plik


ÿþPolitechnika Aódzka WydziaB Mechaniczny Katedra Maszyn Roboczych, Napdów i Sterowania Jerzy TOMCZYK HISTORIA TECHNIKI Aódz, 2007 KATEDRA MASZYN ROBOCZYCH, NAPDÓW I STEROWANIA ul. Stefanowskiego 1/15, 90-924 Aódz, (+48 42) 631 22 57; E-mail < tomczykj@mrinh1.p.lodz.pl >; Internet web side: http://mrinh1.p.lodz.pl godziny przyj w r. a. 2007/2008: wtorek 12  13; czwartek 10  11 Katedra MRNiS, budynek 1M, pokój nr 138 Cele wykBadu: " Zrozumienie podstawowych elementów techniki na podstawie historii rozwoju maszyn i urzdzeD. " Podstawowe wiadomo[ci z dziedziny mechaniki. " Umiejtno[ wykonania prostych schematów technicznych i podstawowych obliczeD. " Wiadomo[ci o wspóBczesnych elementach techniki w nawizaniu do rozwizaD historycznych. Literatura przedmiotu Podstawowa: 1. Paturi F. R: Kronika Techniki. Wydawnictwo Kronika, Warszawa 1992. 2. OrBowski B. i inn.: Encyklopedia odkry i wynalazków. Wiedza Powszechna, Warszawa 1997. UzupeBniajca: 1. Kerrod R.: Ksiga kosmosu. Podsiedlik  Runiowski i Ska, PoznaD 1991. 2. Gribbin J.: Encyklopedia kosmosu. Amber Sp. z o.o., Warszawa 1998. 3. OrBowski B.: Historia techniki polskiej. Wydawnictwo Instytutu Technologii i Eksploatacji - PIB, Radom 2006. 4. Zarankiewicz K.: Kartki z dziejów mechaniki. PW  Wiedza Powszechna Warszawa 1958. 5. Gerlicz W.: Historia dzwigów i podno[ników do koDca XVIII w., praca doktorska, Politechnika WrocBawska 1981. 6. Tomczyk J: Podstawy napdów  transmisja mocy. Wydawnictwa PA. Aódz 2004. Zaliczenie wykBadu Kolokwium pisemne w 14-tym tygodniu zaj. Cztery tematy lub pytania (Bcznie). Tematy lub pytania: Charakterystyka okresu historycznego, daty, nazwiska, opis z rysunkiem schematycznym urzdzenia historycznego, proste zadanie techniczne. Wstp Kronika rozwoju techniki Charakterystyczne okresy rozwoju techniki w syntezie Od pocztków do 3000 p.n.e. : Od narzdzi kamiennych do pierwszych wyrobów metalowych 3000  650 p.n.e. O[rodki wczesnych cywilizacji 650  300 p.n.e. Zwiat heleDski: Nauki przyrodnicze wyprzedzaBy technik. 300 p.n.e.  400 n.e. Imperium Rzymskie: Akwedukty i drogi  symbole technicznego rozkwitu techniki 400  1400 n.e. Europejskie [redniowiecze: Produkcja rzemie[lnicza dla wBa[cicieli ziemskich, rycerzy i duchownych. 1400  1600 n.e. Renesans: Duch innowacji  rado[ z nowych rozwizaD 1600  1750 n.e. Wczesny okres nowo|ytny: Specjalizacja i naukowe my[lenie. 1750  1840 n.e. Rewolucja przemysBowa w Wielkiej Brytanii Produkcja maszynowa: rozpoczyna si nowa era. 1840  1900 n.e. Na drodze do wielkoprzemysBowej produkcji masowej 1900  1940 n.e. Zespalanie si badaD i technik 1940  n.e. Prace badawcze i nowoczesne technologie 1. Kronika rozwoju techniki [wiata staro|ytnego 1.1. Od pocztków do 3000 p.n.e. Od narzdzi kamiennych do pierwszych wyrobów metalowych Siekiera kamienna zrobiona przez pierwotnego hominida przed uksztaBtowaniem si czBowieka Homo habilis - czBowiek zrczny 3 000 000 p.n.e., narzdzia kamienne, od|ywia si ro[linami i zwierztami  jest my[liwym. Homo erectus - czBowiek wyprostowany ok. 1 500 000 p.n.e. Narzdzia kamienne i z ko[ci zwierzt OgieD ok. 600 000 p.n.e. pierwsze [wiadectwo z Chin. Nie wiadomo czy ogieD byB u|ywany w tym czasie na innych obszarach [wiata. 1.1. Od pocztków do 3000 p.n.e. Homo sapiens - czBowiek rozumny ok. 350 000 -10 000 p.n.e. Oprócz narzdzi kamiennych i z ko[ci zwierzt tak|e hartowane w ogniu drewniane dzidy, Buk i strzaBa, wypalana ceramika, bumerang, mBotek kamienny i sie, igBa, ubranie ze skóry, ró|ne przybory z drewna, ko[ci i skóry. Harpun z rogu jelenia ok.13 000 p.n.e. Umiejtno[ rozniecania ognia ok.12 000 p.n.e. Wykorzystanie ognia do podgrzewania potraw i o[wietlenia Lampa olejowa ok.50 000 p.n.e. Rewolucja cywilizacyjna w neolicie 10 000  3 000 p.n.e. W drodze do rozwinitej kultury Nowy sposób |ycia - rolnictwo i hodowla. Gliniane i kamienne domy rolników. Narzdzia i broD z miedzi i brzu. Drewniane pBugi rolnicze. KoBo. Statki |aglowe. Papier. Miecz z brzu ok. 3 500 p.n.e. Pierwsze koBa ok. 3 200 p.n.e. Statek |aglowy ok. 4 000  3 000 p.n.e. 1. Kronika rozwoju techniki [wiata staro|ytnego 1.1. Od pocztków do 3000 p.n.e. Rewolucja cywilizacyjna w neolicie 10 000  3 000 p.n.e. 30 pismo, statki |aglowe, miecz z brzu, pBug drewniany, 28 haczyki na ryby, koBo, pion i wgielnica, harfa. 26 4 - 3 tys. 24 5 tys. 22 12 tys. {arna 20 rozniecanie ognia 6 tys. 18 20 tys. cegBa 7 tys. 16 igBa obróbka metali 14 7,5 tys. Bódz 25 tys. 12 bumerang grzebieD 250 tys. 10 kamienna siekiera 8 tys. 30 tys. 8 400 tys. Buk i strzaBa mBotek kamienny i sie 6 600 tys. oszczep 10 tys. wypalana ceramika ogieD 4 Lampa olejowa 2 50 tys. 0 1 000 000 100 000 10 000 1 000 Lata p.n.e. Dynamika odkry znaczcych wynalazków w rozwoju techniki w latach 600 000  3 000 p.n.e. Liczba znaczcych wynalazków 1.1. Od pocztków do 3000 p.n.e. Rewolucja cywilizacyjna w neolicie 10 000  3 000 p.n.e. 600 000 p.n.e.- ogieD Znaczce wynalazki 400 000 p.n.e.- oszczep w rozwoju techniki 250 000 p.n.e.- kamienna siekiera w latach 600 000  3 000 p.n.e. 50 000 p.n.e.- lampa olejowa 30 000 p.n.e.- Buk i strzaBa, wypalana ceramika 25 000 p.n.e.- bumerang 20 000 p.n.e.- igBa 12 000 p.n.e.- rozniecanie ognia przez uderzenie 10 000 p.n.e.- mBotek kamienny i sie 8 000 p.n.e.- grzebieD 7 500 p.n.e.- Bódz 7 000 p.n.e.- obróbka metali  miedzi 6 000 p.n.e.- cegBa 5 000 p.n.e.- |arna 4 000  3 000 p.n.e.- pismo, statki |aglowe, miecz z brzu, pBug drewniany, haczyki na ryby, koBo, pion i wgielnica, harfa. 1. Kronika rozwoju techniki [wiata staro|ytnego 1.2. O[rodki wczesnych cywilizacji: 3000  650 p.n.e. Osady wiejskie, miasta, rozkwit rzemiosBa i wielkie budowle. Osady wiejskie wzdBu| najwikszych rzek [wiata: Nil, Tygrys i Eufrat, Indus, {óBta Rzeka. Rozwój handlu. Zamiana gospodarki naturalnej na pieni|n. 1.2. O[rodki wczesnych cywilizacji: 3000  650 p.n.e. 1.2. O[rodki wczesnych cywilizacji: 3000  650 p.n.e. Miasta, rozkwit rzemiosBa i wielkie budowle Okres metali Miedz, srebro, zBoto, brz i pózniej |elazo W Egipcie ok. 3000 p.n.e. znano ju| metale zBoto, srebro i miedz. W Europie na terenach Polski  Krzemionki Opatowskie najwiksza ze znanych na [wiecie kopalnia krzemienia. Wczesna cywilizacja: osady wiejskie, miasta, rozkwit rzemiosBa i wielkie budowle. Osady wiejskie wzdBu| najwikszych rzek [wiata: Nil, Tygrys i Eufrat, Indus, {óBta Rzeka. Rozwój handlu, komunikacji i administracji. Zamiana gospodarki naturalnej na pieni|n. Mezopotamia Wóz (nie wiadomo czy Europa nie byBa pierwsza), siBa pocigowa zwierzt, koBo garncarskie, cegBa budowlana, piecz do znakowania wBasno[ci. Tokarka do obróbki drewna, szlifowanie kamieni i obrabianie kamieni szlachetnych. Asyryjski wóz bojowy z koBami szprychowymi ok. 2000 p.n.e. 1.2. O[rodki wczesnych cywilizacji: 3000  650 p.n.e. Miasta, rozkwit rzemiosBa i wielkie budowle Mezopotamia W miastach pot|ne domy, [witynie i paBace, zaplanowane brukowane ulice. Mury obronne 3,5 m szeroko[, 9,5 km dBugo[ci, 2 bramy i 900 póBkolistych wie|yczek (sBynny wBadca Gilgamesz miasto Uruk ok. 3000 p.n.e.).  Wszystko co |yBo sBu|yBo tylko budowie murów. Sztuczne nawadnianie pól. Ruiny miasta Uruk (biblijny Erach) w Mezopotamii ok. 3000 p.n.e. Europa W Europie PóBwysep Iberyjski (Francja, Holandia, Dania, poBudniowa Skandynawia) megalityczne grobowce z kamienia. Megalityczny grobowiec z kamienia Kornwalia (Francja) 2900 - 2800 p.n.e. PByta pokrywowa kilka ton. 1.2. O[rodki wczesnych cywilizacji: 3000  650 p.n.e. Miasta, rozkwit rzemiosBa i wielkie budowle Egipt Stare, Zrednie i Nowe PaDstwo, 3000 lat historii, 30 dynastii królewskich. Piramidy dla zmarBych faraonów byBy odbiciem Kosmosu i symbolem |ycia. Bloki kamienne 2,5 tony. Rozwój pierwszych prostych urzdzeD mechanicznych do budowy. Wydobywanie kamieni i rud, ulepszone sposoby transportu, podnoszenie du|ych ci|arów, rozwój matematyki (znano liczb p). Piramida schodkowa faraona Djosera ok. 2600 p.n.e. Zwitynia Amona w Tebach Luksor  Karnaku Egipt ok. 1550 p.n.e. Kultura nad Indusem  dzisiejsze Indie i Pakistan Domy z cegieB suszonych na powietrzu. Ulice, parki, sklepy, Baznie publiczne. Obiekty kpielowe ogrzewane ciepBym powietrzem. Dom miaB pokój kpielowy, toalet i kuchni z piecem. Guziki i brzytwy z brzu, przdzalnictwo i tkactwo. 1.2. O[rodki wczesnych cywilizacji: 3000  650 p.n.e. Miasta, rozkwit rzemiosBa i wielkie budowle Troja i Mykeny ok. 1600 p.n.e. Na Krecie potga morska z dobrze rozwinitymi portami. O|ywione kontakty handlowe z Bliskim Wschodem. Wysoko rozwinita sztuka budowlana. Znaczny rozwój ró|nych narzdzi rzemie[lniczych kowali miedzi, zbrojarzy, krawców, garncarzy, cie[li Buczników, stoczniowców, murarzy, bednarzy, drwali, kucharzy, wio[larzy i lekarzy. Prasy do wytBaczania oliwy, lampy oliwne, sztylety, miecze strzaBy, lance, pancerze i uprz| dla koni. Daleki wschód i Stara Ameryka Niezale|nie, wysokie kultury rozwijaBy si w Chinach, Japonii, Meksyku i Peru. Zdumiewajce podobieDstwa do osigni technicznych Azji Zachodniej i Europy, ró|nice tylko w formach stylistycznych. Pochodzenie greckiego miasta  paDstwa Cywilizacja Krety i Myken starta z powierzchni przez barbarzyDskich przybyszów z póBnocy po 1000 roku p.n.e. Rozwój Grecji zakoDczony do 650 roku p.n.e. Miasta staBy si centrami kultury i gospodarki w szczególno[ci Ateny. 1.3. Zwiat helleDski 650  300 p.n.e. Nauki przyrodnicze wyprzedzaBy technik Technika w |yciu codziennym {ycie codzienne w niewielkim stopniu wymuszaBo rozwój techniki. Dokonano wielu wynalazków takich jak wielokr|ek, maszyna parowa Herona, pneumatyczne i hydrauliczne urzdzenia Ktesibiosa (285  247): pompa tBokowa, spr|yna metalowa, klawiatura muzyczna, organy wodne i zegar wodny pozostaBy zabawkami nie wykorzystanymi w praktyce, lecz ich zastosowanie ograniczaBo si do teatru marionetek, zabawek automatycznych i zaskakujcych efektów w [wityniach. Zastosowanie znalazBa [ruba wodna do nawadniania pól zbudowana przez Archimedesa (285-212). Handel podstaw istnienia Grecji Helleni czyli Grecy przejli wiedz techniczn i sztuk gospodarowania od wcze[niejszych kultur ale w niewielkim stopniu j udoskonalili. Grecki handel panowaB nad wschodni cz[ci morza Zródziemnego. Z zatok morskich prowadziBy szlaki handlowe do wewntrz kraju. Rozwój floty morskiej i towarzystw okrtowych. Grecy byli [wietnymi |eglarzami. AteDska triera ok. 700 p.n.e. 170 wio[larzy w trzech równolegBych rzdach. Wcze[niej triery miaBy metalowe ostrogi do ataku wzdBu|nego i Bamania wioseB atakowanego okrtu. Nauki przyrodnicze wyprzedzaBy technik 1.3. Zwiat helleDski 650  300 p.n.e. Wojna bodzcem rozwoju my[li technicznej W armii Aleksandra Wielkiego zastosowanie znalazBy skonstruowane przez Archimedesa maszyny obl|nicze, katapulty wyrzucajce kule, ukBad wklsBych luster za pomoc których spalono rzymsk flot podczas obl|enia Syrakuz. Katapulty (405  367 p.n.e.) wyrzucajce kule miaBy zasig ok. 300 m. MacedoDska wie|a obl|nicza 332 p.n.e. Przewy|szaBy mury obronne. Najwiksza 20 piter, wysoko[ 53 m. Architektura i budowa ulic Hellenistyczna sztuka budowlana nie jest [wiadectwem stosowania technicznych nowo[ci, które ograniczaj si do zewntrznej formy i wewntrznego podziaBu przestrzeni. Najwiksze osignicia to Latarnia morska ( wysoko[ 100 m.) na wyspie Faros, molo w porcie Aleksandria i Kolos (latarnia morska) na wyspie Rodos. Partenon Sanktuarium Ateny. Ateny Grecja ok. 450 p.n.e. 1. Kronika rozwoju techniki [wiata staro|ytnego 1.3. Zwiat helleDski 650  300 p.n.e. Nauki przyrodnicze wyprzedzaBy technik Rozkwit nauk przyrodniczych Niski poziom postpu technicznego równowa| du|e osignicia teoretyczne w filozofii (Ateny), chemii, fizyce, matematyce, mechanice, astronomii i biologii (Aleksandria). Podstawy wspóBczesnej geometrii i trygonometrii (Tales z Miletu 624  547 p.n.e., Pitagoras 580 -500 p.n.e., Euklides ok.300 p.n.e.). Systemy mierzenia czasu i któw. Droga do rozwoju astronomii i geografii. W dziedzinie techniki: Filozof Platon: ciecze i gazy okre[liB pojciem fluidy. UczeD Platona - Arystoteles: zasada dzwigni i wielokr|ka, zasada równowagi siB, koBo zbate, [ruba, spr|ysto[ gazów, pojcie pró|ni. Archimedes: planetarium, prawo wyporu. Ktesibios, Heron, Filon: mechanika teoretyczna. 1. Kronika rozwoju techniki [wiata staro|ytnego 1.4. Imperium Rzymskie 300 p.n.e.  400 n.e. Akwedukty i drogi  symbole technicznego rozkwitu Podej[cie pragmatyczne do techniki Rzymianie byli pragmatykami  siBa, która zapewniBa rozwój Rzymskiego Imperium. Przejte od Greków dziedzictwo rozwinli tylko w ujciu praktycznym nie troszczc si w najmniejszym stopniu o podstawy teoretyczne. Budowa dróg i mostów Budowa dróg byBa jednym z najwikszych zadaD technicznych Imperium. Nieprzychylny teren: góry i rozlegBe bagna. W II w. n.e. w najwikszym rozkwicie imperium: 100 000 km dróg z kamieniami milowymi, stanice wymiany koni, gospody i hotele, telegraf dymny. Rozwój pojazdów. Ci|kie pojazdy transportowe, transportery do dBu|yc drewnianych, furgony, pojazdy baga|owe z przyczepami dla wojska, szybkie pojazdy kurierskie, luksusowe dla duchowieDstwa i eleganckie dla podró|ujcych dam. 1.4. Imperium Rzymskie 300 p.n.e.  400 n.e. Akwedukty i drogi  symbole technicznego rozkwitu Akwedukty  systemy zaopatrujce w wod o[rodki miejskie. yródBa wody odlegBe o kilkana[cie kilometrów  zasilanie grawitacyjne. Rynny obmurowane dla zmniejszenia zanieczyszczeD, nagrzewania wody przez sBoDce i strat parowania wody. Pierwsze akwedukty na wschodzie ok.1000 p.n.e. Akwedukty w Rzymie Skrzy|owanie akweduktów Aqua Julia (23 km) i Aqua Marcia ok. 450 p.n.e. Rzymska wie|a telegraficzna ok. 150 p.n.e. Zasig 3000 mil ok. 4500 km. Ustalone znaki dymne. Czarny dym wydmuchiwany z rury. Setki wie| skBadaBy si na caB lini telegraficzn. Urzdzenia miejskie Techniki ogrzewania: centralne ogrzewanie, ogrzewanie [cian ciepBym powietrzem, ogrzewanie podpodBogowe. CiepBo rozprowadzane równomiernie a wydajno[ spalanego drewna dochodziBa do 90%. Schemat rzymskiego ogrzewania podBogowego 89 p.n.e. Wielkie budowle. Zaprawa murarska i cement. Koloseum w Rzymie lata 72  80 n.e. Rekonstrukcja centrum Rzymu na pierwszym planie Koloseum 1.4. Imperium Rzymskie 300 p.n.e.  400 n.e. SzkBo  kosztowny luksus SzkBo byBo znane ju| w Egipcie jednak dopiero w poBowie I w. p.n.e. Syryjczykom udaBo si wytworzy je z wykorzystaniem bursztynu i konstruujc piece do odpowiedniego podgrzewania szkBa dla formowania go za pomoc dmuchania. SzkBo nie byBo powszechnie dostpne. Za puchar do mleka o czerwono  biaBych plamach Neron zapBaciB 300 talentów (rzd miliona dzisiejszych dolarów). Syryjskie naczynia szklane I w. p.n.e.  III w. n.e. Niebieski szklany puchar faraona Tutmosisa ok. 1450 p.n.e. Rozwój mechaniki Archimedes rozwinB prawa dzwigni, dziaBanie klina, u|ycie równi pochyBej, kr|ka zwrotnego do lin i wielokr|ków. Praktyczn korzy[ osignli z tych wynalazków nie Grecy a Rzymianie realizujc te wynalazki technicznie. Budowa du|ych dzwigów z napdem koBowrotem i koBem deptakowym i urzdzeD wydobywczych. W kopalniach systemy przeno[ników do odwadniania. MByn prawie w ka|dym gospodarstwie. MByny wodne. Kieraty do czerpania wody. Rcznie rzezbione przekBadnie kóB zbatych. Prasa [limakowa do wyciskania oliwy (nastpca prasy dzwigniowej). W I w. p.n.e. na obszarze Gór Zwitokrzyskich powstaBo tzw. zagBbie Staropolskie  jedyne poza Imperium Rzymskim zagBbie górniczo  hutnicze. 5000 piecowisk do wytopu |elaza. Rud wydobywano w kopalniach, jeden z szybów zachowaB si do dzisiaj w Rudnikach.

Wyszukiwarka