plik


ÿþ UchwaBa Sdu Najwy|szego z 1995-06-09, III CZP 72/95 Opubl: Orzecznictwo Sdu Najwy|szego Izba Cywilna rok 1995, Nr 10, poz. 146 Teza: SpóBdzielnia mieszkaniowa mo|e dochodzi w drodze sdowej od Skarbu PaDstwa (Wojewody) zwrotu wydatków poniesionych po 27 maja 1990 r. na sfinansowanie infrastruktury towarzyszcej budownictwu mieszkaniowemu, której realizacj zapewniB byBy terenowy organ administracji paDstwowej stopnia podstawowego w umowach zawartych ze spóBdzielni na podstawie uchwaBy Nr 268 Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1982 r. w sprawie zasad realizacji i finansowania budownictwa mieszkaniowego (MP 1983 Nr 4 poz. 24 ze zm.) wówczas, je|eli obowizek zwrotu tych wydatków wynika z umowy lub ustawy. Uzasadnienie: Sd Najwy|szy zwa|yB, co nastpuje: Wtpliwo[ Sdu Apelacyjnego sprowadza si do dopuszczalno[ci drogi sdowej, je|eli podstaw prawn dochodzonego roszczenia mog by przepisy prawa bud|etowego. Otó|, dopuszczalno[ drogi sdowej Bczy nale|y ze sprawami cywilnymi. Sdy powszechne bowiem powoBane s do rozpoznawania spraw cywilnych, chyba |e przepisy szczególne przekazaBy te sprawy do kognicji sdów szczególnych lub innych organów (art. 2 KPC). Przekazanie pewnych kategorii spraw cywilnych sdom szczególnym lub organom innym ni| sady powszechne wynika musi z wyraznego przepisu ustawowego. Je|eli nie ma takiego przepisu, wBa[ciwe do rozstrzygania spraw cywilnych s zawsze sdy powszechne. Przekazanie spraw cywilnych do kompetencji sdów szczególnych i innych organów mo|e si opiera na kryteriach przedmiotowych lub podmiotowych. Obecnie, po zniesieniu paDstwowych komisji arbitra|owych, decyduj te pierwsze kryteria. Z tre[ci art. 2 KPC, który przewiduje mo|liwo[ przekazania spraw cywilnych sdom szczególnym i innym organom ni| sdy powszechne, wynika jednak, |e o uznaniu sprawy za cywiln nie decyduje jej przynale|no[ do kompetencji sdów powszechnych. W [wietle powoBanego przepisu, sprawa nie przestaje by cywiln tak|e w przypadku, gdy rozstrzyganie jej nale|y do sdów szczególnych lub innych organów. Ustalenie pojcia sprawy cywilnej nie mo|e zatem opiera si na kryterium sposobu ochrony prawnej danego zakresu stosunków. Pojcie to wi|e si - jak stanowi art. 1 KPC - z pojciem prawa cywilnego i jego zakresem. "Spraw cywiln" bdzie wic ka|da sprawa dotyczca ochrony praw podmiotowych, wynikajca ze stosunków normowanych przez prawo cywilne, bez wzgldu na to, jakie organy s wBa[ciwe do jej rozstrzygnicia i jaki tryb jest przepisany dla ochrony tych stosunków. Skoro prawo cywilne - najogólniej rozumiane - reguluje stosunki majtkowe midzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi (art. 1 KC), przeto przez sprawy cywilne rozumie nale|y sprawy dotyczce ochrony praw podmiotowych, wynikBe ze stosunków majtkowych (niekiedy niemajtkowe), normowanych prawem cywilnym, bez wzgldu na to, midzy jakimi podmiotami one zachodz i czy chodzi w nich o prawa i interesy indywidualne jednostek, czy tez o prawa i interesy PaDstwa. Stosunki majtkowe, z których wynikaj podlegajce ochronie prawnej prawa podmiotowe, regulowane s nie tylko przepisami kodeksu cywilnego, lecz tak|e przepisami innych aktów, np. prawa autorskiego, wynalazczego, itp. Sprawy polegajce na poszukiwaniu ochrony prawnej praw podmiotowych wynikajcych ze stosunków prawnych, normowanych przepisami tych dziaBów prawa, uwa|a nale|y równie| za sprawy cywilne, poniewa| rozstrzygnicie tych spraw ma na celu realizacj praw podmiotowych i w stosunkach tych wystpuj elementy charakterystyczne dla stosunków cywilnoprawnych, w szczególno[ci równorzdno[ podmiotów tych stosunków i wzajemno[ (ekwiwalentno[) ich [wiadczeD, w przeciwieDstwie do stosunków ksztaBtowanych w drodze zarzdzenia administracyjnego, opartych na zasadzie nadrzdno[ci. Poza dziedzin stosunków, normowanych prawem cywilnym, potrzeby ochrony praw podmiotowych wynika tak|e w dziedzinie stosunków osobistych, normowanych przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuDczego, prawa pracy oraz z zakresu ubezpieczeD spoBecznych. Sprawami cywilnymi s równie| inne sprawy, do których stosuje si przepisy kodeksu postpowania cywilnego z mocy ustaw szczególnych, np. sprawy upadBo[ciowe lub ukBadowe. Je|eli sprawa cywilna nale|y do kognicji sdów powszechnych, oznacza to, |e dla ochrony prawnej danego stosunku prawnego przewidziana jest droga sdowa. Sdy powszechne mog rozpoznawa sprawy cywilne w drodze procesu lub w drodze postpowania nieprocesowego; niektóre sprawy o roszczenia cywilne, wynikajce z czynów przestpnych, mog by rozpoznawane w postpowaniu adhezyjnym w procesie karnym. Tak wic droga sdowa jest dopuszczalna bez wzgldu na to, w jakim postpowaniu sd powszechny rozpoznaj spraw cywiln, je[li jego wBa[ciwo[ nie zostaBa wyBczona na rzecz sdów szczególnych lub innych organów. Niekiedy droga sdowa jest tak|e dopuszczalna po wyczerpaniu innej drogi postpowania, przewidzianej do dochodzenia danej kategorii roszczeD cywilnoprawnych, np. w sprawach o rozgraniczenie nieruchomo[ci (art. 3 ust. 1, 33 ust. 3, 34 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne - Dz. U. Nr 30, poz. 163). W [wietle przedstawionego stanowiska co do pojcia "sprawy cywilnej" nale|y uzna, |e sprawa z powództwa SpóBdzielni Budowlano-Mieszkaniowej (...) w K. tak|e przeciwko Skarbowi PaDstwa (Wojewodzie) jest spraw cywiln, a w konsekwencji dopuszczalna jest droga sdowa. Zagadnienie jednak sprowadza si do podstawy prawnej dochodzonego roszczenia. Powodowa SpóBdzielnia przytoczyBa okre[lone fakty, a sd - po ich ustaleniu - powinien wyda rozstrzygnicie na podstawie obowizujcego prawa. Jak wiadomo, obowizania mog powsta z umów (czynno[ci prawnych), z innych zdarzeD, a tak|e z ustawy. PrzykBadem zobowizaD Skarbu PaDstwa wynikajcych z ustawy jest przejcie przez Skarb PaDstwa zobowizaD przewidzianych w art. 34 ust. 3 w zwizku z art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzajce ustaw o samorzdzie terytorialnym i ustaw o pracownikach samorzdowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191 ze zm.), w przepisie tym jednak nie mieszcz si zobowizania dotyczce zwrotu wydatków poniesionych na finansowanie infrastruktury towarzyszcej budownictwu mieszkaniowemu. W rozpoznawanej sprawie, nie mo|na wedBug oceny Sdu Apelacyjnego, oprze si na umowie, jak to wynikaBo z uchwaBy Sdu Najwy|szego z dnia 30 marca 1992 r. III CZP 24/92 (OSNCP 1992, z. 11, poz. 189). Urzd Wojewódzki dokonaB jedynie rejestracji umowy nr 1/86 o kompleksow realizacj inwestycji - kotBowni osiedlowej, zawartej w dniu 30 grudnia 1986 r. pomidzy SpóBdzielni Mieszkaniow "(...)" w K. a Naczelnikiem Miasta i Gminy w S. Prawo bud|etowe natomiast obejmuje jedynie obowizujce dla caBego kraju dochody i wydatki, nie precyzujc w sferze wydatków konkretnych zobowizaD, nie mo|na przeto uzna, by stanowiBo ono dostateczn podstaw prawn do obci|enia Skarbu PaDstwa wydatkami na konkretne, nie wymienione w nim, przedsiwzicia. Z tych przyczyn udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwaBy. Postanowienie Sdu Najwy|szego - Izba Cywilna z 1965-04-02, I CR 564/64 Opubl: Orzecznictwo Sdu Najwy|szego Izba Cywilna, Pracy i UbezpieczeD SpoBecznych rok 1966, Nr 2, poz. 21 Teza: W razie skierowania do egzekucji administracyjnej tytuBu egzekucyjnego pochodzcego od wierzyciela, który nie jest organem wBadzy lub administracji paDstwowej, dBu|nikowi przysBuguje obrona przed tak egzekucj w drodze powództwa o ustalenie, |e nale|no[ nie istnieje albo, |e ulegBa przedawnieniu (art. 3 KPC50). SkBad sdu: Przewodniczcy: sdzia J. Ignatowicz Sdziowie: R. Czarnecki, J. Krajewski (sprawozdawca) Sentencja: Sd Najwy|szy w sprawie z powództwa Feliksa F. przeciwko Ogólnopolskiemu Zrzeszeniu Prywatnego PrzemysBu Chemicznego, Metalowego i Ró|nych w W. o ustalenie prawa, na skutek rewizji powoda od postanowienia Sdu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy z dnia 25 wrze[nia 1964 r., uchyliB zaskar|one postanowienie i przekazaB spraw Sdowi Wojewódzkiemu dla m. st. Warszawy do rozpoznania. Uzasadnienie: Powód jako wspóBwBa[ciciel prywatnego przedsibiorstwa przemysBowego byB czBonkiem ogólnopolskiego Zrzeszenia Prywatnego PrzemysBu Chemicznego i w zwizku z tym ci|yB na nim obowizek pBacenia przewidzianych statutem tej instytucji skBadek czBonkowskich. Wobec zalegania z pBaceniem skBadek Zrzeszenie wszczBo przeciwko niemu egzekucj celem zrealizowania swojej nale|no[ci. W pozwie z dnia 10.XII.1963 r. dBu|nik domagaB si ustalenia, |e dochodzona nale|no[ ze wzgldu na przedawnienie roszczenia wygasBa. Sd Powiatowy przekazaB spraw w trybie art. 111 KPC50 Sdowi Wojewódzkiemu do rozpoznania, wysuwajc wtpliwo[ci co do istnienia drogi sdowej w tym zakresie. Sd Wojewódzki odrzuciB pozew, reprezentujc pogld, |e w sprawie zachodzi brak drogi sdowej. Skoro - wedBug stanowiska Sadu Wojewódzkiego - zgodnie z przepisem art. 78 pr. przemysBowego [ciganie zalegBych skBadek odbywa si w drodze egzekucji administracyjnej, to wszelkie decyzje zmierzajce do umorzenia egzekucji mog by podejmowane wyBcznie przez organy administracji. W skardze rewizyjnej powód domaga si uchylenia zaskar|onego orzeczenia i przekazania sprawy do merytorycznego rozstrzygnicia, wyra|ajc zapatrywanie, |e powództwo o ustalenie, i| roszczenie wygasBo, jest dopuszczalne nawet wtedy, gdy egzekucja nale|y do organów administracyjnych. Sd Najwy|szy zwa|yB, co nastpuje: Problem stanowicy przedmiot niniejszych rozwa|aD dotyczy stosunku egzekucji sdowej do egzekucji administracyjnej, który wobec przekazania w wielu wypadkach orzeczeD sdowych do realizacji w drodze egzekucji administracyjnej, a tak|e niektórych aktów administracyjnych do egzekucji sdowej nasuwa - przy braku wyraznych przepisów okre[lajcych kompetencje obu organów - szereg wtpliwo[ci. Do takich nale|y niewtpliwie problem obrony cywilnej przed egzekucj administracyjn. Wbrew wyra|onemu w zaskar|onym orzeczeniu zapatrywaniu podziaB kompetencji wymienionych organów nie przebiega w sposób wyBczajcy obron sdow, gdy realizacja orzeczenia zostaBa przekazana na drog administracyjnego postpowania egzekucyjnego. PrzykBad negujcy sBuszno[ tezy Sdu Wojewódzkiego stanowi ustawa z dnia 6.VI.1958 r. o [ciganiu nale|no[ci PaDstwa z tytuBu najmu lokali (Dz.U. Nr 35, poz. 156), która mimo przekazania [cigania tych nale|no[ci w trybie egzekucji administracyjnej [wiadczeD pieni|nych daje dBu|nikowi prawo obrony przed t egzekucj w formie powództwa o ustalenie, |e nale|no[ w caBo[ci lub cz[ci nie istnieje albo ulegBa przedawnieniu (art. 3). Istnieje zatem inne kryterium dopuszczalno[ci obrony. Z zasady prymatu egzekucji sdowej wynika konsekwencja |e przed jej skutkami nigdy nie mo|na si broni w drodze postpowania administracyjnego. Na tle zasady [cisBego rozgraniczenia kompetencji sdów i wBadz administracyjnych nie mo|e równie| budzi wtpliwo[ci teza, |e je|eli podstaw egzekucji stanowi tytuB egzekucyjny pochodzcy od wBadzy administracyjnej, to do orzekania o tym, czy zobowizanie wygasBo lub nie mo|e by egzekwowane, powoBana jest wBadza administracyjna, gdy chodzi o wykBadni zarówno prawa cywilnego, jak i prawa administracyjnego. Stanowisko takie znalazBo wyraz w orzecznictwie Sdu Najwy|szego (C II 739/1934 i C III 429/36). Równie| obecnie brak podstaw do zmiany tego stanowiska. Problem sprowadza si zatem do sytuacji, gdy tytuB egzekucyjny w stosunku do roszczeD cywilnoprawnych pochodzi od organu, który nie jest wBadz administracyjn, i zostaje skierowany do realizacji w drodze egzekucji administracyjnej. Przytoczony przykBad z ustawy z 6.VI.1958 r. wskazuje, |e obowizujce ustawodawstwo dopuszcza obron w postaci powództwa o ustalenie przed egzekucj administracyjn, gdy roszczenie ma charakter cywilnoprawny (komorne) i gdy tytuB egzekucyjny nie pochodzi od wBadzy administracyjnej (administracja domu). Poniewa| powoBana ustawa nie stanowi w naszym ustawodawstwie wypadku odosobnionego (por. rozp. Rady Min. z dnia 2.XI.1945 r. o sBu|bie w Przedsibiorstwie "Polskie Koleje PaDstwowe"- Dz.U. Nr 52, poz. 209; rozp. z dnia 28.VI.1955 r. o przymusowym [ciganiu niektórych nale|no[ci paDstwowych - Dz.U. Nr 32, poz. 193; rozp. z dnia 9.XI.1958 r. w sprawie powierzenia niektórym wierzycielom prowadzenia egzekucji administracyjnej przez zajcie wynagrodzenia za prac - Dz.U. Nr 3, poz. 8), mo|na mówi o pewnej zasadzie wystpujcej w systemie obowizujcego prawa. W zwizku z tym wyBania si zagadnienie charakteru prawnego Ogólnopolskiego Zrzeszenia Prywatnego PrzemysBu Chemicznego oraz charakteru [ciganych od czBonków skBadek. Stosownie do art. 71 prawa przemysBowego zadania zrzeszenia przemysBowego i jego ustrój wewntrzny okre[la statut. W my[l za[ § 2 statutu zatwierdzonego przez Prezesa Centralnego Urzdu Drobnej Wytwórczo[ci decyzj z dnia 22.5.1951 r. Ogólnopolskie Zrzeszenie Prywatnego PrzemysBu jest osob prawa publicznego, a wedBug § 5 statutu jednym z celów Zrzeszenia jest wspóBdziaBanie z wBadzami paDstwowymi w dostosowaniu dziaBalno[ci przemysBu prywatnego do wytycznych gospodarczej polityki PaDstwa. Cele te osiga zrzeszenie midzy innymi przez wykonywanie funkcji zleconych przez wBadze paDstwowe oraz udzielanie czBonkom pomocy w zakresie zaspokajania gospodarczych potrzeb zrzeszonych. W zwizku z ró|nolitym charakterem funkcji Zrzeszenia, uchwaBa poBczonych Izb Karnej i Cywilnej z dnia 14.II.1964 r. (IV KO 52/62 - OSN KW nr 5/1964) dzieli te funkcje na takie, które wchodz w zakres zarzdu paDstwem, i takie, które maj charakter cywilnoprawny. Gdyby zatem tytuB egzekucyjny wizaB si z czynno[ciami wchodzcymi w zakres zarzdu paDstwowego zrzeszenia, a jego realizacja byBa przekazana do egzekucyjnego postpowania administracyjnego, to obrona przed egzekucj w trybie powództwa o ustalenie byBaby z zasad wy|ej przedstawionych niedopuszczalna. Odmiennie natomiast przedstawiaBoby si zagadnienie w razie wydania tytuBu egzekucyjnego przez Zrzeszenie w ramach funkcji o charakterze cywilnoprawnym, wtedy bowiem mogBaby zachodzi sytuacja unormowana powoBan ustaw z dnia 6.VI.1958 r. Pozostaje zatem do rozstrzygnicia problem charakteru prawnego skBadek czBonkowskich Zrzeszenia. Charakter nale|no[ci jako cywilnej lub administracyjnej zale|y od tego, czy stosunek pomidzy wierzycielem a dBu|nikiem ksztaBtuje si bdz midzy równorzdnymi partnerami, bdz te| wskutek urzeczywistnienia nakazu lub zakazu organów wBadzy lub administracji paDstwowej. Zciganie skBadek nie wi|e si z prawnopubliczn dziaBalno[ci Zrzeszenia, z drugiej za[ strony wynikaj one ze stosunku czBonka do wBasnej organizacji bran|owej. Stanowi one zatem nale|no[ cywilnoprawn, wobec czego równie| funkcja Zrzeszenia polegajca na ich [ciganiu nie ma charakteru publicznoprawnego. Nie ma zatem przeszkód do analogicznego dopuszczenia obrony przed egzekucj administracyjn tych [wiadczeD w formie powództwa o ustalenie, tak jak to uczyniono w cytowanej ustawie z dnia 6.VI.1958 r. WyBania si jednak dalszy problem. Przytoczone ustawy dopuszczaj powództwo o ustalenie nieistnienia prawa expressis verbis, gdy tymczasem w[ród przepisów prawa przemysBowego brak odpowiedniej normy. Ró|nica redakcyjna tych aktów normatywnych mo|e nasuwa wtpliwo[, czy brak wyraznej normy w prawie przemysBowym dopuszczajcej obron przed egzekucj administracyjn wyBcza powództwo z art. 3 KPC50. Na postawione pytanie nale|y udzieli odpowiedzi negatywnej. Przepisy ustawy z dnia 6.VI.1958 r. wi| z powództwem o ustalenie wiele innych skutków, jak np. wstrzymanie egzekucji (art. 5). Unormowanie ustawy wskazuje, i| wzmiank o dopuszczalno[ci powództwa uczyniono nie dlatego, |eby w przeciwnym razie byBo ono niedopuszczalne, ale dlatego, |e ustawodawca zamierzaB wprowadzi szereg ograniczeD niezbdnych dla zapewnienia szybszej realizacji tytuBów egzekucyjnych. Nale|y doj[ do wniosku, |e powództwo przewidziane w art. 3 ustawy z dnia 6.VI.1958 r. o [ciganiu nale|no[ci PaDstwa z tytuBu najmu lokali jest tylko szczególnym wypadkiem powództwa z art. 3 KPC50. Powy|sze rozwa|ania prowadz do wniosku, |e w razie skierowania do egzekucji administracyjnej tytuBu egzekucyjnego pochodzcego od wierzyciela, który nie jest organem wBadzy lub administracji paDstwowej, dBu|nikowi przysBuguje obrona przed tak egzekucj w drodze powództwa o ustalenie, |e nale|no[ nie istnieje albo |e ulegBa przedawnieniu (art. 3 KPC50). Z powy|szych zasad orzeczono jak w sentencji (art. 384 KPC50). UchwaBa SkBadu Siedmiu Sdziów Sdu Najwy|szego - Izba Cywilna z 2003-03-12, III CZP 85/02 Opubl: Orzecznictwo Sdu Najwy|szego Izba Cywilna rok 2003, Nr 10, poz. 129, str. 1 Teza: Droga sdowa w sprawie, w której ZakBad UbezpieczeD SpoBecznych domaga si na podstawie art. 527 KC ochrony nale|no[ci z tytuBu skBadki na ubezpieczenie spoBeczne, jest dopuszczalna. Uzasadnienie: Postanowieniem z dnia 4.10.2002 r. Sd Najwy|szy w skBadzie trzech sdziów przedstawiB do rozstrzygnicia skBadowi siedmiu sdziów Sdu Najwy|szego przytoczone w sentencji zagadnienie prawne budzce powa|ne wtpliwo[ci. Wtpliwo[ci te nasunBy si skBadowi orzekajcemu ze wzgldu na powstaB w orzecznictwie Sdu Najwy|szego ró|nic pogldów w kwestii dopuszczalno[ci drogi sdowej w razie domagania si przez stron powodow ochrony wierzytelno[ci publicznoprawnej przy wykorzystaniu instrumentu cywilnoprawnego. Zagadnienie to wyBoniBo si w sprawie, w której Sd Apelacyjny w G., rozpatrujc za|alenie powoda na postanowienie Sdu pierwszej instancji o odrzuceniu pozwu, powziB wtpliwo[ co do tego, czy przewidziana w art. 527 i nast. KC ochrona wierzyciela w razie niewypBacalno[ci dBu|nika jest dopuszczalna, je|eli wierzytelno[ ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych wynika z niezapBacenia przez dBu|nika skBadek na ubezpieczenie spoBeczne i na podstawie art. 390 § 1 KPC przedstawiB j jako zagadnienie prawne do rozstrzygnicia Sdowi Najwy|szemu. Zasadnicze wtpliwo[ci Sdu Apelacyjnego sprowadzaj si do oceny, czy wobec szerokiego rozumienia pojcia sprawa cywilna. czemu daB wyraz Sd Najwy|szy midzy innymi w postanowieniu z dnia 22.4.1998 r., I CKN 1000/97 (OSNC 1999, nr 1, poz. 6). TrybunaB Konstytucyjny za[ w wyroku z dnia 10.7.2000 r., SK 12/99 (OTK Zbiór Urzdowy 2000, nr 5, poz. 143), w pojciu tym mie[ci si powództwo ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych o uznanie za bezskuteczn czynno[ci dokonanej przez dBu|nika tego ZakBadu z tytuBu nieopBacenia obowizkowej skBadki na ubezpieczenie spoBeczne. PowoBujc si na postanowienie Sdu Najwy|szego z dnia 24.6.1999 r., II CKN 298/99 (OSNC 2000, nr 1, poz. 5), Sd Apelacyjny podkre[liB. |e spraw cywiln, w rozumieniu art. 1 KPC, jest ka|da sprawa dotyczca ochrony praw podmiotowych wynikajcych ze stosunków cywilnoprawnych normowanych prawem cywilnym. W uzasadnieniu postanowienia z dnia 4.10.2002 r. Sd Najwy|szy podkre[liB, |e zaistniaBa konieczno[ pewnego zaw|enia zagadnienia sformuBowanego przez Sd Apelacyjny, gdy| zawarto w nim zarówno aspekt materialnoprawny, jak i procesowy, chocia| kognicj Sdu rozpoznajcego za|alenie objta byBa jedynie kwestia dopuszczalno[ci drogi sdowej. Co do problemu podstawowego natomiast, Sd Najwy|szy zaznaczyB, |e nie podziela wtpliwo[ci Sdu Apelacyjnego dotyczcej kwestii prawnego charakteru stosunku, Bczcego ZakBad UbezpieczeD SpoBecznych z pBatnikiem skBadki, a w zwizku z tym i charakteru wierzytelno[ci przysBugujcej temu ZakBadowi z tytuBu skBadki na ubezpieczenie spoBeczne. W doktrynie, a tak|e w orzecznictwie Sdu Najwy|szego (zob. uchwaBy z dnia 19.1.1993 r., III CZP 162/92, OSNCP 1993, nr 6, poz. 103 i z dnia 15.9. II UZP 15/93, OSNCP 1994, nr 3, poz. 48 oraz postanowienia z dnia 16.4.2002 r., V CK 41/02, OSP 2003, nr 2, poz. 22 i z dnia 30.7.2002 r., IV CKN 1246/00, nie publ.) za utrwalony i wBa[ciwe niekwestionowany mo|na bowiem uzna pogld, |e pomidzy ZakBadem UbezpieczeD SpoBecznych a pBatnikiem skBadek na ubezpieczenia spoBeczne istnieje stosunek o charakterze administracyjnoprawnym. Wynikajce z tego stosunku nale|no[ci ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych z tytuBu skBadki nie s wprawdzie zobowizaniem podatkowym, niemniej jednak skoro ustawodawca nakazuje stosowa do nich odpowiednio przepisy Ordynacji podatkowej, przyj mo|na, |e maj one zbli|ony charakter. Zgodnie z art. 123 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeD spoBecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), w sprawach uregulowanych t ustaw stosuje si przepisy kodeksu postpowania administracyjnego, chyba |e stanowi ona inaczej. Z takiego unormowania wynika w sposób jednoznaczny, |e równie| sprawy zwizane z nale|no[ciami ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych z tytuBu zapBaty skBadki na ubezpieczenia spoBeczne, jako sprawy objte wymienion ustaw, s uznawane co do zasady za nale|ce do sfery publicznoprawnej. To, |e ustawa przewiduje w pewnych sytuacjach drog sdow i w konsekwencji sprawy, w których orzekaB sd poddaje egzekucji prowadzonej wedBug przepisów kodeksu postpowania cywilnego, jest tylko wyjtkiem potwierdzajcym reguB, wyra|on w art. 123 wspomnianej ustawy. Droga sdowa i zastosowanie przepisów kodeksu postpowania cywilnego wynikaj wic z tego, |e sprawa dochodzenia nale|no[ci przez ZakBad UbezpieczeD SpoBecznych z tytuBu skBadki na ubezpieczenia spoBeczne jest spraw cywiln jedynie w znaczeniu formalnym. Przepis ustawy przesdza o drodze sdowej dla sprawy, która ze swej natury tak nie jest. (...) Prokurator Prokuratury Krajowej wniósB o podjcie uchwaBy, |e w omawianej sytuacji droga sdowa jest dopuszczalna. Sd Najwy|szy zwa|yB, co nastpuje: W orzecznictwie Sdu Najwy|szego zarysowaBy si dwa przeciwstawne pogldy co do tego, czy dopuszczalna jest droga sdowa dla powództwa ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych, który jako wierzyciel z tytuBu zapBaty skBadki na ubezpieczenia spoBeczne dochodzi na podstawie art. 527 KC uznania za bezskuteczn czynno[ci prawnej dokonanej przez dBu|nika tego ZakBadu z osob trzeci. Jeden z tych pogldów sprowadza si do twierdzenia, |e brak podstaw do przyjcia dopuszczalno[ci drogi sdowej dla tego rodzaju spraw. Opiera si on na zaBo|eniu, |e o sprawie cywilnej mo|na mówi wtedy, gdy dotyczy ona ochrony praw podmiotowych wynikajcych ze stosunków unormowanych przez prawo cywilne. Dla stwierdzenia, |e chodzi o spraw cywiln istotne jest wic ustalenie, czy pomidzy podmiotami stosunku prawnego, którego ta sprawa dotyczy, wystpuje charakterystyczna dla prawa cywilnego równorzdno[, czy te| w stosunku tym jeden z podmiotów ma wyrazn pozycj dominujc. Pomocne dla takiego ustalenia jest równie| wyja[nienie zródBa takiego stosunku; je|eli zródBem tym jest decyzja administracyjna, to tylko wyjtkowo, gdy wyraznie przewiduje to dany przepis, mo|emy mie do czynienia ze stosunkiem cywilnoprawnym, a w konsekwencji ze spraw cywiln. Je|eli wic sprawa dotyczy stosunku, nie majcego cech stosunku cywilnoprawnego. a brak przepisu, który przekazywaBby j na drog sdow, to droga ta jest niedopuszczalna i w konsekwencji pozew powinien zosta odrzucony. Przyjmujc takie rozumienie sprawy cywilnej, Sd Najwy|szy w wielu orzeczeniach uznawaB, |e niedopuszczalne jest korzystanie z roszczenia pauliaDskiego w celu ochrony prawa podmiotowego, które wynika ze stosunku nie majcego cech stosunku cywilnoprawnego, lecz stanowi prawo o charakterze publicznym, którego ochrona uksztaBtowana zostaBa w przepisach administracyjnoprawnych, a nie cywilnoprawnych. Taki pogld wyraziB Sd Najwy|szy w odniesieniu do mo|liwo[ci posBugiwania si skarg pauliaDsk zarówno dla ochrony wierzytelno[ci podatkowej, jak i ochrony wierzytelno[ci ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych z tytuBu zapBaty skBadki na ubezpieczenia spoBeczne (zob. postanowienia z dnia 22.4.1998 r. I CKN 1000/97, z dnia 24.6.1999 r., II CKN 298/99, OSNC 2000, nr 1, poz. 15, z dnia 1.10.1999 r., II CKN 710/99, nie publ., z dnia 21.12.1999 r., II CKN 789/99, nie publ. i z dnia 30.7.2002 r.. IV CKN 1246/00, nie publ.). Podobne zapatrywanie co do dopuszczalno[ci drogi sdowej dla powództwa opartego na skardze pauliaDskiej, któr posBu|ono si celem ochrony prawa wynikajcego ze stosunku nie majcego cech stosunku cywilnoprawnego, znalazBo równie| wyraz w orzecznictwie Sdów Apelacyjnych (zob. np. postanowienie Sdu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29.6.1999 r. I ACZ 620/99, "Prawo Gospodarcze" 1999, nr 12, s. 62 i wyrok Sdu Apelacyjnego w GdaDsku z dnia 26.2.1993 r., I ACR 91/93, OSA 1993, nr 8, poz. 54). Tak|e w literaturze mo|na spotka stanowisko, |e w sprawie, w której wierzyciel majcy wierzytelno[ o charakterze publicznoprawnym wytacza przeciwko kontrahentowi swego dBu|nika powództwo oparte na art. 527 i nast. KC, droga sdowa jest niedopuszczalna. Drugie stanowisko opiera si na zaBo|eniu, |e publicznoprawny charakter wierzytelno[ci ZakBadu UbezpieczeD z tytuBu skBadki na ubezpieczenia spoBeczne nie stanowi przeszkody dla uznania dopuszczalno[ci drogi sdowej w wypadku, gdy wierzyciel wytacza przeciwko kontrahentowi swego dBu|nika powództwo oparte na art. 527 i nast. KC. Na uzasadnienie tego stanowiska podaje si jako zasadniczy argument, |e w razie powództwa opartego na skardze pauliaDskiej zdarzeniem prawnym, stanowicym podstaw zgBoszonego roszczenia jest czynno[ prawna podjta przez pozwanego z dBu|nikiem, czyli klasyczne zdarzenie cywilnoprawne. Stosunek prawny, jaki powstaje pomidzy wierzycielem publicznoprawnym a kontrahentem dBu|nika, jest regulowany prawem cywilnym, gdy| to art. 527 i nast. KC przyznaj ka|demu wierzycielowi prawo do poszukiwania ochrony jego wierzytelno[ci, je|eli czynno[ prawna pomidzy dBu|nikiem a osob trzeci zmniejsza szans zaspokojenia si wierzyciela. W ramach tego stanowiska dodatkowo podnosi si, |e dopuszczalno[ drogi sdowej zale|y od twierdzeD powoda, na których opiera on swoje roszczenie, nie jest ona natomiast uzale|niona od wykazania istnienia roszczenia i stosunku prawnego Bczcego strony. Inaczej mówic, je|eli wedBug powoda jego roszczenie oparte jest na zdarzeniach prawnych wywoBujcych skutki cywilnoprawne, to chocia|by powoBane zdarzenie w rzeczywisto[ci nie wywoBywaBo takich skutków, to jednak droga sdowa jest dopuszczalna. Ta okoliczno[ mo|e mie znaczenie tylko dla oceny zasadno[ci powództwa (por. postanowienia Sdu Najwy|szego z dnia 22.4.1998 r., II CKN 1000/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 6 i 7, dnia 10.3.1999 r., II CKN 340/98, OSNC 1999, nr 9, poz. 161 oraz wyrok TrybunaBu Konstytucyjnego z dnia 10.7.2000 r., SK 12/99, OTK Zbiór Urzdowy 2000, nr 5, poz. 143). W odniesieniu do powództwa ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych. opartego o konstrukcj skargi pauliaDskiej, pogld ten zostaB jednoznacznie sformuBowany w postanowieniu Sdu Najwy|szego z dnia 16.4.2002 r., V CK 41/02, w którym Sd Najwy|szy, w [lad za orzecznictwem TrybunaBu Konstytucyjnego, podkre[liB, |e nie mo|na z góry wykluczy mo|liwo[ci powstania stosunku cywilnoprawnego midzy podmiotami zwizanymi stosunkiem administracyjnoprawnym, gdy| roszczenia cywilnoprawne wynikaj z tak ró|nych zródeB, |e nie sposób przyj, i| ich zródBo przesdza charakter stosunku prawnego. Oznacza to, |e równie| midzy osobami pozostajcymi w staBym stosunku cechujcym si brakiem równorzdno[ci mo|e doj[ do uksztaBtowania wizi, w której podmioty te maj równorzdny status. Sd Najwy|szy, przedstawiajc przedmiotowe zagadnienie, trafnie wskazaB, |e podstawowa ró|nica pomidzy dwoma konkurencyjnymi pogldami sprowadza si w istocie do odpowiedzi na pytanie, czy je|eli ZakBad UbezpieczeD SpoBecznych jako strona powodowa, powoBujc si na instytucj par exellance cywilnoprawn, twierdzi, |e jest równie| adresatem norm cywilnoprawnych regulujcych t instytucj, to sd - oceniajc |danie pozwu tylko pod ktem dopuszczalno[ci drogi sdowej -jest zwizany tym twierdzeniem, czy te| twierdzenie to mo|e równie| oceni z punktu widzenia rzeczywistego stanu rzeczy. Je|eli za[ jest uprawniony do takiej kontroli, to jak mo|e by ona intensywna. Innymi sBowy, czy sd majc do czynienia z procesem pauliaDskim w którym strona powodowa twierdzi, |e jest pokrzywdzonym wierzycielem w rozumieniu przepisów prawa cywilnego i dlatego poszukuje ochrony swojej wierzytelno[ci na drodze cywilnoprawnej, jest bezwzgldnie tym twierdzeniem zwizany, czy te| mo|e w pocztkowym stadium, ewentualnie w ka|dej dalszej fazie sprawy, ustali, |e strona powodowa nie wystpuje jako wierzyciel w rozumieniu prawa cywilnego, a jej nale|no[ jest tylko wierzytelno[ci w szerokim tego sBowa pojciu, a nie wierzytelno[ci cywilnoprawn, i w wyniku dokonanej oceny odrzuci pozew (art. 199 § 1 pkt 1 KPC). Rozwa|ajc to zagadnienie trzeba przede wszystkim podkre[li, |e niewtpliwie sprawa z powództwa wierzyciela przeciwko kontrahentowi jego dBu|nika jest spraw cywiln. Powstaje jednak pytanie, czy ZakBad UbezpieczeD SpoBecznych dochodzcy nale|no[ci z tytuBu skBadki na ubezpieczenia spoBeczne mo|e by uwa|any za wierzyciela w rozumieniu przepisów prawa cywilnego, czy te| ze wzgldu na regulacj zawart w ustawie z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeD spoBecznych, w szczególno[ci wobec wynikajcego z art. 123 tej ustawy odesBania do przepisów kodeksu postpowania administracyjnego, ZakBad ten mo|e poszukiwa ochrony swojej wierzytelno[ci tylko na drodze administracyjnoprawnej. Kluczowe znaczenie ma tutaj problem charakteru prawnego powództwa wierzyciela wytoczonego w celu zaspokojenia z majtku osoby trzeciej (pozwanego) przysBugujcego mu roszczenia pieni|nego z wierzytelno[ci publicznoprawnej, jest to bowiem kwestia podstawowa dla ustalenia dopuszczalno[ci drogi sdowej, któr ustawodawca zwizaB z pojciem "sprawy cywilnej", a zatem sprawy wynikajcej przede wszystkim "ze stosunków z zakresu prawa cywilnego". (...) Pojcia "sprawa cywilna" i "droga sdowa" zostaBy zdefiniowane w art. 1 i 2 KPC. (...) O dopuszczalno[ci drogi sdowej decyduje charakter sprawy. Powinna to by sprawa o charakterze cywilnym, okre[lanym wedBug stosunku prawnego, z którego wywodzone jest dochodzone roszczenie. Stosunki prawne powstaj z okre[lonych zdarzeD, natomiast charakter tych stosunków jest uzale|niony od dziedziny prawa, moc którego zdarzenie stanowi zródBo stosunku prawnego. Chocia| to ostatnie kryterium nie zawsze jest miarodajne, poniewa| niekiedy z jednego zdarzenia mog jednocze[nie powsta stosunki cywilnoprawne i administracyjnoprawne, to mo|na wstpnie przyj, |e w sprawie, w której ZakBad UbezpieczeD SpoBecznych domaga si na podstawie art. 527 KC ochrony nale|no[ci z tytuBu skBadki na ubezpieczenie spoBeczne zachodziBaby niedopuszczalno[ drogi sdowej, je|eli bdz sprawa ta nie miaBaby charakteru cywilnoprawnego, bdz te| zostaBaby ona przekazana przepisem szczególnym do wBa[ciwo[ci innych organów. Odnoszc si do pierwszego czBonu tej alternatywy, mo|na stwierdzi, |e skoro wedBug twierdzeD pozwu zgBoszone przez ZakBad UbezpieczeD SpoBecznych |danie wynika z prawa materialnego cywilnego (art. 527 i nast. KC), to prima facie nale|aBoby przyj, |e sprawa ma charakter sprawy cywilnej. ByBoby inaczej, gdyby istniejcy midzy stronami -wedBug twierdzeD zawartych w pozwie - stosunek prawny nie podlegaB normom prawa cywilnego, a wic w razie przyjcia, |e w krgu spraw zwizanych z nale|no[ciami ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych z tytuBu zapBaty skBadki na ubezpieczenia spoBeczne nie mog powstawa stosunki cywilnoprawne, lecz wyBcznie administracyjnoprawne. W orzecznictwie Sdu Najwy|szego, w zwizku z interpretacj art. 1 KPC, podkre[la si, |e sprawa ma charakter sprawy cywilnej. je|eli tre[ Bczcych strony stosunków prawnych, obejmujca ich wzajemne prawa i obowizki albo tworzca dany stan prawny, zakBada potrzeb ochrony interesów podmiotów w nich uczestniczcych. Sprawa cywilna wymaga zatem pozostawania dwóch lub wicej podmiotów w stosunku prawnym, regulowanym przepisami kodeksu cywilnego i innymi ustawami, którego podmioty - w wypadku sporu - wystpuj jako równorzdni partnerzy. Je|eli chocia|by jeden z nich uzyskuje pozycj podmiotu dziaBajcego z mocy swej wBadzy zwierzchniej, to stosunek taki nie jest stosunkiem cywilnoprawnym (zob. uzasadnienie uchwaBy Sdu Najwy|szego z dnia 5.10.2001 r., III CZP 46/01, OSNC 2002, nr 7-8, poz. 85). W zwizku z tym nale|y zwróci uwag, |e w art. 31 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeD spoBecznych przewidziano, i| do nale|no[ci z tytuBu skBadek na ubezpieczenie spoBeczne stosuje si odpowiednio midzy innymi art. 107 § 1, 1a, 2 pkt 2 i 4, art. 108 § 1 i 4, art. 110 § 1, 2 pkt 2, § 3, art. 111 § 1-4 i § 5 pkt 1, art. 112, art. 113, art. 115, art. 116, art. 116a, art. 117, art. 118 § 1 i 2 oraz art. 119 ustawy z dnia 29.8.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.). Wymienione przepisy dotycz odpowiedzialno[ci podatkowej osób trzecich; oprócz samego dBu|nika odpowiedzialno[ mog ponie[ tak|e jego maB|onek, nastpcy prawni i inne wskazane osoby trzecie. Zauwa|y trzeba, |e stosownie do art. 107 § 1 tej ustawy, osoby trzecie odpowiadaj solidarnie z podatnikiem caBym swoim majtkiem jedynie w przypadkach i w zakresie przewidzianym w rozdziale pitnastym. natomiast zgodnie z art. 108 § 4, egzekucja zobowizania wynikajcego z decyzji o odpowiedzialno[ci podatkowej osoby trzeciej mo|e by wszczta dopiero wówczas, gdy egzekucja z majtku podatnika okazaBa si w caBo[ci lub w cz[ci bezskuteczna. Ze wzgldu na tak tre[ tych przepisów w orzecznictwie Sdu Najwy|szego podkre[lono, |e odpowiedzialno[ osób trzecich ma charakter subsydiarny, a jej celem jest zabezpieczenie interesów wierzyciela - w omawianym wypadku ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych - w sytuacji, gdy dBu|nik nie dopeBniB obowizku opBacenia skBadek na ubezpieczenia spoBeczne. yródBem odpowiedzialno[ci osób trzecich za nale|no[ci ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych jest fakt pozostawania ich w okre[lonym zwizku z osob dBu|nika lub jego majtkiem, przy czym cech wspóln odpowiedzialno[ci osób trzecich jest pochodny charakter wzgldem zobowizania dBu|nika (zob. uzasadnienie postanowienia Sdu Najwy|szego z dnia 30.7.2002 r., IV CKN 1246/00). Niewtpliwie przepisy o odpowiedzialno[ci osób trzecich za zalegBo[ci skBadkowe wobec ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych stanowi odstpstwo od ogólnych zasad odpowiedzialno[ci za nale|no[ci tego ZakBadu, dlatego przyj trzeba, |e maj charakter wyjtkowy. Teza ta mogBaby skBania do wniosku, |e nie powinny one by wykBadane rozszerzajco, lecz [ci[le. Jest to jednak|e kolejne zagadnienie o charakterze merytorycznym, a wic wykraczajcym poza problematyk prawnoprocesow, std te| nie mo|e by wyja[nione w ramach rozwa|aD dotyczcych dopuszczalno[ci drogi sdowej. Z punktu widzenia analizowanego zagadnienia istotne jest natomiast. |e w przepisach dotyczcych odpowiedzialno[ci osób trzecich wzgldem ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych pominito instytucj, która byBaby zbli|ona do instytucji skargi pauliaDskiej z kodeksu cywilnego, a zatem instytucj, która chroniBaby interesy wierzyciela z tytuBu zapBaty skBadki na ubezpieczenia spoBeczne w razie niewypBacalno[ci dBu|nika w zwizku z dokonaniem przez niego, w ustawowo okre[lonej sytuacji, czynno[ prawnej z pokrzywdzeniem wierzyciela i uzyskania przez osob trzeci korzy[ci majtkowej. Ze wzgldu na zawarte w art. 31 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeD spoBecznych odesBanie do okre[lonych przepisów ustawy z dnia 29.8.1997 r. - Ordynacja podatkowa, trzeba wprawdzie przyj, |e obowizku pBatno[ci skBadek na ubezpieczenie spoBeczne nie mo|na traktowa jako zobowizanie podatkowego, jednak z drugiej strony nie budzi wtpliwo[ci okoliczno[ |e swoim charakterem zbli|ony on jest do tego zobowizania (zob. uzasadnienie postanowienia Sdu Najwy|szego z dnia 16.4.2002 r., V CK 41/ 02). Wyprowadzi z tego nale|y wniosek, |e zobowizanie z tytuBu skBadki na ubezpieczenie spoBeczne ma charakter publicznoprawny. Taki charakter tego zobowizania sprawia, |e spór o zapBat tej skBadki jest sporem administracyjnoprawnym i z tego powodu nie mo|e by rozstrzygnity na drodze sdowej. Nie oznacza to jednak, |e zaBo|enie powy|sze da si równie| bezwzgldnie utrzyma w odniesieniu do wynikBego z osob trzeci sporu w zwizku z istniejc lub gro|c niewypBacalno[ci dBu|nika, wynikB z dokonania przez niego czynno[ci z pokrzywdzeniem wierzyciela. W pi[miennictwie podkre[la si, |e ochrona wierzyciela przewidziana w art. 527 i nast. KC w zasadzie jest ochron powszechn i uniwersaln dlatego mo|e z niej skorzysta ka|dy wierzyciel. Teza ta implicite zawiera jednak zaBo|enie, |e status wierzyciela i dBu|nika ma charakter prywatnoprawny. Dlatego powstaje pytanie, czy z omawianej ochrony mo|e skorzysta ka|dy inny podmiot. Udzielenie odpowiedzi na to pytanie Bczy si z kwesti wstpn, czy przepisy kodeksu cywilnego dotyczce instytucji skargi pauliaDskiej mog by interpretowane w sposób rozszerzajcy, tak aby ochron obj wierzyciela z okre[lonego zobowizania publicznoprawnego. Jest to problem ewentualnego zaistnienia midzy ZakBadem UbezpieczeD SpoBecznych a osob trzeci, wobec której zostaBa skierowana akcja pauliaDska, stosunku prawnego, nie majcego charakteru stosunku administracyjnoprawnego. Chodzi wic o kolejn kwesti natury merytorycznej, Bczc si [ci[le z ocen zasadno[ci powództwa. Je|eli tak, to i ona powinna zosta rozstrzygnita dopiero po przeprowadzeniu w sprawie postpowania rozpoznawczego. W konsekwencji przesdzona byBaby równie| w sensie pozytywnym odpowiedz na pytanie, czy dopuszczalna jest tu droga sdowa. Przy takim zaBo|eniu nale|aBoby pozostawi na uboczu problematyk charakteru chronionej wierzytelno[ci i samej konstrukcji skargi pauliaDskiej, a tak|e wa|n kwesti, czy przedstawione wcze[niej rozszerzenie odpowiedzialno[ci za nale|no[ci ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych na osoby trzecie jest wyczerpujce i |e w zwizku z tym sytuacja prawna tych osób nie mo|e ulega dalszemu osBabieniu, a zakres ich odpowiedzialno[ci z tytuBu tych nale|no[ci, bdcych ci|arem publicznym, dalszemu rozszerzeniu (zob. np. uzasadnienie postanowienia Sdu Najwy|szego z dnia 30.7.2002 r., IV CKN 1246/00). Problematyk t bowiem nale|aBoby ulokowa w innej, bo w merytorycznej pBaszczyznie zagadnieD. Takie podej[cie do problemu oznaczaBoby trafno[ doktrynalnej koncepcji, |e dla wytoczenia procesu w ogóle nie jest potrzebne obiektywne istnienie prawa podmiotowego, nieodzowne jest tylko twierdzenie o jego istnieniu. Z tego wBa[nie wzgldu w teorii prawa procesowego cywilnego mówi si niekiedy o istnieniu roszczenia procesowego jako przedmiocie procesu, chocia| z drugiej strony przyznaje si jednocze[nie, |e celem procesu jest wprowadzenie w |ycie prawa materialnego. Wbrew pozorom, w twierdzeniu tym nie ma wewntrznej sprzeczno[ci, gdy| odró|nia trzeba roszczenie procesowe i materialnoprawne. W teorii i w praktyce zajmuje si te| w omawianej mierze stanowisko przeciwne. Na przykBadzie zobowizaD podatkowych podkre[la si, |e chocia| przedmiotem procesu, w którym wierzyciel majcy wierzytelno[ publicznoprawn dochodzi ochrony przy wykorzystaniu skargi pauliaDskiej, nie jest rozstrzyganie wprost o zobowizaniu publicznoprawnym, lecz o |daniu uznania za bezskuteczn wobec strony powodowej czynno[ci prawnej dokonanej przez pozwanego, to jednak nie mo|na pomija faktu, |e d|enie strony powodowej do uwzgldnienia powództwa pauliaDskiego ma po[rednio na celu przeprowadzenie w przyszBo[ci skutecznej egzekucji, zmierzajcej do zaspokojenia nale|no[ci publicznoprawnych, których zródBem jest decyzja administracyjnoprawna, tj. zdarzenie o publicznoprawnym charakterze. Mo|liwo[ posBu|enia si w tym zakresie konkretnym instrumentem cywilnoprawnych [rodków ochrony (np. skarg pauliaDsk) istniaBaby wówczas, gdyby wyraznie przewidywaB j przepis szczególny, który ponadto pozwalaBby na rozpoznawanie takiej sprawy wedBug przepisów kodeksu postpowania cywilnego. Nie bez znaczenia jest i to, |e w odniesieniu do zobowizaD podatkowych przepisy Ordynacji podatkowej proklamuj w art. 2 § 4 zasad delimitacji materii prywatnoprawnej i publicznoprawnej (verba legis: "Przepisów ustawy nie stosuje si do [wiadczeD pieni|nych wynikajcych ze stosunków cywilnoprawnych oraz do opBat za usBugi, do których stosuje si przepisy o cenach"). Zwraca si jednocze[nie uwag, |e postanowienia Ordynacji podatkowej przewiduj konkretne rozwizania, majce na celu ochron interesu Skarbu PaDstwa przed dziaBaniami podatników zmierzajcych do uchylenia si od wykonania zobowizania podatkowego. Przytoczon argumentacj przeciwników dopuszczenia drogi sdowej w analizowanym wypadku trudno jednak podzieli. Dyskusyjne jest twierdzenie, |e musi istnie przepis szczególny, dopuszczajcy w sposób wyrazny drog sdow w odniesieniu do mo|liwo[ci skorzystania ze skargi pauliaDskiej przez podmiot publicznego prawa podmiotowego. Unormowanie zawarte w art. 2 KPC - przy jednoczesnym zaBo|eniu istnienia cech sprawy cywilnej w rozumieniu art. 1 KPC w razie powództwa obejmujcego t skarg - wskazuje, |e jest przeciwnie. Podkre[lono ju|, |e w odniesieniu do sposobu ochrony wierzycieli ani w ustawie z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeD spoBecznych, ani w pozostajcej z ni w zwizku ustawie z dnia 29.8.1997 r. - Ordynacja podatkowa, nie ma regulacji podobnej do istniejcej w kodeksie cywilnym ochrony wierzyciela w razie niewypBacalno[ci dBu|nika. Wyczerpujcy charakter wyliczenia sytuacji zwizanych z odpowiedzialno[ci podatkow osób trzecich oznacza, |e ustawodawca de lege lata nie stworzyB organom administracji publicznej podstawy do przeprowadzenia we wBasnym zakresie postpowania, którego przedmiotem byBoby zastosowanie wprost lub odpowiednio cywilnoprawnej instytucji skargi pauliaDskiej, bdz innej o podobnym celu instytucji, unormowanej bezpo[rednio we wskazanych ustawach. Nie ma zatem, jak tego wymaga art. 2 § 3 KPC, przepisu szczególnego, który uprawniaBby ZakBad UbezpieczeD SpoBecznych do jednostronnego, a wic wBadczego, zadecydowania, po powoBaniu si na przesBanki nominalnie przynale|ne skardze pauliaDskiej, o tre[ci stosunku prawnego Bczcego go z osob trzeci. W tej sytuacji trzeba uzna, |e przynajmniej mo|e wchodzi w rachub przyjcie stanowiska, i| konstrukcj cywilistycznej skargi pauliaDskiej mo|na tak|e obj, na przykBad w drodze zastosowania analogiae legis, wierzytelno[ publicznoprawn. W stadium postpowania cywilnego, w którym dokonywana jest wstpna kontrola pozwu w aspekcie formalnym, nie mo|na jednak|e rozstrzyga o tego rodzaju |daniu i to nawet w sytuacji, gdy mo|e ono na pierwszy rzut oka budzi powa|ne zastrze|enia natury merytorycznej. Wszystko to prowadzi do przekonania, |e wobec braku wyraznego odesBania na drog postpowania administracyjnego sprawy z powództwa ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych jako wierzyciela publicznego. powoBujcego si w ramach skargi pauliaDskiej na swoje pokrzywdzenie, sd powszechny powinien tak spraw rozpozna. Wypada wic odrzuci pogld, |e szerokie rozumienie sprawy cywilnej, o której mowa w art. 1 KPC, rzekomo prowadzi do przekre[lenia ró|nicy pomidzy postpowaniem cywilnoprawnym a administracyjnoprawnym. Je|eli bowiem strona (osoba, której przysBuguje publiczne prawo podmiotowe) w ogóle nie ma mo|liwo[ci wykorzystania drogi postpowania administracyjnego w odniesieniu do danego |dania, to nie powinno si jej ogranicza drogi sdowej tylko ze wzgldu na fakt, |e |danie jej, majc jako podBo|e przepisy prawa cywilnego materialnego, zmierza do ochrony wierzytelno[ci publicznoprawnej. W takim wypadku nie ma mowy o jakimkolwiek nakBadaniu si obu dróg. Nie bez znaczenia pozostaje tu równie| wynikajce z art. 2 KPC domniemanie drogi sdowej. Z wyra|on w tym artykule istotn zasad dotyczc ochrony praw podmiotowych wi| si przecie| okre[lone prawa stron, std te| niedopuszczalna jest, np. ze wzgldów celowo[ciowych i ekonomii procesowej, wykBadnia [cie[niajca tego przepisu przez wprowadzanie ograniczeD przedmiotowych nie przewidzianych expressis verbis przez ustawodawc. (...) Je|eli wic ZakBad UbezpieczeD SpoBecznych - celem ochrony przysBugujcej mu wierzytelno[ci z tytuBu skBadek na ubezpieczenie spoBeczne - wystpuje wobec osoby trzeciej, tj. kontrahenta swego dBu|nika- pBatnika skBadek, z |daniem uznania wzgldem siebie bezskuteczno[ci czynno[ci prawnej dokonanej pomidzy osob trzeci a dBu|nikiem, opierajc swoje |danie na regulacji cywilnoprawnej (art. 527 i nast. KC), to nale|y przyj, |e ZakBad ten realizuje swoje - potencjalne bdz rzeczywiste - uprawnienie uregulowane w caBo[ci normami prawa prywatnego i |e wytacza powództwo, co do którego nie wystpuje przeszkoda procesowa w postaci niedopuszczalno[ci drogi sdowej. W konsekwencji sprawa nie mo|e zosta zakoDczona w sposób formalny przez odrzucenie pozwu. Inaczej rzecz ujmujc, przedmiotem procesu jest tu roszczenie powoda, podlegajce re|imowi prawa cywilnego i którego uzasadnieniem s okoliczno[ci, majce - w ocenie powoda - stanowi zródBo tego roszczenia. (...) W analizie pojcia "sprawy cywilnej" nieodzowne jest uwzgldnienie obecnego porzdku konstytucyjnego Rzeczypospolitej Polskiej, nie powinno bowiem ulega wtpliwo[ci, |e dla oceny rozwa|anego zagadnienia prawnego argumentacja nawizujca wprost do konstytucyjnego uregulowania prawa do sdu nie pozostaje obojtna, a nawet wicej, wynik wykBadni art. art. 1 i 2 KPC musi pozostawa w zgodzie z Konstytucj. W konsekwencji nale|y tu mie na wzgldzie równie| tre[ art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 177 Konstytucji. Przepis art. 45 ust. 1 Konstytucji gwarantuje ka|demu prawo do sdu, które ma charakter autonomiczny, jest podmiotowym prawem obywatela i stanowi odrbne oraz niezale|ne od innych rozwizaD normatywnych prawo przysBugujce jednostce w stosunku do PaDstwa. Oznacza to w praktyce, |e sprawa przedstawiona do rozstrzygnicia musi by przez sd powszechny (albo inny) rzeczywi[cie rozpoznana. W my[l natomiast art. 77 ust. 2 i art. 177 Konstytucji, ustawa nie mo|e nikomu zamyka drogi sdowej do dochodzenia naruszonych praw, przy czym nale|y domniemywa kompetencj sdu powszechnego we wszystkich sprawach, z wyjtkiem spraw ustawowo zastrze|onych dla wBa[ciwo[ci innych sdów. W zwizku z tak pojmowanym prawem do sdu oraz istnieniem wskazanego domniemania Sd Najwy|szy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 21.5.2002 r., III CK 53/02, (OSNC 2003, nr 2, poz. 31) zajB stanowisko, |e sd powszechny - odrzucajc pozew z powodu niedopuszczalno[ci drogi sdowej - nie mo|e poprzesta na stwierdzeniu, |e sprawa przedstawiona do rozstrzygnicia nie jest spraw cywiln w rozumieniu art. 1 KPC, lecz zobowizany jest tak|e wskaza sd, dla którego wBa[ciwo[ci rozpoznanie tej sprawy zostaBo ustawowo zastrze|one. Podobnie wypowiedziaB si Sd Najwy|szy w uzasadnieniu postanowienia z 6 dnia.4.2000 r., II CKN 285/00 (nie publ.), zwracajc uwag na konstytucyjny walor zakresu dopuszczalno[ci drogi sdowej. W orzeczeniu tym sformuBowano jednoznaczn tez, |e wtpliwo[ci dotyczce przedmiotowego zakresu prawa do sdu powinny by wyja[niane przy zaBo|eniu konstytucyjnego domniemania prawa do sdu. Rozwa|ajc przedmiotowe zagadnienie, nale|y odwoBa si równie| do orzecznictwa TrybunaBu Konstytucyjnego. PrzykBadowo, w uchwale z dnia 25.1.1995 r., W 14/94 (OTK Zbiór Urzdowy 1995, nr 1, poz. 19) TrybunaB Konstytucyjny podkre[liB, |e prawo do sdu jest zasad konstytucyjn i zaBo|eniem paDstwa prawnego, dlatego te| "wykBadnia obowizujcego prawa musi zawsze dawa mo|liwie najpeBniejszy wyraz temu zaBo|eniu". Z tego wzgldu TrybunaB ten przyjB, |e nawet milczenie ustawy nie mo|e by interpretowane w sposób sprzeczny z konstytucyjn zasad prawa do sdu (por. orzeczenie z dnia 25.2.1992 r., K 3/91, OTK Zbiór Urzdowy 1992, nr 1, poz. 1). WedBug TrybunaBu Konstytucyjnego, do kategorii praw, o których rozstrzyga sd sprawujcy wymiar sprawiedliwo[ci, nale| wszelkie prawa, których istnienie wynika z caBoksztaBtu obowizujcych regulacji prawa materialnego. Prawo do sdu nie obejmuje tylko sporów, w które nie jest uwikBany choby jeden podmiot prawa prywatnego (wyrok z dnia 9.6.1998 r., K 28/97, OTK Zbiór Urzdowy 1998, nr 4, poz. 50). Akceptujc ten kierunek orzecznictwa oraz argumentacj przytaczan dla jego uzasadnienia, nale|y konsekwentnie przyj, |e gdyby w sprawie z powództwa ZakBadu UbezpieczeD SpoBecznych wytoczonego na podstawie art. 527 i nast. KC, zmierzajcego do ochrony wierzytelno[ci z tytuBu skBadek na ubezpieczenie spoBeczne, sd powszechny miaB stwierdzi niedopuszczalno[ drogi sdowej, wówczas nie mógBby si ograniczy do odmówienia sprawie charakteru cywilnego w rozumieniu art. 1 KPC, lecz musiaBby - obok wskazania istnienia jurysdykcji administracyjnej - wskaza tak|e inn drog, w której sprawa ta mogBaby zosta zaBatwiona; chodzi powinno przy tym o drog, w ramach której sprawa na pewnym etapie trafi mogBaby przed sd inny ni| sd powszechny. Z powodów ju| omówionych takie wskazanie nie wchodzi jednak w rachub (...). Potrzeba szerokiego ujcia dostpu jednostki do sdu wynika tak|e z art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw CzBowieka i Podstawowych Wolno[ci (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) oraz art. 14 ust. 1 Midzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych Wolno[ci (Dz. U. z 1977 r., Nr 38, poz. 167), zgodnie z którymi ka|dy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy przez niezawisBy i bezstronny sd, ustanowiony ustaw dla rozstrzygania o prawach i obowizkach o charakterze cywilnym. Ustalone orzecznictwo Europejskiego TrybunaBu Praw CzBowieka wskazuje, |e art. 6 ust. 1 tej Konwencji zapewnia ka|demu niezbywalne prawo do przedstawienia sdowi do rozstrzygnicia wszelkich roszczeD dotyczcych praw i obowizków o charakterze cywilnym. Oznacza to, wedBug tego TrybunaBu, |e jednym z aspektów prawa do sdu, jest prawo dostpu do sdu, czyli prawo wszczcia postpowania sdowego w sprawach cywilnych (w sprawach cywilnych w szerokim pojciu). Prawo do sdu nie oznacza prawa do korzystnego rozstrzygnicia, oznacza natomiast, |e |danie objte powództwem ma by przez sd rozpoznane i rozstrzygnite co do jego istoty przez uwzgldnienie lub oddalenie powództwa. Wskie ujmowanie pojcia "sprawy cywilnej" w obecnym porzdku konstytucyjnym byBoby anachronizmem. Wobec tego nale|y przyj, |e tre[ normatywna art. 1 KPC mo|e zosta prawidBowo oceniona. je|eli uwzgldni si caBy kontekst normatywny, a zatem nie ma podstaw, a|eby z zakresu przedmiotowego tego przepisu w zwizku z art. 2 KPC wyBcza sprawy zwizane z powództwem zmierzajcym do ochrony wierzytelno[ci publicznoprawnej przy wykorzystaniu instytucji cywilnoprawnej, zwBaszcza w takim wypadku, w którym ustawodawca nie przewiduje wyraznie mo|liwo[ci odpowiedniej ochrony w postpowaniu administracyjnym. Z tych wzgldów przedstawione zagadnienie nale|aBo rozstrzygn, jak na wstpie (art. 393[14] § 1 KPC w zwizku z art. 59 ustawy z dnia 23.11.2002 r. o Sdzie Najwy|szym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052).

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Koszty Sadowe W Sprawach Cywilnych
Koszty sÄ…dowe w sprawach cywilnych Ustawa i orzekanie
102 Ustawa o kosztach s dowych w sprawach cywilnych
Wlasciwosc miejscowa w sprawach rejestracji stanu cywilnego; szczegolne wypadki rejestracji stanu cy
rozporzadzenie ministra sprawiedliwosci w sprawie sposobu uiszczania oplat sadowych w sprawach cywil
Pisma sÄ…dowe w sprawach cywilnych

więcej podobnych podstron