plik


ÿþSzymon Godawa Narkomania w szkole - prawo, do[wiadczenia, profilaktyka INSTYTUT EUROPEJSKI Ï% Studium Prawa Europejskiego w Warszawie ul. L. Solskiego 11 01-620 Warszawa tel./fax: (0-22) 833-38-90; (0-22) 833-39-90 www.uniaeuropejska.net.pl.pl e-mail: info@spe.edu.pl Copyright by Instytut Europejski ISBN 978-83-60856-20-8 2 Spis tre[ci Wstp& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 4 1. Rodzaje narkotyków  wstp& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 6 1.1 Marihuana i haszysz& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .8 1.2 Zrodki wziewne& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 9 1.3 Barbiturany& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .11 1.4 Benzodiazepiny& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..12 1.5 Amfetaminy& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 13 1.6 MDMA& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...17 1.7 Kokaina& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...19 1.8 Opiaty& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .21 1.9 Heroina& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...23 1.10 Grzyby halucynogenne& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .25 1.11 LSD& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...26 1.12 PCP& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...28 2. Uzale|nienie od narkotyków& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..29 3. Prawo polskie a narkotyki& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..32 4. Wykrywanie& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & 35 5. Epidemiologia& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .39 6. Interwencja w szkole& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..42 7. Profilaktyka uzale|nieD w szkole& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...44 8. Szkolny program profilaktyk i- przykBady& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .47 a) Szkolny Program Profilaktyki w S.P w Choszcznie& & & & & & & & & & & & & & & ...47 b) Przyjaciele ZIPPIEGO& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...51 c) Scenariusz lekcji wychowawczej dotyczcy profilaktyki narkotykowej opracowany przez Joann Kiersnowsk& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .53 d) Zanim nie jest za pózno& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..55 9. Z |ycia wzite. Historia Tomasza& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ..56 10. ZakoDczenie& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .59 11. Bibliografia& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & ...60 12. Test sprawdzajcy& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & .62 3 WSTP Niniejsza publikacj pragn rozpocz od  DESIDERATY , tekstu, który jest kwintesencj zdrowego i trzezwego |ycia. Tekstu, który jest bardzo czsto wykorzystywany w profilaktyce, interwencji, jak i po prostu w |yciu jako maksyma, droga... DESIDERATA DESIDERATA DESIDERATA DESIDERATA Krocz spokojnie w ród zgieBku i po piechu - pami taj, jaki pokój mo e by w ciszy. Tak dalece, jak to mo liwe, nie wyrzekaj c si siebie, b d w dobrych stosunkach z innymi lud mi. Prawd sw gBo spokojnie i jasno, sBuchaj te tego, co mówi inni, nawet gBupcy i ignoranci, oni te maj swoj opowie . Je li porównujesz si z innymi, mo esz sta si pró ny lub zgorzkniaBy, albowiem zawsze b d lepsi i gorsi od Ciebie. Ciesz si zarówno swoimi osi gni ciami jak i planami. Wykonuj z sercem sw prac , jakkolwiek by byBa skromna. Jest ona trwaB warto ci w zmiennych kolejach losu. Zachowaj ostro no w swych przedsi wzi ciach  wiat bowiem peBen jest oszustwa. Lecz niech Ci to nie przesBania prawdziwej cnoty, wielu ludzi d y do wzniosBych ideaBów i wsz dzie ycie peBne jest heroizmu. B d sob , a zwBaszcza nie zwalczaj uczu : nie b d cyniczny wobec miBo ci, albowiem w obliczu wszelkiej oschBo ci i rozczarowa jest ona wieczna jak trawa. Przyjmuj pogodnie to, co lata nios , bez goryczy wyrzekaj c si przymiotów mBodo ci. Rozwijaj siB ducha, by w nagBym nieszcz ciu mogBa by tarcz dla Ciebie. Lecz nie dr cz si tworami wyobra ni. Wiele obaw rodzi si ze znu enia i samotno ci. Obok zdrowej dyscypliny b d Bagodny dla siebie. Jeste dzieckiem wszech wiata, nie mniej ni gwiazdy i drzewa masz prawo by tutaj i czy Ci to jest dla Ciebie jasne czy nie, nie w tp, e wszech wiat jest taki, jaki by powinien. Tak wi c b d w pokoju z Bogiem, cokolwiek my lisz o jego istnieniu i czymkolwiek si zajmujesz i jakiekolwiek s Twoje pragnienia: w zgieBku ulicznym, w zam cie ycia zachowaj pokój ze sw dusz . Z caBym swym zakBamaniem, znojem i rozwianymi marzeniami ci gle jeszcze ten wiat jest pi kny. B d uwa ny, staraj si by szcz liwy. 4 Badania psychologiczne, socjologiczne pokazuj, |e coraz wicej mBodych ludzi siga po narkotyki. Obraz osób za|ywajcych te substancje jest zupeBnie inny ni| ten sprzed dwudziestu, trzydziestu lat. Obecnie po narkotyki nie sigaj ju| tylko osoby z gBbokimi problemami osobistymi, czy te| osoby gBboko zaniedbane. W pracy tej skupimy si przede wszystkim na rodzajach narkotyków, ich charakterystyce, uzale|nieniu od narkotyków, epidemiologii zwizanej z za|ywaniem przez uczniów oraz na profilaktyce. W pracy przedstawione bd tak|e prawdziwe historie |yciowe. 5 1. Rodzaje narkotyków Wstp Pojcie narkotyków, narkomanii wywodzi si od sBowa narcos, co oznacza odurzenie, senno[, u[pienie. W jzyku potocznym wymiennie stosuje si nazwy: narkotyki, substancja psychoaktywna, [rodek odurzajcy, u|ywka. DokBadne zdefiniowanie tego, co nale|y uwa|a za narkotyki, jest zadaniem trudnym i budzcym wiele kontrowersji w [wiecie.  Narkotyki towarzyszyBy ludziom od zawsze - jako cz[ [rodków leczniczych, oraz "warsztat pracy" ró|nych czarowników, szamanów i kapBanów (wszyscy oni speBniali czsto równie| rol lekarzy) oraz znachorów. Trudno równie| okre[li, gdzie le|aBa niegdy[ granica podczas przygotowywania posiBków - pomidzy przyprawami, afrodyzjakami, kulinarnymi metodami leczniczymi i wBa[nie jednoczesnym stosowaniem substancji o wyrazniejszym doraznym wpBywie na psychik i mo|liwo[ci sprawno[ci czBowieka (np. stosowano specjalne posiBki przed bitw). Narkotykami byBy wszelkie substancje, które stosowano w nastpujcych celach: prze|ycia wra|eD mistycznych, np. kontaktu z bogami lub zmarBymi przodkami, doraznego zwikszenia sprawno[ci umysBowej lub fizycznej, np. podczas pracy lub walki, cz[ciowego lub caBkowitego oderwania si od rzeczywisto[ci dla rozluznienia ciaBa i umysBu (np. odreagowanie stresu po walce) lub dla osBabienia bodzców (np. zmniejszenie strachu, bólu lub gBodu) .1 W literaturze przedmiotu mo|na spotka si z kilkoma podziaBami narkotyków. PodziaB ze wzgldu na dziaBanie: 1. MAK a. Opium b. Kodeina - biaBy trudno rozpuszczalny w wodzie proszek o gorzkim smaku. c. Morfina - biaBy nierozpuszczalny w wodzie proszek o gorzkim smaku. d. Heroina 2. LIZCIE COCI a. Kokaina b . Li[cie coca - s |ute, usuwaj uczucie gBodu, pragnienia, wzmagaj pewno[ siebie c. Crack - pasta coca 3. KONOPIE INDYJSKIE 1. http://pl.wikipedia.org/wiki/Historia_narkotyków 6 a. Marihuana b. Haszysz 4. ZRODKI WZIEWNE  farby, kleje, benzyna, [rodki chemiczne, rozpuszczalniki organiczne. 5. SYNTETYKI a. Amfetamina b. Ice c. Ekstazy 6. HALUCYNOGENY a. Kaktus peyotl b. Grzyby halucynogenne c. LSD 7. BARBITURANY Inny podziaB to: [rodki dziaBajce opózniajco na centralny ukBad nerwowy (barbiturany, opium, morfina, heroina, "kompot") [rodki pobudzajce centralny ukBad nerwowy (amfetamina, crack, kokaina, li[cie krzewu kokainowego, ecstasy, w tym UFO) [rodki wywoBujce zaburzenia w centralnym ukBadzie nerwowym (kanabis, grzyby halucynogenne, LSD, substancje wziewne, marihuana, haszysz, olej haszyszowy, meskalina, BieluD Dzidzierzawa).2 Narkotyki dostpne s praktycznie w ka|dej miejscowo[ci w Polsce. Poziom cen jest zale|ny od regionu. Dane z ankiety Centrum Terapii Narkomanów, realizowanej na zlecenie POCH 2006, wskazuj natpujcy poziom cen:: Heroina (Brown Sugar) - cena: 20  200 zB/g Heroina (Kompot) - cena: 5  30 zB/cm Amfetamina - cena: ok. 28 zB/g Ecstasy - cena: ok. 10 zB/szt Marihuana - cena: 15  35 zB/g 2. Za: Durka,G. (2000), U|ywki, droga do uzale|nienia... , http://www.kbpn.gov.pl/kompendium/kompendium.html, http://www.e-grajewo.pl/dzialy/narkotyki/policja.php 7 1.1 Marihuana i haszysz zródBo: www.narkotyki.org Marihuan i haszysz otrzymuje si z niektórych odmian konopi. Narkotyki te s najbardziej rozpowszechnione i najcz[ciej u|ywane w Polsce i w caBej Europie. W niektórych krajach, jak na przykBad w Holandii, s zalegalizowane. Nazwy zwyczajowe: trawa, grass, ganja, hasz, skun, zioBo. Substancj aktywn tych narkotyków jest Tetrahydrokanabinol (THC), którego st|enie decyduje o narkotycznej sile preparatów konopi. Mog one dziaBa jako [rodek pobudzajcy, uspokajajcy, znieczulajcy lub lekko halucynogenny. Symptomy po za|yciu s zbli|one bardziej do obserwowanych po alkoholu, ani|eli po [rodkach halucynogennych. DBugo[ dziaBania: 1-3 godzin. Oznakami u|ycia s zaczerwienienie biaBek oczu, gadatliwo[ i wesoBkowato[, ogólne podniecenie i nadczynno[ psychoruchowa, zaburzenia orientacji przestrzennej. Najcz[ciej stosowan form jest palenie konopii. Uzale|nienie psychiczne mo|e pojawi si po pewnym czasie za|ywania, uzale|nienia fizycznego nie stwierdzono. Wystpuje natomiast tolerancja odwrotna  przy przyjmowaniu regularnym THC pojawia si nadwra|liwo[ na ten zwizek. Przedawkowanie powodujce [mier jest niemo|liwe. Przy regularnym za|ywaniu mo|e pojawi si zespóB amotywacyjny, obni|eniu ulegaj procesy poznawcze, koncentracja uwagi, energia do dziaBania, zdolno[ci komunikacji z innymi. Subiektywne odczucia po za|ywaniu konopii s uzale|nione od predyspozycji i warunków [rodowiskowych, pojawi si mo|e wzrost wra|liwo[ci zmysBowej, podniesiona samoocena, optymizm, poczucie spokoju bBogostan, lub te| zagubienie, napicie, zawroty gBowy, apatia, uleganie sugestiom, nieracjonalne my[lenie. Czstym zjawiskiem przy za|ywaniu konopii indyjskich jest  nawizanie kontaktu z innymi narkotykami, gBównie dziki dilerom, proponujcym nowe, ciekawsze doznania, jak i zwikszajcym si potrzebom stymulacji.3 3. Opracowano na podstawie: Ostaszewski K., Skuteczno[ profilaktyki u|ywania substancji psychoaktywnych. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003 http://narkotyki.esculap.pl, http://pl.wikipedia.org/wiki/Wziewne_[rodki_odurzajce 8 1.2 Zrodki wziewne zródBo: http://narkotyki.esculap.pl/kleje.htm zródBo: http://www.narkotyki.com.pl/galeria-inhalanty.html Zrodki wziewne to przede wszystkim rozpuszczalniki, lakiery, kleje, kauczuk, farby. S stosunkowo Batwo dostpne. Gospodarstwa domowe i sklepy s zaopatrzone w te legalne substancje, które jednak mog by wykorzystywane do narkotyzowania si. Za|ywane s przede wszystkim pBynne [rodki, które s przyjmowane na wiele sposobów: wdychanie przez nos substancji wylanej na chusteczk, szmatk, wdychanie przez usta, najpopularniejsze jest wdychanie oparów z worków foliowych, obejmujce zarówno  inhalacje przez nos jak i usta. Substancjami aktywnymi s gBównie: benzen (szkodliwie dziaBa na szpik kostny, uszkadza krwinki biaBe i czerwone, wywoBuje agranulocytoz i niedokrwisto[, utrudnia dotlenienie kory mózgowej, hamuje procesy my[lenia, prowadzi do depresji, apatii i otpienia emocjonalnego); octany alifatyczne; trichloroetylen - prowadzi do apatii, oddziaBuje na nerw wzrokowy, pogarsza funkcje pamici; eter - pocztkowo powoduje stany euforii, odurzenia, nastpnie obni|a sprawno[ funkcji psychicznych; toluen, ksylen, aceton, cykloheksan, tetrachlorek wgla; nitrobenzen  powoduje odurzenie, bóle gBowy, lki, utrat przytomno[ci, [piczk, drgawki, a nawet [mier; acetan amylu, chlorek metylenu i inne. 9 Wikszo[ stosowanych [rodków powoduje: zaburzenia [wiadomo[ci, nadwra|liwo[ na [wiatBo, omamy i halucynacje, podwy|szenie nastroju tendencje do fantazjowania, problemy z widzeniem, spowolnienie psychoruchowe, zaburzenia koordynacji, zaburzenia czynno[ci oddychania i przyspieszenie akcji serca. Substancje wziewne uzale|niaj psychicznie, mog powodowa tak|e uzale|nienie fizyczne. DBugotrwaBe stosowanie [rodków wziewnych prowadzi do uszkodzeD nerek, wtroby, szpiku kostnego. Najbardziej nara|ony na ich dziaBanie jest jednak mózg, gdzie przy dBugotrwaBym przyjmowaniu substancji pojawiaj si nieodwracalne uszkodzenia okre[lane zespoBem organicznym, którego przebieg i objawy zale| od umiejscowienia i rozlegBo[ci uszkodzeD. Najcz[ciej upo[ledzeniu ulegaj: pami, intelekt, koordynacja psychoruchowa, sfera emocjonalna. U|ywanie [rodków wziewnych mo|e prowadzi do [mierci (np. butan powodujcy opuchnicie gardBa mo|e powodowa [mier przez uduszenie) Najczstszymi oznakami u|ywania s: gadatliwo[, nieporadno[ ruchowa, kaszel, zapalenie spojówek, kichanie, euforia, podniecenie, zaburzenia mowy oraz zapach rozpuszczalników. Osoby regularnie stosujce te [rodki mog mie pknicia na wargach, wokóB ust i nosa krosty, owrzodzenie. Z badaD przeprowadzanych pod koniec XX wieku wynika, |e najcz[ciej [rodków lotnych u|ywaj dzieci w wieku 8-16 lat ([rednia wieku 12 lat), czasami sigaj po nie osoby powy|ej dwudziestego roku |ycia.4 4. Opracowano na podstawie: Ostaszewski K. Skuteczno[ profilaktyki u|ywania substancji psychoaktywnych. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003, Durka, G. (2000). U|ywki, droga do uzale|nienia..., http://narkotyki.esculap.pl, http://pl.wikipedia.org/wiki/Wziewne_[rodki_odurzajce 10 1.3 Barbiturany zródBo: http://www.biocybernetyka.cm-uj.krakow.pl/enarkotyki/barb.htm Barbiturany albo barbituraty  nazwa pochodnych kwasu barbiturowego, substancji u|ywanej w drugiej poBowie XX wieku jako lek nasenny, przeciwpadaczkowy i znieczulajcy. Silnie tBumi aktywno[ o[rodkowego ukBadu nerwowego. Najbardziej znane s fenobarbital (Luminal  stosowany do dzisiaj), cyklobarbital (Fanodorm). Za|ywanie barbituranów prowadzi do silnego uzale|nienia fizycznego, powstaje tak|e zale|no[ psychiczna. Substancje te powoduj wzrost tolerancji organizmu. DBugotrwaBe przyjmowanie tych [rodków mo|e doprowadzi do zaburzeD hormonalnch, neurologicznych, psychicznych, oraz problemów z ukBadem oddechowym i kr|enia. Przy odstawieniu mog pojawi si: lk, niepokój, dr|enie mi[ni. Przy silnym uzale|nieniu nagBe odstawienie mo|e doprowadzi do zgonu. Za|ywanie maBych dawek powoduje: stan odpr|enia, relaksacj podobn do stanu przy marzeniach sennych. Za|ywanie du|ych dawek skutkuje: du| senno[ci, problemami z koordynacj ruchow, przymieniem [wiadomo[ci, czasami krótkotrwaBym pobudzeniem, problemami poznawczymi z ocen i wyborem. Alkohol wzmacnia dziaBanie barbituranów.  Ze wzgldu na depresyjny wpByw na ukBad oddechowy i dBugi czas wydalania z organizmu - barbiturany s szczególnie grozne w przypadku 11 ich przedawkowania .5 Oznaki u|ywania to: senno[, ograniczona aktywno[ |yciowa, wymioty, beBkotliwa mowa, staBe posiadanie przez dan osob tabletek, dra|etek ró|nych kolorów, opakowaD po lekach, wygld przypominajcy osob pod wpBywem alkoholu.6 1.4 Benzodiazepiny Benzodiazepiny, benzodwuazepiny  to grupa leków o dziaBaniu uspokajajcym przeciwlkowym, nasennym, przeciwdrgawkowym, miorelaksacyjnym i amnestycznym. Niektóre [rodki z tej grupy to: Relanium, Oxazepam, Nitrazepam. Leki zawierajce benzodiazepiny s jednymi z najcz[ciej stosowanych w psychiatrii. Efekty wywoBywane przez te [rodki s zbli|one do dziaBania barbituranów, jednak s one o wiele bezpieczniejsze ni| barbiturany. Pomimo swej ''bezpieczno[ci'' wywoBuj one uzale|nienie psychiczne, fizyczne i rozwój tolerancji. ZespóB abstynencyjny, wywoBany odstawieniem benzodiazepin, ma zdecydowanie Bagodniejszy przebieg ni| w przypadku barbituranów. Zmier z powodu przypadkowego przedawkowania jest rzadka. Benzodiazepiny mog wywoBywa dziaBania paradoksalne w postaci manii, gniewu i impulsywno[ci. Szczególnie podatne na dziaBanie benzodiazepiny s osoby, które cierpi na zaburzenia osobowo[ci graniczce z chorob afektywn dwubiegunow. 5. http://narkotyki.esculap.pl/barbiturany.htm 6. Opracowano na podstawie: Ostaszewski, K. Skuteczno[ profilaktyki u|ywania substancji psychoaktywnych. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003 Durka G. (2000). U|ywki, droga do uzale|nienia... , http://narkotyki.esculap.pl, http://pl.wikipedia.org/wiki/Wziewne_[rodki_odurzajce 12 1.5 Amfetaminy zródBo:http://pl.wikipedia.org/wiki/Amfetamina Amfetaminy to jedne z najbardziej znanych i rozpowszechnionych narkotyków o dziaBaniu psychoaktywnym. Nazwy slangowe to: feta, amfa, proszek, speed. Nale| do niej [rodki z grupy pochodnych fenylopropylanu. Powoduj dBugotrwaBe pobudzenie, rozszerzenie zrenic, szybki oddech, sucho[ w ustach, jadBowstrt, zwikszone ci[nienie krwi, przyspieszone bicie serca, brak Baknienia. Czas dziaBania to w zale|no[ci od spo|ytej ilo[ci od dwóch do trzech godzin. Metamfetamina ma znacznie silniejsze dziaBanie ni| amfetamina, pod wzgldem chemicznym jest do niej podobna, ró|ni si obecno[ci grupy N-metylowej.  Synteza amfetaminy zostaBa przeprowadzona w roku 1887. Siarczan amfetaminy sprzedawany byB pocztkowo (od 1932 roku) jako [rodek zmniejszajcy przekrwienie [luzówki nosa, znalazB tak|e zastosowanie w leczeniu astmy, otyBo[ci, patologicznej senno[ci (narkopleksji), a wkrótce potem depresji. Szybko odkryto niepo|dane efekty bezsenno[ci po amfetaminie, mimo to lista schorzeD, w których zalecano stosowanie [rodka, wci| si wydBu|aBa. ZnalazBa si na niej choroba Parkinsona, migreny, uzale|nienia, choroba morska, ró|nego rodzaju manie, schizofrenia, impotencja i apatia w starszym wieku. Pierwszym niemedycznym zastosowaniem amfetaminy byBo zwalczanie zmczenia w[ród |oBnierzy walczcych w hiszpaDskiej wojnie domowej. W czasie II wojny [wiatowej zwyczaj ten rozpowszechniB si niemal|e we wszystkich armiach. Pierwszy odnotowany przypadek "spoBecznej" konsumpcji amfetaminy zdarzyB si w Japonii bezpo[rednio po zakoDczeniu wojny, kiedy ogromne zapasy przeznaczone dla wojska znalazBy si na rynku cywilnym. Do lat pidziesitych tabletki amfetaminy staBy si w USA do tego stopnia popularne, |e zasBu|yBy sobie na osobn, sloganow nazw speed freak .7 Uzale|nienie fizyczne jest znikome lub wcale nie wystpuje. Uzale|nienie psychiczne jest wynikiem wywoBywania przez amfetamin atrakcyjnego i euforycznego nastroju. Psychiczne uzale|nienie wzmacniane jest przez przykre dolegliwo[ci zwizane z jej odstawieniem: (apatia, zmczenie, zBe samopoczucie, spowolnienie psychiczne, niepokój, 7. http://www.amfetamina.prv.pl/ 13 wzmo|one Baknienie, czasami my[li suicydalne). Amfetaminy wdychane s przez nos, palone, przyjmowane drog do|yln lub pokarmow.  Zale|nie od drogi przyjcia ich dziaBanie wykazuje pewne ró|nice. Na przykBad przy podaniu do|ylnym lub paleniu w cigu 5 -15 sekund wystpuje tzw. kop, czyli krótkotrwaBy okres niezwykle intensywnej euforii. Podanie doustne i donosowe wywoBuje eufori o sBabszym nasileniu, tzw. high. Trwa ona od trzech do piciu minut po przyjciu przez [luzówki nosa, a ok. 20 minut po przyjciu doustnym. Zarówno amfetamina jak i metamfetamina wystpuj w sprzeda|y  ulicznej w postaci bezwonnego proszku o gorzko-cierpkim smaku, w kolorze od biaBego do ceglastego (w zale|no[ci od zanieczyszczeD oraz u|ytych w produkcji skBadników). Czysty chlorowodorek metamfetaminy nadajcy si do palenia (podobnie jak crack), wystpuje w postaci przezroczystych krysztaBów. W nielegalnej sprzeda|y znajduje si równie| nieoczyszczona metamfetamina, produkowana nielegalnie w prymitywnych laboratoriach i jest to biaBo-|óBty proszek o zapachu jaj .8 Oznaki u|ywania: rozszerzone zrenice w nikBym stopniu reagujce na [wiatBo, nerwowo[, kBopoty ze snem, dra|liwo[, lk lub nadmierne poczucie wBasnej warto[ci, utrata masy ciaBa przy dBugotrwaBym za|ywaniu, labilno[ nastroju od smutku do euforii. Za|ywanie amfetaminy powoduje du|y przypByw energii, podwy|szenie nastroju a| do euforii. Znacznie obni|a si krytycyzm, zwiksza si mo|liwo[ skupienia uwagi, gotowo[ do dziaBania, wydolno[ psychoruchowa i poczucie mocy. Mo|e tak|e pojawia si agresywno[, dra|liwo[ i ograniczona [wiadomo[. Za|ywanie amfetaminy mo|e powodowa: psychoz amfetaminow, anhedoni (utrat zdolno[ci odczuwania przyjemno[ci), depresj, my[li suicydalne, próby samobójcze, samobójstwa, 8 http://narkotyki.esculap.pl/amfa.htm 14 przedawkowanie objawia si w postaci trachykardii  nadci[nienie, bóle w klatce piersiowej, zagra|ajce |yciu zapa[ sercowo-naczyniowa. Mo|e tak|e prowadzi do zmian i uszkodzeD w O[rodkowym UkBadzie Nerwowym, a w konsekwencji mo|e prowadzi do udaru mózgu.9 Z |ycia wzite, czyli prawdziwe historie Mój pierwszy raz z amfetamin..  ...Pierwszy raz spróbowaBam amfetaminy na pocztku sierpnia 2005 r. w wieku 15 lat. Nie zostaBam do tego zmuszona, nie dosypano mi jej do napoju, nic mi o tym nie mówic. WziBam j z wBasnej woli, bo chciaBam spróbowa czego[ nowego, zupeBnie innego... Przecie| od jednego razu nie mog si uzale|ni i byBam pewna, |e nie wezm jej po raz kolejny. Wtedy nie wiedziaBam jeszcze, jak bardzo si myliBam& Bardzo podobaB mi stan, w jakim si znalazBam po za|yciu narkotyku. CzuBam si po prostu wspaniale, jak nigdy dotd i chciaBam, |eby tak byBo ju| na zawsze. MogBam wszystko. Po tym jednym razie mogBam jeszcze przesta, jak sobie obiecaBam caBkiem na pocztku tej ''zabawy''. MogBam zapomnie o tym, co zrobiBam i |y dalej normalnie, jakby nigdy si nic nie staBo. Jednak ja tego nie chciaBam. BraBam dalej. Przez ostatnie trzy tygodnie wakacji braBam przez caBy czas; 21 dni - to byB mój rekord. Bardzo schudBam w cigu tego czasu i trudno byBo tego nie zauwa|y. Nikt nawet nie podejrzewaB mnie, |ebym mogBa pa. Wakacje si skoDczyBy. Rozpoczcie nowego roku szkolnego. ByBam w trzeciej klasie gimnazjalnej. Przez caBy wrzesieD te| braBam, cho z maBymi przerwami, 1-2 dniowymi. Mo|na powiedzie, |e ju| po pierwszych dwóch miesicach zaczBam si powoli wciga w panie. GBód, jaki czuBam, kiedy nie byBam na fecie, byB nie do opisania. W snach widziaBam niekoDczce si dziaBki amfy pieczoBowicie rozdzielone. Mo|e to dziwne, ale ka|da z kresek zdawaBa si mnie coraz 9. Opracowano na podstawie: Durka G. (2000). U|ywki, droga do uzale|nienia... , http://narkotyki.esculap.pl/amfa.htm 15 bardziej do siebie przyciga. Nie wiedziaBam, co mam ze sob ju| robi. Przez caBy czas kombinowaBam, skd mo|na by wzi kas na dragi. ChciaBam nawet kra[, by tylko móc si napa, ale dziki Bogu wtedy do tego nie doszBo. ZaczynaBam czu, |e si bardzo powoli uzale|niam od amfetaminy. To kryBo si gBboko we mnie i jeszcze nie chciaBo si ujawni. Ja wiedziaBam o tym ju| wtedy, |e to mo|e si zacz w ka|dej chwili. ByBam o tym przekonana, ale si tego nie baBam. Mo|e ja chciaBam, |eby to si w koDcu zaczBo..? Przez kolejne dwa miesice jednak nic nie braBam. Nie miaBam za co pa, a baBam si wzi w krech. Pod koniec listopada zdoBaBam sobie skombinowa cudem poBówk fety. Niewiele... Wszystko wziBam na raz. ByBo to tak bardzo odlegBe wspomnienie... Znowu poczuBam si tak jak dawniej. ChciaBam trwa do samego koDca w tym namitnym u[cisku zniewolenia duszy i ciaBa. PrzyszedB grudzieD. PostanowiBam, |e z okazji nadchodzcych [wit nie bd nic braBa. Nie wiedziaBam czemu, ale bardzo Batwe byBo to postanowienie zrealizowa. Nie cignBo mnie prawie wcale do biaBego. I tak byBo a| do chyba 20 stycznia nowego roku... Nie pamitam ju| dokBadnie dat, ale to nie istotne... WpadB do mnie w odwiedziny mój kumpel z maB niespodziank. MiaB 3,5 geta bardzo dobrej jako[ci fety, któr chciaB si ze mn podzieli. Nie wypadaBo mi odmawia... MiaBam niecaBe 2 gramy mojej BiaBej Pani. RobiBam tak, |eby starczyBo mi na jak najdBu|ej. Wczesnym rankiem wcigaBam skpe dziaBki, trzymaBo mnie to do wieczora. Godzina 20  ja ju| spaBam i kolejnego dnia rano robiBam tak jak poprzedniego. ZeszBo mi to wszystko w tydzieD, a mo|e i 8-10 dni. Przez ponad dwa tygodnie znowu nie braBam. Tym razem dostawaBam furii. ChciaBam mie fete za wszelk cen i to od razu. Par dni temu, bo 12 lutego, staBo si to, do czego byBo mi blisko par miechów temu. Tym razem Bóg nie pomógB... Mo|e daB za wygran i skazaB mnie na nie[wiadom [mier? UkradBam. Telefon komórkowy. Aadny model, jeden z dro|szych. Pierwszy raz w |yciu to zrobiBam i nie czuBam si z tego powodu zle - wrcz przeciwnie - miaBam za co kupi narko. OpchnBam koma bByskawicznie. DostaBam za niego 400 zB!!! A| na tyle nie liczyBam, ale to bardzo dobrze. Hajs zamieniBam na moj ksi|niczk, za któr przecie| tak bardzo tskniBam. MiaBam jej 10 gramów. ZaczBam jazd 16 lutego, okoBo godziny 17... Od tamtej pory nie [pi, nie jem nic i pij tylko mocne kawy. Aaduj si w narkotykowy cig. Nie bd umiaBa ju| przesta. Teraz, piszc to, czuj, |e TO si ju| zaczBo. NaBóg. Uzale|nienie. Staj si narkomank, a przecie| mam dopiero 16 lat i sBab wol... Mo|e ja rzeczywi[cie tego wBa[nie chc? Do tego 16 przecie| od pocztku d|yBam, chocia| zaczynajc, o tym nie wiedziaBam. My[laBam, |e mam wszystko pod kontrol. Chc si sama zniszczy, wypali od [rodka... Jak dBugo to potrwa? Czuj si [wietnie. Jestem szcz[liwa. Moje szcz[cie, cho szczelnie zamknite w przezroczystej folii, próbuje si uwolni i zBczy ze mn. Tego wBa[nie chc... 10 1.6 MDMA MDMA, gBównie znany pod postaci piguBki ecstasy, to pochodna metaamfetaminy, póBsyntetyczna substancja psychoaktywna o dziaBaniu psychodelicznym i empatogennym. Nazw slangow s dropsy. Substancj aktywn tego narkotyku jest 3,4-metylenodioksymetamfetamina (MDMA).  MDMA jest syntetycznym analogiem amfetaminy i meskaliny - z jednej strony wykazuje dziaBanie stymulujce ukBad nerwowy (podobnie jak amfetamina), z drugiej posiada wBa[ciwo[ci psychodeliczne (podobnie jak meskalina). Czsto nazwa ecstazy u|ywana jest tak|e w szerszym znaczeniu: w stosunku do innych analogów metamfetaminy o podobnym, jednocze[nie stymulujcym i halucynogennym dziaBaniu (MDA, BDB czy MBDB). adam batman boomeran dino eva fido gorbys love ninjatur schwalbe zródBo: http://narkotyki.esculap.pl/ecstasy.htm 10 Historia Agnieszki zaczerpnita z http://www.nastolatek.pl/pokaz.php?a=art&ida=2705 17 Najcz[ciej ecstazy wystpuje w postaci tabletek i kapsuBek. Zawieraj one ró|ne ilo[ci narkotyku, s ró|nych kolorów, maj wytBoczone wizerunki i znaki. Dawki tabletek maj od 75 do 200 mg substancji czynnych. Przyjmowane s doustnie, okres dziaBania od czterech do sze[ciu godzin. DziaBanie narkotyków na organizm: wzrost temperatury ciaBa, brak Baknienia, pobudzenie, odwodnienie, nudno[ci i wymioty, nagBy wzrost ci[nienia krwi, szczko[cisk, rozszerzenie zrenic. DziaBanie narkotyku w du|ej mierze zale|y od nastawienia i oczekiwaD osoby przyjmujcej, fizycznej formy, samopoczucia, sytuacji przyjmowania. Po za|yciu mo|e pojawi si niepokój, napicie emocjonalne, depersonalizacja, depresja, halucynacje, panika, nadwra|liwo[ na bodzce, poczucie utraty kontroli. Najcz[ciej jednak pojawia si  przypByw energii , euforia,  wzmo|ona empatia , pobudzenie seksualne, silna wiz z otoczeniem. DBugotrwaBe przyjmowanie tych [rodków mo|e powodowa: uzale|nienie  przyjmowaniu MDMA towarzyszy silna euforia, doznanie to decyduje w du|ej mierze o  chci, potrzebie dalszego przyjmowania tego [rodka. Bardzo czsto pojawia si kac (mdBo[ci, zmczenie, zawroty gBowy), trwajcy nawet do dwóch dni; syndrom wypalenia emocjonalnego; migotanie komór serca, zwBaszcza u osób z problemami kardiologicznymi; szczko[cisk; zgrzytanie zbami mogce powodowa kruszenie zbów; ci|kie stany depresyjne; 18 psychozy. Przedawkowanie mo|e doprowadzi do "zBo[liwego zespoBu neuroleptycznego" (drgawki, spadek ci[nienia krwi, wzrost temperatury ciaBa i [piczka) prowadzcego do migotania komór serca, a nawet do [mierci. W Polsce zdarzaj si przypadki [mierci z powodu przedawkowania.11 1.7 Kokaina zródBo: http://www.narkotyki.com.pl/galeria-kokaina.html Kokaina to jedna z najsilniejszych substancji pobudzajcych otrzymywanych z ro[lin. Jest ona alkaloidem uzyskiwanym z li[ci ro[liny o nazwie Erythroxylon  koka. Czysta kokaina jest krystaliczn substancj, sBabo rozpuszczaln w wodzie. Nazwy potoczne to [nieg, koks, koka. Jako pierwsi  niezwykBe dziaBanie li[ci koki odkryli peruwiaDscy Indianie, którzy u|ywali jej w dalekich podró|ach morskich (wytrzymaBo[, wspomaganie przy pokonywaniu du|ych odlegBo[ci) oraz w czasie obrzdów. Hiszpanie jako pierwsi wprowadzili zakaz uprawy i u|ywania. Kokaina jako u|ywka szczególnie modna staBa si w[ród pisarzy, artystów i intelektualistów. Od zakoDczenia I wojny [wiatowej jest ona zakazana w wikszo[ci krajów na [wiecie. Najwiksz popularno[ci w USA cieszyBa si w latach 70. XX wieku. W okulistyce i otorynolaryngologii do dzi[ stosuje si roztwory koki jako [rodek znieczulajcy. Narkotyk ma posta proszku |óBtawego lub [nie|nobiaBego, wystpuje w formie zwizanej w sole. W celu zwikszenia objto[ci jest czsto mieszana z innymi czynnikami 11. Opracowano na podstawie:Durka G. (2000). U|ywki, droga do uzale|nienia... , http://www.emedicine.com/med/topic3407.htm, http://narkotyki.esculap.pl/ecstasy.htm,http://www.msnbc.msn.com/id/17760130/, http://www.heffter.org/pages/subjrep.html, 19 (wypeBniacze). Charakteryzuje si on silnym dziaBaniem pobudzajcym - wprowadzajcym ukBad nerwowy w stan nadaktywno[ci. Nie ma dowodów na istnienie silnego uzale|nienia fizycznego, nie pojawia si zjawisko tolerancji (zwikszanie dawek przez osoby uzale|nione wi|e si gBównie z chci zwikszania euforii i przedBu|ania czasu reakcji organizmu) wystpuje natomiast bardzo silne uzale|nienie psychiczne. Zale|no[ ta tworzy si bardzo szybko ze wzgldu na atrakcyjne prze|ycia towarzyszce wywoBywane przez narkotyk oraz na zBe samopoczucie powstaBe po ustpieniu dziaBania. Kokaina przyjmowana jest poprzez: wciganie przez nos; wcierana w [rodek maB|owiny usznej lub dzisBa; palenie  crack to krystaliczna forma kokainy, w postaci biaBych pBatków, jasnobrzowych kulek. Dodawany jest do papierosów lub marihuany, palony w fajkach wodnych, na podgrzewanych By|eczkach, na folii aluminiowej. Crack dziaBa podobnie jak kokaina, lecz jest od niej o wiele mocniejszy; wziewnie ustami tzw. "po kolumbijsku" (bezpo[rednie wdychanie kokainy przez cienk dBug rurk); iniekcj  wstrzykiwanie do|ylne; |ucie listków koki. Odczucia pojawiajce si po za|yciu to poczucie mocy, euforia, podniecenie seksualne, przyspieszaj procesy my[lowe, czas reakcji zmniejsza si, zanikaj przykre wra|enia. Do negatywnych objawów nale| bezsenno[, zaBamania nerwowe, urojenia o nieprzyjemnych tre[ciach, brak krytycyzmu, napicie, niepokój. Reakcje organizmu: silnie rozszerzenie zrenic , opóznia objawy zmczenia, pobudzenie psychoruchowe, zmniejszenie Baknienia i potrzeby snu, zaburzania pracy serca (w pierwszej fazie dziaBania nastpuje zwolnienie, a nastpnie przyspieszenie akcji serca), przyspieszenie oddechu, wzrost ci[nienia krwi, du|e dawki mog spowodowa wzrost temperatury ciaBa oraz dr|enie mi[ni. 20 NiebezpieczeDstwa zwizane z za|ywaniem to: psychozy pokokainowe, silne wyniszczenie organizmu (brak snu i Baknienia), silny lk, depresje z próbami samobójczymi, zaburzenia osobowo[ci, zniszczenie bBony [luzowej, krwawienia z nosa, przedziurawienie przegrody nosowej. Zmierteln dawk sproszkowanej kokainy jest 500 mg. Natomiast wstrzyknicie ju| 20 mg do|ylnie koDczy si zazwyczaj [mierci. Przy przedawkowaniu pojawiaj si drgawki, pBytki oddech, podwy|szone ci[nienie krwi, koBatanie serca.12 1.8 Opiaty zródBo: http://narkotyki.esculap.pl/opiaty.htm Opiaty to substancje otrzymywane z maku lekarskiego, jak i syntetyczne [rodki przeciwbólowe, oddziaBujce na opiatowy receptor. S one uwa|ane za najbardziej uzale|niajce narkotyki 12. Opracowano na podstawie: Durka G. (2000). U|ywki, droga do uzale|nienia... , http://www.emedicine.com http://narkotyki.esculap.pl, http://www.heffter.org 21 Zalicza si do nich: heroin, opium, morfin, metadon. Opium - substancja otrzymywana przez wysuszenie soku mlecznego z niedojrzaBych makówek maku lekarskiego (Papaver somniferum) lub maku ogrodowego (polnego). ByBo w przeszBo[ci stosowane jako [rodek nasenny, przeciwbólowy, uspokajajcy i odurzajcy. Ma posta ciemnobrzowego proszku lub bryBki. Morfina dziaBa odurzajco, przeciwkaszlowo, przeciwbólowo, dziaBa depresyjnie na o[rodkowy ukBad nerwowy (zalicza si do depresantów). Zbyt du|e dawki mog spowodowa [piczk z depresj o[rodka oddechowego. Morfina wystpuje pod postaci tabletek, roztworu w ampuBce lub przezroczystych krysztaBków. Metadon jest stosowany w kuracji substytucyjnej, prowadzonej w ramach specjalnych programów dla osób uzale|nionych od morfiny i heroiny; równie| jako lek drugiego rzutu w zwalczaniu silnych bólów okoBooperacyjnych i nowotworowych. Metadon to opioidowy lek przeciwbólowy, dziaBa przeciwbólowo, jest kilkana[cie razy silniejszy od morfiny. Wykorzystywany jest bardzo czsto jako substytut w leczeniu uzale|nienia od heroiny, ma sBabsze od niej dziaBanie, jednak powoduje dBu|sze objawy odstawienne. Wykorzystywany jest tak|e w zwalczaniu silnego bólu nowotworowego lub okoBooperacyjnego. Opiaty wywoBuj uczucie odpr|enia, eufori, spokój, wewntrzne zadowolenie, ale tak|e ograniczenie Baknienia, potrzeb seksualnych, apati i wypalenie emocjonalne, spowolnienie lub niepokój ruchowy, zaburzenia motywacji, wycofanie. Opiaty bardzo szybko powoduj uzale|nienie fizyczne i psychiczne (ze wzgldu na bBogostan, który wywoBuj). Pojawia si zjawisko tolerancji na opiaty, przyjmujcy musi zwiksza dawki w celu wywoBania tych samych reakcji. Objawy abstynencyjne to przede wszystkim: bóle stawowo-mi[niowe, zmiany nastroju, bóle brzucha i biegunki, Bzawienie oczu, zaburzenia snu, wyciek z nosa, kichanie, niskie ci[nienie krwi. Oznaki u|ywania opiatów to: zw|one zrenice, szklane oczy, zamroczenie. brak apetytu, 22 katar, niemiBy zapach w pomieszczeniu, [lady wkBu, krople krwi na rkawach. Osoby za|ywajce te [rodki s szczególnie nara|one na: sinic, kraDcow senno[, depresj oddechow, wiotczenie mi[ni szkieletowych, [piczk i zgon z powodu niewydolno[ci oddechowej, choroby zakazne  ze wzgldu na iniekcyjn drog przyjmowania (WZW, HIV).13 1.9 Heroina yródBo: www.narkotyki.com.pl Heroina (diacetylomorfina, C21H23NO5) to narkotyk póBsyntetyczny, otrzymywany w procesach chemicznych z nieoczyszczonej morfiny, wykazujcy siedmiokrotnie silniejsze dziaBanie przeciwbólowe ni| morfina. Nazwy potoczne to towar, hera, kompot, brown. Powoduje eufori i bBog apati, bardzo szybko pokonuje barier krew  mózg. W zale|no[ci od jako[ci oczyszczenia ma posta be|owego lub biaBego proszku. Brown sugar to najmniej oczyszczona heroina zawiera 15-40% czystego narkotyku. Czysta heroina ma gorzki smak, topi si w temp 173°C, jest bezwonn biaB substancj. 13. Opracowano na podstawie: http://www.emedicine.com http://narkotyki.esculap.pl, /http://www.msnbc.msn.com, http://www.heffter.org 23 Narkotyk wystpuje jako: proszek o kolorze biaBym, do lekko be|owego  czysta forma, brown sugar,  polska heroina - kompot, ciemny pByn przypominajcy herbat (zawiera 60-80% heroiny). Heroina to narkotyk, który uzale|nia psychicznie i fizycznie. Do uzale|nienia mo|e prowadzi za|ycie ju| pierwszej dawki, dBugotrwaBe za|ywanie prowadzi do socjalnej i psychicznej degeneracji. Przy uzale|nieniu fizycznym pojawia si zespóB abstynencyjny po odstawieniu narkotyku: poczucie Bamania w ko[ciach, wymioty, biegunka, dr|enie mi[ni, zapa[, a nawet [mier. Heroina dziaBa przeciwbólowo, odurzajco - powoduje bBogostan, ogólne poczucie, |e "zBo zniknBo", odczucie harmonii ze sob i [wiatem, poczucie, |e problemy nie istniej, daje rozluznienie i senno[. Pojawiajce si objawy uboczne to: uczucie ciepBa, zw|one zrenice sBabe reakcje na [wiatBo, problemy z oddawaniem moczu, spowolnienie psychoruchowe, wymioty, [wid. Objawy uboczne nie s uci|liwe dla za|ywajcego. Zatrucie mo|e doprowadzi do zmian ci[nienia krwi, zaburzeD pracy serca, zapa[ci. DBugo[ dziaBania narkotyku - od sze[ciu do 10 godzin. Palona heroina dziaBa krócej. Przyjmowana jest w dawkach 20-50mg (doustnie), 4-12 mg (palona), 4-12 mg (iniekcja), dawki te nie uwzgldniaj zjawiska tolerancji, gdzie osoba uzale|niona jest w stanie przyjmowa dawki dziesiciokrotnie wiksze.14 14. Opracowano na podstawie: http://pl.wikipedia.org/wiki/Heroina, www.narkotyki.org 24 1.10 Grzyby halucynogenne zródBo: http://www.narkotyki.com.pl/galeria-grzyby.html Grzyby halucynogenne to grupa grzybów o dziaBaniu psychodelicznym. Na [wiecie istnieje okoBo 80 takich grzybów, miaBy one zastosowanie lokalne, otaczano je kultem zwBaszcza w Ameryce PoBudniowej i PóBnocnej. W Polsce grzybami o wBa[ciwo[ciach psychodelicznych s Muchomor czerwony i Aysiczka lancetowata. Nazwy potoczne to baluny, grzybki, psyfki, psylocyby. Muchomor czerwony (Amanita muscaria) to grzyb powszechnie znany, niejadalny ze wzgldu na wBa[ciwo[ci toksyczne. Aysiczka lancetowata (Psylocyble semilanceata) - to maBy zazwyczaj brzowy grzyb o sto|kowatym kapeluszu i cienkiej nodze. WywoBuje on bierno[ na sygnaBy zewntrzne, poczucie opuszczania ciaBa, halucynacje. Substancj psychoaktywn tego grzyba jest Psylocybina, która wywoBuje efekty podobne jak LSD, ale jej aktywno[ jest znacznie ni|sza nie przekracza 1% dziaBania LSD.15 Zjedzenie suszonych grzybów lub wypicie wywaru powoduje: pocztkowe objawy przypominaj upojenie alkoholowe, wszystkie zmysBy s bardzo wra|liwe (zwBaszcza sBuch i wzrok), nastrój mo|e waha si od spokojnego, przygaszonego, poprzez rozdra|nienie a| do furii i w[ciekBo[ci, pojawiaj si silne halucynacje, gadatliwo[, wesoBkowato[. Nie stwierdzono uzale|nienia fizycznego i rozwoju tolerancji, istnieje natomiast niebezpieczeDstwo uzale|nienia psychicznego. DBugotrwaBe przyjmowanie grzybów mo|e 15 Opracowano na podstawie: www.narkotyki.org http://narkotyki.esculap.pl/grzyby.htm#3, 25 powodowa powa|ne zmiany psychiczne. Ze wzgldu na toksyczno[ grzyby bardzo niekorzystnie wpBywaj na wtrob i nerki. Istnieje równie| zagro|enie pomyBki muchomora czerwonego z innym gatunkiem tego grzyba, co mo|e skoDczy si zgonem. 1.11 LSD zródBo:http://narkotyki.esculap.pl/lsd.htm LSD (dietyloamid kwasu lizergowego) to obecnie jeden z najbardziej dostpnych i najtaDszych narkotyków o dziaBaniu psychodelicznym. Potoczne nazwy to krysztaBek, acid i kwas, kwach, kwasik, trip, papierek, kamyczek, tejbs, listek. Najczstsz form pojawiajc si w nielegalnej sprzeda|y s kolorowe papierowe kartoniki, znaczki, czsto posiadajce ró|ne symbole graficzne, produkowane w arkuszach z tektury o grubo[ci 0,5 mm nasczone roztworem LSD. Forma ta jest przyjta ze wzgldu na trudno[ci w precyzyjnym odmierzaniu bardzo niewielkich dawek, ka|dy znaczek zawiera ok. 0,003 g LSD. Wcze[niej stosowano kostki cukru nasczone roztworem LSD. Rzadk form rozprowadzania s plasterki |elatyny, maBe tabletki. Wyj[ciowa posta  krystaliczny proszek, jest stosunkowo maBo dostpna w Polsce. Jednorazowa dawka wynosi od 100 do 500 µg. Efekt progowy pojawia si przy 20 µg. Maksymalna dawka przyjmowana przez ludzi to okoBo 1 mg. Przedawkowanie jest praktycznie niemo|liwe. Prdko[ dziaBania narkotyku zale|y od sposobu przyjmowania i progu wra|liwo[ci przyjmujcego. LSD przyjmowane jest doustnie wkBadane pod jzyk lub ssane (efekt pojawia si po ok. 40 minutach). Niebezpieczn form przyjmowania jest 26 aplikowanie pod powiek oka. DBugo[ dziaBania zale|y od ilo[ci u|ytego narkotyku, objawy mog utrzymywa si od o[miu do 12 godzin. Szczyt swego dziaBania osigaj od jednej do trzech godzin po za|yciu. DziaBanie i objawy fizjologiczne s ró|ne, jednak najcz[ciej pojawiaj si: rozszerzone zrenice, zawroty gBowy, sucho[ w ustach, hipertermia, gorczka, dr|enie mi[niowe, podniesiony poziom cukru we krwi, gsia skórka, przyspieszony puls, nadprodukcja [liny, szczko[cisk, pocenie si, bezsenno[, parestezje, drgawki, odrtwienie, roztrzsienie, osBabienie i mdBo[ci. Osoba za|ywajca jest bardzo podatna na sugestie, objawy po za|yciu s ró|ne ze wzgldu na stan psychiczny przyjmujcego, warunki. Mo|e pojawia si: depersonalizacja, zBa ocena odlegBo[ci, problemy z mówieniem, niezachowywanie równowagi, zBe podró|e - poczucie utraty zmysBów, nieprzyjemne doznania, pojawiaj si my[li przera|ajce tre[ci, zmiany poczucia barw i ksztaBtów, poczucie obco[ci wBasnego ciaBa, niewyrazne widzenie caBo[ci obrazu, ostrzejsze widzenie kontrastów, wyostrzenie sBuchu, zBudzenia i wizje wzrokowe, labilno[ nastroju, poczucie wolniejszego upBywu czasu, czasami poczucie lekko[ci lub zupeBnie odwrotnie, gonitwa my[li, 27 zaburzony krytycyzm, przedmioty po otwarciu oczu zwykle robi wra|enie bByszczcych, przedmiot nabieraj symbolicznych znaczeD. Uzale|nienie psychiczne wystpuje bardzo rzadko, uzale|nienie fizyczne nie wystpuje, gdy| organizm nie wBcza LSD do swego metabolizmu, czste za|ywanie mo|e powodowa jedynie niewielki wzrost tolerancji. Jedynymi obserwowalnymi objawami zespoBu abstynencyjengo s ospaBo[ i przygnbienie. Po kliku dniach, miesicach, a nawet latach mog pojawia si flashbacki  krótkotrwaBe objawy wytwórcze charakterystyczne dla stanu po za|yciu narkotyku. Nale|y zwróci uwag na opBatki, znaczki, maBe tubki z pBynem, bibuBki nasczane roztworem, silny zapach potu.16 1.12 PCP PCP, czyli fencyklidyna, to psychodeliczna substancja psychoaktywna, majca wBa[ciwo[ci halucynogenne, przeciwbólowe i znieczulajce. Nazwa potoczna to anielski pyB. W przeszBo[ci u|ywana jako [rodek znieczulajcy przedoperacyjnie. Wycofana ze wzgldu na skutki uboczne (dziaBanie psychoaktywne). Ma form pBynn, krystalicznego proszku, kapsuBek lub tabletek. Narkotyk ten jest najcz[ciej palony z marihuan lub papierosami. Niewielka ilo[ narkotyku mo|e powodowa niewra|liwo[, poczucie siBy lub obojtno[ wzgldem otoczenia, uczucie ozibBo[ci. 16. Opracowano na podstawie: www.narkotyki.org http://narkotyki.esculap.pl/grzyby.htm#3, 28 Narkotyk ten mo|e powodowa: zmiany w obrazie ciaBa, np. przekonanie o bardzo krótkich nogach, upo[ledzenie koordynacji wzrokowo  ruchowej, zmiany w percepcji dotyku, eufori, wiksze dawki mog powodowa: katatoni, sztywno[ lub ruchliwo[, depersonalizacj i konfuzj, agresj, nadpobudliwo[, przyspieszon akcj serca, pocenie si, szybkie ruchy gaBek ocznych, zaburzenia toku my[lenia, lk, panik, jkanie (przy dBugotrwaBym za|ywaniu). Czas dziaBania to od czterech do sze[ciu godzin.17 ZASATANÓW SI !!! Czy s mniej lub bardziej szkodliwe narkotyki ? .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... .................................................................................................................................................... 2. Uzale|nienie Narkomania to wedBug definicji podanej w ustawie  staBe lub okresowe u|ywanie w celach innych ni| medyczne [rodków odurzajcych lub substancji psychotropowych, albo [rodków zastpczych, w wyniku czego mo|e powsta lub powstaBo uzale|nienie od nich . Uzale|nienie wi|e si z  cigBym, naBogowym regulowaniem uczu poprzez za|ywanie 17 29 ró|nych [rodków chemicznych lub stosowanie naBogowych zachowaD. Do uzale|nienia prowadzi wiele dróg jednocze[nie, bior w nim udziaB zarówno czynniki biologiczne, psychologiczne jak i [rodowiskowe. Uzale|nienia nie da si caBkowicie wyleczy i doprowadzi do mo|liwo[ci ponownego kontrolowanego za|ywania [rodka odurzajcego, a jedynie zatrzyma jego destrukcyjny wpByw i da mo|liwo[ osobie do konstruktywnego |ycia .18 Przyczyny sigania po narkotyki: poszukiwanie przyjemnych wra|eD, ciekawo[ nieznanego i zabronionego, nuda, brak umiejtno[ci atrakcyjnego organizowania czasu wolnego, wpByw grupy rówie[niczej, ucieczka od problemów zewntrznych, ucieczka od problemów wewntrznych- emocjonalnych, na[ladownictwo osób starszych, idoli ideaBów. Cechy i objawy zespoBu uzale|nienia: silna potrzeba lub przymus u|ywania substancji psychoaktywnej, utrata samokontroli w u|ywaniu substancji psychoaktywnej (niemo|no[ przerwania przyjmowania, utrata kontroli dawek), przyjmowanie substancji w celu uniknicia objawów abstynencyjnych (patrz ni|ej), wystpienie zespoBu abstynencyjnego po przerwaniu przyjmowania substancji, wzrost tolerancji, charakterystyczny indywidualny sposób u|ywania substancji, postpujce zaniedbywanie innych zainteresowaD lub przyjemno[ci na rzecz zdobywania i przyjmowania substancji uzale|niajcej, za|ywanie [rodka mimo wyraznych szkód fizycznych, psychicznych, spoBecznych, o których wiadomo, |e maj zwizek z jego przyjmowaniem. Je[li zostanie stwierdzone, |e wystpuj co najmniej trzy z powy|szych objawów nieprzerwanie przez miesic w cigu ostatniego roku, nale|y rozpozna zespóB uzale|nienia. W Polsce prawie wszystkie uzale|nienia spowodowane s stosowaniem: " kokainy " kannabinoidów: 18 Za: ICD- 10, http://narkomania.wolmed.pl/ 30 marihuana, haszysz, " amfetaminy: amfetamina, ecstasy, " opiatów: heroina, morfina, kodeina, opium, Popularne w Polsce s równie| [rodki wziewne, barbiturany, benzodiazepiny i grzyby halucynogenne. Fazy u|ywania narkotyków: I faza - poznawanie stanu odurzenia To czas pierwszych kontaktów z narkotykami, prób. Zachowanie jest normalne, siganie po narkotyki epizodyczne, na przyjciach, imprezach, czsto pod presj otoczenia. Niska tolerancja powoduje Batwe wprowadzenie w stan odurzenia. Narkotyki otrzymywane s najcz[ciej  w prezencie . II faza - stan odurzenia dla przyjemno[ci Pojawiaj si zmiany w zachowaniu:  podwójne |ycie , zmiana [rodowiska znajomych, nastpuj zmiany funkcjonowania w otoczeniu, pojawia si introwersja, zachowania agresywne, pogorszony nastrój, zaczynaj si zalegBo[ci w szkole, pracy. Mog pojawia si kradzie|e, po|yczanie pienidzy. Powstaje zapotrzebowanie na silniejsze [rodki, za które trzeba pBaci. III faza - stan odurzenia celem nadrzdnym Stan odurzenia utrzymuje si cigle. Wzrasta tolerancja na narkotyki. Zdarzaj si przedawkowania. W tej fazie najcz[ciej za|ywane s: LSD, kokaina, grzyby halucynogenne i opium. Zwikszaj si wydatki na narkotyki. Pojawia si wstyd i poczucie winy. Pogarsza si stan psycho-fizyczny. W sferze spoBecznej: wagarowanie, agresja, cigBe kBamstwa, kradzie|e, handel narkotykami, porzucenie szkoBy, naruszenia prawa. IV faza - stan odurzenia staje si norm Narkotyk jest niezbdny, nastpuje staBe branie, tolerancja wymusza zwikszanie dawek. Biorcy nie odró|nia stanu normalnego od stanu odurzenia. Coraz cz[ciej wystpuj przedawkowania. Dochodzi do degradacji fizycznej, psychicznej i spoBecznej. Bez udzielenia 31 pomocy dochodzi najcz[ciej do [mierci.19 3. PrzeciwdziaBanie narkomanii w polskim prawie Prawo polskie reguluje kwestie zwizane z narkotykami poprzez ustaw z 24 kwietnia 1997 roku o przeciwdziaBaniu narkomanii, znowelizowan 26 pazdziernika 2000 r. Poni|ej przedstawiono wybrane aspekty które zawieraj m.in. informacje dotyczce przepisów ogólnych, wprowadzania do obrotu, uprawy. Art. 1. 1. Ustawa okre[la zasady przeciwdziaBania narkomanii. 2. PrzeciwdziaBanie narkomanii obejmuje: 1) dziaBalno[ wychowawcz i zapobiegawcz, 2) leczenie, rehabilitacj i readaptacj osób uzale|nionych, 3) nadzór nad substancjami, których u|ywanie mo|e prowadzi do narkomanii, 4) zwalczanie niedozwolonego obrotu, wytwarzania, przetwarzania, przerobu i posiadania substancji, których u|ywanie mo|e prowadzi do narkomanii, 5) nadzór nad uprawami ro[lin zawierajcych substancje, których u|ywanie mo|e prowadzi do narkomanii. Art. 2. Przepisy ustawy stosuje si odpowiednio do: 1) [rodków farmaceutycznych, które s [rodkami odurzajcymi lub substancjami psychotropowymi, w zakresie nieuregulowanym w przepisach o [rodkach farmaceutycznych, materiaBach medycznych, aptekach, hurtowniach i nadzorze farmaceutycznym, 2) trucizn i [rodków szkodliwych, które s prekursorami, w zakresie nie uregulowanym w przepisach o substancjach trujcych. Art. 3. 1. Zadania w zakresie przeciwdziaBania narkomanii s realizowane przez organy administracji rzdowej i samorzdu terytorialnego. 2. Zadania dotyczce przeciwdziaBania narkomanii s realizowane, w zakresie okre[lonym w ustawie, równie| przez: 1) szkoBy i placówki objte systemem o[wiaty oraz szkoBy wy|sze, 2) zakBady opieki zdrowotnej i inne jednostki organizacyjne dziaBajce w dziedzinie ochrony zdrowia, 19. Opracowano na podstawie: ICD-10, www.narkotyki.org http://narkotyki.esculap.pl/grzyby.htm#3, 32 3) jednostki wojskowe i policji, 4) kluby sportowe, 5) zakBady poprawcze, areszty [ledcze i zakBady karne. 3. W realizacji zadaD z zakresu przeciwdziaBania narkomanii mog uczestniczy w szczególno[ci stowarzyszenia, organizacje spoBeczne, fundacje, ko[cioBy i inne zwizki wyznaniowe, medyczne samorzdy zawodowe, rodziny osób uzale|nionych oraz grupy samopomocy osób uzale|nionych i ich rodzin. Art. 4. 1. Podstaw do dziaBaD w zakresie przeciwdziaBania narkomanii stanowi Krajowy Program PrzeciwdziaBania Narkomanii. 2. Krajowy Program PrzeciwdziaBania Narkomanii uchwala Rada Ministrów na wniosek Ministra Zdrowia i Opieki SpoBecznej. 3. Rada Ministrów skBada corocznie sejmowi w terminie do 30 czerwca, sprawozdanie z realizacji Krajowego Programu PrzeciwdziaBania Narkomanii. Art. 5. 1. Tworzy si Rad do Spraw PrzeciwdziaBania Narkomanii, zwan dalej "Rad". 2. Rada dziaBa przy Prezesie Rady Ministrów. 3. Rada jest organem opiniodawczo-doradczym w sprawach z zakresu przeciwdziaBania narkomanii. 4. W skBad Rady wchodz przedstawiciele naczelnych i centralnych organów administracji rzdowej zajmujcych si problematyk przeciwdziaBania narkomanii. 5. W skBad Rady mog wchodzi równie| przedstawiciele stowarzyszeD, fundacji, ko[cioBów i innych zwizków wyznaniowych, samorzdów zawodowych i innych jednostek dziaBajcych w zakresie przeciwdziaBania narkomanii, skierowani przez te podmioty. 6. Prezes Rady Ministrów okre[li, w drodze rozporzdzenia, skBad i zadania Rady oraz szczegóBowe warunki i tryb jej dziaBania. Nowy przepis (wszedB w |ycie 12 grudnia 2000 r.) Uchylono dotychczasowy art. 48 ust. 4, wedBug którego nie podlegaB karze ten, kto posiadaB na wBasny u|ytek [rodki odurzajce lub substancje psychotropowe w ilo[ci nieznacznej. ArtykuB 40 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, wytwarza, przetwarza albo przerabia [rodki odurzajce lub substancje psychotropowe, albo przetwarza mleczko makowe, lub smoB makow, podlega karze pozbawienia wolno[ci do lat trzech. 2. Je|eli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilo[ [rodków odurzajcych, substancji psychotropowych, mleczka makowego albo sBomy makowej, lub czyn ten zostaB 33 popeBniony w celu osignicia korzy[ci majtkowej lub osobistej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolno[ci na czas nie krótszy ni| trzy lata. ArtykuB 41 1. Kto wyrabia, posiada, przechowuje, zbywa lub nabywa przyrzdy, je|eli z okoliczno[ci wynika, |e sBu| one lub s przeznaczone do niedozwolonego wytwarzania, przetwarzania lub przerobu [rodków odurzajcych lub substancji psychotropowych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolno[ci albo pozbawienia wolno[ci do lat dwoch. ArtykuB 42 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, przywozi z zagranicy, wywozi za granic lub przewozi w tranzycie [rodki odurzajce, substancje psychotropowe, mleczko makowe lub sBom makow, podlega grzywnie i karze pozbawienia wolno[ci do lat piciu. ArtykuB 43 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, wprowadza do obrotu [rodki odurzajce, substancje psychotropowe, mleczko makowe lub sBom makow, albo uczestniczy w takim obrocie, podlega grzywnie i karze pozbawienia wolno[ci od sze[ciu miesicy do lat o[miu. 3. Je|eli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilo[ [rodków odurzajcych, substancji psychotropowych, mleczka makowego lub sBomy makowej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolno[ci do lat 10. ArtykuB 44 1. Kto czyni przygotowania do przestpstwa okre[lonego w art. 42 ust. 1 lub art.43. ust. 1, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolno[ci albo pozbawienia wolno[ci do lat dwóch. ArtykuB 45 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, udziela innej osobie [rodka odurzajcego lub substancji psychotropowej, uBatwia albo umo|liwia ich u|ycie albo nakBania do u|ycia takiego [rodka lub substancji, podlega karze pozbawienia wolno[ci do lat trzech. 2. Je|eli sprawca czynu, o którym mowa w ust. 1, udziela [rodka odurzajcego lub substancji psychotropowej maBoletniemu lub nakBania go do u|ycia takiego [rodka lub substancji, albo udziela ich w znacznych ilo[ciach innej osobie, podlega karze pozbawienia wolno[ci do lat piciu. ArtykuB 46a 1. Kto, bdc wBa[cicielem lub dziaBajcym w jego imieniu zarzdc, albo kierownikiem zakBadu gastronomicznego, lokalu rozrywkowego lub prowadzc inn dziaBalno[ usBugow, majc wiarygodn wiadomo[ o popeBnieniu przestpstwa okre[lonego w art. 43, 45 lub 46 na terenie tego lokalu, nie powiadamia o tym niezwBocznie organów [cigania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolno[ci albo pozbawienia wolno[ci do lat dwóch. 34 ArtykuB 48 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, posiada [rodki odurzajce lub substancje psychotropowe, podlega karze pozbawienia wolno[ci do lat trzech. ArtykuB 49 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, uprawia mak, z wyjtkiem maku niskomorfinowego, lub konopie, z wyjtkiem konopi wBóknistych, podlega karze ograniczenia wolno[ci albo pozbawienia wolno[ci do lat dwóch. ArtykuB 55 1. W razie skazania za przestpstwo okre[lone w art. 40-49 sd mo|e orzec na cele zapobiegania i zwalczania narkomanii nawizk w wysoko[ci do 50 000 zB.20 Czy twoim zdaniem PRAWO POLSKIE jest zbyt liberalne dla osób posiadajcych, za|ywajcych, handlujcych narkotykami? .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................. 4. Wykrywanie Przy za|ywaniu narkotyków symptomatyczne staj si specyficzne zmiany dotyczce osoby za|ywajcej, po których mo|na podejrzewa, i| dzieje si z ni co[ zBego. SygnaBami tymi mog by: okresy o|ywienia wystpujce naprzemiennie z ospaBo[ci; nowe przedmioty w otoczeniu (folia aluminiowa, fifki, zapalniczki, By|eczki, bibuBki, igBy i strzykawki, waciki, paczuszki, tabletki, bryBki, proszek, sproszkowane zioBa); izolowanie si od czBonków rodziny, grupy; impulsowe zmiany aktywno[ci i nastroju; nagBe pogorszenie aktywno[ci szkolnej, zBe oceny, konflikty, nieobecno[ci; ograniczenie dotychczasowych zainteresowaD; w domu czste wietrzenie pomieszczeD; krótkie, tajemnicze rozmowy telefoniczne; 20. Opracowano na podstawie: narkotyki.esculap.pl/prawo.htm 35 znikanie z domu warto[ciowych przedmiotów; kBamanie; nowe sposoby ubierania si; beBkotliwa mowa, sBodkawa woD oddechu, ubraD, wBosów, zapach chemikaliów; brak apetytu lub nadmierny apetyt; [lady krwi na ubraniach, ukBucia; nagBe spdzanie nocy poza domem, dziwne spóznienia, zmiana przyjacióB, [rodowiska; problemy zdrowotne: bóle, zaburzenia pamici, zmiany toku my[lenia, czste przezibienia i katar, krwawienie z nosa; brak zainteresowania wygldem; przekrwione oczy, zw|one lub rozszerzone zrenice. PrzykBadowe sBownictwo slangu mBodzie|owego zwizane z narkotykami przedstawia tabela poni|ej. Pamita nale|y, |e jest to jzyk |ywy i szybko przechodzi metamorfozy. do palenia, wdychania  lufka, fifka, fifa, bongo (fajka wodna), srebro, folia Akcesoria do u|ywania narkotyków do|ylnie  igBa, sprzt, strzykawka, pompka, gary, garnki, By|ka Miejsce handlu narkotykami bajzel dziaBka, gram, giet, bit, setka (np. 100 mg Porcja narkotyku amfetaminy), cent (1 cm heroiny), gruda, linia, [cie|ka, kreska (porcja kokainy, amfetaminy) Handlarz narkotykami diler, dil ogólnie  pa, bra, grza, przygrza, nagrza si, zapoda, nawali si, przyhajcowa, rbn sobie pali  jara, najara si, spali, przypali, upali si, kopci, pali fif Za|y narkotyk wciga do nosa (amfetamin, kokain)  snifowa, zasnifowa wziewnie  kira, klei si, dmucha, przydmucha, bucha do|ylnie  dawa w kanaB, wjecha, puka, hukn, cykn KoDcowa faza dziaBania narkotyku zej[cie, zjazd, dóB Stan po za|yciu kop, jazda, trzepanie, odlot, odjazd, podró|, krcenie, [miechawa, trip Narkotyki ogólnie towar, dragi, czady, materiaB 36 Narkoman pun, grzejnik trawiarz, zielarz (palacz marihuany), braBniarz Okre[lenie osoby ze wzgldu na rodzaj (palacz heroiny), klejarz (za|ywajcy [rodki za|ywanej substancji wziewne) Stan zwizany z odstawieniem narkotyku gBód, by na gBodzie, skrt, absta Za|ywa naBogowo by w cigu, grza Zaburzenia psychiczne po za|yciu narkotyków Bapa paranoj, Bapa flesze, Bapa haluny MateriaBem biologicznym do oznaczania obecno[ci narkotyków w organizmie jest mocz. Diagnostyka laboratoryjna umo|liwia wykazanie, czy i jakie substancje byBy przyjmowane i w jakim st|eniu. W badaniach diagnostycznych coraz cz[ciej u|ywa si równie| testów wykorzystujcych wBosy i [lin. Badanie krwi jest stosowane tylko w uzasadnionych sytuacjach (przez sBu|by medyczne) i jest stosunkowo rzadkie. Aby unikn podmieniania próbki moczu, w procedurze pobierania moczu powinien uczestniczy pracownik medyczny lub czBonek rodziny. Osoba  kontrolujca powinna by tej samej pBci co badany. Badany powinien by powiadomiony o wyniku testu i konsekwencjach.21 PrzykBadowe testy narkotykowe " Test na narkotyki w [linie: Drugdetect Saliva6 to test do symultanicznego, jako[ciowego badania [liny na obecno[ narkotyków. Drugdetect Saliva6 jest testem immunologicznym do jako[ciowej detekcji amfetaminy, kokainy, marihuany, opiatów oraz fencyklidyny w próbce [liny. Limity Detekcji (Cut-Offs) Amfetamina (AMP) D-Amphetamine 50 10 minut - 72 godziny Kokaina (COC) Benzoylecgonine 20 10 minut - 24 godziny Metamfetamina (MET) D-Methamphetamine 50 10 minut - 72 godziny Opiaty (OPI) Morfina 40 10 minut - 72 godziny Fencyklidyna (PCP) Phencyclidine 10 minut - 72 godziny 21. Za: http://www.narkomania.org.pl/czytelnia/51 37 Marihuana Tetrahydrocannabinol 10 minut - 72 godziny Drugdetect Saliva6 dostarcza jedynie wstpnych wyników analitycznych. W celu potwierdzenia wyniku, nale|y przeprowadzi dodatkowe badania laboratoryjne, sugerowane; chromatografia gazowa i/lub spektrometria masowa (GC/MS). " Test na narkotyki w moczu Drugdetect10 jest immunologicznym testem do symultanicznej identyfikacji narkotyków. Substancje narkotyczne znajdujce si w próbce moczu konkuruj z koniugatem narkotyku, znajdujcym si na te[cie o specyficzne przeciwciaBa. Drugdetect10 to 100% skuteczno[ci i Batwa obsBuga. Amfetamina Test to jednostopniowy test jako[ciowy, o czuBo[ci 1000 ng/ml, wykrywajcy amfetaminy w moczu. THC TEST to tak|e jednostopniowy test jako[ciowy. Ma on czuBo[ 50 ng/ml, sBu|y do wykrywania kanabinoidów i ich metabolitów (THC) obecnych w moczu po u|yciu marihuany lub haszyszu. Morfina Test to jednostopniowy, jako[ciowy test, o czuBo[ci równej 300 ng/ml, wykrywa w moczu morfiny. " Test kontrolny Urine Adulteration sBu|y do sprawdzania, czy próbka moczu zostaBa zafaBszowana; który ma na celu wykrywanie nieprawidBowo[ci zwizanych z celowym zafaBszowaniem wyniku testu przez osob poddan badaniu.22 22. Za: http://www.narkotyki-testy.pl/Opisy-testow, www.narkotyki.pl 38 T 5. Epidemiologia Narkotykiem najcz[ciej stosowanym w[ród polskiej mBodzie|y od lat dziewidziesitych jest marihuana. Jednak w ostatnich latach wzrosBo zainteresowanie  syntetykami , gBównie LSD, amfetamin i sterydami. Dzieci w wieku 13-15 lat coraz cz[ciej sigaj po narkotyki: w 1995 r. co dziesity uczeD deklarowaB jakikolwiek kontakt z marihuan, w 1999 r. co siódmy uczeD deklarowaB jakikolwiek kontakt z marihuan, w 2003 r. co pity uczeD deklarowaB jakikolwiek kontakt z marihuan. Odsetek mBodzie|y starszej, która ma ju| za sob inicjacj narkotykow, zwikszyB si dwukrotnie w 2003 r. (36,7%) w porównaniu z rokiem 1995 (17,0%). Coraz cz[ciej mBodzie| przyjmuje leki bez wskazaD lekarza. Narkotyki obecne s najcz[ciej w du|ych miastach. Wysoki 39 wspóBczynnik wystpowania odnotowa mo|na tak|e w mniejszych miastach, jednak tylko w niektórych regionach kraju. MBodzie| przewa|nie ma do czynienia z narkotykami na dyskotekach, w barach, w szkole i w parkach. Jedna czwarta uczniów spotkaBa si osobi[cie z propozycj nabycia narkotyków. W 2005 roku po raz pierwszy Krajowe Biuro ds. PrzeciwdziaBania Narkomanii stworzyBo  Raporty wojewódzkie - stan zagro|enia narkomani 2005 . Poni|ej przedstawiono wnioski z kilku wybranych województw.  W 2003 roku na zlecenie Mazowieckiego Centrum Polityki SpoBecznej zrealizowano badania ESPAD - audytoryjne badanie ankietowe na próbie reprezentatywnej mBodzie|y szkolnej na Mazowszu. Badanie przeprowadzone zostaBo wedBug metodologii midzynarodowego projektu podjtego z inicjatywy Grupy Pompidou, dziaBajcej przy Radzie Europy, i miaBo na celu przede wszystkim pomiar nat|enia zjawiska u|ywania przez mBodzie| substancji psychoaktywnych. Kwestie eksperymentowania ze [rodkami psychoaktywnymi innymi ni| alkohol i tytoD badano w podobny sposób jak znajomo[ ich nazw. Respondentom przedstawiono w ankiecie list [rodków z pro[b o zaznaczenie tych, które kiedykolwiek u|ywali. Na pierwszym miejscu pod wzgldem rozpowszechnienia eksperymentowania znajduj si marihuana i haszysz oraz leki uspokajajce i nasenne przyjmowane bez zalecenia lekarza - zarówno w klasach mBodszych jak i w starszych. W[ród tych pierwszych odsetki badanych, którzy u|ywali chocia| raz w |yciu konopi, s niemal identyczne z odsetkami tych, którzy u|ywali leków. W[ród uczniów ze szkóB ponadgimnazjalnych rozpowszechnienie eksperymentowania z konopiami jest znacznie wy|sze ni| z lekami. W gimnazjach na kolejnym miejscu pod wzgldem rozpowszechnienia s substancje wziewne, a nastpnie amfetamina. W[ród uczniów ze starszej grupy na trzecim miejscu jest tak|e amfetamina. Kolejne miejsca zajmuj ecstasy i substancje wziewne. Warto te| zauwa|y, |e nie wystpuj tu ró|nice midzy pierwszymi i trzecimi klasami. Przy substancjach bardziej rozpowszechnionych nasilenie do[wiadczeD z nimi byBo wy|sze w klasach trzecich, z wyjtkiem substancji wziewnych cz[ciej spotykanych w[ród pierwszoklasistów. 23 W województwie [lskim po 1989 r. przemiany spoBeczne i ekonomiczne przyczyniBy si do wzrostu za|ywania narkotyków. GBównym  punktem handlowym s Katowice. Na Zlsku jest prawdopodobnie najwiksze centrum produkcji  kompotu . Do szczególnej grupy ryzyka nale| dzieci i mBodzie| szkolna, gdy| w[ród licealistów i starszych gimnazjalistów panuje swoista moda na za|ywanie amfetaminy, marihuany, haszyszu oraz [rodków halucynogennych. Jak 23. Raporty wojewódzkie - stan zagro|enia narkomani 2005: Raport skrócony - województwo mazowieckie 2005 zawarty na http://www.narkomania.gov.pl/ 40 okre[la Zlski Ekspert Krajowego Biura ds. PrzeciwdziaBania Narkomanii, istnieje potrzeba organizowania wikszej ilo[ci szkoleD dla rodziców oraz pedagogów i psychologów szkolnych, aby potrafili oni w sposób profesjonalny przeprowadzi profilaktyk skierowan do uczniów. W MaBopolsce jedna czwarta uczniów - badanych ankietowo przez BBS OBSERWATOR na zlecenie PeBnomocnika Zarzdu Województwa MaBopolskiego ds. Profilaktyki i PrzeciwdziaBania Uzale|nieniom - przyznaje si do kontaktów z narkotykami. Dwa razy cz[ciej sigali po nie uczniowie szkóB ponadgimnazjalnych ni| uczniowie III klas gimnazjów. Uczniowie ze wsi dwa razy rzadziej sigali po substancje psychoaktywne ni| uczniowie miast.  W latach 1999-2003 nastpiB prawie czterokrotny wzrost liczby leczonych osób w poradniach profilaktyki, leczenia i rehabilitacji osób uzale|nionych. Równie| wzrasta liczba leczonych w szpitalach psychiatrycznych. Od 2000 r. wzrasta równie| liczba osób objtych leczeniem substytucyjnym w MaBopolsce. W 2000 r. byBo to 50 osób, a w 2004 r. 94 osoby .24 Jak wynika z raportu z województwa wielkopolskiego, blisko[ granicy z Niemcami ma zwizek z du| Batwo[ci nabywania narkotyków i szybkim rozpowszechnianiem si nowych trendów. Najpopularniejsze s: amfetamina, marihuana, ecstasy, LSD (czsto Bczone z alkoholem).  W 2004 r. w Wielkopolsce zatrzymano ogóBem 1969 podejrzanych o popeBnienie przestpstw przeciwko ustawie o przeciwdziaBaniu narkomanii, co jest 4. wynikiem w kraju. Najwicej podejrzewano przestpstw z tytuBu naruszeD art. 48 (posiadanie [rodków odurzajcych lub substancji psychotropowych), sytuacja taka utrzymuje si od roku 2001. W 2004 roku, pod wzgldem stwierdzonych przestpstw z ustawy o przeciwdziaBaniu narkomanii, Wielkopolska znajdowaBa si na 3. miejscu w skali kraju, odnotowujc 6269 czynów karalnych. Najwicej byBo przestpstw z tytuBu naruszenia art. 48 (posiadanie [rodków odurzajcych lub substancji psychotropowych), prawie dwa razy wicej ni| z art. 46 (osiganie korzy[ci majtkowej lub osobistej, poprzez udzielanie innej osobie [rodka odurzajcego) .25  Ostatnie badania przeprowadzone w szkoBach w województwie pomorskim w roku 2003 oraz w latach poprzednich daj wzgldnie bezpo[rednie wyniki dla ogóBu populacji. Marihuana i amfetamina s narkotykami, w przypadku których dane dotyczce czstotliwo[ci u|ywania s znaczce. W Trójmie[cie, gdzie powtarza si badania, czstotliwo[ u|ywania narkotyków wskazuje tendencj wzrostow. W roku 2004 liczba narkomanów w Trójmie[cie byBa szacowana na 35 908 osób (397 na 100 000 mieszkaDców). Liczba narkomanów opiatowych odnotowanych w programie TD (treatment demand) 24. Raporty wojewódzkie - stan zagro|enia narkomani 2005,: Raport skrócony - województwo maBopolskie 2005 25. Raporty wojewódzkie - stan zagro|enia narkomani 2005: Raport skrócony - województwo wielkopolskie 2005 41 zaczBa gwaBtownie wzrasta po roku 2002 (793 przypadki w 2002 r. oraz 1012 w roku 2004). Ostatnie dane ze zródBa PZH wskazuj na gwaBtowny wzrost zaka|eD HIV w okresie pierwszych o[miu miesicy roku 2005 - 51 nowych przypadków! Rosnca gwaBtownie na terenie woj. pomorskiego po 1999 r. liczba stwierdzonych przestpstw narkotykowych z ustawy z 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziaBaniu narkomanii, obecnie rocznie wzrasta o ok. 40 - 50 proc. W 2000 roku stwierdzono 665 przestpstw, w 2003 r.  2285 i w roku 2004  4683. Liczba przestpstw pomidzy latami 2003 i 2004 podwoiBa si .26 6. Interwencje na terenie szkoBy zwizane z narkotykami W naszym kraju karane jest: wytwarzanie narkotyków, posiadanie jakiejkolwiek ilo[ci narkotyków, sprzeda|, uBatwianie dostpu, umo|liwianie za|ywania narkotyków.  Ka|de z wymienionych zachowaD jest czynem karalnym w rozumieniu przepisów ustawy o postpowaniu w sprawach nieletnich, je[li sprawc jest uczeD, który ukoDczyB 13 lat, a nie ukoDczyB 17 lat. Z przestpstwem mamy do czynienia, je|eli który[ z wymienionych czynów popeBni uczeD po ukoDczeniu 17 lat. W takiej sytuacji maj zastosowanie przepisy ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postpowania karnego. Je|eli przestpstwo ma miejsce na terenie szkoBy, nale|y wezwa policj. W ka|dym przypadku popeBnienia czynu karalnego przez ucznia, który nie ukoDczyB 17 lat, nale|y zawiadomi policj lub sd rodzinny, a w przypadku popeBnienia przestpstwa przez ucznia, który ukoDczyB 17. rok |ycia - prokuratora lub policj (art. 4 Upn i art. 304 Kpk). 27 I. W przypadku uzyskania informacji, |e uczeD u|ywa narkotyków, nauczyciel powinien: 1. Skontaktowa si z wychowawc klasy. 2. Zadaniem wychowawcy jest: poinformowanie dyrekcji, psychologa, pedagoga, wezwanie rodziców i przekazanie informacji o zaistniaBych faktach, podejrzeniach. Przeprowadzenie rozmowy interwencyjnej z rodzin, która mo|e odbywa si w obecno[ci (i ze wsparciem) dyrekcji, psychologa, pedagoga. W razie potrzeby skierowanie do poradni specjalistycznej. Zobowizanie rodziny do konkretnych dziaBaD. 3. Gdy rodzice nie stawiaj si na rozmow, odmawiaj wspóBpracy, bagatelizuj problem, dyrektor 26. Raporty wojewódzkie - stan zagro|enia narkomani 2005: Raport skrócony - województwo wielkopolskie 2005 27. http://www.kuratorium.lodz.pl/docs/profilakt/Procedury.htm 42 szkoBy powinien pisemnie powiadomi sd rodzinny lub policj (specjalist ds. nieletnich) o zaistniaBych problemach. 4. W przypadku nieskuteczno[ci oddziaBywaD placówki, dalsze postpowanie wzgldem ucznia przejmuje (po wcze[niejszym zawiadomieniu) policja lub sd rodzinny. II. Postpowanie przy podejrzeniu, i| na terenie placówki o[wiatowej znajduje si uczeD pod wpBywem narkotyków: 1. Powiadamia si wychowawc klasy. 2. Izoluje ucznia od reszty klasy. Organizuje opiek, zapewniajc bezpieczeDstwo zarówno klasie, jak i  podejrzanemu uczniowi. 3. Nale|y wezwa sBu|by medyczne w celu stwierdzenia stanu odurzenia, udzielenia pomocy medycznej. 4. Nastpnie zawiadamia si dyrekcj placówki oraz prawnych opiekunów. Opiekunowie maj zabra ucznia niezwBocznie ze szkoBy. W przypadku niestawienia si rodzica nale|y po konsultacji medycznej przekaza ucznia pod opiek funkcjonariuszy policji. 5. W dalszym okresie nale|y przeprowadzi procedury zwizane z interwencj po informacji, |e uczeD u|ywa narkotyków. III. Gdy nauczyciel znajdzie na terenie placówki podejrzan substancj, ma przesBanki do tego, by uwa|a j za narkotyki i w zwizku z tym powinien: 1. Zabezpieczy substancj przed dostpem osób trzecich oraz przed zniszczeniem. 2. Zawiadomi dyrektora szkoBy, wezwa policj. 3. W miar mo|liwo[ci stara si ustali wBa[ciciela substancji, [wiadków (do czasu przybycia policji). 3. Przekaza substancj i wszelkie informacje policji. Stosowa si do wskazówek i zaleceD policji. IV. Gdy jest podejrzenie, |e uczeD posiada przy sobie narkotyki, nauczyciel: 1. Mo|e za|da, w obecno[ci osób trzecich, aby uczeD pokazaB lub przekazaB mu podejrzan substancj. Czynno[ rewizji osobistej zarezerwowana jest dla policji i nauczyciel nie mo|e tego wykonywa. 2. Powiadamia dyrektora szkoBy oraz rodziców/opiekunów ucznia. 3. Je[li uczeD odmawia przekazania substancji i pokazania zawarto[ci torby, dyrektor szkoBy wzywa policj, która wszczyna procedury z urzdu. 4. Gdy uczeD przekazuje substancj dobrowolnie, nauczyciel, po odpowiednim zabezpieczeniu, zobowizany jest bezzwBocznie przekaza j do jednostki policji. 43 5. CaBe zdarzenie musi skrupulatnie udokumentowa 6. Gdy substancja oka|e si narkotykiem policja wszczyna odpowiednie procedury.28 7. Profilaktyka uzale|nieD w szkole Profilaktyka to  dziaBanie i [rodki stosowane w celu zapobiegania chorobom. Ogólnie: stosowanie ró|nych [rodków zapobiegawczych w celu niedopuszczenia do wypadków, uszkodzeD, katastrof itp. 29 Profilaktyka narkotykowa w szkole obejmuje obni|enie ryzyka u|ywania narkotyków przez uczniów, przeciwdziaBanie kontaktom dzieci z narkotykami, ale tak|e zmniejszanie strat zwizanych z u|ywaniem tych [rodków. Poziomy profilaktyki Profilaktyka powinna by prowadzona na trzech poziomach w zale|no[ci od stopnia zagro|enia. Profilaktyka pierwszorzdowa skierowana jest do uczniów stosunkowo w niewielkim stopniu zagro|onych zjawiskiem narkomanii oraz ogólnie do spoBeczno[ci szkolnej. Programy te realizuj nauczyciele na terenie szkoBy, wspomagani przez pedagogów, psychologów. Na tym poziomie program kierowany jest do zdrowych dzieci i mBodzie|y, o wzgldnie dobrej kondycji psychofizycznej. Program na celu promocj zdrowia, zmniejszanie zasigu zachowaD patologicznych, wspomaganie budowania zdrowego [wiatopogldu i stosunku do narkotyków. Profilaktyka drugorzdowa adresowana jest do uczniów podwy|szonego ryzyka, czyli do takich, którzy maj objawy dysfunkcji, np. maj kontakt z narkotykami, obracaj si w  podejrzanym [rodowisku, eksperymentuj z ró|nymi [rodkami. Profilaktyk t realizuj gBównie psycholodzy szkolni, trenerzy grupowi, socjoterapeuci. Skupiaj si oni na stwarzaniu mo|liwo[ci bezpiecznego wycofania si z zachowaD ryzykownych, ograniczaniu dysfunkcji i zapobieganiu jej pogBbiania. Profilaktyka trzeciorzdowa przeznaczona jest dla uczniów wysokiego ryzyka, u których stwierdzono uzale|nienie. Realizuj j psychoterapeuci, psychiatrzy, psychologowie, rehabilitanci. DziaBania obejmuj zablokowanie pogBbiania si procesu chorobowego, przeciwdziaBanie nawrotowi zaburzeD, umo|liwienie osobom uzale|nionym prowadzenie |ycia akceptowanego spoBecznie. 28. Opracowano na podstawie: materiaBów z kuratorium Bódzkiego i opolskiego. 29. Za: MaBy SBownik Jzyka Polskiego, 1997, http://www.narkomania.org.pl/czytelnia/51 44 Mo|na wyró|ni tak|e profilaktyk uniwersaln, profilaktyk selektywn, profilaktyk wskazujc. Profilaktyka realizowana jest poprzez stosowanie okre[lonych strategii profilaktycznych.  ...Celem strategii informacyjnej jest dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowaD ryzykownych i umo|liwienie dokonywania racjonalnych wyborów... 30  ...Strategia edukacyjna ma pomóc w rozwijaniu wa|nych umiejtno[ci psychologicznych i spoBecznych (umiejtno[ci nawizywania kontaktów z ludzmi, radzenia sobie ze stresem, rozwizywania konfliktów, opierania si naciskom ze strony otoczenia itp.)...  ...Celem strategii dziaBaD alternatywnych jest pomoc w zaspokojeniu wa|nych potrzeb psychologicznych (np. sukcesu, przynale|no[ci) oraz osiganie satysfakcji |yciowej przez uBatwianie anga|owania si w dziaBalno[ akceptowan spoBecznie (artystyczn, spoBeczn, sportow)... 31  ...Celem strategii interwencyjnej jest wspieranie w sytuacjach kryzysowych osób majcych trudno[ci w identyfikowaniu i rozwizywaniu problemów osobistych. Elementem interwencji jest towarzyszenie ludziom w krytycznych momentach ich |ycia. Jej podstawowe techniki to poradnictwo, telefon zaufania, sesje interwencyjne, doradztwo... 32 RAMKA  ...Strategi informacyjn, edukacyjn i alternatywn stosuje si na wszystkich trzech poziomach profilaktyki. Strategia interwencyjna  jako dziaBanie gBbsze i bardziej zindywidualizowane  zastrze|ona jest w zasadzie dla poziomu drugiego i trzeciego... 33 Profilaktyka w szkole jest realizowana przy pomocy Szkolnego Programu Profilaktyki. Struktura programu powinna by identyczna dla ka|dej placówki o[wiatowej, natomiast szczegóBowe ustalenia i zadania powinny by wypracowane przez grono pedagogiczne danej szkoBy. Pozwoli to na uwzgldnienie specyficznych zasobów i potrzeb danej spoBeczno[ci szkolnej. Stworzenie programu wymaga odpowiedniej diagnostyki objawów, zagro|eD, sytuacji wychowawczej placówki (uwzgldniajc dzieci, rodziców, pedagogów, personel inny). 30. Za:http://www.narkomania.org.pl/czytelnia/51 31. Za: j.w. 32. Za: j.w 33. Za: j.w. 45 Najcz[ciej stosowanymi narzdziami diagnostycznymi s: narzdzia socjometryczne, obserwacja, wywiad, analiza dokumentacji szkolnej, rozmowa, analiza prac uczniów. Program profilaktyczny musi by dostosowany do poziomu ich odbiorców i trwa okre[lony czas.  ...Schemat czytelnego programu profilaktyki szkolnej (SPP) powinien zawiera: 1. ZaBo|enia teoretyczne (uzasadnienie) i wynik diagnozy zachowaD problemowych w danej placówce o[wiatowej. 2. Cel. Okre[lenie mierzalnego celu ogólnego SPP uwzgldniajcego przyjte wcze[niej teoretyczne zaBo|enia i wyniki diagnozy. Pomoc do u[ci[lenia celu ogólnego s cele szczegóBowe. 3. Zadania  jednoznacznie sformuBowane stwierdzenia, które wyja[niaj, w jaki sposób bd osigane cele. Zadania (dziaBania) powinny by konkretne i zrozumiaBe dla realizatorów szkolnej profilaktyki. Czsto w[ród propozycji zadaD jest realizacja profesjonalnego programu profilaktycznego czy dziaBaD alternatywnych. Dyrektorzy szkóB, chcc uatrakcyjni ofert we wBasnym [rodowisku, wBczaj w ni profesjonalne programy (zapraszajc realizatorów z zewntrz lub szkolc wBasnych nauczycieli). Baz programów i ich realizatorów prowadzi Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno Pedagogicznej w Warszawie w postaci Banku Rekomendowanych Programów Profilaktycznych. 4. Struktura i sposób realizacji programu Zestawienie planowanych strategii profilaktycznych oraz informacji o konkretnych dziaBaniach (dla kogo, kiedy, gdzie, kto realizuje, w jakiej formie, jak dBugo). 5. Strategi ewaluacji... .34 34. Za: j.w. Opracowano na podstawie: Ga[ Z. B. Szkolny program profilaktyki: istota, konstruowanie, ewaluacja. MENiS, Warszawa 2003. 46 8. Szkolny program profilaktyki - przykBady "Sprawno[ organizmu ludzkiego jest uzale|niona od stale na niego wpBywajcych bodzców [rodowiska zewntrznego. Zdrowie to nic staBego, niezmiennego." J. Roik Przedstawiamy przykBadowe programy profilaktyki, które mog stanowi wzór do opracowania takich programów we wBasnej szkole. a) Szkolny Program Profilaktyki w S.P w Choszcznie autorstwa: " mgr Danuta Grej - pedagog szkolny " mgr Alicja Hermanowska " mgr Katarzyna Wodnicka- SaBaciDska Program ten jest przykBadem oddziaBywaD profilaktycznych przeciwdziaBania m.in. narkomanii oraz skierowanych na wzmacnianie zdrowego stylu |ycia. I. ZaBo|enia ogólne programu (wybrane aspekty programu)  ...DziaBania profilaktyczne maj zapobiega niepo|danym zjawiskom w rozwoju jednostki i skupia si na przeciwdziaBaniu zBu. Musz by planowe i uwzgldnia wczesn profilaktyk, tzw. pierwszorzdow (majc na celu promocj zdrowego stylu |ycia oraz opóznienie wieku inicjacji, np. nikotynowej, alkoholowej czy narkotykowej). Stanowi one rodzaj ,,szczepionki dla osób zdrowych, zwikszajcej ich odporno[ na oddziaBywanie niekorzystnych czynników. Terenem realizacji wczesnych dziaBaD profilaktycznych jest gBownie szkoBa. Realizatorami profilaktyki s wszyscy nauczyciele szkoBy, stanowicy pozytywne wzorce (niepijcy, niepalcy, nietolerujcy podobnych zachowaD u uczniów) wspierani przez specjalistów. Najwa|niejsze dziaBania szkoBy w zakresie profilaktyki pierwszorzdowej to: " stwarzanie przyjaznego klimatu (dobra komunikacja, osobowe relacje midzy nauczycielami i uczniami, udzielanie emocjonalnego wsparcia dzieciom i mBodzie|y, szczególnie w trudnych dla nich sytuacjach); " wypracowanie wspólnej polityki szkoBy wobec palenia, picia alkoholu i odurzania si narkotykami oraz konsekwentne jej wdra|anie; " budowanie dobrych relacji z rodzicami i pozyskiwanie ich jako sojuszników w realizacji dziaBaD wychowawczych i profilaktycznych, prowadzonych przez nauczycieli; " pomoc uczniom majcym trudno[ci w nauce; " wczesne rozpoznawanie uczniów z grup ryzyka i kierowanie ich do pedagoga lub psychologa 47 w celu przeprowadzenia wstpnej diagnozy; " kierowanie uczniów zagro|onych (w porozumieniu z rodzicami) do poradni psychologiczno- pedagogicznej lub innej instytucji udzielajcej specjalistycznej pomocy; " udzielanie uczniom i rodzicom informacji o specjalistycznej pomocy poza szkoB; " szkolenie si kadry pedagogicznej w zakresie profilaktyki zagro|eD oraz umiejtno[ci wychowawczych. II. Cele programu profilaktyki Celem programu profilaktyki jest wyposa|enie dziecka w wiedz i umiejtno[ci nowych zachowaD wobec wspóBczesnych zagro|eD. Cele, które chcemy osign, to: " podniesienie poziomu bezpieczeDstwa uczniów, " przekazanie informacji o konsekwencjach palenia tytoniu, picia alkoholu i u|ywania [rodków psychoaktywnych, " rozwijanie psychospoBecznych umiejtno[ci |yciowych uczniów umo|liwiajcych radzenie sobie z problemami |ycia codziennego i samorealizacj, " ksztaBtowanie w uczniach poczucia wBasnej warto[ci oraz motywowania do podejmowania w [rodowisku szkolnym ró|nych form aktywno[ci zaspokajajcych potrzeby psychiczne, emocjonalne, spoBeczne i duchowe, " wzrost kompetencji nauczycieli i rodziców w zakresie radzenia sobie w sytuacjach trudnych, " rozszerzanie form pomocy dzieciom znajdujcym si w trudnej sytuacji materialnej. Cele s realizowane przez: programy informacyjno  edukacyjne, programy profilaktyczne, zajcia alternatywne, wspóBprac midzy ró|nymi instytucjami (szkoBy, poradnie, policja, samorzd). III. Diagnoza IV. Obszary dziaBaD DziaBania z zakresu programu profilaktycznego bd obejmowaBy cztery obszary: 1. ogólnowychowawczy; 2. uzale|nienia: nikotynizm, narkomania, alkoholizm; 3. zdrowie; 4. bezpieczeDstwo. 48 Program jest realizowany w ramach: godzin wychowawczych, nauczania ró|nych przedmiotów i bloków przedmiotowych, [cie|ek edukacyjnych, zaj [wietlicowych, spotkaD z rodzicami, rad pedagogicznych. W realizacji programu uczestniczy bd: uczniowie, nauczyciele i inni pracownicy szkoBy, rodzice i zaproszeni specjali[ci. 1. DziaBania skierowane do uczniów 1. Zapoznanie uczniów z obowizujcymi regulaminami " zapoznanie uczniów na godzinach wychowawczych ze Statutem, Wewntrzszkolnym Systemem Oceniania (WSO), Programem Wychowawczym, Programem Profilaktyki; 2. Tworzenie bezpiecznego, wolnego od uzale|nieD [rodowiska wychowawczego szkoBy " zapoznanie uczniów z punktami statutu dotyczcymi zakazu u|ywania [rodków uzale|niajcych i opuszczania szkoBy podczas zaj lekcyjnych, " systematyczna kontrola boiska, toalet i pomieszczeD szkoBy w ramach dy|urów nauczycieli, " staBy monitoring terenu szkoBy. 3. Propagowanie zdrowego stylu |ycia. " zachcanie mBodzie|y do udziaBu w akcjach profilaktycznych (DzieD bez Papierosa, Zwiatowy DzieD Walki z AIDS itp.), " plakaty, " gazetki tematyczne, " konkursy, " spotkania ze specjalistami z zakresu profilaktyki uzale|nieD, " zajcia propagujce zdrowe od|ywianie, ruch na [wie|ym powietrzu, " spektakle profilaktyczne. 2. DziaBania skierowane do rodziców 1. Informowanie rodziców o pracach szkoBy: " zapoznanie ze Statutem SzkoBy (w tym z WSO), Programem Wychowawczym, Programem Profilaktyki, regulaminami organizacyjnymi; " organizowanie Dni Otwartych SzkoBy. 2. Informowanie rodziców o funkcjonowaniu dziecka w szkole: " informowanie o wynikach w nauce i zachowaniu na zebraniach z rodzicami, " indywidualne spotkania z wychowawc i pedagogiem, " pisma informujce o wynikach w nauce, " spotkania z pedagogiem dla rodziców uczniów klas I na temat adaptacji i pracy pedagoga. 49 3. WspóBpraca z rodzicami " wBczenie rodziców do organizacji imprez szkolnych, " systematyczna wspóBpraca z Rad Rodziców, " dziaBania Klubu Rodziców. 4. DziaBania skierowane do nauczycieli 1. Propagowanie kursów i szkoleD " informowanie o kursach i szkoleniach w pokoju nauczycielskim, " promowanie nauczycieli doskonalcych si w profilaktyce i wychowaniu. 2. Organizacja szkoleD i warsztatów " spotkania z pracownikami poradni z zakresu wychowania. 3. Propagowanie literatury dotyczcej profilaktyki uzale|nieD " pozyskiwanie i udostpnianie materiaBów dotyczcych profilaktyki uzale|nieD. 4. Promocja zdrowego stylu |ycia " konkursy i akcje dotyczce zdrowego stylu |ycia, " spotkania z pielgniark szkoln dotyczce chorób i higieny, " filmy i prezentacje dotyczce zagro|eD cywilizacyjnych, " gazetki tematyczne. 5. Zajcia pozalekcyjne i sportowe 6. Organizacja imprez masowych " wyj[cia na spektakle filmowe, koncerty muzyczne, wystawy, " wycieczki klasowe, " imprezy organizowane przez samorzd uczniowski, " organizacja imprez zgodnie z kalendarium imprez szkolnych. 7. Organizacja, propagowanie olimpiad, konkursów i zawodów " udziaB w zawodach sportowych, " udziaB w konkursach. 50 VII. Efekty dziaBaD VIII. Ewaluacja...35 SzkoBa Podstawowa Nr 1 z OddziaBami Integracyjnymi w Choszcznie ul. Obr. Westerplatte 1a 73-200 Choszczno tel/fax:(095)765 2218 e-mail: sp1@choszczno.edu.pl b) Przyjaciele ZIPPIEGO To midzynarodowy program, który rozwija i ksztaBtuje umiejtno[ci psychospoBeczne u maBych dzieci. Program ten mo|na zaliczy do dziaBaD profilaktycznych, rozwijajcych inteligencj emocjonaln, poczucie wBasnej warto[ci, asertywno[. Pomaga wyposa|y mBodego czBowieka w skuteczne narzdzia zabezpieczajce go przed zjawiskiem narkomanii, którego potencjalnie mo|e do[wiadczy za kilka, kilkana[cie lat. Program  uczy ró|nych sposobów radzenia sobie z trudno[ciami i wykorzystywania nabytych umiejtno[ci w codziennym |yciu oraz doskonali relacje dzieci z innymi ludzmi. Nie koncentruje si on na dzieciach z konkretnymi problemami czy trudno[ciami, ale promuje zdrowie emocjonalne wszystkich maBych dzieci. Program skBada si z sze[ciu cz[ci: Uczucia Dzieci omawiaj uczucia - smutku, szcz[cia, zBo[ci, zazdro[ci i zdenerwowania. wicz mówienie tego, jak czuj si w ró|nych sytuacjach i poznaj sposoby poprawiania wBasnego samopoczucia. Komunikacja W ramach tej cz[ci dzieci ucz si skutecznej komunikacji. Program uczy dzieci wysBuchiwa innych. Uczy ich, jak prosi o pomoc i mówi to, co chce si powiedzie, nawet w niesprzyjajcych okoliczno[ciach. Czsto nawet  ciche dzieci otwieraj si w czasie spotkaD i ucz si wyra|a siebie swobodniej. Nawizywanie i zrywanie wizi Dzieci ucz si o przyjazni - jak nawizywa i utrzymywa przyjaznie, jak radzi sobie z samotno[ci i odrzuceniem. wicz, jak mówi przepraszam i jak godzi si z przyjacielem po sprzeczce. Rozwizywanie konfliktów 35. Opracowano i cytowano na podstawie: http://www.sp1.choszczno.edu.pl/readarticle.php?article_id=33 51 Ta cz[ dotyczy umiejtno[ci rozwizywania konfliktów. Zdaniem nauczycieli szybko sprawia, |e dzieci Batwiej akceptuj swoje odmienno[ci. Dotyczy tak|e problemu prze[ladowania i reakcji dzieci na prze[ladowanie wBasnej osoby lub kogo[ innego. Prze|ywanie zmiany i straty Ten element programu stanowi refleksj nad radzeniem sobie ze zmianami, zarówno wielkimi jak i maBymi. Najwiksz ze wszystkich mo|liwych zmian jest czyja[ [mier. Doro[li czsto uwa|aj, |e [mier jest bardzo trudnym tematem do rozmowy, natomiast maBe dzieci nie podzielaj tego pogldu. Chtnie wykorzystuj okazj do otwartego mówienia na temat, który staB si tabu dla wielu dorosBych. Jedno spotkanie po[wicone jest odwiedzeniu miejsca pamici lub cmentarza i mo|e wyda si to zaskakujce, ale jest ono czsto okre[lane jako najowocniejsze spotkanie z caBego programu. Dajemy sobie rad Ostatnia cz[ stanowi podsumowanie wszystkiego, czego dzieci nauczyBy si: znajdowania ró|nych sposobów radzenia sobie, pomagania innym oraz adaptowania si do nowych sytuacji. KoDcowe spotkanie jest swego rodzaju [witowaniem, poBczonym z wrczaniem koron i dyplomów. Ka|da cz[ zawiera odrbne opowiadanie. Opowiadania prezentuj bohaterów w okoliczno[ciach dobrze znanych maBym dzieciom takich jak: przyjaznienie si, zdobywanie i tracenie przyjacióB, prze[ladowanie, radzenie sobie ze zmian i strat. Ka|de opowiadanie jest zilustrowane przy pomocy zestawu barwnych obrazków i uzupeBnione zadaniami takimi, jak rysowanie, odgrywanie ról i zabawy. Program uczy dzieci: ª% jak okre[la wBasne uczucia i jak o nich rozmawia, ª% jak mówi to, co chce si powiedzie, ª% jak sBucha uwa|nie, ª% jak prosi o pomoc, ª% jak nawizywa i utrzymywa przyjaznie, ª% jak radzi sobie z samotno[ci i odrzuceniem, ª% jak mówi przepraszam, ª% jak radzi sobie z prze[ladowaniem, ª% jak rozwizywa konflikty, ª% jak radzi sobie ze zmian i strat, midzy innymi ze [mierci, ª% jak adaptowa si do nowych sytuacji, ª% jak pomaga innym. 52 Program posiada pakiet materiaBów dostpny odpBatnie wyBcznie wraz ze szkoleniem dla nauczycieli . 36 SzczegóBowe informacje: kstepniak@cmppp.edu.pl tel. (0-22) 825-44-51 (do 53) w. 130. c) Scenariusz lekcji wychowawczej dotyczcej profilaktyki narkotykowej opracowany przez Joann Kiersnowsk. Temat: Jak sprzeciwia si narkotykom. Sztuka odmawiania Lekcja zostaBa opracowana na dwie godziny. Cele: praca nad konformizmem i presj rówie[nicz, poznanie skutków uzale|nienia od narkotyków, poznanie funkcjonowania [rodowiska narkotykowego z jego cechami - podstpno[ci, bezwzgldno[ci i naciskiem. Metody: prelekcja, metody twórczego my[lenia  burza mózgów, drama (scenki), wiczenia interpersonalne. Zrodki dydaktyczne: plansza o rynku narkotykowym-maBa dla ka|dej grupy i jedna du|a dla caBej klasy, tablica, plansza -trzy typy zachowaD, plansza- dziesi sposobów odmawiania, plansza- pi praw Fensterheima. Przebieg lekcji: I. Powitanie klasy. Przedstawienie tematu zaj i celów lekcji Prelekcja Dzisiaj poznacie ró|ne sposoby odmawiania. Zdarzaj si bowiem sytuacje, w których mBodzi ludzie s namawiani do czego[, na co nie maj ochoty, np. po|yczanie pienidzy, palenie 36. Opracowanie: Katarzyna Stpniak  koordynator programu  Przyjaciele Zippiego Pracownia Promocji Zdrowia CMPPP 53 papierosów, picie alkoholu czy branie narkotyków. Sztuk jest wtedy tak powiedzie NIE, by skutecznie obroni swoje stanowisko, nie obra|ajc i nie robic przykro[ci osobie, która namawia. II. Rynek narkotykowy 1. PodziaB klasy na grupy. Ka|da grupa otrzymuje plansz  Rynek narkotykowy" i w dyskusji odpowiada na pytania zapisane wcze[niej na tablicy". a. jak rozumiej ten rynek? b. jak dziaBa rynek narkotykowy? c. co oznaczaj poszczególne poziomy piramidy? d. jaka jest ró|nica pomidzy osobami z kolejnych piter tej struktury? e. kto u|ywa [rodków uzale|niajcych, a kto je sprzedaje? Chtni przedstawiciele grup podchodz do planszy i omawiaj wybrany przez grup element  piramidy". Je[li uczniowie nie odwiedzieli na zadane pytania, nale|y powiedzie o zasadach funkcjonowania rynku narkotykowego: o dawaniu narkotyków za darmo, by w ten sposób od nich uzale|ni i zmusi do ich kupowania, a nastpnie czerpa zyski, kosztem rujnowania |ycia innym ludziom (nawet dzieciom). Narkotyki sprzedaj czsto osoby od tych [rodków uzale|nione, by w ten sposób zarabia pienidze na dawki dla siebie. Metoda: praca w grupach, praca na forum klasy. 2. Torba Proponujemy, |eby ka|dy z uczniów wyobraziB sobie, |e idzie przez park. Na trawniku znajduje torb. Zaglda do niej i znajduje tam [rodki uzale|niajce. Zadaniem uczniów jest narysowanie w grupach znalezionej torby i tego, co si w niej znajduje, a tak|e napisanie nazw narysowanych [rodków uzale|niajcych. Nastpnie na forum klasy omawiaj cechy wBa[cicieli torby (wiek, wygld zewntrzny, sytuacja |yciowa, cechy psychiczne), np. narkomana, zagubionej dziewczyny, bogatego handlarza. Nastpnie prowadzimy dyskusje i zadajemy pytania: Czy widzieli[cie osoby uzale|nione od narkotyków? Jak wygldaBy? Co robiBy? Co prawdopodobnie czuBy? Jak wyobra|acie sobie ich sytuacj |yciow? Czy widzieli[cie osoby handlujce narkotykami? Jak wygldaBy? Skd sByszeli[cie o handlarzach narkotykami? Czy wiecie, jakie oni stosuj sposoby, |eby pozyska  klientów"? III. Umiejtno[ci odmawiania, trening zachowaD asertywnych. Najwa|niejszym indywidualnym prawem czBowieka jest jego prawo do bycia sob. Oznacza to, |e mo|e dysponowa swoim czasem, energi i dobrami materialnymi oraz ukBada sprawy osobiste wedBug wBasnej woli i zgodnie z wBasnym interesem - tak, jak go pojmuj. Mam prawo 54 wyra|a siebie - swoje uczucia, opinie, postawy i potrzeby, o ile czyni to w sposób nienaruszajcy praw innych osób. 1. Trzy postawy: ulegBa, agresywna, asertywna. Zapoznanie uczniów z trzema typami zachowaD: ulegBy /poddajcy si/ agresywny /walka/ wspóBpracujcy/asertywny/ PodziaB wcze[niej utworzonych grup na pary, na osob A i B. Zabawa utrwalajca trzy typy zachowaD  JA {YCIE". Osoba B jest  |yciem", jej zadaniem jest kierowa osob A, ta za[ ma za zadanie reagowa w wybrany przez siebie sposób: ulegBy, agresywny, asertywny. Klasa odgaduje i nazywa typ zachowania. Zamiana ról. Omówienie wra|eD na forum klasy. Tworzenie listy cech zachowaD ASERTYWNYCH - nauczyciel zapisuje podawane przez uczniów cechy na tablicy. 2. Gra asertywna Wywieszenie planszy  Dziesi sposobów odmawiania". Omówienie. Zwrócenie uczniom uwagi, |e wybór sposobu odmawiania zale|y od ich wewntrznej decyzji. DZIESI SPOSOBÓW ODMAWIANIA: PO PROSTU POWIEDZ " NIE", ODEJDy, ZIGNORUJ, PODAJ POWÓD, ZMIEC TEMAT, ZA{ARTUJ, OBURZ SI, POWIEDZ KOMPLEMENT, ZAPROPONUJ COS LEPSZEGO, RZU WYZWANIE. Wcze[niej dobrane pary uczniów - A i B wicz ró|ne sposoby odmawiania. Po przewiczeniu uczniowie dziel si wra|eniami i odczuciami na forum klasy. Mówi, który sposób najbardziej im pasowaB, a w którym czuli si najgorzej. IV. ZakoDczenie lekcji- rozdajemy uczniom wcze[niej przygotowane plansze z prawami Fensterheima37. d) Zanim nie jest za pózno Program belgijski autorstwa Ernsta Servaisa. Program zajmuje si wszelkimi uzale|nieniami, proponuje caBo[ciowe podej[cie do tego zjawiska. Profilaktyka adresowana jest do: dzieci, 37. Opracowano na podstawie J. Kiersnowska w: http://www.gim1.elk.edu.pl/strony/publikacje/j_m_kiersnowska/scena2.htm 55 rodziców, nauczycieli, ale tak|e do duchownych, dziaBaczy spoBecznych i pracodawców. Program wydano w formie ksi|ki, zBo|ony jest z dwóch cz[ci: A. Zapobieganie uzale|nieniom w spoBeczno[ciach lokalnych: podstawowe zasady i strategie profilaktyki, psychologiczne i spoBeczne przyczyny powstawania uzale|nieD, tworzenie struktur inicjatyw ogólnospoBecznych, zasady koordynacji dziaBaD, proces ksztaBcenia uczestników akcji profilaktycznych. B. Praktyczny podrcznik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców Zawiera dziaB teoretyczny dotyczcy organizowania pracy profilaktycznej z mBodzie| oraz szczegóBowy program do realizacji w szkoBach. Ma on na celu: dostarczenie wiedzy na temat [rodków uzale|niajcych, przyczyn i mechanizmów powstawania uzale|nieD, wyuczenie umiejtno[ci odmawiania, ksztaBtowanie wzorców zdrowego |ycia. 38 Program jest przeprowadzany w czterech etapach przez przeszkolonych nauczycieli. Ka|dy etap zawiera zestawy materiaBów, wiczeD, zabaw, ankiet i gier dydaktycznych.39 9. Z |ycia wzite- historia Tomasza Gdy pierwszy raz spotkaBem Tomka, byBem zaskoczony. MBody, niespeBna 24- letni, chBopak z twarz czterdziestolatka, bBkajcy si bez celu i chci do |ycia, po korytarzu oddziaBu ogólnopsychiatrycznego. Pewnego listopadowego przedpoBudnia Tomek sam zapukaB do mojego gabinetu, w[lizgnB si do gabinetu, chciaB porozmawia, zrzuci z siebie ci|ar ostatnich dziesiciu lat. W pitek o 11 usiadB w fotelu, w gabinecie i zaczB histori swojego |ycia. Ci[nie mnie, |eby to z siebie wydusi, wyspowiada si, mo|e to pomo|e. Od czego zacz... hmm... MiaBem chyba 12 lat, jak moi starzy rozwiedli si, wcze[niej strasznie si kBócili, okazaBo si, |e ojciec znalazB sobie kogo[. Kasa zawsze byBa, i to du|o, mieszkaBem w wielkim domu, basen, ciuchy, wyprawy, no miaBem to...co chciaBem. Ech to byBo |ycie...Po ich rozwodzie te| niby byBo ok. Chyba mnie kochali... Nikt si mnie nie czepiaB, chcieli mi oboje wszystko wynagrodzi, kasa laBa si strumieniami. No to szalaBem, wydawaBem w miesicu sporo, szybko jednak znudziBem si tym. 38. Za: J. SzymaDska PrzykBady programów profilaktycznych 2002, Warszawa 39. Opracowano na podstawie: J. SzymaDska 2002 56 ZaczBem czego[ szuka. Czego[ takiego, no wiesz...co mnie porwie z tego [wiata i zakrci 30 cm ponad chodnikami... Piwo byBo ok, ale to nie to, wóda. SkakaBem na bungi, lataBem paralotni, ale cigle czego[ brakowaBo. W szkole szBo dobrze. A| przyszedB ten pierwszy raz... Pierwsze palenie miaBem na 14 urodziny. ChBopaki z paczki zrobili mi taki prezent, palili[my caB noc, potem jak si okazaBo, towar byB troch trefny, ale jazda byBa no w miar....tego si nie zapomina. Na pocztku to byB taki lajcik, palili[my sobie tak raz na dwa trzy tygodnie, zupeBny luz. Raz si baBem, w szkole powiedzieli co[ o dragach, |e to bajzel, |e to jest jakie[ zBe. Nawet przez chwil podziaBaBo, ale na krótko. Troch te| zaczBem pi, ale tylko piwo. Raz czy dwa pobiBem kolesia z klasy - byBa policja, wielkie halo. Kazali mi chodzi do pani psycholog, to byBy chyba naj[mieszniejsze godziny, jakie spdziBem w szkole. Po tym co mi chciaBa wmówi, to mnie tym bardziej zachciBa do robienia zakazanych rzeczy. Z chBopakami coraz to ciekawsze rzeczy wymy[lali[my, na rozmowy terapeutyczne. Raz to nawet udaBo mi si j wytrci z równowagi, tak |e mnie wyrzuciBa za drzwi. StwierdziBa, |e to trauma po rozwodzie starych, |e mam zaburzenia zachowania, i |e swoim zachowaniem woBam o pomoc. ZmieszyBo mnie to, tym bardziej |e nie wiedziaBa nic o  Marysi . A wracajc do dragów, to troch si rozkrciBem, na pocztku fajnie to dziaBaBo, znieczulajco. Nagle poznaBem wielu [wietnych ludzi, zaczli[my chodzi na imprezy, byBo po prostu wspaniale. MiaBem wtedy jeszcze wicej kasy, bo starzy si martwili, |e to przez nich tak si zachowuj. Nawet na wakacje mnie samego pu[cili. To byBo lato. Mazury. Aódki. Tam poznaBem Karolin (moja pierwsza i jedyna MiBo[). No i  trawa . Zadziwiajce byBo to, z jak Batwo[ci w dzikiej gBuszy udaBo si nam zaBatwi towar. Nie bd opowiadaB, jak byBo na haju, bo doktorka powiedziaBa, |e niby mam tego unika, bo to panie na sucho, ale w palarni na oddziale czasami opowiadam chBopakom, jak to byBo. Ale wtedy staBo si co[ dziwnego, bo pkBem. Karola przywiozBa ze sob tablety. Nie wiedziaBem, z czym to si je, tyle tylko |e daje lepszego kopa, |e  Mery jest dla dzieci, a To, to jest co[ wartego uwagi. DostaBem takiego kopa, wiesz, totalny przypByw energii. OgarnBa mnie totalna rado[ i blisko[ do ludzi. ByBo jak nigdy dotd. To byBy  Smerfy - ecstasy. Pocztek mojego koDca. Ostatnio usByszaBem, |e mam kisiel zamiast mózgu i dlatego wyldowaBem w psychiatryku. Doktorka powiedziaBa, |e mam organik, jak stary pijak, |e dziury w mózgu. Std u mnie psychoza. Tylko czemu nie wszystko pamitam. To, co byBo wcze[niej, to tak, ale ostatnie dwa lata...Wiem, |e byBa jazda, bo zaczBem sBysze gBosy, no i dlatego podciBem sobie |yBy dwa razy. Chirurg powiedziaB, |e miaBem szcz[cie, |e nie przeciBem [cigien. Ale po kolei. Po powrocie z Mazur ju| zaczBo si panie na dobre, co prawda przestaBem pali, ale za to wziBem si na ostro za tablety. Nie byBy drogie, 20 zB za dobry towar to uczciwa cena. W szkole zaczBy si problemy (cho wtedy tak na to nie patrzyBem, my[laBem bardziej, czego wy 57 wszyscy ode mnie chcecie, dajcie mi [wity spokój). Par razy wydarBem si na kogo[, ale tak to nie byBem agresywny. WBczyBa mi si z kolei totalna olewka na nauk. Po prostu przestaBo mnie to interesowa, do niczego nie byBo potrzebne. Sporo siedziaBem na necie, bawiBem z towarzystwem. MiaBem 16 lat, to ju| do wielu rzeczy mnie uprawniaBo. PaBy (policja) dwa razy zwinli mnie za posiadanie, ale si jako[ rozeszBo po ko[ciach. Wtedy ojciec si tym zainteresowaB. Szczerze go nienawidziBem, ale skoro mógB zaBagodzi spraw... WypruBem mu, jak si sprawa w sdzie skoDczyBa. Potem nie widziaBem go ju| nigdy. Chyba wyjechaB do Stanów. A matki to nawet |al byBo. Dwa razy dostaBa ode mnie, bo nie chciaBa mnie wypu[ci z domu, nie pamitam tego dokBadnie, ale tak mi opowiadali. ZaczBy si problemy z kas. ZBota |yBa si urwaBa i starzy zakrcili kurek. ZaczBem powoli wynosi ró|ne rzeczy z domu, na pocztku matka tego nie zauwa|aBa, bo mieli[my tego bardzo du|o. Jak pierwszy raz nakryBa mnie na wynoszeniu, zagroziBa, |e mnie wyrzuci. PrzeprosiBem, obiecaBem |e nie bd, |e zaczynam chodzi do poradni, wszystko si uBo|y. Przez chwil nawet si pilnowaBem, dBugo jednak nie wytrzymaBem. A potem to ju| byBo gorzej. Najwiksze g... zaczBo si, jak wziBem heroin. DosBownie to byB kanaB. Po póB roku z her mój organizm zastrajkowaB. Coraz cz[ciej si trzsBem, gnaty BamaBy mnie niemo|liwie. Pocztkowy bBogostan jaki byB, szybko zniknB. ZaczB si koszmar. CaBy [wiat przestaB istnie. ByBem w stanie zabi dla dziaBki. Sporo wtedy ju| kradBem na mie[cie, do szkoBy dawno przestaBem chodzi. Dziwne byBo tylko to, |e ziomale gdzie[ prysnli. SkoDczyBa si bra. Ja te| przestaBem Bazi po imprezach, na domówki. Nawet seksu mi si nie chciaBo... WBczyBa mi si olewka na siebie, matk, ojca, [wiat. paBem wszystko, co si daBo. Nie wiem, jak si znalazBem po raz pierwszy w psychiatryku, chyba przez gBos,y które mnie nawiedzaBy coraz cz[ciej. Nie wiem, jak mnie zwinli. ObudziBem si w pasach, na biaBej sali, jacy[ faceci cigle si na mnie gapili. Lekarz powiedziaB, |e le|aBem tak dwa dni, bo chciaBem pobi pielgniarki (nie pamitaBem albo nie chciaBem pamita tego). Potem stwierdzili, co[ tam u mnie, jakie[ halucynacje, po paru dniach dali recepty, adresy do o[rodków i wypu[cili. A ja wróciBem do tego, co przedtem. Nastpny cig trwaB trzy miesice. Ledwo po nim mnie uratowali, powiedzieli, |e serce przestaBo mi bi. GBosy ju| ze mn zostaBy, i s teraz, ale teraz troch jakby u[pione, ciche, takie nie, grozne. Nastpne dwa miesice spdziBem za kratkami szpitala. Odtruli mnie, do|ywili... Ale ta rzeczywisto[ przera|aBa mnie, byBem wdziczny, ale peBen lku. Nie chciaBem tak |y. UciekBem. ZnalazBem sobie melin, wróciBem do dawnego |ycia. GBosy wtedy strasznie si nasiliBy, kazaBy mi wyzwoli si z ciaBa, które jest zBe. Nie my[lc wiele chwyciBem butelk po jabolu, rozbiBem j, a szkBem zaczBem kroi rk, potem nog. Jaka[ dziwna opatrzno[ przysBaBa gliniarzy, którzy powstrzymali mnie, wezwali pogotowie. I tak znalazBem si w tym gabinecie... Moim marzeniem zawsze byBo by informatykiem. Czsto sobie wyobra|aBem, jak pisz 58 jakie[ programy, albo jestem wBa[cicielem [wietnego www. Czsto wyobra|aBem sobie, jak siedz w lecie nad morzem, prosz Karolin o rk. Mamy dwie córki:, Natasz i Al. Rodzice czsto odwiedzaj wnuczki... Tomek po wyj[ciu chciaB si leczy dalej w o[rodku. Nigdy tam jednak nie dotarB. Jego ciaBo zostaBo znalezione miesic po opuszczeniu szpitala. ZakoDczenie Parafrazujc ksidza Twardowskiego  Zpieszmy si kocha ludzi, tak szybko odchodz... mo|na powiedzie  Zpieszmy pomaga innym, dopóki nie jest za pózno... . Dzieci od samego pocztku swojego |ycia ucz si od nas tego, co dobre i tego, co zBe. Mamy ogromny wpByw na to, co si z nimi dzieje. Nieprawd jest, |e mBode pokolenie  winne jest temu, co robi, jak si zachowuje... . ...Ach ta dzisiejsza mBodzie|... Ta dzisiejsza mBodzie| jest dokBadnie taka, jak j wychowamy. Je[li skutecznie wyposa|ymy j w mechanizmy obronne, damy poczucie bezpieczeDstwa, troski i opieki, mo|emy by pewni, |e skala zagro|eD stopniowo bdzie si zmniejsza. Tyczy to si zarówno narkotyków, jak i alkoholu, przestpstw czy agresji. Pamitajmy, |e dziecko tyle miBo[ci ile dostanie, tyle z nawizk pu[ci w [wiat. 59 Bibliografia: Centrum Badania Opinii SpoBecznej (1996) MBodzie| a u|ywki. Komunikat z badaD. Cekiera Cz. (2001) Psychoprofilaktyka uzale|nieD oraz terapia i resocjalizacja osób uzale|nionych. Towarzystwo Nauk Katolickich Durka G. (2000). U|ywki, droga do uzale|nienia... Roz. w: MargasiDski A. Zjcka B. (red.) Psychopatologia i psychoprofilaktyka. Kraków: Oficyna Wydawnicza  Impuls Fatyga B., SierosBawski J. (1999). Uczniowie i nauczyciele o stylach |ycia mBodzie|y i narkotykach. Raport z badaD jako[ciowych w:  Serwis Informacyjny. Narkomania Nr 2 (11) 1999. Ga[ Z. B. Profilaktyka uzale|nieD, WSiP, Warszawa 1993. Ga[ Z. B. Szkolny program profilaktyki: istota, konstruowanie, ewaluacja. MENiS, Warszawa 2003. IBendo A. (2002) Profilaktyka w szkole jako forma minimalizowania zagro|eD uzale|nienia. Opieka, wychowanie, terapia nr 1 str. 14-17 KaBdon B. Profilaktyka alkoholowa w szkole, WydziaB Nauk SpoBecznych filia KUL, Stalowa Wola 2003. MaBy SBownik Jzyka Polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997. MargasiDski A., Zajcka B. (2000) Psychopatologia i Psychoprofilaktyka. Przejawy narkomanii, alkoholizmu, przemocy, zaburzeD psychicznych w rodzinie i szkole oraz mo|liwo[ci im przeciwdziaBania. MateriaBy z ogólnopolskiej konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Pedagogiki SpoBecznej Wy|szej SzkoBy Pedagogicznej w Czstochowie 19-21.10. 1999. Markowska A., Woynarowska B. Wsparcie uczniów w szkole w badaniach HBSC. [w:] Remedium nr 7 8 2005. Ostaszewski K. Skuteczno[ profilaktyki u|ywania substancji psychoaktywnych. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003. Ostaszewski K. Nowe definicje poziomów profilaktyki, [W:] Remedium, nr 7 8 2005. SzymaDska J. Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki, CMPPP, Warszawa 2002. SzymaDska J., Zamecka J. Przegld koncepcji i pogldów na temat profilaktyki, [w:] Zwitkiewicz G. (red.) Profilaktyka w [rodowisku lokalnym. Praca zbiorowa. Krajowe Biuro ds. PrzeciwdziaBania Narkomanii, Warszawa 2002. Ralph I. Lopez, Twój nastolatek  zdrowie i dobre samopoczucie Ruth Maxwell, Dzieci, Alkohol, Narkotyki Rudkowskia G. (2000). Opinie mBodzie|y licealnej o przyczynach brania substancji psychoaktywnych oraz jej wiedza o ich dziaBaniu i mechanizmach uzale|nienia. Roz. w: MargasiDski A., Zjcka B. (red.) Psychopatologia i psychoprofilaktyka, Kraków: Oficyna Wydawnicza  Impuls Rogala ObBkowska J (1999). MBodzie| i narkotyki. Rodzinne czynniki ryzyka naBogu. UW, ISNS StpieD E.. (2001) Rówie[niczy kontekst u|ywania [rodków odurzajcych od dorastania do wczesnej dorosBo[ci. Alkoholizm i Narkomania 14/ 4, 553-564. StpieD E. (2001) Czynniki ryzyka kontaktów z narkotykami w okresie od dorastania do wczesnej dorosBo[ci (Badania katamnestyczne) Alkoholizm i Narkomania Tom 14, Nr 3; 407-419. SzymaDska J. (1999) Rozpoznawanie i diagnozowanie problemów uczniów zagro|onych uzale|nieniem, w: Psychologia praktyczna w systemie o[wiaty. Praca zbiorowa pod redakcj Krystyny Ostrowskiej. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno- Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej. 60 Srony www: www.narkotyki.org www.escupal.pl www.narkotyki.pl www.kbpn.gov.pl www.e-grajewo.pl www.nastolatek.pl www.emedicine.com 61

Wyszukiwarka