plik


ÿþWYBRANE OBIEKTY Z LISTY UNESCO ARGENTYNA Los Glaciares Park Narodowy Los Glaciares jest niezwykle malowniczy, z majestatycznymi, poszarpanymi szczytami i licznymi jeziorami lodowcowymi, w[ród których Jezioro Argentino ma 160 km dBugo[ci. Na jego koDcu Bcz si ze sob trzy lodowce, spBywajce do lodowatej wody w kolorze mleczno-szarym, tworzc ogromne bloki lodu wpadajce z hukiem do jeziora. Park Narodowy Iguazu PóBkolisty wodospad poBo|ony w sercu parku jest jednym z najbardziej widowiskowych na [wiecie. Wysoki na 80 i dBugi na 2700 m, znajduje si na bazaltowym progu stanowicym granic midzy Argentyn i Brazyli. Wodospad dzieli si na liczne kaskady wytwarzajce ogromne ilo[ci pyBu wodnego. Otacza go wilgotny las podzwrotnikowy, w którym ro[nie ponad 2 tys. gatunków ro[lin naczyniowych i w którym |yj liczne, typowe dla regionu zwierzta: tapiry, mrówkojady wielkie, maBpy wyjce, oceloty, jaguary i kajmany. AUSTRIA Zabytkowe centrum Salzburga Salzburg zachowaB niezwykle bogaty ukBad miejski, powstaBy pomidzy [redniowieczem i XIX w., w okresie kiedy Salzburg byB miastem-paDstwem rzdzonym przez ksicia-biskupa. Rozwój sztuki gotyku pBomienistego przycignB do miasta wielu artystów jeszcze zanim staBo si bardziej znane dziki dziaBalno[ci artystów wBoskich, Vincenzo Scamozziego i Santiniego Solariego, którzy nadali zespoBowi miejskiemu Salzburga charakter barokowy. To poBczenie PóBnocy i PoBudnia nie byBo z pewno[ci obojtne geniuszowi najsBynniejszego salzburczyka, Wolfganga Amadeusza Mozarta, którego [wiatowa sBawa na zawsze zwizana jest z tym miastem. PaBac i ogrody Schönbrunn Schönbrunn, wzniesiony przez architektów Johanna Bernharda Fischera von Erlach oraz Nicola Pacassiego, peBniB rol rezydencji cesarskiej Habsburgów od XVIII w. do 1918 r. W paBacu znajduj si liczne arcydzieBa sztuki zdobniczej. Wraz w ogrodami, w których w 1752 r. otworzono pierwszy na [wiecie ogród zoologiczny, Schönbrunn tworzy przepikny zespóB barokowy oraz stanowi doskonaBy przykBad syntezy wszystkich sztuk. Historyczne centrum Grazu Graz jest szczególnym przykBadem |ywego dziedzictwa zespoBu miejskiego Europy Zrodkowej, zwizanego z dBugotrwaBym panowaniem Habsburgów. Stare Miasto stanowi harmonijn mieszanin nastpujcych po sobie od [redniowiecza stylów architektonicznych i prdów artystycznych, jak równie| ró|norodnych wpBywów kulturowych ssiednich regionów. Zabytkowe centrum Wiednia WiedeD rozwijaB si poczwszy od czasów osadnictwa celtyckiego i rzymskiego. Nastpnie przeksztaBciB si w miasto [redniowieczne, a pózniej barokowe, stajc si stolic monarchii austro- wgierskiej. OdgrywaB zasadnicz rol jako jeden z o[rodków muzyki europejskiej, z którym kojarzeni s wielcy kompozytorzy poczwszy od klasycyzmu wiedeDskiego do muzyki wspóBczesnej. ZespóB zabytkowy Wiednia skBada si z ró|norodnych elementów architektonicznych, gBównie barokowych paBaców i ogrodów oraz z pochodzcego z koDca XIX w. zespoBu reprezentacyjnych budynków wzdBu| Ringstrasse. BRAZYLIA Miasto Brasília Brasília, miasto w sercu kraju powstaBe ex nihilo w latach 1956-1960, stanowiBo jedno z najwa|niejszych wydarzeD w historii urbanistyki. Pragnieniem urbanisty Lucio Costy i architekta Oscara Niemeyera byBo, aby caBo[ - poczwszy od ogólnego planu dzielnic administracyjnych i mieszkalnych, porównywanych czsto do ksztaBtu ptaka a| do symetrii samych budynków - odzwierciedlaBa harmonijn koncepcj miasta, którego oficjalne gmachy zaskakuj nowatorstwem. Obszar chroniony [rodkowej Amazonki Obszar o powierzchni przeszBo 6 mln ha, obejmujcy Park Narodowy Jaú wpisany w r. 2000, tworzy najwiksz stref chronion dorzecza Amazonki oraz jeden z najbogatszych pod wzgldem ró|norodno[ci biologicznej regionów na [wiecie. Wystpuje tam istotny przykBad ekosystemu varzea, lasów igapó, jezior i i potoków tworzcych nieustann mozaik wodn, w której |yje najwiksza na [wiecie populacja ryb elektrycznych. Obszar zamieszkuj kluczowe chronione gatunki, m. in. arapaima olbrzymia, manat amazoDski, kajman czarny i dwa gatunki delfinów rzecznych. CHINY Wielki Mur ChiDski OkoBo r. 220 p.n.e., w celu stworzenia spójnego systemu obronnego przeciw inwazjom z PóBnocy, cesarz Qin Shin Huang postanowiB poBczy istniejce wcze[niej odcinki fortyfikacji. W wyniku prac kontynuowanych w czasach dynastii Ming (1368-1644) powstaBo najbardziej gigantyczne dzieBo in|ynierii wojskowej na [wiecie. Historyczna i strategiczna rola Wielkiego Muru ChiDskiego ustpuje jedynie jego warto[ci architektonicznej. PaBac cesarski dynastii Ming i Qing Zakazane Miasto, siedziba najwy|szych wBadz przez przeszBo pi wieków, stanowi bezcenne [wiadectwo cywilizacji chiDskiej za panowania dynastii Ming i Qing. Obejmuje ono ogrody krajobrazowe i i liczne budynki, liczce w sumie okoBo10 tys. komnat, w których znajduj si meble i dzieBa sztuki. Obszar nosi nazw PaBaców Cesarskich dynastii Ming i Qing w Pekinie i Shenyangu. PaBac cesarski w Shenyangu skBada si ze 114 budynków wzniesionych w latach 1625-26 i 1783 r. Zawiera cenn bibliotek i jest [wiadectwem panowania ostatniej dynastii Chin przed przeniesieniem stolicy do Pekinu , kiedy to paBac staB si paBacem pomocniczym do PaBacu Cesarskiego w Pekinie. Ten znaczcy obiekt architektoniczny jest wa|nym [wiadectwem historycznym panowania dynastii Qing i tradycji kulturalnych Mand|urów i innych narodowo[ci Chin póBnocnych. Mauzoleum pierwszego cesarza Qin Shi Haungdi ( terakotowa armia w Xian) To stanowisko archeologiczne odkryte zostaBo dopiero w 1974 r. i najprawdopodobniej tysice posgów czeka jeszcze na wydobycie. Qin, który jako pierwszy zjednoczyB Chiny, zmarB w r. 210 p.n.e. i zostaB pochowany w sercu zespoBu, stanowicego odbicie planu urbanistycznego stolicy Xianyan, otoczony armi wojowników z terakoty, która szybko staBa si sBawna w caBym [wiecie. Wojownicy, z których ka|dy ró|ni si od pozostaBych, wraz z towarzyszcymi im koDmi, wozami i broni, stanowi arcydzieBo realizmu, jak równie| bezcenne [wiadectwo historyczne. ZespóB zabytkowy paBacu Potala w Lhasie Poczwszy od VII w. Potala, paBac zimowy dalajlamy, stanowi symbol buddyzmu tybetaDskiego i jego wiodcej roli w tradycyjnej administracji Tybetu. ZespóB wznosi si na Czerwonym Wzgórzu, w centrum doliny Lhasy, na wysoko[ci 3700 m. n.p.m. SkBada si z paBaców BiaBego i Czerwonego oraz zwizanych z nimi budowli. Klasztor [wityni D|ok'ang, powstaBy równie| w VII w., jest niezwykBym zespoBem sakralnym buddyzmu. Norbulingk'a, paBac letni dalajlamy, zbudowany w XVIII w., jest arcydzieBem sztuki tybetaDskiej. Pikno i oryginalno[ architektury, bogata dekoracja oraz harmonijne wtopienie w przepikny krajobraz potguj warto[ historyczn i religijn tych trzech zespoBów. Zwitynia i cmentarz Konfucjusza oraz rezydencja rodziny Kong w Qufu Zwitynia, cmentarz oraz siedziba rodziny Konfucjusza (VI-V w. p.n.e.), wielkiego filozofa, polityka i my[liciela znajduj si w Qufu, mie[cie le|cym w prowincji Shandong. Zwitynia wzniesiona ku czci Konfucjusza w r. 478 p.n.e. zostaBa zniszczona i byBa odbudowywana przez stulecia. Obecnie liczy przeszBo 100 budowli. Na cmentarzu znajduj si groby Konfucjusza oraz przeszBo 100 tys. jego potomków. Dom rodziny Kong staB si rozlegB siedzib arystokratyczn, z której pozostaBy 152 budynki. ZespóB zabytkowy w Qufu zachowaB wyjtkow warto[ artystyczn i historyczn, któr zawdzicza czci, jak przez przeszBo dwa tysiclecia darzyli go kolejni cesarze chiDscy. Krajobraz góry Emei i Wielki Budda z Leshan Pierwsza chiDska [witynia buddyjska zostaBa wzniesiona w I w. wBa[nie tu, w przepiknym otoczeniu góry Emei w prowincji Sichuan. Pózniej dorzucono doD nowe [witynie, dziki którym okolica staBa si jednym z gBównych [witych miejsc buddyzmu. Przez wieki gromadzono tu skarby kulturalne, z których najbardziej uderza Wielki Budda z Leshan, wzniesiony w VIII w. Ta gigantyczna, wysoka na 71 metrów rzezba, zostaBa wyryta w zboczu góry wznoszcej si nad zlewiskiem trzech rzek i jest ona najwikszym posgiem Buddy na [wiecie. Góra Emei wyró|nia si równie| obfito[ci flory: od podzwrotnikowej po alpejskie lasy iglaste, gdzie niektóre drzewa licz przeszBo tysic lat. Zwitynia Nieba, Cesarski OBtarz Ofiarny w Pekinie Zwitynia Nieba, powstaBa w pierwszej poBowie XV w., tworzy majestatyczny zespóB budowli kultowych, poBo|onych w ogrodach i otoczonych zabytkowymi zagajnikami iglastymi. Jej plan ogólny, podobnie jak plan ka|dej budowli, symbolizuje zwizek nieba i ziemi - [wiata boskiego i [wiata ziemskiego - istot chiDskiej kosmogonii oraz szczególn w tym zwizku rol cesarza. Rezerwat pand wielkich w prowincji Syczuan Obszar 924,000 hektarów obejmuje 7 rezerwatów naturalnych oraz 9 parków krajobrazowych w górach Qionglai i Jiajin. {yje tam 30 procent [wiatowej populacji pand wielkich, które s jednym z najbardziej zagro|onych gatunków na [wiecie (przetrwaBo ok. 1000 do 2000 osobników). Obszary te, bdce pozostaBo[ci po lesie paleotropikalnym z okresu trzeciorzdu, s zarówno naturalnym [rodowiskiem pand wielkich, jak i najwa|niejszym miejscem ich hodowli. Rezerwaty s równie| siedliskiem innych zagro|onych gatunków, takich jak panda maBa, pantera [nie|na, czy pantera mglista. Obszar jest jednym z najbogatszych pod wzgldem botanicznym regionów [wiata, zaraz po wilgotnych lasach tropikalnych. Liczy od 5000 do 6000 gatunków ro[lin z ponad 1000 rodzajów istniejcych na Ziemi. Krajobraz Krasowy PoBudniowych Chin Krajobraz Krasowy PoBudniowych Chin, rozciga si w prowincjach Junnan, Guizhou and Guangxi na obszarze póB miliona metrów kwadratowych. Region PoBudniowych Chin nie ma sobie równych pod wzgldem bogactwa wystpujcych tu formacji krasowych, a uksztaBtowanie terenu uwa|ane jest za najbardziej spektakularny na [wiecie przykBad krajobrazu krasowego regionów tropikalnych i podzwrotnikowych. Wpis obejmuje trzy grupy formacji krasowych: Libo, Shilin i Wulong. W ich obrbie znajduj si miedzy innymi kamienne lasy: Naigu - zbudowany z wapieni i dolomitów oraz Shilin   wyrastajcy z jeziora o tej samej nazwie, wyró|niajcy si ró|norodno[ci ksztaBtów i kolorów tworzcych go skaB. Na niecodzienny krajobraz Wulong skBadaj si ogromne zapadliska terenu, jamy, jaskinie i naturalne mosty, natomiast na Libo  grupy krasowych gór i wzniesieD w ksztaBcie sto|ków i wie|. EKWADOR Wyspy Galápagos Dziewitna[cie wysp poBo|onych na Oceanie Spokojnym w odlegBo[ci okoBo 1000 km od Ameryki PoBudniowej oraz otaczajcy je rezerwat morski nazwane zostaBy jedynym na [wiecie  |yjcym muzeum i laboratorium ewolucji . Galápagos, le|ce u zbiegu trzech prdów oceanicznych, stanowi wylgarni licznych gatunków morskich. Nieustanna aktywno[ wulkaniczna i sejsmiczna odzwierciedla proces, który doprowadziB do powstania archipelagu. Proces ten, jak równie| odosobnienie geograficzne wysp, przyczyniBy si do rozwoju unikalnej fauny - legwana ldowego, |óBwia olbrzymiego oraz licznych gatunków zib - których obserwacja, w nastpstwie podró|y odbytej w 1835 r., pozwoliBa Charlesowi Darwinowi rozwin teori ewolucji. Miasto Quito Stolica Ekwadoru, le|ca na wysoko[ci 2850 m n.p.m., zostaBa zaBo|ona w XVI w. na ruinach miasta Inków. Pomimo trzsienia ziemi w 1917 r., Quito posiada doskonale zachowany zespóB zabytkowy, najmniej przebudowany z caBej Ameryki AaciDskiej. Klasztory San Francisco i Santo Domingo, ko[cióB i kolegium jezuickie La Compania, o bogatym wystroju wntrz, stanowi doskonaBy przykBad  szkoBy barokowej z Quito , bdcej mieszanin sztuki hiszpaDskiej, wBoskiej, mauretaDskiej, flamandzkiej i indiaDskiej. Park Narodowy Sangay Niezwykle malowniczy park Sangay, na terenie którego znajduj si dwa czynne wulkany, posiada peBen przekrój pitrowo[ci ekosystemów: od wilgotnych lasów równikowych po lodowce i wyró|nia si uderzajcymi kontrastami pomidzy o[nie|onymi szczytami i lasami równinnymi. Odosobnienie parku sprzyja ochronie zamieszkujcych go gatunków, takich jak tapir górski czy kondor andyjski. WENEZUELA Park Narodowy Canaima Park Narodowy Canaima, w poBudniowo-wschodniej Wenezueli, rozciga si na obszarze 3 mln ha wzdBu| granicy z Gujan i Brazyli. OkoBo 65% parku zajmuj formacje gór stoBowych (tepui). Stanowi one unikalne [rodowisko biologiczne i posiadaj istotn warto[ geologiczn. Ich urwiste zbocza i wodospady (w[ród których najwy|szy wodospad [wiata Salto del Angel) tworz widowiskowe krajobrazy. HISZPANIA ZespóB zabytkowy w Kordowie Okres [wietno[ci Kordoby rozpoczB si w VIII w., po zdobyciu miasta przez Maurów. Zbudowano wówczas okoBo 300 meczetów, a tak|e niezliczone paBace i budynki publiczne, rywalizujce ze [wietno[ci Konstantynopola, Damaszku i Bagdadu. W XIII w., za panowania Ferdynanda II Zwitego, wielki meczet Kordowy zostaB zamieniony w katedr, wzniesiono równie| nowe umocnienia obronne: Alkazar Królów Katolickich oraz wie|-fortec Calahorra. Alhambra, ogrody Generalife, twierdza Albaicín w Grenadzie Górujc nad le|cym na równinie wspóBczesnym miastem Alhambra i Albaicín, poBo|one na dwóch ssiednich wzgórzach, tworz [redniowieczn cz[ Grenady. Na wschód od twierdzy i od paBacu Alhambry rozcigaj si wspaniaBe ogrody Generalife, dawnej rezydencji letniej emirów, panujcych nad t cz[ci Hiszpanii w XIII i XIV w. Dzielnica rezydencjonalna Albaicín zachowaBa bogaty zespóB miejscowej architektury mauretaDskiej, Bczcej si harmonijnie z tradycyjn architektur andaluzyjsk. Klasztor i paBac Eskurial pod Madrytem Klasztor Eskurial zbudowany zostaB w koDcu XVI w. na planie odtwarzajcym ksztaBt rusztu, instrumentu mki [witego WawrzyDca. Wznosi si w niezwykle malowniczej okolicy Kastylii. Jego surowa architektura, zrywajca z panujcym dotd stylem, przez blisko póB wieku wywieraBa znaczny wpByw na architektur Hiszpanii. W ostatnich latach panowania Filipa II Eskurial stanowiB ustronie króla-mistyka, a tak|e o[rodek najwikszej wBadzy politycznej tamtych czasów. DzieBa Gaudiego Siedem budowli autorstwa Antoniego Gaudiego (1852-1926) w Barcelonie i okolicy. Trzy z nich wpisane zostaBy na List w 1984 r.: Park Guëll, PaBac Guëll i Casa Mila. W 2005 wpis rozszerzono o cztery kolejne: Casa Vicens (1883-85), fasada Narodzenia PaDskiego i Krypta Katedry Sagrada Familia (1884-1926), Casa Batlló (1904-06), Krypta w Colonia Guëll (1898-1905). DzieBa te [wiadcz o znaczcym twórczym wkBadzie Gaudiego w rozwój architektury i technik budowlanych na przeBomie XIX i XX wieku. Jego eklektyczny, a zarazem bardzo osobisty styl z wielk swobod wyra|a si nie tylko w architekturze, ale tak|e w sztuce ogrodów, rzezbie i ró|nych formach sztuki dekoracyjnej. ZespóB zabytkowy w Santiago de Compostella SBynne miejsce pielgrzymkowe, poBo|one w póBnocno-zachodniej Hiszpanii, staBo si symbolem walki hiszpaDskich chrze[cijan z islamem. Miasto, zniszczone przez muzuBmanów w koDcu X w., zostaBo caBkowicie odbudowane w nastpnym stuleciu. Stare Miasto Santiago - z zabytkami romaDskimi, gotyckimi, barokowymi - stanowi jeden z najpikniejszych zespoBów urbanistycznych na [wiecie. Najstarsze zabytki koncentruj si wokóB grobu [witego Jakuba i katedry, która otwiera si wspaniaB Bram ChwaBy. ZespóB zabytkowy w Toledo Toledo, kolejno miasto rzymskie, stolica królestwa Wizygotów, twierdza emiratu Kordoby, przyczóBek królestw chrze[cijaDskich walczcych z Maurami oraz, w XVI w., czasowo o[rodek najwy|szej wBadzy królewskiej za panowania Karola V, jest stra|nikiem przeszBo dwutysicletniej historii. Znajdujce si tam arcydzieBa s owocem ró|nych cywilizacji; powstaBy one w [rodowisku, którego zasadniczym czynnikiem byBo wspóBistnienie trzech wielkich religii - judaizmu, chrze[cijaDstwa i islamu. Katedra, alkazar i Archiwum Indii w Sewilli Trzy budowle tworz wspaniaBy zespóB zabytkowy w sercu Sewilli. Katedra i alkazar, budowane w okresie od rekonkwisty z 1248 r. do XVI w., przesiknite s wpBywami mauretaDskimi i stanowi cenne [wiadectwo cywilizacji Almohadów oraz chrze[cijaDskiej Andaluzji. Minaret Giralda, arcydzieBo architektury Almohadów, przylega do picionawowej katedry, najwikszej budowli gotyckiej w Europie, w której znajduje si gigantyczny grobowiec Krzysztofa Kolumba. W paBacu dawnej GieBdy (Lonja), zamienionym na Archiwum Indii, znajduj si najcenniejsze archiwa dotyczce kolonii w Ameryce. Ibiza, ró|norodno[ biologiczna i kulturowa Ibiza stanowi doskonaBy przykBad wzajemnego oddziaBywania ekosystemu morskiego i nadbrze|nego. Gste Bki posidonies, endemicznego gatunku traw morskich wystpujcych jedynie w basenie Morza Zródziemnego, stanowi ostoj ró|norodnych form |ycia morskiego. Na Ibizie znajduj si liczne [wiadectwa dBugiej historii wyspy. Stanowiska archeologiczne Sa Caleta (osada) i Puig des Molins (cmentarz) [wiadcz o istotnym znaczeniu, które wyspa odgrywaBa w pradziejowej gospodarce regionów Morza Zródziemnego, a zwBaszcza w okresie fenicko- kartagiDskim. Warowne Górne Miasto (Alta Vila) stanowi cenny przykBad architektury wojskowej renesansu, która znaczco wpBynBa na rozwój fortyfikacji w osadach hiszpaDskich Nowego Zwiata. Park Narodowy Teide na Teneryfie Park Narodowy Teide na Teneryfie, który swoj nazw zawdzicza wznoszcej si tu na wysoko[ 3718 m. wulkanicznej Górze Teide, pod wzgldem wysoko[ci trzeciej tego typu formacji geologicznej na [wiecie. Le|cy na wysoko[ci 2000 metrów n.p.m. Park Narodowy jest miejscem, w którym zachowaBy si w doskonaBym stanie liczne [wiadectwa zBo|onych procesów geologicznych towarzyszcych powstawaniu wysp oceanicznych. GRECJA Stanowisko archeologiczne w Delfach Sanktuarium panhelleDskie w Delfach, gdzie przemawiaBa wyrocznia Apollina, mie[ciBo Omfalós,  ppek [wiata . Przesiknite u[wiconymi tre[ciami, harmonijnie wtopione we wspaniaBy krajobraz, w V w. p.n.e. stanowiBo prawdziwe centrum i symbol jedno[ci Grecji. Akropol w Atenach Akropol w Atenach, na którym wznosz si cztery arcydzieBa klasycznej sztuki greckiej: Partenon, Propyleje, Erechteion oraz [witynia Nike Apteros, stanowi wykBadni cywilizacji, mitów i religii staro|ytnej Grecji na przestrzeni przeszBo tysica lat i mo|e by uznany za symbol idei [wiatowego dziedzictwa Góra Athos Od 1054  Zwita Góra , bez prawa wstpu dla kobiet i dzieci, stanowi [rodek duchowy prawosBawia, a od czasów bizantyjskich posiada statut autonomiczny. Jest to równie| wa|ny o[rodek artystyczny. Wzorcowy plan klasztorów (obecnie, w okoBo dwudziestu klasztorach |yje 1400 mnichów) rozprzestrzeniB si a| po Rosj, za[ tamtejsza szkoBa malarska odcisnBa pitno na historii sztuki prawosBawnej. Meteora W regionie prawie niedostpnych, granitowych szczytów, pierwsi eremici zamieszkali na  podniebnych kolumnach ju| w XI w. W XV w., w okresie odnowy ideaBu pustelniczego, za cen ogromnego wysiBku zbudowano tam dwadzie[cia cztery klasztory. Ich XVI-wieczne freski stanowi istotny etap w rozwoju malarstwa postbizantyjskiego. Zabytki wczesnochrze[cijaDskie i bizantyjskie w Salonikach Saloniki, zaBo|one w r. 315 p.n.e., stolica prowincji rzymskiej i miasto portowe, byBo jednym z pierwszych o[rodków rozprzestrzeniania si chrze[cijaDstwa. Spo[ród zabytków tego okresu nale|y wyró|ni ko[cioBy na planie centralnym, bazylikowym lub Bczcym cechy ich obu, powstaBe pomidzy IV i XV w., stanowice diachroniczn seri typologiczn, która miaBa znaczny wpByw w [wiecie bizantyjskim. Mozaiki rotundy (przebudowanej na ko[cióB Zw. Jerzego), ko[cioBów Zw. Demetriusza i Zw. Dawida nale| do arcydzieB sztuki wczesnochrze[cijaDskiej. Olimpia - stanowisko archeologiczne Olimpia, poBo|ona w dolinie Peloponezu, byBa zamieszkaBa od czasów prahistorycznych. W X w. staBa si o[rodkiem kultu Zeusa. W gaju zwanym Altis - sanktuarium bogów - znajdowaBy si liczne arcydzieBa antycznej Grecji. Oprócz [wityD, znajduj si tam równie| ruiny ró|nych urzdzeD sportowych sBu|cym igrzyskom olimpijskim, odbywajcym si co cztery lata poczwszy od r. 776 p.n.e. Zabytkowe centrum (Chora) z klasztorem Zw. Jana Teologa oraz Jaskini Apokalipsy na wyspie Patmos Wysepka Patmos w archipelagu Dodekanezu uznawana jest za miejsce, gdzie [wity Jan Teolog napisaB sw Ewangeli oraz Apokalips. W koDcu X w. powstaB tam klasztor po[wicony  ulubionemu uczniowi , który staB si odtd miejscem pielgrzymek oraz nauczania greckiej religii prawosBawnej. Ten wspaniaBy kompleks klasztorny góruje nad wysp, a w przylegajcym doD miasteczku Chora znajduj si liczne budowle sakralne i [wieckie. INDONEZJA ZespóB [witynny Borobudur Ta sBynna [witynia buddyjska, z VIII i IX w., poBo|ona jest w [rodkowej cz[ci Jawy. Zbudowana jest na trzech poziomach. Podstawa, w ksztaBcie piramidy, skBada si z piciu kwadratowych tarasów uBo|onych koncentrycznie, na których wznosz si trzy koliste platformy, a caBo[ zwieDczona jest monumentaln stup. Zciany i balustrady ozdobione s pBaskorzezbami, pokrywajcymi Bcznie 2,5 tys m2. Na obrze|ach kolistych platform znajduj si siedemdziesit dwie a|urowe stupy, w których znajduje si tyle samo posgów Buddy. Park Narodowy Komodo Wyspy wulkaniczne Komodo zamieszkuje populacja okoBo 5,7 tys wielkich waranów, których wygld i agresywne zachowanie nadaBy im nazw  smoków z Komodo . Nie wystpuj one nigdzie indziej i posiadaj istotne znaczenie naukowe dla badaD nad ewolucj. Skaliste wzgórza, pokryte such sawann poprzetykan kolczastymi zaro[lami, tworz silny kontrast z piaszczystymi, nieskazitelnie biaBymi pla|ami oraz bBkitnymi falami rozbijajcymi si na koralowcach. ZespóB [witynny Prambanan Zbudowany w X w., jest to najwikszy zespóB [witynny Indonezji po[wicony Ziwie. W poBowie ostatniego pier[cienia koncentrycznych murów na planie kwadratu wznosz si trzy [witynie, ozdobione reliefami ilustrujcymi epopej Ramayana po[wicon trzem wielkim bóstwom hinduistycznym: Ziwie, Wisznu i Brahmie oraz trzy [witynie po[wicone zwierztom dosiadanym przez te bóstwa. IZRAEL ZespóB zabytkowy w Jerozolimie wraz z murami obronnymi Jako [wite miasto judaizmu, chrze[cijaDstwa i islamu, Jerozolima miaBa zawsze wielk warto[ symboliczn. W[ród 220 zabytków historycznych wyró|nia si wspaniaBa Skalna KopuBa, zbudowana w VII w. i ozdobiona motywami geometrycznymi i kwiatowymi. Uznana jest przez trzy religie jako miejsce ofiary Abrahama. Zciana PBaczu wyznacza granic dzielnic poszczególnych wspólnot religijnych, za[ Rotunda Zmartwychstania, w Bazylice Grobu Zwitego, mie[ci grób Chrystusa. Masada Wznoszca si na skalistej górze Masada stanowi naturaln, majestatycznie pikn twierdz, górujc nad Morzem Martwym, po[rodku pustyni Judzkiej. Symbol staro|ytnego królestwa Izraela i jego brutalnego zniszczenia, Masada byBa ostatnim miejscem oporu patriotów |ydowskich przed armi rzymsk w r. 73 n.e. PaBac-twierdza zostaB wzniesiony w klasycznym stylu pocztków Cesarstwa Rzymskiego przez Heroda Wielkiego, króla Judei, panujcego w latach 37-4 p.n.e. Otaczajce Masad obozy wojskowe, fortyfikacje i przeznaczona do ataku pochylnia, stanowi najpeBniejszy zachowany do naszych czasów przykBad organizacji obl|enia z czasów rzymskich. BiaBe Miasto Tel-Awiw - styl midzynarodowy Tel Awiw zostaB zaBo|ony w 1909 r. i rozwijaB si w czasach pozostawania Palestyny pod mandatem brytyjskim (1920-1948). BiaBe Miasto zostaBo wzniesione pomidzy pocztkiem lat 30. i 1948 r. i oparte na planie miejskim autorstwa sir Patrica Geddesa, odzwierciedlajcym modernistyczne zasady planowania organicznego. Budowle zostaBy zaprojektowane przez architektów wyksztaBconych w Europie i pracujcych tam przed emigracj do Palestyny. Stworzyli oni jedyny w swoim rodzaju zespóB modernistyczny w nowym kontek[cie kulturowym. KANADA Narodowy Park Historyczny L'Anse aux Meadows Wyspy Nowej Funlandii, poBo|one na samym skraju póBwyspu Great Northern, s pozostaBo[ci XI- wiecznej osady Wikingów i potwierdzaj pierwsz obecno[ europejsk w Ameryce PóBnocnej. Fragmenty budowli o drewnianym szkielecie wypeBnionym torfem przypominaj ziemianki odnalezione na Grenlandii i Islandii. Park Narodowy Nahanni Park, poBo|ony wzdBu| South Nahanni River, jednej z najbardziej spektakularnych dzikich rzek Ameryki PóBnocnej, skBada si z licznych, gBbokich kanionów, wielkich wodospadów oraz z unikalnego zespoBu grot krasowych. Stanowi on ostoj licznych gatunków zwierzt, charakterystycznych dla lasów borealnych, m.in. wilków, grizly oraz karibu. Alpejskie [rodowisko parku zamieszkuj równie| owce Dalla oraz kozBy [nie|ne. Regionalny Park Dinozaurów W parku, poBo|onym w regionie prowincji Alberta, na obszarze pozbawionym ro[linno[ci i zniszczonym erozj zwanym  Badlands , oprócz przepiknych krajobrazów znajduj si tak|e najwa|niejsze z dotychczas odkrytych skamielin z  ery gadów , a szczególnie 35 gatunków dinozaurów, liczcych sobie 75 mln lat. NOWA ZELANDIA Park Narodowy Tongariro W 1993 r. Tongariro staB si pierwszym obiektem wpisanym na List Zwiatowego Dziedzictwa na podstawie zmodyfikowanego kryterium kulturalnego dotyczcego krajobrazów kulturowych. Góry poBo|one w centrum parku maj dla Maorysów znaczenie kulturowe i religijne oraz symbolizuj zwizki duchowe tego ludu i otoczenia. W parku znajduj si aktywne wulkany, ró|norodne ekosystemy oraz widowiskowe krajobrazy. BOLIWIA Miasto Potosi W XVI w. Potosi byBo uwa|ane za najwikszy kompleks przemysBowy na [wiecie. Wydobycie srebra odbywaBo si z wykorzystaniem serii mBynów wodnych. Dzisiejszy zespóB obejmuje zabytki przemysBowe Cerro Rico, do których woda doprowadzana jest skomplikowanym systemem akweduktów i sztucznych jezior, miasto kolonialne z zabytkami, takimi jak mennica (Casa de la Moneda) i ko[cióB San Lorenzo, z rezydencjami arystokratycznymi i z dzielnicami robotniczymi . TANZANIA Rezerwat Ngorongoro Ogromny i wspaniaBy krater Ngorongoro zamieszkaBy jest nieprzerwanie przez liczn populacj dzikich zwierzt. W pobli|u znajduje si krater Empakaai z gBbokim jeziorem oraz nadal czynny wulkan Oldonyo Lengai. Niedaleko rezerwatu, w wyniku wykopalisk przeprowadzonych w wwozie Olduvai, odkryto ko[ci jednego z najstarszych przodków czBowieka, Homo habilis. Na stanowisku Laitoli, równie| w tym samym regionie, odkryto odciski stóp pierwszych istot czBowiekowatych, pochodzce sprzed 3,6 mln lat. Park Narodowy Serengeti RozlegBe, poro[nite sawann równiny Serengeti, obejmuj obszar 1,5 mln ha. Coroczne wdrówki do wodopoju wielkich stad zwierzt ro[lino|ernych - antylop gnu, gazel, zebr, za którymi pod|aj drapie|nicy - tworz jedno z najwikszych widowisk na [wiecie. Park Narodowy Kilimand|aro Kilimand|aro (5 895 m n.p.m.) jest najwy|szym szczytem Afryki. Masyw wulkaniczny, którego odosobniony, pokryty wiecznym [niegiem wierzchoBek góruje nad otaczajc sawann, otoczony jest lasami górskimi, zamieszkaBymi przez liczne ssaki, z których wiele zalicza si do gatunków zagro|onych wyginiciem. TURCJA Zabytkowe dzielnice StambuBu PoBo|enie strategiczne StambuBu, nad cie[nin Bosfor, midzy BaBkanami i Anatoli, midzy Morzem Czarnym i Morzem Zródziemnym, sprawiBo, |e przez przeszBo 2 tys. lat byB on [ci[le zwizany z wa|nymi wydarzeniami politycznymi, religijnymi i artystycznymi. Do arcydzieB StambuBu zaliczaj si dawny hippodrom Konstantyna, pochodzca z VI w. bazylika Hagia Sophia i meczet z XVI w. Park Narodowy Göreme i zabytki sztuki naskalnej w Kapadocji W dolinie Göreme i jej otoczeniu, poBo|onym w[ród widowiskowego, wy|Bobionego przez erozj krajobrazu, znajduj si [witynie skalne, niezastpione [wiadectwa sztuki bizantyjskiej, jak równie| wydr|one w skale domostwa, wioski i podziemne miasta, bdce pozostaBo[ciami tradycyjnego osadnictwa ludzkiego, którego pocztki sigaj IV w. Nemrut Dagi Grobowiec Antiocha I (69-34 p.n.e.) panujcego nad Komagen, paDstwem utworzonym na póBnoc od Syrii i Eufratu po rozbiciu paDstwa Aleksandra Wielkiego, stanowi jedno z najwikszych przedsiwzi epoki hellenistycznej. Synkretyzm panteonu oraz legendarne pochodzenie greckie i perskie jego królów [wiadcz o podwójnym pochodzeniu kultury i estetyki tego paDstwa. Hierapolis-Pamukkale yródBa zawierajce kalcyt, biorce pocztek na 200-metrowym wzgórzu górujcym nad równin, utworzyBy w Pamukkale (po turecku  zamek z baweBny ) nierealny krajobraz, skBadajcy si z lasów mineralnych, skamieniaBych wodospadów oraz rozlegBych, pitrowych tarasów. OkoBo II w. p.n.e. królowie Pergamonu z dynastii Attalidów zaBo|yli w tym miejscu uzdrowisko Hierapolis. Obecnie znajduj si tam ruiny urzdzeD termalnych, [wityD i innych zabytków greckich. Troja - stanowisko archeologiczne Troja, liczca 4 tys. lat historii, jest jednym z najsBynniejszych stanowisk archeologicznych na [wiecie. Pierwsze wykopaliska zostaBy przeprowadzone w 1870 r. przez sBynnego archeologa Heinricha Schliemanna. Z naukowego punktu widzenia, liczne ruiny stanowi najbardziej znaczce [wiadectwo pierwszych kontaktów midzy cywilizacjami Anatolii i basenu Morza Zródziemnego, obl|enie Troi przez wojowników greckich ze Sparty i z Achai, w XIII lub XII w. p.n.e., uwiecznione przez Homera w Iliadzie. STANY ZJEDNOCZONE Mesa Verde Na poBudniowo-zachodnich kraDcach stanu Kolorado, na pBaskowy|u Mesa Verde, osigajcym przeszBo 2600 m n.p.m. wysoko[ci, koncentruj si liczne osady Indian Pueblo, wzniesione pomidzy VI i XII w. W[ród prawie 4400 zbadanych stanowisk znajduj si osady, zbudowane na szczycie pBaskowy|u Mesa oraz domy klifowe z kamienia, skBadajce si z przeszBo stu pomieszczeD. Park Narodowy Yellowstone RozlegBy las naturalny Parku Narodowego Yellowstone pokrywa blisko 9 tys km2, z czego wikszo[ znajduje si w stanie Wyoming. W Yellowstone wystpuje przeszBo 10 tys. zjawisk termalnych, tzn. przeszBo poBowa znanych na [wiecie obiektów geotermalnych. W parku znajduje si równie| najwiksza na [wiecie koncentracja gejzerów, okoBo 300, co stanowi 2/3 wszystkich gejzerów na Ziemi. Park, utworzony w 1872 r., znany jest równie| z dzikich zwierzt; |yj tam m. in. niedzwiedzie grizzly, wilki, bizony i wapiti. Park Narodowy Wielkiego Kanionu Wielki Kanion, wy|Bobiony przez rzek Kolorado, o gBboko[ci osigajcej prawie 1,5 tys. m, jest najbardziej spektakularnym wwozem na [wiecie. Le|y w Arizonie i przecina Park Narodowy Wielkiego Kanionu. Poziome warstwy skaB kanionu pozwalaj prze[ledzi histori geologiczn Ziemi na przestrzeni 2 miliardów lat. Wystpuj tam równie| prahistoryczne [lady osadnictwa, wykazujce dostosowanie si ludzi do szczególnie nieprzyjaznego otoczenia. Park Narodowy Everglades Obszar ten, znajdujcy si na poBudniowym kraDcu Florydy, nazwano "rzek traw", pBync niedostrzegalnie od ldu w stron morza. Rzadko spotykana ró|norodno[ siedlisk wodnych czyni z parku raj dla wielu ptaków, gadów oraz zagro|onych gatunków, takich jak manat. Independence Hall w Filadelfii W 1776 r. i 1787 r., w gmachu tym podpisano Deklaracj NiepodlegBo[ci oraz Konstytucj Stanów Zjednoczonych. Zawarte w tych dokumentach uniwersalne zasady wolno[ci i demokracji, s fundamentalne dla historii amerykaDskiej i - od ich wej[cia w |ycie - miaBy ogromny wpByw na prace prawodawców caBego [wiata. Park Narodowy Jaskini Mamuciej (Mammoth Cave) W Parku Narodowym Jaskini Mamuciej, w stanie Kentucky, znajduje si najdBu|sza na [wiecie sie naturalnych jaskini i korytarzy podziemnych, typowych przykBadów formacji wapiennych. W parku i jego labiryncie korytarzy, o dBugo[ci przeszBo 560 km, wystpuje ró|norodna flora i fauna, w tym kilka zagro|onych gatunków. Statua Wolno[ci Kolosalny posg Wolno[ci o[wietlajcej [wiat zostaB wykonany w Pary|u przez rzezbiarza F. A. Bartholdiego przy wspóBpracy z G. Eifflem, który byB autorem |elaznej armatury. Posg byB darem Francji na stulecie niepodlegBo[ci Stanów Zjednoczonych w 1886 r. Od tej pory, stojc przy wej[ciu do portu Nowego Jorku, Statua powitaBa miliony emigrantów przybywajcych do Stanów Zjednoczonych. Park Narodowy Yosemite W sercu Kalifornii, Park Narodowy Yosemite, z  wiszcymi dolinami, niezliczonymi wodospadami, jeziorami kotlinowymi,  Bysymi kopuBami skalnymi, morenami i dolinami w ksztaBcie litery U, pozwala zaobserwowa wszelkie formy granitowego reliefu wy|Bobionego przez lodowce. W parku, poBo|onym na wysoko[ci od 600 m do 4 tys. m n.p.m., wystpuj ró|norodne gatunki flory i fauny. Wulkaniczny Park Narodowy na Hawajach Nad Pacyfikiem góruj dwa spo[ród najaktywniejszych wulkanów [wiata, Mauna Loa (4 170 m n.p.m.) oraz Kilauea. Krajobraz, zmieniajcy si wraz z wybuchami wulkanu i spBywem potoków lawy, wyBania zaskakujce formacje geologiczne. Spotyka si tam rzadkie gatunki ptaków i gatunków endemicznych oraz lasy gigantycznych paproci. WAOCHY Ko[cióB i klasztor dominikaDski Santa Maria delle Grazie z Ostatni Wieczerz Leonarda da Vinci w Mediolanie Refektarz klasztoru Santa Maria delle Grazie stanowi integraln cz[ zespoBu architektonicznego, wzniesionego w Mediolanie poczwszy od 1463 r. i przebudowanego w koDcu XV w. Przez Bramantego. Na jego póBnocnej [cianie widnieje Ostatnia Wieczerza, arcydzieBo namalowane w latach 1495-1497 przez Leonarda da Vinci, które otworzyBo nowy etap w historii sztuki. ZespóB zabytkowy we Florencji Florencja, zbudowana na miejscu osady etruskiej, stanowi symbol renesansu. W XV i XVI w., za panowania Medyceuszów, odgrywaBa dominujc rol gospodarcz i kulturaln. Sze[ wieków niezwykBej twórczo[ci artystycznej widoczne jest w XIII-wiecznej katedrze Santa Maria del Fiore, ko[ciele Santa Croce, paBacach Ufficci i Pitti, które s dzieBami takich artystów jak Giotto, Brunelleschi, Botticelli, MichaB AnioB. Wenecja z lagun W X w. Wenecja, miasto wyspiarskie poBo|one na 118 wysepkach, staBa si wielk potg morsk. Stanowi ona w caBo[ci arcydzieBo architektoniczne, gdzie nawet najmniejszy zabytek mie[ci dzieBa niektórych spo[ród najwikszych artystów [wiata, takich jak Giorgione, Tycjan, Tintoretto, Veronese i innych. Piazza del Duomo w Pizie Na rozlegBym trawniku Piazza del Duomo znajduje si sBynny na caBym [wiecie zespóB zabytkowy, skBadajcy si z czterech arcydzieB architektury [redniowiecznej: katedry, baptysterium, kampanili (zwanej  Krzyw Wie| ) oraz cmentarza, które wywarBy znaczny wpByw na sztuk monumentaln we WBoszech pomidzy XI i XIV w. Vicenza - miasto i wille Andrea Palladio w Veneto Vicenza, w póBnocnych WBoszech, zaBo|ona w II w. p.n.e., osignBa okres najwikszej [wietno[ci za czasów dominacji weneckiej, pomidzy pocztkiem XV i koDcem XVIII w. DzieBa Andrea Palladio (1508-1580), oparte na pogBbionych studiach klasycznej architektury rzymskiej, nadaBy miastu unikalny wygld. Architektura miejska Palladia oraz zaprojektowane przez niego, rozsiane wokóB Wenecji wille miaBy decydujcy wpByw za pózniejszy rozwój architektury. Prace Palladia zainspirowaBy charakterystyczny styl architektoniczny (palladianizm), który rozpowszechniB si w Anglii i w innych krajach Europy, jak równie| w Ameryce. ZespóB zabytkowy w Sienie Siena stanowi wcielenie miasta [redniowiecznego. Jej mieszkaDcy rywalizowali z Florencj równie| w zakresie urbanistyki. Przez stulecia zachowali oni gotycki aspekt miasta, osignity pomidzy XII i XV w. Prace Duccia, braci Lorenzetti oraz Simone Martiniego torowaBy wówczas drog sztuce wBoskiej - a szerzej - europejskiej. CaBe miasto, zbudowane wokóB Piazza del Campo, zostaBo pomy[lane jako dzieBo sztuki, wtopione w otaczajcy krajobraz. ZespóB zabytkowy w Neapolu Od Neapolis, zaBo|onego przez kolonistów greckich w r. 470 p.n.e., po miasto wspóBczesne, w Neapolu widoczne s [lady kultur nastpujcych po sobie kolejno w basenie Morza Zródziemnego i w Europie. Dziki temu Neapol stanowi unikalne miejsce obfitujce we wspaniaBe zabytki, takie jak ko[cióB Santa Chiara lub Castel Nuovo. Ogród botaniczny w Padwie Pierwszy ogród botaniczny na [wiecie powstaB w Padwie w 1545 r. ZachowaB on pierwotny plan - zamknity, kolisty ogród, symbol [wiata, otoczony wstg wody. Nastpnie dorzucono doD kolejne elementy: architektoniczne (monumentalne wej[cia oraz balustrady), jak równie| praktyczne (instalacje nawadniajce i szklarnie). Ogród, bdc o[rodkiem badaD naukowych, nadal sBu|y pierwotnym celom. Strefy archeologiczne - Pompeje, Herkulanum Wybuch Wezuwiusza, 24 sierpnia r. 79 n.e., pogrzebaB dwa kwitnce miasta rzymskie: Pompeje i Herkulanum, jak równie| liczne bogate domy regionu. Od poBowy XVIII w. s one stopniowo odkopywane i udostpniane publiczno[ci. RozlegBy obszar miasta handlowego Pompejów stanowi kontrast ze skromniejszymi, lecz lepiej zachowanymi ruinami miasta-kurortu rezydencjonalno- wypoczynkowego, jakim byBo Herkulanum. WspaniaBe malowidBa [cienne w Villa Oplontis w Torre Annunziata stanowi |ywe [wiadectwo dostatniego trybu |ycia najbogatszych obywateli wczesnego Cesarstwa Rzymskiego. Asy|, bazylika franciszkaDska i inne zabytki franciszkaDskie Asy|, miasto [redniowieczne wzniesione na wzgórzu, jest miejscem narodzin [witego Franciszka i wi|e si [ci[le z dzieBem zakonu franciszkanów. ArcydzieBa sztuki [redniowiecznej - bazylika Zw. Franciszka, malowidBa pdzla Cimabue, Pietra Lorenzetti, Simone Martiniego, Giotta - uczyniBy z Asy|u podstawowy punkt odniesienia rozwoju artystycznego i architektonicznego WBoch i Europy. Miasto Werona Historyczne miasto Werona zostaBo zaBo|one w I w. p.n.e. Jej szczególny rozkwit przypadB na lata panowania rodu Scalgieri, w XIII i XIV w., oraz na okres rzdów Republiki Weneckiej, od XV do XVIII w. W Weronie zachowaBy si liczne zabytki staro|ytne, [redniowieczne i renesansowe, a tak|e pot|na twierdza. Wyspy Liparyjskie Wyspy Liparyjskie stanowi rzadko spotykany przykBad formacji i niszczenia wysp przez wystpujce tam nadal procesy wulkaniczne. Badane od XVIII w., dostarczyBy one wulkanologii opisy dwóch typów erupcji (Vulcano i Stromboli), w zwizku z czym - od przeszBo 200 lat - zajmuj istotne miejsce w ksztaBceniu wulkanologów. Nadal stanowi kluczowe pole do badaD nad wulkanologi. ZespóB zabytkowy Rzymu, dobra Stolicy Apostolskiej le|ce na terenie Rzymu, korzystajce z prawa eksterytorialno[ci i ko[cióB Zw. PawBa za Murami Rzym, zaBo|ony wedBug legendy przez Romulusa i Remusa w r. 753 p.n.e., byB pocztkowo stolic Republiki Rzymskiej, nastpnie Cesarstwa Rzymskiego i w koDcu, w IV w., o[rodkiem [wiata chrze[cijaDskiego. Na obszarze wpisanym na List Zwiatowego Dziedzictwa, rozcignitym w 1990 r. do murów Urbana VIII, znajduje si kilka gBównych zabytków staro|ytno[ci, m. in. fora, mauzoleum Augusta, kolumny Trajana i Marka Aureliusza, mauzoleum Hadriana, Panteon, jak równie| budowle sakralne i publiczne Rzymu papieskiego. WATYKAN Miasto Watykan Watykan, jedno z naj[witszych miejsc chrze[cijaDstwa, [wiadczy o bogatej historii oraz o niezwykBym przedsiwziciu duchowym. W granicach tego miniaturowego paDstwa podziwia mo|na unikalne nagromadzenie arcydzieB architektury i sztuki. Centralnym punktem Watykanu jest bazylika, wzniesiona na miejscu mczeDstwa [witego Piotra, poprzedzona podwójn kolumnad, otwierajc si na kolisty plac. Bazylik otaczaj paBace i ogrody. Jest ona najwiksz budowl sakraln [wiata, wspólnym owocem geniuszu Bramantego, Rafaela, MichaBa AnioBa, Berniniego i Maderny. CYPR Pafos Region Pafos, zamieszkaBy od czasów neolitycznych, stanowiB miejsce kultu przedgreckich bóstw pBodno[ci, a potem samej Afrodyty, urodzonej wedBug legendy wBa[nie w Pafos. Zwitynia bogini, o konstrukcji mykeDskiej, pochodzi z XII w. p.n.e. Ruiny willi, paBaców, teatrów, fortec i grobowców nadaj temu miejscu wyjtkowe znaczenie historyczne i architektoniczne. Mozaiki z Nea Pafos zaliczane s do najpikniejszych na [wiecie. Zdobione ko[cioBy regionu Troodos W regionie Troodos znajduje si jedno z najwikszych skupisk ko[cioBów i klasztorów caBego dawnego Cesarstwa Bizantyjskiego. Dziesi zabytków wybranych do wpisu na List Zwiatowego Dziedzictwa, poczwszy od maBych ko[cióBków, których architektura wiejska kontrastuje z wyrafinowan dekoracj, po klasztory, jak Zw. Jana Lampadistisa, s bogato zdobione malowidBami [ciennymi stanowicymi przegld historii malarstwa bizantyjskiego na Cyprze. WGRY Budapeszt - panorama nadbrze|y Dunaju i dzielnica zamkowa w Budzie Miasto posiada fragmenty zabytków, takich jak miasta rzymskiego Aquincum czy zamku gotyckiego Budy, które w ró|nych epokach wywarBy znaczny wpByw na jego architektur. Jest to jeden z najpikniejszych krajobrazów miejskich na [wiecie, ilustrujcy okresy [wietno[ci w historii stolicy Wgier. Park Narodowy Hortobágy Krajobraz kulturowy puszty Hortobágy skBada si z rozlegBych stepów i bagien we wschodniej cz[ci Wgier. Przez przeszBo 2 tys. lat tradycyjne spoBeczeDstwo pasterskie wykorzystywaBo ziemi jako miejsce wypasu zwierzt domowych. Krajobraz kulturowy Tokaju Krajobraz kulturowy Tokaju w |ywy sposób [wiadczy o dBugiej tradycji produkcji wina w regionie, utworzonym z niewysokich pagórków i dolin rzecznych. ZawiBa siatka winnic, ferm, wiosek i miasteczek, z ich historycznym labiryntem piwnic, ilustruje wszystkie etapy produkcji sBynnych win Tokaju, których jako[ i zarzdzanie od przeszBo trzech wieków podlegaj [cisBej kontroli. SBowacki Kras i jaskinie krasowe Aggtelek 712 odkrytych obecnie grot tworzy typowy system krasowy strefy umiarkowanej, wyró|niajcy si ró|norodno[ci i koncentracj form na ograniczonym obszarze. Rzadko spotykane poBczenie efektów klimatycznych tropikalnych i lodowcowych pozwala przebada histori geologiczn na przestrzeni kilku dziesitków milionów lat. AUSTRALIA Park Narodowy Kakadu Park stanowi jedyny na [wiecie rezerwat archeologiczny i etnologiczny, gdy| teren, na którym si rozciga zamieszkaBy jest nieprzerwanie od 40 tys. lat. MalowidBa i ryty naskalne oraz stanowiska archeologiczne [wiadcz o umiejtno[ciach i trybie |ycia mieszkaDców regionu, poczwszy od przedstawicieli spoBeczeDstw Bowiecko-zbierackich epoki neolitu do mieszkajcych tam obecnie Aborygenów. Park stanowi wyjtkowy przykBad zespoBu ekosystemów, skBadajcego si z mielizn pBywowych, równin zalewowych, nizin i pBaskowy|ów, stanowicego [rodowisko naturalne rzadkich lub endemicznych gatunków flory i fauny. Wielka Rafa Koralowa Przepikna i ró|norodna Wielka Rafa Koralowa rozciga si wzdBu| póBnocno-wschodniego wybrze|a Australii. Wystpuje tam najwikszy na [wiecie zespóB koralowców, liczcy 400 gatunków korali, a tak|e 1,5 tys. gatunków ryb i 4 tys. gatunków skorupiaków. Stanowic siedlisko gatunków zagro|onych wyginiciem, takich jak diugoD (rodzaj krowy morskiej) i zielony |óBw olbrzymi, Wielka Rafa Koralowa posiada równie| istotne znaczenie naukowe. Park Narodowy Uluru-Kata Tjuta Na terenie parku, noszcego niegdy[ nazw Parku Narodowego Uluru (Ayers Rock-Mount Olga), wystpuj widowiskowe formacje geologiczne, górujce nad rozlegB równin piaszczyst w [rodkowej Australii. Ogromny monolit Uluru oraz kopuBy skalne Kata Tjuta na zachód od Uluru nale| do systemu tradycyjnych wierzeD jednej z najstarszych spoBeczno[ci na [wiecie. Tradycyjni wBa[ciciele Uluru-Kata Tjuta nale| do plemienia Aborygenów Anangu. Gmach Opery w Sydney Gmach Opery w Sydney to wybitne dzieBo architektury XX wieku, którego projekt konstrukcyjny autorstwa DuDczyka Jørna Utzona stanowi doskonaBe poBczenie ró|norodnych wtków architektonicznych i nowatorskich rozwizaD. Sylwetka Opery tworzy niezwykB rzezb urbanistyczn zdobic przyldek Bennelong Point i Port Sydney. Budowla, której powstanie miaBo znaczcy wpByw na rozwój architektury [wiatowej, skBada si z trzech grup zachodzcych na siebie wzajemnie sklepieD dachowych w ksztaBcie muszli, przykrywajcych dwie gBówne sale koncertowe i restauracj. CaBa konstrukcja otoczona jest systemem tarasów, sBu|cych jako [cie|ki dla pieszych, dziki czemu miejsce to jest publicznie dostpne i stale |ywe. CHILE Park Narodowy Rapa Nui Rapa Nui, bo tak brzmi rodzima nazwa Wyspy Wielkanocnej, stanowi [wiadectwo jedynego na [wiecie zjawiska kulturowego. SpoBeczeDstwo pochodzenia polinezyjskiego, osiadBe tu okoBo 300 r., rozwinBo oryginaln i peBn wyobrazni tradycj monumentalnej architektury i rzezby, pozbawion jakichkolwiek wpBywów zewntrznych. W okresie od X do XVI w. spoBeczeDstwo to zbudowaBo [witynie i ogromne kamienne posgi - moai, które - tworzc jedyny z swoim rodzaju krajobraz kulturowy - fascynuj obecnie caBy [wiat. EGIPT Memfis wraz z nekropol oraz strefy piramid od Gizy do Dahszur WokóB stolicy Dawnego PaDstwa zachowaB si niezwykBy zespóB cmentarny skBadajcy si z grobów skalnych, misternie dekorowanych mastab, [wityD i piramid. W staro|ytno[ci miejsce uwa|ane byBo za jeden z Cudów Zwiata. Staro|ytne Teby z nekropol Teby, stolica Zredniego i Nowego PaDstwa Egiptu, byBy miastem boga Amona. Zwitynie, paBace w Karnaku i Luksorze, nekropole Doliny Królów i Doliny Królowych stanowi cenne [wiadectwo cywilizacji egipskiej w okresie najwikszej [wietno[ci. Zabytki Nubii od Abu Simbel do File Ten obszar archeologiczny sBynie ze wspaniaBych zabytków, m.in. [wityni Ramzesa II w Abu Simbel i sanktuarium Izis w File, które zostaBy uratowane od zatopienia przez wody zbiornika Tamy AsuaDskiej. MuzuBmaDski Kair Jedno z najstarszych miast muzuBmaDskich [wiata - ze sBynnymi meczetami, medrasami, Bazniami i fontannami - znajduje si obecnie wci[nite we wspóBczesn aglomeracj Kairu. ZaBo|ony w X w., Kair staB si nowym centrum [wiata muzuBmaDskiego, prze|ywajc w XIV w.  zBoty wiek . Klasztoru [w. Katarzyny i okolice Klasztor prawosBawny Zw. Katarzyny znajduje si u podnó|a wzmiankowanej w Starym Testamencie góry Synaj, na której Moj|esz miaB otrzyma Tablice PrzykazaD. Góra jest znana i czczona równie| przez muzuBmanów, którzy nazywaj j Jabal Musa. CaBy obszar uznany jest za [wity przez trzy wielkie religie: chrze[cijaDstwo, islam i judaizm. Klasztor, zaBo|ony w VI w., jest najstarszym klasztorem chrze[cijaDskim, który do dzisiaj zachowaB sw pierwotn funkcj. Jego zabudowania s niezwykle istotne dla badaD nad architektur bizantyjsk. W klasztorze przechowywany jest wspaniaBy zbiór rkopisów chrze[cijaDskich i ikon. Klasztor wznosi si w otoczeniu dzikiego, górskiego krajobrazu, po[ród którego znajduj si liczne stanowiska i zabytki archeologiczne. ETIOPIA Park Narodowy Semien Pot|na i wielowiekowa erozja utworzyBa na pBaskowy|u etiopskim jeden z najbardziej widowiskowych krajobrazów [wiata, wyró|niajcy si postrzpionymi szczytami górskimi, dolinami i urwiskami osigajcymi 1500 m gBboko[ci. Park stanowi ostoj rzadkich gatunków zwierzt, takich jak pawian d|elada, lis abisyDski oraz niespotykany nigdzie indziej rodzaj kozioBka górskiego Walia ibex. Ko[cioBy skalne w Lalibeli Lalibela poBo|ona jest w sercu Etiopii, w regionie górskim, w pobli|u tradycyjnej wioski z chatami na planie koBa. W XIII w. wykuto tam w skale jedena[cie monolitycznych ko[cioBów majcych tworzy  now Jerozolim . Lalibela jest jednym z najwa|niejszych miejsc chrze[cijaDstwa w Etiopii oraz o[rodkiem pielgrzymkowym i dewocyjnym. Dolina rzeki Auasz W dolinie rzeki Auasz znajduje si jedno z najwa|niejszych skupisk stanowisk paleontologicznych w Afryce. Odkryte tam szcztki, z których najstarsze licz co najmniej 4 mln lat, dostarczyBy dowodów ewolucji czBowieka, które zmieniBy koncepcj historii ludzko[ci. Najwikszego odkrycia dokonano w 1974 r., kiedy - na podstawie pidziesiciu dwóch fragmentów szkieletu - odtworzono sBynn Lucy. FRANCJA Mont Saint-Michel wraz z zatok Na skalistej wysepce poddawanej silnym pBywom, le|cej w[ród rozlegBych Bach piasku na pograniczu Normandii i Bretanii, wznosi si  cud Zachodu , gotyckie opactwo benedyktyDskie pod wezwaniem Zw. MichaBa oraz miasteczko powstaBe w obrbie murów. Ze wzgldu na konieczno[ przystosowania do niezwykle trudnych warunków naturalnych, budowa opactwa, rozpoczta w XI w., a ukoDczona w XVI w., stanowiBa prawdziwy wyczyn techniczny i artystyczny Katedra w Chartres Budow katedry w Chartres rozpoczto w 1145 r., lecz po zniszczeniach spowodowanych po|arem w 1194 r. zostaBa ona przebudowana w przecigu 26 lat, stajc si szczytowym osigniciem francuskiej sztuki gotyckiej. Szeroka nawa, w najczystszym stylu ostroBukowym, portale z piknymi rzezbami z poBowy XII w., wspaniaBy i doskonale zachowany zespóB witra|y z XII i XIII w. stanowi arcydzieBo najwy|szej klasy. PaBac i park w Wersalu PaBac w Wersalu byB gBówn siedzib królów Francji, od Ludwika XIV do Ludwika XVI. Upikszany przez kolejne pokolenia architektów, rzezbiarzy, dekoratorów i architektów krajobrazu, przez przeszBo 100 lat uwa|any byB w Europie za wzorzec idealnej rezydencji królewskiej. Jaskinie z malowidBami i rytami naskalnymi w dolinie Wezery W dolinie rzeki Wezery znajduje si 147 stanowisk prahistorycznych i 25 zdobionych jaskiD z okresu paleolitu. Dolina Vésere jest niezwykle interesujca z punktu widzenia etnologicznego, antropologicznego, jak równie| estetycznego, ze wzgldu na malowidBa naskalne, szczególnie w jaskini Lascaux, której odkrycie - w 1940 r. - stanowiBo istotn dat w historii sztuki prahistorycznej. Liczne zwierzta ukazane w scenach polowaD zadziwiaj precyzj szczegóBów, bogactwem kolorów i |ywo[ci oddania. Nadbrze|a Sekwany w Pary|u Sekwana jest [ci[le powizana z histori Pary|a i rozwojem miasta, który prze[ledzi mo|na od Luwru do wie|y Eiffla, od placu Concorde do Grand i Petit Palais. Katedra Notre-Dame i Sainte- Chapelle s arcydzieBami architektury, za[ rozlegBe place i szerokie ulice, zaprojektowane przez barona Hausmanna, wpBynBy na urbanistyk [wiatow przeBomu XIX i XX w. Zabytkowe centrum Awinionu Awinion, poBo|ony w poBudniowej Francji, w XIV w. byB siedzib papiestwa. Nad miastem, nad jego murami obronnymi i nad pozostaBo[ciami XII-wiecznego mostu na Rodanie, góruje paBac papie|y, surowo wygldajca twierdza o bogato zdobionych wntrzach autorstwa Simone Martiniego i Matteo Giovanettiego. Ten wspaniaBy przykBad architektury gotyckiej, wraz z le|cymi poni|ej Petit Palais oraz katedr romaDsk Notre-Dame-des-Doms, tworzy cenny zespóB zabytkowy [wiadczcy o roli, któr Awinion odgrywaB w XIV-wiecznej Europie chrze[cijaDskiej. Zabytkowe miasto warowne Carcassonne Warowna osada na wzgórzu, na którym obecnie znajduje si Carcassonne, istniaBa ju| przed podbojem rzymskim. W obecnym ksztaBcie Carcassonne stanowi cenny przykBad [redniowiecznego miasta warownego, wyposa|onego w pot|ny system obronny otaczajcy zamek i przylegajce doD zabudowania, ulice oraz wspaniaB katedr gotyck. Sw wyjtkow rol Carcasonne zawdzicza dBugotrwaBym pracom konserwatorskim prowadzonym przez Viollet-le-Duca, jednego z twórców nowoczesnej konserwacji zabytków jako nauki. Dolina Loary Dolina Loary tworzy jedyny w swoim rodzaju krajobraz kulturowy obejmujcy historyczne miasta i miasteczka, zabytki architektoniczne najwy|szej klasy  zamki (m.in.zamek i posiadBo[ w Chambord) - oraz ziemie uprawne, uksztaBtowane przez kilkusetletnie wzajemne oddziaBywanie czBowieka i jego fizycznego otoczenia, a w pierwszym rzdzie samej Loary. INDIE Czerwony Fort w Agrze W ssiedztwie ogrodów Tad| Mahal, Czerwony Fort w Agrze, cenny zabytek XVII-wiecznej sztuki MogoBów, jest pot|n twierdz z czerwonego piaskowca, obejmujc - w obrbie 2,5- kilometrowych murów - miasto cesarskie z licznymi bajkowymi paBacami, takimi jak paBac D|ahangira i wzniesiony przez Szahd|ahana Khas Mahal, sale audiencyjne (Diwan-i-Khas) oraz dwa pikne meczety. Tad| Mahal Monumentalne mauzoleum grobowe z biaBego marmuru zostaBo wzniesione w Agrze w latach 1631-1648, na polecenie Szahd|ahana, wBadcy z dynastii Wielkich MogoBów, dla upamitnienia jego ukochanej |ony. Tad| Mahal, najdoskonalszy skarb sztuki muzuBmaDskiej w Indiach, jest jednym z powszechnie podziwianych arcydzieB dziedzictwa ludzko[ci. Zabytkowy zespóB w Mahabalipuram ZespóB [wityD, powstaBy na wybrze|u koromandelskim z inicjatywy wBadców z dynastii Pallawów, zostaB wykuty w skale i zbudowany w VII i VIII w. ZespóB tworz [witynie w ksztaBcie wozów zwane ratha, [witynie skalne mandapa, monumentalne reliefy skalne, takie jak sBynne Zej[cie Gangesu na Ziemi oraz Zwitynia Nadbrze|na, z setkami rzezb ku chwale Ziwy. Park Narodowy Kaziranga W samym sercu Asamu, park Kaziranga, jeden z ostatnich niezakBóconych przez czBowieka obszarów póBnocnych Indii, zamieszkuje najwiksza na [wiecie populacja jednorogich nosoro|ców indyjskich oraz liczne inne gatunki ssaków - tygrysy, sBonie, pantery, niedzwiedzie oraz tysice ptaków. Ko[cioBy i klasztory Goa ZespóB ko[cioBów i klasztorów Goa, dawnej stolicy Indii Portugalskich, a szczególnie ko[cióB Bom Jesus, w którym znajduje si grób [witego Franciszka Ksawerego, ilustruje dziaBalno[ misyjn w Azji. Zabytki te rozpowszechniBy wzorce sztuki manueliDskiej, manieryzmu i baroku we wszystkich krajach misyjnych w Azji. Nanda Dewi i Park Narodowy Doliny Kwiatów PoBo|ony bardzo wysoko w Zachodnich Himalajach, Park Narodowy Doliny Kwiatów w Indiach sBynie z Bk, na których wystpuj endemiczne kwiaty alpejskie i z nadzwyczajnego krajobrazu. Jest to bardzo zró|nicowany obszar, na którym wystpuj te| rzadkie i gince gatunki zwierzt, takie jak azjatycki niedzwiedz czarny, leopard [nie|ny, niedzwiedz brunatny i bharal (azjatycka dzika owca górska). PofaBdowany krajobraz Parku Narodowego Doliny Kwiatów dopeBniaj dzikie i strome góry Parku Narodowego Nanda Devi, wpisanego na List Zwiatowego Dziedzictwa w 1988 r. Jest on jedn z najbardziej widowiskowych stref naturalnych Himalajów, nad któr góruje szczyt Nanda Dewi, o wysoko[ci 7817 m n.p.m. Na terenie parku nie ma |adnej osady ludzkiej. Razem dwa parki tworz unikalny obszar midzy BaDcuchami gór Zanskar i Wielkimi Himalajami, ceniony od ponad stu lat przez alpinistów i botaników, a od bardzo dawna obecny w mitologii hinduskiej. Zabytki buddyjskie w SaDi W SaDi, okoBo 40 km od Bhopalu, na wzgórzu dominujcym równin, wznosi si zachowany w caBo[ci zespóB zabytków buddyjskich (monolityczne filary, paBace, [witynie i klasztory), pochodzcych w wikszo[ci z II i I w. p.n.e. Jest to najstarsze istniejce sanktuarium buddyjskie, które do XII w. stanowiBo gBówny o[rodek buddyzmu w Indiach. Grobowiec Humajuna w Delhi Grobowiec ten, zbudowany w 1570 r., ma istotne znaczenie kulturowe, gdy| stanowi pierwszy na subkontynencie indyjskim przykBad grobu-ogrodu. ZainspirowaB on liczne nowatorskie rozwizania architektoniczne, które najwybitniej uwidoczniBy si w budowie Tad| Mahal. Dworzec kolejowy Czatrapati Sziwad|i, dawniej Dworzec Victoria Dworzec kolejowy Czatrapati Sziwad|i w Mumbaju (do 1985 r. Bombaju), niegdy[ noszcy nazw Dworca Victoria, jest znakomitym przykBadem indyjskiej architektury wiktoriaDsko  neogotyckiej. Budynek, zaprojektowany przez brytyjskiego architekta F.W. Stevens a, staB si symbolem Bombaju jako  Gotyckiego Miasta i gBównego midzynarodowego portu handlowego w Indiach. Terminal byB budowany ponad 10 lat, poczwszy od 1878 r., zgodnie z zasadami wiktoriaDskiego gotyku, opartego na pózno[redniowiecznych wzorach wBoskich. Jego niezwykBa kamienna kopuBa, wie|yczki, ostre Buki i nieregularny plan parteru bliskie s tradycjom indyjskiej architektury paBacowej. Dworzec kolejowy Czatrapati Sziwad|i to niezwykBy efekt spotkania dwóch kultur, powstaBy dziki poBczonym wysiBkom brytyjskich architektów i indyjskich rzemie[lników, którzy stworzyli w Mumbaju nowy, unikatowy styl architektoniczny. IRAN Persepolis Persepolis, stolica cesarstwa Achemenidów, zostaBo zaBo|one przez Dariusza I w r. 518 p.n.e. Zbudowano je na ogromnym, póB-naturalnym, póB-sztucznym tarasie, na którym król rozkazaB wznie[ wspaniaBy paBac o imponujcych proporcjach, zainspirowany wzorcami mezopotamskimi. Ze wzgldu na nadzwyczajny charakter monumentalnych ruin jest to jedyny w swoim rodzaju obszar archeologiczny. Isfahan Zbudowany przez szacha Abbasa I Wielkiego na pocztku XVII w., caBkowicie otoczony monumentalnymi konstrukcjami skBadajcymi si z serii dwupitrowych arkad, Isfahan sBynie z meczetu królewskiego, z meczetu Szejch Loftallah, ze wspaniaBego portyku Qeysariyah oraz z XV- wiecznego paBacu Timuridów. Zabytki te stanowi [wiadectwo |ycia spoBecznego i kulturalnego w Persji w epoce Safawidów. KAMBOD{A Angkor Angkor jest jednym z gBównych obszarów archeologicznych Azji PoBudniowo-Wschodniej. Rozciga si na powierzchni 40 km2 cz[ciowo poro[nitej lasem. Park archeologiczny Angkor wypeBniaj godne podziwu pozostaBo[ci kolejnych stolic paDstwa Khmerów, z okresu pomidzy IX i XV w.: sBynne [witynie Angkor Wat oraz Bayon w Angkor Thorn, pokryte niezliczon ilo[ci rzezb. UZBEKISTAN ZespóB zabytkowy w Bucharze Buchara, poBo|ona na Jedwabnym Szlaku, liczy przeszBo 2 tys. lat. Stanowi najpeBniejszy przykBad [redniowiecznego miasta Azji Zrodkowej, którego tkanka miejska pozostaBa prawie nienaruszona, z licznymi zabytkami, takimi jak sBynny grobowiec Ismaila Samanidy, arcydzieBo architektury muzuBmaDskiej z X w. oraz licznymi medresami z XVIII w. Samarkanda - skrzy|owanie kultur Zabytkowe miasto Samarkandy stanowi skrzy|owanie i tygiel kultur [wiata. ZostaBo zaBo|one w VII w. p.n.e. pod nazw Afrasijab, a jego najwikszy rozwój przypadB na okres panowania Timuridów, w XIV i XV w. Do gBównych zabytków nale|: meczet Registan oraz medresy, meczet Bibi Chanum, zespoBy Shah-i Zinda oraz Gur-i Mir, jak równie| obserwatorium UBug Bega. JAPONIA Zabytki buddyjskie zespoBu [witynnego Horyu-ji ZespóB [witynny Horyu-ji, w prefekturze Nara, obejmuje okoBo czterdziestu o[miu zabytków buddyjskich. Niektóre z nich, zbudowane na przeBomie VII i VIII w. nale| do najstarszych zachowanych na [wiecie budowli drewnianych. Te arcydzieBa architektury drewnianej s niezwykle cenne dla historii sztuki, poniewa| ilustruj adaptacj pochodzcej z Chin architektury buddyjskiej i tamtejszych zaBo|eD architektonicznych do kultury japoDskiej. S one równie| istotne dla historii religii, gdy| ich budowa zbiegBa si z wprowadzeniem buddyzmu, który przybyB z Chin do Japonii poprzez póBwysep koreaDski. PaBac Himeji PaBac Himeji najdoskonalej wyra|a japoDsk architektur paBacow pocztków XVII w. SkBada si z osiemdziesiciu sze[ciu budowli, z rozwinitego systemu obronnego oraz z pomysBowych systemów zabezpieczeD, pochodzcych z pocztku okresu shogunatu. PaBac stanowi arcydzieBo architektury drewnianej, Bczce funkcjonalno[ z estetyk wyra|ajc si eleganckimi liniami, [nie|nobiaBymi murami z gliny oraz subteln gr midzy masami bryB budynków, a urozmaicon lini dachów. ZespóB zabytkowy dawnego Kioto (miasta Kioto, Uji i Otsu) Kioto, zbudowane w 794 r. i wzorowane na stolicach dawnych Chin, byBo stolic cesarsk Japonii od zaBo|enia do poBowy XIX w. Jako o[rodek kultury japoDskiej od przeszBo tysica lat, Kioto odtwarza rozwój drewnianej architektury japoDskiej, a szczególnie architektury sakralnej oraz japoDskiej sztuki ogrodowej, która wpBynBa na koncepcj ogrodów na caBym [wiecie. Pomnik Pokoju w Hiroszimie (Katedra Genbaku) Pomnik Pokoju w Hiroszimie zwany Katedr Genbaku byB jedynym budynkiem, który zachowaB si blisko miejsca, w którym, 6 siepnia 1944 r. wybuchBa pierwsza bomba atomowa. Dziki wielu wysiBkom, w tym mieszkaDców Hiroszimy, zostaB on utrzymany w stanie, w jakim znajdowaB si zaraz po wybuchu bomby. Stanowi on trwaBy i uderzajcy symbol najbardziej niszczycielskiej siBy stworzonej kiedykolwiek przez czBowieka, ale wyra|a jednocze[nie nadziej na pokój na Ziemi oraz na caBkowit eliminacj wszelkiej broni nuklearnej. Sanktuarium shinto w Itsukushima Wyspa Itsukushima, na Morzu Wewntrznym Seto, od najdawniejszych czasów stanowi [wite miejsce szintoizmu. Pierwsze sanktuaria zostaBy prawdopodobnie wzniesione w VI w. Obecne sanktuarium pochodzi z XIII w., a jego harmonijnie poBo|one budynki [wiadcz o wysokich umiejtno[ciach artystycznych i technicznych ich budowniczych. Sanktuarium w Itsukushima stanowi gr kontrastów pomidzy bryBami i kolorami, pomidzy morzem i górami oraz doskonale ilustruje japoDsk koncepcj pikna krajobrazowego, Bczcego krajobraz naturalny oraz dzieBo czBowieka. ZespóB zabytkowy miasta Nara Nara byBa stolic Japonii w latach 710-784. W okresie tym, struktura rzdu narodowego ulegBa wzmocnieniu, a rozwijajca si stolica staBa si zródBem inspiracji dla kultury japoDskiej. Zabytki historyczne Nary - [witynie buddyjskie, sanktuaria szintoistyczne oraz odkryte ruiny wielkiego paBacu cesarskiego - daj peBny obraz |ycia w stolicy Japonii w VIII w., w okresie gBbokich przemian politycznych i kulturalnych. MEKSYK Miasto prekolumbijskie i Park Narodowy Palenque Palenque, szczytowy przykBad sanktuarium Majów z okresu klasycznego, którego najwiksza [wietno[ przypadBa na okres pomidzy VI i VIII w., rozcigaBo swoje wpBywy w dorzeczu rzeki Usumacinta. Technika i wyszukany styl budowli, lekko[ rzezbionych reliefów ilustrujcych tematy mitologiczne, [wiadcz o geniuszu twórczym cywilizacji Majów. Miasto prekolumbijskie Teotihuacán Teotihuacán,  miejsce, gdzie rodz si bogowie , [wite miasto, poBo|one okoBo 50 km od Meksyku, wzniesione zostaBo pomidzy I i VII w. Wyró|nia si monumentalnymi zabytkami, z których najsBynniejsze to Quetzalcoatl i piramidy SBoDca i Ksi|yca, oraz ich charakterystycznym ukBadem geometrycznym i symbolicznym. WpBywy kulturalne i artystyczne Teotihuacán, jednego z najsilniejszych o[rodków kulturalnych Mezoameryki, objBy caBy region, jak równie| signBy poza jego granice. ZespóB zabytkowy w Puebla Puebla, poBo|ona okoBo 100 km na wschód od Meksyku, u stóp wulkanu Popocatepetl, zostaBa zaBo|ona w 1531 r. ex nihilo. Znajduj si tam wielkie budowle sakralne, takie jak katedra (XVI- XVII w.), wspaniaBe paBace, w[ród których dawny paBac arcybiskupi oraz liczne domy ze [cianami pokrytymi pBytkami azulejos. Te nowe koncepcje estetyczne, powstaBe z poBczenia stylu europejskiego i amerykaDskiego, zostaBy przyjte lokalnie i s unikatowe w dzielnicy barokowej Puebli. Miasto prekolumbijskie Chichén-Itzá To [wite miasto byBo jednym z najwikszych o[rodków Majów na póBwyspie Jukatan. W przecigu caBej prawie tysicletniej historii kolejne ludy odcisnBy na nim swe pitno. Na kamiennych zabytkach i dzieBach artystycznych podziwia mo|na wizj [wiata i wszech[wiata pozostawion przez Majów, Tolteków i lud Itzá. NiezwykBe poBczenie techniki konstrukcyjnej Majów oraz nowych elementów przyniesionych z [rodkowego Meksyku czyni z Chichén-Itzá jeden z najwa|niejszych przykBadów cywilizacji Majów-Tolteków na Jukatanie. Do zachowanych budowli tej cywilizacji nale| Zwitynia Wojowników, Zwitynia zwana Zamkiem (El Castillo) oraz obserwatorium astronomiczne znane jako El Caracol. Uxmal - miasto prekolumbijskie Uxmal, miasto Majów na póBwyspie Jukatan, zostaBo zaBo|one okoBo 700 r. i liczyBo wówczas okoBo 25 tys. mieszkaDców. Rozmieszczenie budowli, wzniesionych w okresie 700-1000, pozostaje w zwizku z obliczeniami astronomicznymi. Nad o[rodkiem ceremonialnym, skBadajcym si z budowli o starannej architekturze, bogato zdobionych motywami symbolicznymi i rzezbami przedstawiajcymi boga deszczu Chaca góruje Piramida Wró|bity, nazwana tak przez Hiszpanów. O[rodki ceremonialne Uxmal, Kabáh, Labná i Sayil stanowi szczytowe osignicie sztuki i architektury Majów. Uprawy agawy oraz zabytkowe zakBady przetwórcze w regionie Tequili Obszar o powierzchni 34,654 ha, rozcigajcy si od podnó|a wulkanu Tequila a| do gBbokiej doliny rzeki Rio Grande, jest w caBo[ci poro[nity niebiesk agaw. Od XVI wieku u|ywano jej tutaj do wyrobu wysokoprocentowego alkoholu, a od co najmniej 2000 lat do produkcji fermentowanych napojów, jak równie| tkanin. Na charakterystyczny krajobraz skBadaj si czynne do dzi[ destylatornie z XIX i XX wieku, których liczba odzwierciedla rosncy wówczas na [wiecie popyt na tequil. Dzi[ uprawy agawy uwa|ane s w Meksyku za element to|samo[ci narodowej. Oprócz pól uprawnych, obszar obejmuje: osady miejskie Tequila, Arena i Amatitan wraz z wielkimi zakBadami fermentacji i destylacji agawy oraz licznymi zabytkowymi tabernas (destylatorniami, które dziaBaBy nielegalnie w okresie rzdów hiszpaDskich), a tak|e wykopaliska archeologiczne w Teuchitlan. W okolicy znajduj si okazaBe hacjendy. NIEMCY Katedra w Akwizgranie Budowa kaplicy paBacowej w Akwizgranie rozpoczBa si w czasach panowania Karola Wielkiego, pomidzy 790 r. i 800 r. Kaplica, poBo|ona na planie o[mioktnym i przekryta kopuB, imituje ko[cioBy wschodniej cz[ci Zwitego Cesarstwa Rzymskiego. ZostaBa ona wspaniale rozbudowana w [redniowieczu. Trewir - zabytki rzymskie, katedra Zw. Piotra i ko[cióB Mariacki PoBo|ony nad brzegami Mozeli Trewir byB koloni rzymsk poczwszy od I w. n.e. W nastpnym stuleciu staB si wa|nym o[rodkiem handlowym, a od koDca III w. byB jedn ze stolic Tetrarchii. Nazywany byB  drugim Rzymem . Ze wzgldu na koncentracj i wysoki poziom artystyczny zachowanych zabytków, Trewir stanowi istotne [wiadectwo cywilizacji rzymskiej. Lubeka - miasto hanzeatyckie Lubeka, dawna stolica i  Królowa Hanzy, zostaBa zaBo|ona w XII w. Do XVI w. stanowiBa gBówny o[rodek handlowy Europy PóBnocnej. Dzi[ nadal stanowi wa|ny o[rodek handlu morskiego, gBównie z krajami PóBnocy. Mimo strat poniesionych w czasie Drugiej Wojny Zwiatowej, zachowaB si ukBad Starego Miasta z domami patrycjuszy z XV i XVI w., budynkami u|yteczno[ci publicznej (m.in. sBynn warown ceglan bram miejsk Holstentor), ko[cioBami i magazynami na sól. PaBace i zespoBy parkowe w Poczdamie i Berlinie PaBace i zespoBy parkowe w Poczdamie zajmuj obszar 500 ha i obejmuj 150 budowli, wzniesionych pomidzy 1730 r. i 1916 r. Stanowi one artystyczn caBo[, której unikalny charakter dodatkowo podkre[la eklektyzm. Wraz z paBacami i parkami, poBo|onymi nad brzegami rzeki Haweli i Jeziora Glienicke, zespóB cignie si a| do dzielnicy Berlin-Zehlendorf. W paBacu Sanssouci, wzniesionym w latach 1745-1757, w czasach panowania Fryderyka II, przebywaB Wolter. Zabytki upamitniajce pobyt Lutra w Eisleben i Wittenberdze ZespóB zabytków w Saksonii-Anhalt, zwizanych z |yciem Marcina Lutra i jego wspóBpracownika Melanchtona, obejmuje: dom Melanchtona w Wittenberdze, domy w Eisleben, w których Luter urodziB si w 1483 r. i zmarB w 1546 r., pokój w Wittenberdze, w którym mieszkaB, ko[cióB w tym mie[cie oraz ko[cióB zamkowy, na drzwiach którego, 31 pazdziernika 1517 r., wywiesiB swoich sBynnych dziewidziesit pi tez, inicjujc w ten sposób Reformacj - nowy okres w historii religijnej i politycznej [wiata. Katedra w Kolonii Budowa katedry w Kolonii, arcydzieBa sztuki gotyckiej, rozpocztej w 1248 r., trwaBa etapami do roku 1880 r., kiedy zostaBa ukoDczona. W cigu siedmiu wieków, kolejni budowniczowie wykazywali si t sam wiar oraz absolutn wierno[ci pierwotnym planom. Katedra w Kolonii, niezale|nie od warto[ci, któr stanowi sama w sobie i od znajdujcych si wewntrz arcydzieB, symbolizuje [wiadectwo siBy i cigBo[ci wiary chrze[cijaDskiej w Europie. Budynki Bauhausu w Weimarze i Dessau W latach 1919-1933 uczelnia artystyczna Bauhaus, mieszczca si pocztkowo w Weimarze, a pózniej w Dessau, zrewolucjonizowaBa koncepcje architektoniczne i estetyczne oraz produkcj. Budynki, wzniesione i wyposa|one przez wykBadowców uczelni: Waltera Gropiusa, Hannesa Meyera, Laszlo Moholy-Nagy i Wassila Kandinskiego, zainicjowaBy modernizm, który uksztaBtowaB architektur XX w. Klasycystyczny Weimar Na przeBomie XVIII i XIX w. maBe miasteczko Weimar, poBo|one w Turyngii, staBo si istotnym o[rodkiem kulturalnym, przycigajcym licznych pisarzy i erudytów, w tym Goethego i Schillera. O rozwoju miasta [wiadczy wysoki poziom artystyczny licznych okolicznych budowli i parków. Museumsinsel (Wyspa Muzeów) w Berlinie Muzeum sztuki jako zjawisko spoBeczne pochodzi z XVIII w., z epoki O[wiecenia. Pi muzeów tworzcych Wysp Muzeów w Berlinie, wzniesionych w latach 1824-1930, stanowi realizacj wizjonerskiego projektu, a tak|e ilustruje rozwój koncepcji muzealnych w XX w. Ka|de muzeum zostaBo pomy[lane jako organiczny zwizek z przechowywanymi zbiorami. Warto[ zbiorów - [wiadectwo rozwoju cywilizacji - podkre[la wysoki poziom urbanistyczny i architektoniczny budynków. Zamek Wartburg Zamek Wartburg, harmonijnie wtopiony w otaczajcy krajobraz le[ny, jest  zamkiem idealnym . Jego pierwotne fragmenty pochodz z okresu feudalnego, za[ obecny ksztaBt, powstaBy w wyniku XIX-wiecznych rekonstrukcji, odzwierciedla [wietno[ zamku w okresie potgi wojskowej i mo|nowBadczej. To wBa[nie na zamku w Wartburgu, w czasie wygnania, Marcin Luter przetBumaczyB na niemiecki Nowy Testament. Dolina górnego Renu Liczca 65 km [rodkowa cz[ doliny górnego Renu, wraz poBo|onymi wzdBu| niej zamkami, zabytkowymi miastami i winnicami, w |ywy sposób odzwierciedla dBugotrwaB ingerencj czBowieka w naturalny i urozmaicony krajobraz. Jest on [ci[le zwizany z histori i legend i od wieków stanowiB inspiracj dla pisarzy, malarzy i kompozytorów. DrezdeDska Dolina Aaby XVIII i XIX  wieczny kulturalny krajobraz drezdeDskiej doliny Aaby rozciga si na przestrzeni ok. 18 km wzdBu| rzeki od PaBacu Ubigau i pól Ostragehege na póBnocnym zachodzie do PaBacu Pillnitz i wyspy na rzece Aabie na poBudniowym wschodzie. Nad niskimi Bkami góruje PaBac Pillnitz oraz centrum Drezna z licznymi zabytkami i parkami z XVI-XX wieku. Na krajobraz okolicy skBadaj si równie| XIX i XX  wieczne podmiejskie wille i ogrody oraz naturalne warunki krajobrazowe. PERU Miasto Cuzco Cuzco, poBo|one w Andach PeruwiaDskich, za panowania wielkiego wodza Inków Pachacuteca staBo si rozlegBym o[rodkiem miejskim, z oddzielonymi funkcjami administracyjnymi i religijnymi. Otoczone byBo jasno rozgraniczonymi terenami przeznaczonymi do produkcji rolnej, rzemie[lniczej i przemysBowej. Hiszpanie, którzy zdobyli miasto w XVI w., zachowali jego struktur, lecz na ruinach miasta Inków zbudowali barokowe ko[cioBy i paBace. Zabytkowe sanktuarium Machu Picchu Machu Picchu poBo|one jest w niezwykle malowniczym otoczeniu, w sercu tropikalnego lasu górskiego na wysoko[ci 2 430 m n.p.m. Prawdopodobnie byBo ono najbardziej zaskakujcym zaBo|eniem miejskim paDstwa Inków w okresie jego najwikszej [wietno[ci: wykute monumentalne mury, tarasy i pochylnie wydaj si wyrasta ze zboczy skalnych. Otoczenie naturalne, na wschodniej [cianie Andów, nale|y do górnego dorzecza Amazonki, obfitujcego w ró|norodne gatunki flory i fauny. Park Narodowy Huascarán Mount Huascarán, poBo|ony w Kordylierze BiaBej, najwy|szym tropikalnym BaDcuchu górskim, wznosi si na wysokos 6 768 n n.p.m. GBbokie wwozy o licznych potokach, jeziora lodowcowe i ró|norodna ro[linno[ tworz niezwykle malownicze krajobrazy. Park zamieszkuj m.in. niedzwiedzie andyjskie zwane okularowymi oraz kondory andyjskie. Linie i rysunki naziemne pustyni Nazca Linie i rysunki naziemne Nazca i Pampas de Jumana, poBo|one na jaBowej nizinie nadbrze|nej w Peru, okoBo 400 km na poBudnie od Limy, pokrywaj powierzchni 450 km2. Linie, nakre[lone na ziemi w okresie od 500 p.n.e. do 500 n.e., ze wzgldu na ich jako[, natur, rozmiary i cigBo[, stanowi jedn z najwikszych zagadek archeologii. Niektóre z rysunków przedstawiaj |ywe stworzenia, inne - stylizowane ro[liny lub istoty fantastyczne, jeszcze inne tworz kilkukilometrowe figury geometryczne. Przypuszcza si, |e speBniaBy one funkcje rytualne, zwizane z astronomi. ROSJA Zabytkowe centrum Sankt Peterbsburga i pobliskie zabytki  Wenecja PóBnocy , z licznymi kanaBami i przeszBo 400 mostami, powstaBa w wyniku realizacji zakrojonego na szerok skal zaBo|enia urbanistycznego, rozpocztego w 1703 r., za panowania Piotra Wielkiego. Miasto, znane pózniej pod nazw Leningrad (w dawnym ZSRR), byBo [ci[le zwizane z Rewolucj Pazdziernikow. Jego spu[cizna architektoniczna Bczy w swych budowlach przeciwstawne style baroku i czystego klasycyzmu, co najbardziej widoczne jest w gmachach Admiralicji, PaBacu Zimowym, PaBacu Marmurowym i Ermita|u. Kreml i Plac Czerwony w Moskwie Kreml, nierozerwalnie zwizany ze wszystkimi najwa|niejszymi wydarzeniami historycznymi i politycznymi w Rosji poczwszy od XIII w., zbudowany zostaB pomidzy XIV i XVII w. przez najwybitniejszych artystów rosyjskich i zagranicznych. StanowiB on siedzib Wielkiego Ksicia Moskiewskiego, byB tak|e o[rodkiem religijnym. U stóp murów Kremla, na Placu Czerwonym, wznosi si sobór Wasyla BBogosBawionego, jeden z najpikniejszych zabytków sztuki prawosBawnej. Wulkany Kamczatki Jest to jeden z najosobliwszych regionów wulkanicznych na [wiecie, z licznymi aktywnymi wulkanami oraz ró|norodno[ci typów i zjawisk wulkanicznych. Na sze[ciu wBczonych obecnie obszarach wystpuje wikszo[ zjawisk wulkanicznych póBwyspu Kamczatki. WspóBdziaBanie wulkanów z lodowcami tworzy dynamiczny, niezwykle malowniczy krajobraz. Jezioro BajkaB Jezioro BajkaB, o powierzchni 3,15 mln ha, poBo|one jest na poBudniowym-wschodzie Syberii. Jest ono najstarszym (25 mln lat) i najgBbszym (1 700 m) jeziorem na Ziemi. Zawiera 20% niemarzncych zasobów sBodkiej wody planety. Jego wiek i odizolowanie przyczyniBy si do rozwoju jednej z najbogatszych i najbardziej oryginalnej fauny sBodkowodnej planety, majcej kluczowe znaczenie dla nauki o ewolucji, dziki której BajkaB nosi nazw  rosyjskiego Galapagos . SRI LANKA Zwite miasto Anuradhapura Zwite miasto powstaBo wokóB gaBzki  drzewa O[wiecenia , figowca Buddy, przyniesionej przez Sanghamitt, zaBo|ycielk buddyzmu kobiecego. Anuradhapura, przez 1 300 lat polityczna i religijna stolica Cejlonu, zostaBa opuszczona na skutek inwazji w 993 r. Wspaniale poBo|one miasto przez dBugie lata porastaBa gsta d|ungla, ale obecnie jego paBace, klasztory i inne zabytki s na nowo dostpne. Dawne miasto Sigirija Ruiny cytadeli, z której król ojcobójca Kassapa (447-495) uczyniB sw stolic, rozcigaj si na stromych zboczach i na szczycie  Lwiej SkaBy , granitowego bloku o wysoko[ci 370 m, górujcego nad otaczajc ze wszystkich stron d|ungl. Do ruin prowadzi cig korytarzy i schodów, dochodzcych do paszczy kolosalnego lwa z cegBy i z gipsu. Zwite miasto Kandy Zwite miasto buddyzmu, szeroko znane jako Senkadagalapura, byBo ostatni stolic królów dynastii syngaleskiej, których mecenat umo|liwiB rozkwit kultury Dinahala na przestrzeni przeszBo 2,5 tys. lat, a| do okupacji Sri Lanki przez Brytyjczyków w 1815 r. Znajduje si tam tak|e [witynia, sBynne miejsce pielgrzymkowe, w której przechowywany jest zb Buddy. TAJLANDIA. Dawne miasto w Ajutthaja i zwizane z nim zespoBy zabytkowe Ajutthaja, zaBo|ona w 1350 r., byBa drug po Sukhotai stolic Syjamu. W XVIII w. zostaBa zniszczona przez BirmaDczyków. W[ród ruin miasta wyró|niaj si [witynie wie|owe prang oraz rozlegBe klasztory, odzwierciedlajce dawn [wietno[ Ajutthaji. TUNEZJA Medyna w Tunisie Pomidzy XII i XVI w., za panowania dynastii Almohadów i Hafsydów, Tunis zaliczaB si do najwa|niejszych i najbogatszych miast [wiata muzuBmaDskiego. OkoBo 700 zabytków, w tym paBaców, meczetów, mauzoleów, medres i fontann, [wiadczy o jego dawnej [wietno[ci. Kartagina - stanowisko archeologiczne Poczwszy od VI w. p.n.e., Kartagina, zaBo|ona w IX w. p.n.e. w Zatoce TunetaDskiej, stworzyBa imperium handlowe obejmujce wiksz cz[ basenu Morza Zródziemnego. ByBa o[rodkiem wspaniaBej cywilizacji. Po dBugim okresie wojen punickich zajBa terytoria Rzymu, lecz zostaBa zniszczona przez Rzymian w r. 46 p.n.e. Na jej ruinach powstaBa wówczas druga, rzymska Kartagina. WIELKA BRYTANIA Droga Olbrzymów (Giant's Causeway) i wybrze|e Droga Olbrzymów le|y u stóp bazaltowego wybrze|a klifowego, wzdBu| pBaskowy|u Antrim w Irlandii PóBnocnej. SkBada si z okoBo 40 tys. masywnych, bazaltowych kolumn, stopniowo zanurzajcych si w morze. ZainspirowaBa ona legendy o poruszajcych si po niej olbrzymach, pokonujcych morze a| do Szkocji. Prowadzone od 300 lat badania geologiczne przyczyniBy si do rozwoju nauk o Ziemi oraz wykazaBy, |e ten widowiskowy krajobraz jest wynikiem aktywno[ci wulkanicznej epoki trzeciorzdu, okoBo 50-60 mln lat temu. Stonehenge, Avebury i pobliskie miejsca kultowe Stonehenge i Avebury, w hrabstwie Wiltshire, nale| do najsBynniejszych na [wiecie zespoBów megalitycznych. Dwa sanktuaria tworz krgi menhirów, ustawionych w okre[lonym porzdku, majcym jeszcze niewyja[niony zwizek z astronomi. Te [wite miejsca oraz inne, pobliskie stanowiska neolityczne, stanowi niezrównane [wiadectwo prahistorii. WaB Hadriana 118-kilometrowy waB wzniesiony zostaB na póBnocnych granicach rzymskiej prowincji Brytanii, Anglii i Szkocji, okoBo r. 122 n.e., na polecenie cesarza Hadriana. Stanowi on znaczcy przykBad organizacji strefy wojskowej ilustrujcej technik, jak równie| koncepcje strategiczne i geopolityczne staro|ytnego Rzymu. PaBac i opactwo Westminsterskie oraz ko[cióB Zw. MaBgorzaty -Londyn PaBac Westminsterski, przebudowany poczwszy od 1840 r. na miejscu [redniowiecznych ruin, stanowi znakomity przykBad architektury neogotyckiej. Obszar, obejmujcy równie| niewielki [redniowieczny ko[cióB Zw. MaBgorzaty, w stylu gotyku perpendykularnego, oraz sBynne opactwo Westminsterskie - od XI w. miejsce koronacji wszystkich królów brytyjskich - posiada istotne znaczenie historyczne i symboliczne. Twierdza Tower w Londynie Masywna BiaBa Wie|a jest archetypem normandzkiej architektury obronnej, która wywarBa znaczcy wpByw na caBe królestwo. ZostaBa ona wzniesiona nad brzegiem Tamizy przez Wilhelma Zdobywc w celu obrony Londynu oraz jako potwierdzenie jego wBadzy. WokóB BiaBej Wie|y powstaBa imponujca twierdza Tower, obfitujca w pamitki historyczne i która staBa si jednym z symboli monarchii. Katedra, opactwo Zw. Augustyna i ko[cióB Zw. Marcina w Canterbury Canterbury, w hrabstwie Kent, przez blisko pi wieków byBo siedzib arcybiskupa - duchowego przywódcy ko[cioBa anglikaDskiego. Inne wa|ne zabytki Canterburry to skromny ko[cióB Zw. Marcina, najstarszy w Anglii, ruiny opactwa Zw. Augustyna z Canterbury, przypominajce misj ewangelizacyjn tego [witego w Heptarchii poczwszy od 597, oraz wspaniaBa katedra Chrystusa Króla, frapujca mieszanina stylów romaDskiego i póznego gotyku, w której w 1170 r., zamordowany zostaB arcybiskup Thomas Becket. Stare i Nowe Miasto w Edynburgu Edynburg, stolica Szkocji od XV w., posiada dwie odrbne strefy: Stare Miasto, z górujc nad nim [redniowieczn twierdz oraz klasycystyczne Nowe Miasto, którego rozwój, poczwszy od XVIII w., wywarB istotny wpByw na urbanistyk europejsk. Harmonijne ssiedztwo tych dwóch, kontrastujcych ze sob i obfitujcych w zabytki zespoBów, nadaje miastu wyjtkowy charakter. Morskie Greenwich ZespóB budynków Greenwich, w pobli|u Londynu oraz otaczajcy je park, doskonale symbolizuj XVII i XVIII-wieczne d|enia artystyczne i naukowe. Queen's House, dzieBo Inigo Jonesa, byB pierwsz budowl palladiaDsk w Anglii, a zespóB, w którym jeszcze niedawno mie[ciB si Royal Naval College, zostaB zaprojektowany przez Christophera Wrena. W parku, zaBo|onym wedBug pierwotnej koncepcji André Le Nôtre'a, znajduje si dawne obserwatorium królewskie, dzieBo architekta Wrena oraz naukowca Roberta Hooke. CHORWACJA Stare Miasto w Dubrowniku Dubrownik, zwany  perB Adriatyku , poBo|ony jest na póBwyspie wybrze|a dalmackiego. W XIII w. staB si znaczc potg morsk Morza Zródziemnego. Pomimo zniszczeD w czasie trzsienia ziemi w 1667 r., zachowaBy si pikne, gotyckie, renesansowe i barokowe zabytki, ko[cioBy, klasztory, paBace i fontanny. Zabytkowe centrum Splitu wraz z PaBacem Dioklecjana Ruiny paBacu Dioklecjana, zbudowanego na przeBomie III i IV w., rozrzucone s w caBym mie[cie. Dawne mauzoleum posBu|yBo za budulec dla wzniesionej w [redniowieczu katedry. PozostaBa cz[ zabytkowego zespoBu obejmuje ko[cioBy romaDskie z XII i XIII w., umocnienia [redniowieczne, XV-wieczne paBace gotyckie oraz paBace renesansowe i barokowe. Park Narodowy Jeziora Plitwice Wody przepBywajce przez skaBy dolomitowe i wapienne, w przecigu tysicleci osadziBy zapory z trawertynu tworzce tamy naturalne, które z kolei daBy pocztek licznym malowniczym jeziorom, jaskiniom i wodospadom. Te procesy geologiczne trwaj nadal. Lasy parku zamieszkuj niedzwiedzie, wilki i liczne gatunki rzadkich ptaków. CZECHY Zabytkowe centrum Pragi Dzielnice Starego Miasta, MaBej Strany i Nowego Miasta, powstaBe pomidzy XI i XVIII w., ze wspaniaBymi zabytkami, takimi jak zamek i katedra Zw. Wita na Hradczanach, most Karola i liczne paBace oraz ko[cioBy, wzniesione w wikszo[ci za panowania cesarza Karola IV, w XIV w., [wiadcz o kulturalnej i architektonicznej randze Pragi poczwszy od [redniowiecza. Kutná Hora - Stare Miasto z ko[cioBem Zw. Barbary i katedra Mariacka w dzielnicy Sedlec Kutná Hora powstaBa w wyniku eksploatacji kopalD srebra. W XIV w. staBa si miastem królewskim, z zabytkami [wiadczcymi o jej [wietno[ci. Ko[cióB Zw. Barbary, arcydzieBo ostatniej fazy gotyku oraz katedra Mariacka, zbarokizowana na pocztku XVIII w., wpBynBy na architektur Europy Zrodkowej. ArcydzieBa te wtapiaj si obecnie w zachowan [redniowieczn tkank miejsk, wyró|niajc si bogactwem architektury domów mieszkalnych. Zabytkowe centrum miasta eský Krumlov Miasto le|ce nad brzegami WeBtawy powstaBo wokóB XIII-wiecznego zamku, z elementami gotyckimi, renesansowymi i barokowymi. eský Krumlov stanowi przykBad maBego, [redniowiecznego miasteczka Europy Zrodkowej, które rozwijaBo si bez zakBóceD przez pi wieków, zachowujc w ten sposób nienaruszone dziedzictwo architektoniczne. NORWEGIA Ko[cióB drewniany (stavkyrke) w Urnes Ko[cióB z drewnianych sBupów (tzw. stavkyrke) w Urnes, arcydzieBo sztuki drewnianej krajów skandynawskich, wznosi si w naturalnym otoczeniu Sogn og Fjordane. Zbudowany zostaB w XII i XIII w., a w jego architekturze mo|na odró|ni [lady sztuki celtyckiej, tradycji Wikingów oraz romaDskiej struktury przestrzennej. Dzielnica Bryggen w Bergen Bryggen, stare nadbrze|e Bergen, przypomina o randze miasta, stanowicego - od XIV do poBowy XVI w. - cz[ potgi handlowej Hanzy. Liczne po|ary, z których ostatni miaB miejsce w 1955 r., zniszczyBy zabytkowe domy drewniane Bryggen, ale zachowaBa si struktura miasta. W wielu z zachowanych 58 domów znajduj si obecnie pracownie artystów. Fiordy zachodniej Norwegii - Geirangerfjord i Nærøroyfjord PoBo|one w poBudniowo-zachodniej Norwegii, na póBnocny wschód od Bergen, oddalone od siebie o 120 km, fiordy Geirangerfjord i Nærøroyfjord wchodz w skBad fiordów zachodniej Norwegii, rozcigajcych si od Stavanger na poBudniu a| po Andalsnes, 500 km na póBnocny wschód. Oba fiordy, nale|ce do najdBu|szych i najgBbszych na [wiecie, s uwa|ane za charakterystyczne dla geografii fiordów i tworz jeden z najbardziej niezwykBych krajobrazów na Ziemi. Strome, [ci[nite krystaliczne [ciany, które wznosz si do wysoko[ci 1400 m powy|ej poziomu morza i zanurzaj na 500 m pod wod odznaczaj si wyjtkowym piknem. Z pionowych [cian spBywaj liczne wodospady, a swobodnie pBynce strumienie przecinaj lasy li[ciaste i iglaste w kierunku lodowcowych jezior, lodowców i gór o stromych zboczach. Wystpuje tu ró|norodno[ zjawisk naturalnych, ldowych i morskich, które s zwizane z tym [rodowiskiem, jak np. podmorskie moreny i ssaki morskie. SZWAJCARIA Jungfrau-Aletsch-Bietschhorn Jest to najbardziej lodowcowa strefa Alp, któr tworz najwikszy lodowiec Europy oraz najbardziej klasyczne formy lodowcowe: doliny w ksztaBcie litery U, cyrki, turnie i moreny. Stanowi ona cenny inwentarz form geologicznych wypitrzenia i faBdowania, w wyniku których powstaBy Alpy Wysokie. Ró|norodne [rodowiska alpejskie i subalpejskie charakteryzuj si obfit flor i faun: ro[linno[, zarastajca miejsca po cofajcych si lodowcach, stanowi rzadko spotykany przykBad ponownego zasiedlania przez [wiat ro[linny. Widowiskowy krajobraz póBnocnej [ciany Alp Wysokich, na której wznosz si szczyty Eiger, Mönch oraz Jungfrau, odegraB istotn rol w europejskiej literaturze i sztuce. ZespóB zabytkowy w Bernie Berno, zaBo|one w XII w. na wzgórzu otoczonym przez rzek Aare, rozwijaBo si wedBug [ci[le okre[lonych zaBo|eD urbanistycznych. Budowle zespoBu staromiejskiego, pochodzce z ró|nych okresów, obejmuj m. in. XV-wieczne arkady oraz XVI-wieczne fontanny. GBówna cz[ miasta [redniowiecznego zostaBa odbudowana w XVIII w., lecz zachowaBa swój pierwotny charakter.

Wyszukiwarka