wzrostem obrotów wirnika. Warto[ momentu w T dla po[lizgu s =ð ð0,05 nazywa si momentem podsynchronicznym, lub znamionowym momentem wpadu.

Wyszukiwarka