plik


ÿþCukrzyca " choroba metaboliczna zwizana z zaburzeniami funkcjonowa- nia trzustki " stan przewlekBej hiperglikemii wynikajcy z zaburzenia rów- nowagi pomidzy insulin, a jej antagonistami " dwa gBówne typy (oprócz nich wyró|niamy cukrzyc wtórn, wskutek np. chorób trzustki, cukrzyc ci|arnych i in.) : I. Cukrzyca insulinozale|na  typu I (IDDM) " rzadsza posta (10%) " pocztek zwykle < 40 r.|. (szczyt  14 r.|.) " przyczyn IDDM jest uszkodzenie i zanik komórek wysp ² trzustki u osób genetycznie predysponowanych (gen na chromosomie 6  ukBad HLA) wskutek auto- agresji indukowanej ró|nymi czynnikami (np. wirusy) " zaburzenia: o hiperglikemia o insulina prawie nieobecna o podwy|szony poziom glukagonu o komórki wysp ² trzustki niewra|liwe na bodzce stymulujce " najczstsze objawy wskutek hiperglikemii  poliuria, polidypsja, polifagia " pierwszym objawem nieleczonej cukrzycy typu I mo|e by [piczka ketonowa " w cukrzycy typu I konieczne jest leczenie egzo- genn insulin w celu obni|eniu poziomu glukozy we krwi i zapobie|enia ketozie 1 II. Cukrzyca insulinoniezale|na  typu II (NIDDM) " najczstsza posta " pocztek zwykle > 40 r.|. " przyczyn NIDDM jest oporno[ tkanek obwodowych na dziaBanie insuliny i/lub podwy|szenie progu glikemii dla wydzielania insuliny przez komórki ² " choroba ta powizana jest czsto z otyBo[ci, nadci[nie- niem ttniczym i dyslipidemi " zaburzenia: o hiperglikemia o poziom insuliny zwykle normalny lub podwy|szony o podwy|szony poziom glukagonu o mo|e nastpi hyperosmolarno[ osocza wskutek utra- ty du|ej ilo[ci pBynów z moczem " objawy kliniczne podobne, lecz zwykle mniej nasilone ni| w IDDM " ostrym powikBaniem nieleczonej NIDDM mo|e by [piczka hiperosmolarna " leczenie: dieta redukcja masy ciaBa doustne leki przeciwcukrzycowe u ok. 20% chorych na cukrzyc typu II (zwykle w póz- niejszym okresie) konieczne jest podawanie insuliny Typ I (insulinozale|na) II (insulinoniezale|na) pocztek zwykle < 40 r.|. > 40 r.|. poziom insuliny niski lub brak normalny lub wysoki poziom glukagonu wysoki wysoki [piczka hiperosmo- powikBanie ostre kwasica ketonowa larna podatno[ na leczenie podatna podatna do opornej insulin podatno[ na leczenie lekami przeciwcu- niepodatna podatna krzycowymi 2 PowikBania cukrzycy: " PowikBania ostre: [piczka ketonowa " wskutek ostrego niedoboru insuliny " najcz[ciej w cukrzycy typu I " leczenie  insulina iv., wyrównanie niedoborów wodno-elektrolitowych i zaburzeD kwasowo- zasadowych, suplementacja potasu [piczka hiperosmolarna " grozniejsza - 50% [miertelno[ " wskutek dBugotrwaBego niedoboru insuliny " dominujcy nad objawami kwasicy zespóB odwod- nienia hipertonicznego wskutek diurezy osmotycz- nej spowodowanej znaczn hiperglikemi, " najcz[ciej w cukrzycy typu II " leczenie  maBe dawki insuliny, nawodnienie hipo- tonicznym roztworem NaCl, suplementacja potasu [piczka mleczanowa " najgrozniejsza  80-90% [miertelno[ " bardzo rzadka  przewa|nie u chorych z wspóBist- niejcymi innymi zaburzeniami (wstrzs, krwotok, niewydolno[ oddechowa, niewydolno[ nerek, posocznica) " leczenie wyBcznie na OIT " PowikBania pózne mikroangiopatia  wskutek zmian czynno[ciowych i morfologicznych w naczyniach wBosowatych  najwa|- niejsze klinicznie s nefropatia i retinopatia cukrzycowa makroangiopatia  powikBania dotyczce du|ych na- czyD neuropatia  zaburzenia czucia gBbokiego i powierz- chownego oraz zaburzenia funkcji ukBadu wegetatyw- nego 3 Insulina " niewielka proteina (51 aminokwasów w dwóch poBczonych BaDcuchach) " produkowana przez komórki B wysp trzustki jako prohormon ulega w ziarnisto[ciach cytoplazmy przeksztaBceniu w insulin " wydzielanie insuliny przez organizm: podstawowe przez caB dob - 40% indukowane (poposiBkowe) - 60% wskutek stymulacji ko- mórek B przez: " glukoz " inne cukry (np. mannoza) " niektóre aminokwasy (leucyna, arginina) " podwy|szon aktywno[ nerwu bBdnego " insulina egzogenna dawkowana jest w jednostkach maso- wych (j.m.) najcz[ciej 100 j.m./1 ml (tak|e 40 i 80 j.m. /ml) " w przewlekBym leczeniu cukrzycy podawana jest podskórnie (istniej specjalne peny umo|liwiajce dokBadne odmierzanie) " w powikBaniach (kwasica ketonowa, [piczka hiperosmolarna)  do|ylnie, rzadko domi[niowo Wskazania do stosowania insuliny: " cukrzyca typu I  wszyscy chorzy " cukrzyca typu II  szczególne przypadki (ok. 20% chorych) gdy nieskuteczne s ju| doustne leki przeciwcukrzycowe u chorych z póznymi powikBaniami stany nagBe  kwasica ketonowa, kwasica mleczanowa, [piczka hiperosmolarna - do|ylnie ci|kie zaka|enia ci|a znieczulenie ogólne 4 DziaBanie insuliny w ró|nych tkankach " “! katabolizmu: o hamowanie glikogenolizy o hamowanie konwersji kw. tBuszczo- wych i aminokwasów do kwasów keto- nowych o hamowanie konwersji aminokwasów Wtroba do glukozy " ‘! anabolizmu: o ‘! magazynowania glukozy o ‘! syntezy TG o ‘! syntezy VLDL o “! aktywno[ci fosforylazy " ‘! syntezy biaBek o ‘! transportu aminokwasów do wntrza komórek o ‘! rybosomalnej syntezy biaBek " ‘! syntezy glikogenu: Mi[nie o ‘! transportu glukozy do wntrza ko- mórek o ‘! syntetazy glikogenu o “! aktywno[ci fosforylazy " ‘! magazynowania trójglicerydów o indukcja i aktywacja lipazy lipoprote- inowej ‘! trójglicerydów hydrolizo- wanych z kr|cych we krwi lipoprote- in Tkanka tBuszczowa o ‘! estryfikacji kwasów tBuszczowych do trójglicerydów o hamowanie aktywno[ci wewntrzko- mórkowej lipazy hamowanie lipolizy zmagazynowanych trójglicerydów Na podst.  Pancreatic Hormones and Antidiabetic Drugs, in Basic and Clinical Pharmacology , (Katzung, B. G., ed) Appleton-Lange, 1998, p 688. Pamita nale|y, |e insulina pobudza transport jonów K+ do komórek  ryzyko hipokaliemii przy intensywnym podawaniu zwBaszcza do|ylnym!!!! 5 Preparaty insuliny 1. Insuliny krystaliczne " z niewielkim dodatkiem cynku w celu stabilizacji " zwykle w buforze octanowym  neutralne pH, szybciej wchBaniana (ale nie mo|e by wtedy mieszana z insulin izofanow, która jest w buforze fosforanowym) " krótko dziaBajce " jako jedyne mog by podawane do|ylnie (np. w kwasicy ketonowej) 2. Insuliny z nadmiarem cynku (semilente, lente, ultralente) " dodatek cynku opóznia wchBanianie " bufor octanowy zapewnia neutralne pH " w zale|no[ci od rodzaju zawiesiny (krystaliczna bdz bezpostaciowa i ich mieszanki) - postaci o po[rednim bdz dBugim czasie dziaBania 3. Insulina izofanowa (NPH) " dodatek protaminy i niewielkiej ilo[ci cynku opóznia wchBanianie " w buforze fosforanowym " [rednio dBugo dziaBajca " czsto w mieszankach z insulin krystaliczn do kon- wencjonalnej insulinoterapii (np. 2x / 24h) 4. Analogi ludzkiej insuliny uzyskiwane dziki rekombinacji genetycznej np. insuliny lispro, aspart: " zmiana aminokwasów w BaDcuchach (liz-pro; asp-pro) zmniejsza tendencj do tworzenia heksamerów - po podaniu podskórnym dysocjuj do szybko wchBanianych monomerów " niezmienione pozostaj powinowactwo do receptora, immunogenno[ " szybko dziaBajce, krótki okres dziaBania 6 dziaBanie hipoglikemizujce [h] Insuliny pocztek max. koniec szybko dziaBajce 15 min 40-60 min 3-5 (analogi insuliny) krótko dziaBajce 30 min 1-3 (5) 6-8 (krystaliczne) [rednio dBugo dziaBajce 1-2 4-12 18-24 (izofanowa, semilente, lente) dBugo dziaBajce 4-5 8-14 24-30 (ultralente) Mieszanki ró|nych rodzajów insulin: " na[ladowanie fizjologicznego wydzielania insuliny " insulina dBugo dziaBajca (zapewnia podstawowe wydzie- lanie insuliny) + insulina dziaBajca krótko (zapewnia wy- dzielanie szybkie i krótkie) o insulina krystaliczna + insulina izofanowa o analog insuliny + zawiesina protaminowa analogu insuliny " insuliny krystalicznej nie miesza si z insulinami typu len- te, poniewa| cz[ insuliny krystalicznej poBczy si z jo- nami cynku przechodzc w nierozpuszczalne krysztaBy lub czstki i nie bdzie efektu tzw. szybkiej insuliny Gatunki insuliny: o insuliny odzwierzce: o najcz[ciej woBowa i wieprzowa lub ich mieszanka o indukowa mog powstawanie w surowicy przeciwciaB przeciwinsulinowych i powstanie objawów uczulenio- wych (gorsza pod tym wzgldem jest insulina woBowa) o insuliny ludzkie o otrzymywane bdz przez obróbk insuliny wieprzowej, bdz metodami in|ynierii genetycznej o znacznie mniej immunogenne o szybciej i krócej wchBaniaj si i Bcz z tkankami docelowymi 7 PowikBania i dziaBania niepo|dane insuliny 1. Hipoglikemia: o najczstsze powikBanie leczenia insulin o przyczyny: " opóznienie posiBku " niezaplanowany wysiBek fizyczny " zbyt wysoka dawka insuliny o objawy: " autonomiczne  tachykardia, poty, dr|enie, nud- no[ci, gBód " neuroglikopenia  spltanie, zaburzenia widzenia, zmiany zachowania, [piczka o leczenie: " niewielkie objawy, pacjent przytomny - cukier, sBodka herbata, soki owocowe " objawy bardziej nasilone, pacjent nieprzytomny  20-50 ml hipertonicznego roztworu glukozy, 1 mg glukagonu podskórnie lub domi[niowo 2. Reakcje o podBo|u immunologicznym (w razie wystpienia zmiana preparatu na bardziej oczyszczony, insulin ludzk a tak|e leki przeciwhistaminowe, sterydy, odczulanie): o uczulenie: " zaczerwienienie, pokrzywka, nawet wstrzs anafi- laktyczny o insulinooporno[ " po miesicach lub latach leczenia " wskutek wizania insuliny przez przeciwciaBa IgG  konieczne coraz wiksze dawki o lipodystrofia insulinowa " miejscowa reakcja na wstrzykiwan insulin " zanik (rzadziej przerost) tkanki tBuszczowej w miejscu wstrzyknicia po kilkumiesicznym stoso- waniu 8 Leczenie insulin " cel  maksymalne przybli|enie dawkowania do fizjologicznego wydzielania insuliny (staBy poziom caBodobowy insuliny, zwy|- ki poposiBkowe) " istnieje wiele schematów leczenia które nale|y indywidualnie dostosowa do typu cukrzycy, wieku chorego, jego aktywno- [ci |yciowej, obecno[ci powikBaD " modele leczenia mo|na podzieli na 2 du|e grupy: 1. Konwencjonalne leczenie insulin " 1-3 wstrzykni na dob s.c. " podstawowe  preparaty o dziaBaniu przedBu|onym uzu- peBniane preparatami insuliny krótko bdz szybko dziaBa- jcej " czsto stosowane insuliny dwufazowe " wymaga du|ej regularno[ci " ludzie starsi, stabilny przebieg, cukrzyca typu II przy za- chowanym wydzielaniu insuliny 2. Intensywne leczenie insulin (preferowane w cukrzycy ty- pu I) " system wielokrotnych (najcz[ciej 4) wstrzykni w cigu doby " czste monitorowanie glikemii  ilo[ podawanej insuliny (w penach) uzale|niona jest od poziomu glikemii, wielko- [ci posiBku (w tzw. jednostkach chlebowych), zaplanowa- nego wysiBku fizycznego " system bardziej elastyczny, zapewnia zbli|on do natu- ralnej poda| insuliny " ludzie mBodzi, aktywni, infekcja, przygotowanie i przebieg ci|y " przy bardzo niestabilnej glikemii, w przygotowaniu i przebie- gu ci|y, u chorych z bardzo aktywnym stylem |ycia - ze- wntrzna pompa insulinowa 9

Wyszukiwarka