plik


ÿþPodstawowe zaBo|enia psychoterapii. dr n. med. RafaB Radzio Czynniki terapeutyczne Skuteczno[d psychoterapii " Istniej jednoznaczne dowody na to, |e terapie psychologicznie maj pozytywny wpByw na zdrowie psychiczne i dobrostan ludzi ([rednia wielko[d efektu 0,8). " Stan o[miu na dziesid osób uczestniczcych w psychoterapii poprawia si w wikszym stopniu ni| stan przecitnej osoby, która nie uczestniczy w terapii. OkoBo 60% klientów, u których w momencie rozpoczcia terapii mo|na zdiagnozowad zaburzenie kliniczne, nie bdzie miaBo tej diagnozy pod koniec terapii. Skuteczno[d psychoterapii (Cooper, 2010) " Im wicej terapii maj klienci, tym bardziej ich stan si poprawia, jednak do[wiadczana przez nich wielko[d tej poprawy ma tendencj do zmniejszania si wraz z upBywem czasu. " U okoBo 5-10% klientów nastpuje pogorszenie jako rezultat terapii. Poprawa w zakresie zdrowia psychicznego zazwyczaj utrzymuje si po upBywie roku lub dwóch lat po zakooczeniu terapii, jednak bardziej dBugoterminowy wpByw interwencji psychologicznych jest mniej jasny. " Formy terapii opartej na rozmowie s zasadniczo tak samo skuteczne jak farmakologiczne leczenie dystresu psychologicznego i wydaj si charakteryzowad ni|szym odsetkiem nawrotów oraz rezygnacji z terapii przed jej zakooczeniem. " Gabbard i wsp. (1997) w swojej metaanalizie stwierdzili, |e okoBo 90% badao wykazaBo, |e psychoterapia jest korzystna ekonomicznie przynoszc oszczdno[ci rzdu 10 000 dolarów na osob rocznie. Rodzaje psychoterapii " Ze wzgldu na czas trwania i intensywno[d: dBugoterminowe, krótkoterminowe " Ze wzgldu na rodzaj terapii: indywidualna, par, rodzinna, grupowa " Ze wzgldu na podej[cie terapeutyczne  zale|ne od szkoBy terapeutycznej Terapia krótkoterminowa  Psychoterapia krótkoterminowa jest procesem przebiegajcym na podstawie wyraznie nakre[lonego planu terapeutycznego, obejmujcego okre[lone, limitowane cele terapii i wzgldnie specyficzne sposoby (techniki) ich osigania. Realizacja planu terapeutycznego przebiega w okre[lonym, wzgldnie krótkim czasie. (Pawlik, 1981) Psychoterapia krótkoterminowa ÒðCele terapii  wyraznie okre[lone i zaw|one (jakie cele takie wyniki) ÒðRamy czasowe ÒðMetody i techniki osigania okre[lonych celów (psychodramatyczne, psychogimanstyczne, selektywnej uwagi, relaksacji, wyobra|eniowe, techniki kierowania marzeo sennych na jawie) ÒðKryteria selekcji (motywacja, mo|liwo[d wspóBpracy) Psychoterapia poznawczo-behawioralna, zaBo|enia (www.nacbt.org): " opieranie si na poznawczym modelu emocjonalnych odpowiedzi; " krótki i z góry okre[lony czas trwania; " gBboka relacja terapeutyczna jest konieczna, ale nie jest centralnym elementem terapii; " d|enie do wspóBpracy pomidzy terapeut a klientem; " oparcie na stoickiej filozofii; " stosowanie metody sokratejskiego dialogu; " ustrukturowanie i dyrektywne postpowanie terapeuty; " oparcie si na modelu edukacyjnym; " oparcie teorii i technik na metodzie indukcji; " traktowanie zadao domowych jako centralnej cechy. Psychoterapia indywidualna psychodynamiczna Cele psychoterapii: wgld, pomieszczenie, nowe do[wiadczenie, analiza mechanizmów obronnych i przeniesienia, wsparcie, zrozumienie istoty problemów, rozwinicie  nowej relacji z obiektem , rozwój  prawdziwego self , wzmocnienie spójno[ci self, poszukiwanie prawdy o sobie, nabycie zdolno[ci do refleksji nad wBasnym [wiatem wewntrznym, ponowna integracja aspektów self, poprawa jako[ci relacji, poprawa mentalizacji. Mentalizacja oznacza: " Skupienie uwagi na stanach umysBowych wBasnych i cudzych szczególnie w wyja[nianiu zachowania. Najcz[ciej jest to aktywno[d wyobra|eniowa przed[wiadoma. " Mo|e byd definiowana jako spostrzeganie i interpretowanie zachowania w poBczeniu z intencjonalnym stanem umysBu Psychoterapia psychodynamiczna " Model konfliktu vs Model deficytu  Pragnienie i obrona przed pragnieniem  Ró|ne wewntrzne instancje  Impuls wobec wymogów zewntrznych " Zwiat wewntrznych relacji " Akcent na subiektywne do[wiadczenia, wyjtkowo[d i niepowtarzalno[d Praca wgldowa i wsparcie Uzyskanie wgldu w nie[wiadome pragnienia i obrony DBugo[d i czstotliwo[d sesji (nasilenie przeniesienia) Pomoc w przystosowaniu si do trudnych sytuacji - wsparcie  Techniki ekspresywne stosuj tak czsto, jak tylko mo|na, a podtrzymujce tak czsto, jak musisz (Wallerstein 1986, za: Gabbbard, 2009, str:93) Fizyka kwantowa a fizyka Newtona " przedmioty poruszaj si w sposób cigBy vs nieoczekiwane i niewytBumaczalne kwantowe skoki (zachowanie caBo[ci determinuje zachowanie czsteczki) " akt obserwacji nie zmienia natury obserwowanych obiektów vs fakt obserwowania wydaje si wpBywad na zachowanie nieo|ywionych czsteczek materii  Je[li zadam czsteczkowe pytanie, dostan czsteczkow odpowiedz, a je[li zadam falowe pytanie, dostan falow odpowiedz. Elektron nie posiada obiektywnych wBasno[ci, niezale|nych od mojego umysBu (F. Capra, 1983) . Obiektywno[d w klasycznej fizyce zostaje zastpiona przez kwantow subiektywno[d (intencje obserwatorów wpBywaj na wynik obserwacji) Psychoterapia grupowa " Co tworzy grup? " Czy grupa to co[ wicej ni| suma jej pojedynczych czBonków? " Ilu pacjentów powinna liczyd grupa, a ilu terapeutów? " Czy miejsce ma znaczenie? " Ile czasu powinna trwad grupa? " Jakie s zasady psychoterapii w grupie? " Jaki jest cel? (czy na ró|nych etapach procesu grupowego cele zmieniaj si?). " Jakie znaczenie dla procesu terapeutycznego ma struktura grupy? Czynniki terapeutyczne: 1. Zaszczepienie nadziei (obserwacja poprawy u innych) 2. Uniwersalno[d (czy jestem taki wyjtkowy) 3. Udzielanie informacji (proces edukacyjny midzy wierszami, bezpo[rednie porady). 4. Altruizm (jak [lepy mo|e prowadzid [lepego). 5. Korektywna rekapitulacja pierwotnej grupy rodzinnej. 6. Rozwój umiejtno[ci spoBecznych. 7. Na[ladowanie. 8. Uczenie si interpersonalne. 9. Powtórzenie i korektywne do[wiadczenie emocjonalne 10.Odzwierciedlenie (mirroring) 11.Rezonans 12. Spójno[d grupy. 13. Katharsis. 14. Czynniki egzystencjalne. Uczenie interpersonalne I. Symptomatologia psychiczna jest pochodn zaburzonych relacji interpersonalnych. II. Grupa psychoterapeutyczna jako spoBeczny mikrokosmos, reprezentacja [wiata spoBecznego ka|dego z jej czBonków. III. CzBonkowie grupy, dziki informacjom zwrotnym od innych, autorefleksji i samoobserwacji, staj si [wiadomi znaczcych aspektów swoich zachowao interpersonalnych: swoich mocnych stron, ograniczeo, znieksztaBceo interpersonalnych i nieadaptacyjnych zachowao, które wywoBuj niepo|dane reakcje u innych ludzi. IV W grupie terapeutycznej zachodzi sekwencja interpersonalna: A. Odtworzenie patologii: czBonek grupy pokazuje swoje zachowanie. B. Dziki informacjom zwrotnym i samoobserwacji pacjenci: 1. staj si lepszymi obserwatorami wBasnych zachowao; 2. doceniaj wpByw tego zachowania na: a) uczucia innych; b) opinie, jakie inni wyra|aj na ich temat; c) wBasne opinie o sobie. V. Pacjent zaczyna czud swoj sprawczo[d: ka|da jednostka jest twórc wBasnego [wiata interpersonalnego (zdolno[d do brania odpowiedzialno[ci za wBasny wkBad i zdolno[d do zmiany relacji spoBecznych). VI. Im prawdziwsze i bardziej emocjonalne prze|ycie, tym silniejszy jest jego wpByw; im bardziej zdystansowane i zracjonalizowane, tym mniej skuteczne uczenie si. VII. Zmiana zale|y od: A. Motywacji pacjenta do zmiany oraz stopnia osobistego dyskomfortu i niezadowolenia z aktualnych sposobów zachowania; B. Zaanga|owania pacjenta w prac grupy C. Sztywno[ci struktury charakteru i interpersonalnego stylu pacjenta. VIII. Zmiana, chodby najdrobniejsza, prowadzi do kolejnych zmian (wewntrznych i zewntrznych) i osBabienia lku. IX. Zachowanie wyuczone w grupie zostaje przeniesione do [rodowiska spoBecznego pacjenta. Wgld " Pacjenci mog zyskad bardziej obiektywny punkt widzenia na swoj interpersonaln prezentacj. Mog po raz pierwszy dowiedzied si, jak s postrzegani przez innych ludzi. " Pacjenci mog zyskad zrozumienie swoich bardziej zBo|onych interakcyjnych wzorców zachowania. " Pacjenci mog si dowiedzied, jakie s powody tego, co robi innym ludziom i z nimi. " Wgld genetyczny - ma pomóc pacjentom w zrozumieniu, jak to si staBo, |e s tacy, a nie inni. najbardziej pomocne : (uszeregowane pod wzgldem znaczenia): 1. Odkrycie i zaakceptowanie wcze[niej nieznanych lub nieakceptowanych cz[ci mojego Ja. 2. Zdolno[d mówienia o tym, co mnie drczy, zamiast duszenia tego w sobie. 3. Szczere wypowiedzi innych czBonków na temat tego, co o mnie my[l. 4. Nauczenie si wyra|ania uczud. 5. U[wiadomienie mi przez grup, jakiego rodzaju wra|enie wywieram na innych. 6. Wyra|enie negatywnych lub pozytywnych uczud wobec innego czBonka grupy. 7. Przekonanie si, |e musz wzid na siebie ostateczn odpowiedzialno[d za wBasne |ycie, niezale|nie od porad i wsparcia, jakie otrzymuj od innych. 8. Przekonanie si, jak odbieraj mnie inni. 9. Spostrze|enie, |e inni mog ujawnid krpujce sprawy lub podjd inne ryzyko i skorzystad na tym, uBatwiBo mi zrobienie tego samego. 10. Poczucie wikszej ufno[ci do grup i innych ludzi. Ogólne zaBo|enia prowadzenia grupy GBównym zadaniem pacjenta w terapii grupowej jest nauczenie si, jak istnied w relacjach midzyludzkich. Poniewa| relacje s sol w oku ludzkiej egzystencji, wikszo[d trudno[ci skBaniajcych pacjentów do podjcia leczenia mo|e byd zlikwidowana za po[rednictwem grupy. Ogólnie mo|na stwierdzid, |e terapeuta grupowy ma jedno zadanie: pomoc pacjentom w nauczeniu si, jak zaistnied w relacjach. Oznacza to, |e terapeuta grupowy i czBonkowie grupy musz nauczyd si zachowywania równowagi midzy potrzebami indywidualnymi i grupowymi. U|ywajc takiego sposobu rozumowania, mo|na podzielid techniczne zadania terapeuty grupowego na dwie obszerne kategorie: dotyczce leczenia indywidualnych czBonków grupy oraz odnoszce si do rozwoju i utrzymywania grupy. 1. UBatwiaj wyra|anie uczud w sBowach 2. Koncentruj si na  tu i teraz" tak bardzo, jak to tylko mo|liwe 3. Interpretuj nie[wiadome do[wiadczenia 4. Stymuluj i kieruj interakcj grupow 5. Ucz swoj grup 6. Utrzymuj terapeutyczne ramy grupy 7. Uczyo z grupy gBówny motor terapeutyczny Stosowane metody Technika podej[cia psychodynamicznego " Swobodne skojarzenia, [nienie na jawie, bBdzenie my[lami " Neutralno[d, anonimowo[d, wstrzemizliwo[d (nie jako chBód czy wyniosBo[d, ale jako skryte, cierpliwe, spontaniczne zaanga|owanie) Przeniesienie " Przeniesienie jest zjawiskiem wszechobecnym nastpujcym zawsze wtedy, gdy kto[ staje si wa|ny w naszym |yciu. Przeniesienie mo|e byd rozumiane jako: 1. Proces, w którym pacjent przenosi uczucia, nastawienia do[wiadczane w wcze[niejszej wa|nej relacji w |yciu na psychoterapeut. 2. Opisuje eksternalizacj zinternalizowanych relacji z obiektem. 3. Pomieszcza wszystkie nie[wiadome aspekty relacji terapeutycznej wBczajc w to niewerbaln komunikacj. 4. Mo|e pojawiad si opór przed rozwojem przeniesienia, lub przeniesienie mo|e byd rozumiane jako opór przed prac z konfliktem. 5. Mo|e byd manifestacj ukrytego znaczenia stymulowanego przez realn relacj z terapeut ale ksztaBtowanego przez przeszBe do[wiadczenia. Przeniesienie relacja przeniesieniowa aktualna sytuacja relacje |yciowej wczesnodziecice Przeciwprzeniesienie Szeroko rozumiane odnosi si do my[li i uczud psychoterapeuty, które powizane s ze wewntrznym [wiatem pacjenta i pozwalaj rozumied znaczenie komunikacji pacjenta. " Emocjonalny rezonans i empatia (Stern, Winnicott) " Rezultat projekcyjnej identyfikacji (Klein, Bion, Steiner, etc.) " Cz[d bipolarnego intersubiektywnego pola (Sullivan, Langs) " Odpowiedz psychoterapeuty ([wiadoma i nie[wiadoma) na przeniesienie pacjenta (Heimann, Sandier) " Odpowiedz przeniesieniowa na pacjenta (pacjent reprezentuje kogo[ zaczcego z przeszBo[ci psychoterapeuty) (Freud) " Wszystkie reakcje psychoterapeuty do pacjenta (Joseph) Opór " Przejaw dziaBania mechanizmów obronnych w trakcie leczenia psychodynamicznego (Greenson, 1976) " SiBa oporu jest proporcjonalna do siBy impulsu. " Indywidualny profil mechanizmów obronnych jest doskonaBym barometrem zdrowia psychicznego (Gabbard, 2009) Interwencje Interpretacj Zachta do a Psychoed ujawniania Konfront ukacja, szczegóBów acja rada i pochwaBa Empatycz Klaryfika ny Obserwa cja komenta cja rz Interpretacja "  Interpretacja jest stwierdzeniem, które wyja[nia zwizki midzy uczuciem, my[l, zachowaniem bdz objawem a jego nie[wiadomym znaczeniem lub zródBem . " Mog dotyczyd: przeniesienia, relacji z osobami znaczcymi, dawnych i aktualnych prze|yd pacjenta, oporu lub fantazji. model Malana / Menningera Trójkt konfliktu Trójkt osoby/wgldu Lk Przeniesienie Tu i teraz w sesji Inni Rodzic obrona ukryte Tam i teraz/wtedy uczucia Tam i wtedy (Konflikt bie|cy) Metoda sokratejskiego dialogu (Kokoszka, 2009) " Odpowiednio zadawane pytania (seria pytao) uBatwia samodzielne znalezienie rozwizania problemu " Pytania s tak zadawane, |e pacjent jest w stanie na nie odpowiedzied " Pacjent staje si bardziej [wiadomy wBasnego sposobu my[lenia " Do[wiadcza stopniowego rozwizywania problemu Techniki relaksacyjne  Opanowanie umiejtno[ci relaksacji ma kluczowe znaczenie zarówno dla ostatecznych rezultatów terapii poznawczo-behawioralnej, jak i dla skutecznego stosowania strategii poznawczo-behawioralnych w |yciu codziennym (Kokoszka, 2009, str. 229). 1. Metody relaksacyjne opieraj si na zaBo|eniu, |e istnieje wzajemny zwizek midzy trzema czynnikami: napiciem psychicznym, czynno[ciowym stanem wegetatywnego ukBadu nerwowego i napiciem mi[ni (Kratochvil). 2. WedBug klasycznej koncepcji relaksacji (Jacobson), mo|liwe s dwa zasadnicze stany funkcjonowania organizmu: aktywny i zrelaksowany. Napicie do[wiadczane przez czBowieka zwizane jest z wysiBkiem, przejawiajcym si skróceniem wBókien mi[niowych, a usunicie tego napicia mo|e wyeliminowad lk. Nale|y podkre[lid, |e chroniczne napicie mo|e byd przyczyn zmian somatycznych. stany relaksacji:  stan relaksu (osigany poprzez dwiczenia relaksowe)  niska a aktywno[d spontanicznej wyobrazni, aktywna postawa umysBu, wzrastajcy próg recepcji dla bodzców ze [rodowiska, a malejcy dla doznao z wBasnego ciaBa  stany  reakcji relaksacyjnej  spontaniczna aktywno[d wyobrazni, pasywna postawa umysBu, dominacja recepcji bodzców z wewntrznego zródBa stymulacji.  stany ultra[wiadomo[ci (wysoka plastyczno[d wyobrazni, poczucie du|ej racjonalno[ci, pasywna postawa umysBu przy dominacji kontemplacji spontanicznych wyobra|eo pochodzcych z wewntrznych zródeB stymulacji). Techniki behawioralne " Bezpo[rednie przeuczanie w realnej sytuacji " Odczulanie w wyobrazni " Na[ladowanie " Warunkowanie " Zanurzanie  stopniowe wygaszanie " Planowanie aktywno[ci " Eksperyment behawioralny " Biofeedback " Dzielenie celów na etapy Techniki poznawcze (za: Kokoszka 2009) " Identyfikacja my[li automatycznych. " Rozpoznawanie zwizków my[li automatycznych z emocjami i sytuacjami. " Ocena nasilenia emocji w skali (od O do 10 lub od O do 100%). " Wyró|nianie argumentów potwierdzajcych i niepotwierdzajcych my[li automatyczne. " FormuBowanie i ocena alternatywnych wyja[nieo w stosunku do argumentów potwierdzajcych my[li automatyczne. " Identyfikacja i nazywanie znieksztaBceo poznawczych. " Sprawdzanie dowodów. Techniki cd. " Ustalanie znaczenia. " Ustalanie zakresu odpowiedzialno[ci. " Rozwijanie alternatywnych sposobów my[lenia. " Rozwijanie alternatywnych sposobów odczuwania. " Rozwijanie alternatywnych sposobów dziaBania. " Porównanie wad i zalet. " Ocena konsekwencji - co z tego wynika? " Skalowanie - celem jest zadawanie pytao uBatwiajcych zrozumienie okoliczno[ci utrudniajcych wprowadzenie po|danej zmiany. " PrzeformuBowanie pozytywne - znalezienie korzy[ci wypBywajcych z trudnych sytuacji. " Zastpowanie negatywnych wyobra|eo pozytywnymi. " Odgrywanie pozytywnych wyobra|eo. Techniki cd " Instruowanie samego siebie (planowanie kolejnych kroków postpowania). " Odgrywanie roli wBasnego adwokata. " Urealnianie absolutyzowania - dyskusja z nadmiernie kategorycznymi sformuBowaniami w rodzaju, zawsze, nigdy, wszyscy. " Rozwa|anie szans powodzenia. " Reatrybucja - urealnienie roli danej osoby, która czuje si nadmiernie odpowiedzialna za jakie[ zdarzenie. " Bezpo[rednia debata (direct disputation) - urealnianie bardzo destrukcyjnych przekonao. " Tworzenie list i ich analiza, np. zalet i wad jakiej[ decyzji lub osoby. " Graficzne przedstawianie my[li - np. procentowe okre[lanie czasu po[wicanego na ró|ne aktywno[ci na planie okrgu. Techniki cd. " Uzewntrznienie my[li w ramach odgrywania ról - terapeuta powtarza wcze[niej zidentyfikowane automatyczne my[li pacjenta, który polemizuje z nimi z racjonalnego punktu widzenia. " Dekatastrofizacja - pomoc w dystansowaniu si przez pacjenta do swoich obaw, je[li s one wyolbrzymione w stosunku do rzeczywisto[ci. Obejmuje to rozwa|anie czarnego scenariusza wydarzeo i ich odlegBych konsekwencji. " Paradoksalne analogie - wyolbrzymianie znieksztaBceo poznawczych, aby uBatwid ich rozpoznanie. " Rozpraszanie nieprzyjemnych my[li automatycznych przez inne wyobra|enia lub bodzce fizyczne, np. zadanie bólu poprzez nacignicie i nagBe zwolnienie napicia zaBo|onej na nadgarstek gumki. " Przemieszczenie uwagi z nieprzyjemnych my[li na inne tematy.

Wyszukiwarka