plik


ÿþEl|bieta JagodziDska Trudno[ci w uczeniu si uwarunkowane zaburzeniami spostrze|eD sBuchowych Za percepcj dzwików odpowiedzialny jest analizator sBuchowy. Jego budowa obejmuje: receptor bodzców (ucho); drog doprowadzajc bodzce (nerwy sBuchowe); cz[ korow mózgu, gdzie dokonuje si analiza i synteza odbieranych dzwików. U poszczególnych jednostek wystpuj du|e ró|nice indywidualne w zakresie percepcji sBuchowej. Jedni wykazuj si du| mo|liwo[ci w identyfikacji wysoko[ci dzwików. Inni lepiej ró|nicuj barw dzwiku, czy struktur rytmu. Odrbn wBasno[ci percepcji sBuchowej jest zdolno[ prawidBowego ró|nicowania dzwików mowy ludzkiej. Umiejtno[ t okre[la si mianem sBuchu fonematycznego- fonetycznego (inaczej sBuchu mownego). SBuch mowny, wg L. Karczmarka, to zdolno[ wyodrbniania i identyfikowania dzwików mowy. Wyodrbnianie odnosi si do sBuchowej analizy i syntezy wyrazu (sBuch fonematyczny), identyfikacja za[ dotyczy ró|nicowania i uto|samiania oraz wymawiania poszczególnych dzwików mowy (sBuch fonetyczny). SBuch fonematyczny wyprzedza w rozwoju ontogenetycznym dojrzewanie sBuchu fonetycznego; dziecko wcze[niej uczy si ró|nicowa gBoski sBuchowo ni| je realizowa. Wikszo[ dzieci osiga peBn dojrzaBo[ sBuchu fonematyczno-fonetycznego okoBo 7 roku |ycia. Spora jednak grupa wolniej osiga t dojrzaBo[. Ujawniaj si zakBócenia korowych funkcji analizatora sBuchowego, co mo|e sta si przyczyn opóznionego rozwoju mowy. Zasób sBów jest ubogi, z trudem przyswajane s dBugie i trudne wyrazy, cz[ciej ni| u innych dzieci spotyka si agramatyzmy, wystpuj trudno[ci w porozumiewaniu si z otoczeniem. Nie do[ precyzyjne ró|nicowanie sByszanych dzwików czsto powoduje wady wymowy, polegajce na nieprawidBowej realizacji gBosek opozycyjny pod wzgldem miejsca artykulacji- s:sz:[, z:|:z, c:cz:, dzwicznych do bezdzwicznych- b:p, k:g, w:f itp. Opóznienia rozwoju sBuchu fonematyczno- fonetycznego powoduj tak|e specyficzne trudno[ci w nauce czytania oraz pisania. 1 Czytanie rozumiane jako proces sensoryczny i intelektualny polega na zdolno[ci przetransponowania znaków jzyka pisanego na odpowiadajce im dzwiki mowy, scalenia tych dzwików (synteza sBuchowa) oraz przyporzdkowania odczytanemu wyrazowi jego znaczenia (zrozumienie sensu sBowa). Istot trudno[ci w czytaniu jest wBa[nie niemo|no[ dokonania syntezy. Trudno[ci w czytaniu pojawiaj si zwykle w klasie pierwszej. Ich przejawem jest uporczywe literowanie (gBosowanie) bez mo|liwo[ci dokonania syntezy wyrazu. W pózniejszym okresie dzieci przekrcaj wyrazy, cz[ odczytuj, a cz[ zgaduj, zmieniaj gBoski, opuszczaj pojedyncze gBoski, sylaby, myl wyrazy zbli|one artykulacyjnie, czytanie jest nierytmiczne, zaburzona jest intonacja i akcent zdaniowy, tempo czytania bywa bardzo spowolnione. Dziecko caBy wysiBek skupia na technicznej stronie czytania, co wpBywa negatywnie na zrozumienie przeczytanej tre[ci. W pisaniu dziecko musi najpierw w usByszanym sBowie wyodrbni poszczególne dzwiki (analiza sBuchowa), nastpnie przyporzdkowa im okre[lone znaki graficzne. W nauce pisania dzieci z zaburzon percepcj sBuchow maj najpowa|niejsze kBopoty podczas pisania ze sBuchu. Mo|na zaobserwowa tu szereg charakterystycznych bBdów, takich jak: opuszczanie liter i sylab, gubienie liter w zbiegach spóBgBoskowych, opuszczanie koDcówek wyrazów, Bczenie przyimków z rzeczownikami. Du|e trudno[ci dotycz pisowni gBosek specyficznych dla jzyka polskiego: syczcych, szumicych, ciszcych; dzwicznych i bezdzwicznych; gBosek traccych dzwiczno[ w [ródgBosie i wygBosie wyrazów; zmikczeD; mylone s ze sob samogBoski nosowe i zestawy gBosek -om,-on,-em,-en. Czsto w pisaniu ujawniaj si wady wymowy, nawet ju| przezwyci|one pod wzgldem artykulacji. Zaburzonej percepcji sBuchowej towarzyszy zwykle sBabsza pami sBuchowa, dlatego dzieci te z trudem ucz si np. tabliczki mno|enia, wierszy na pami i wszelkich cigów sBownych, gorzej opanowuj jzyki obce. Nie wyrównane w por zaburzenia percepcji sBuchowej i mowy wpBywaj tak|e na opóznienie rozwoju my[lenia sBowno - pojciowego, dziecko na trudno[ci w rozumowaniu, wnioskowaniu i uogólnianiu. wiczenia funkcji sBuchowej Ten rodzaj wiczeD ma na celu usprawnienie percepcji sBuchowej, tj.: koncentracji na bodzcach sBuchowych, umiejtno[ci ró|nicowania dzwików w czasie i przestrzeni, 2 analizy i syntezy sBuchowej, prawidBowej artykulacji, pamici sBuchowej, koordynacji sBuchowo-wzrokowej i sBuchowo-ruchowej. wiczenia powinny by prowadzone w formie zabawy i nie trwa zbyt dBugo, poniewa| s bardzo mczce dla dzieci. wiczenia percepcji sBuchowej mo|na podzieli na trzy grupy wedBug rodzaju bodzców dzwikowych, realizowanych celów oraz wedBug stopnia trudno[ci: A. wiczenia wra|liwo[ci sBuchowej, B. wiczenia rytmiczne, C. wiczenia sBuchu fonematycznego, wiczenia analizy i syntezy sBuchowej. A. wiczenia wra|liwo[ci sBuchowej (wedBug I. Czajkowskiej) (koncentracji na bodzcu sBuchowym, ró|nicowania dzwików, pamici sBuchowej): wysBuchiwanie i ró|nicowanie dzwików dochodzcych z najbli|szego otoczenia i ich lokalizacja, ró|nicowanie i rozpoznawanie dzwików przyrody, rozpoznawanie odgBosów wydawanych przez upadajce lub uderzajce o siebie przedmioty oraz przesypywanych substancji, rozpoznawanie i ró|nicowanie dzwików wydawanych przez instrumenty perkusyjne lub lokalizacja tych dzwików, ró|nicowanie wysoko[ci, nat|enia i barwy dzwików. B. wiczenia rytmiczne (wedBug T. Gsowskiej i Z. Stpkowskiej) (koncentracji na bodzcu sBuchowym, analizy sBuchowej, orientacji czasowo- przestrzennej, koordynacji sBuchowo-wzrokowo-ruchowej): odtwarzanie  rytmu ilustrowanego ukBadem przestrzennym, rozpoznawanie ukBadu przestrzennego odpowiadajcego wystukanemu  rytmowi , rozpoznawanie  rytmu zgodnego z ukBadem przestrzennym, odtwarzanie w ukBadzie przestrzennym wystukanego  rytmu , wystukiwanie  rytmu wg podanego ukBadu przestrzennego, graficzne odtwarzanie wysBuchanego  rytmu , 3 zabawy ruchowe ze [piewem, klaskaniem lub wygrywaniem rytmu melodii na instrumentach perkusyjnych. C. wiczenia sBuchu fonemowego, analizy i syntezy sBuchowej analiza zdaD na wyrazy: ukBadanie zdaD i rozdzielanie ich na wyrazy, rozwijanie zdaD i porównywanie liczby wyrazów w zdaniach, podziaB wyrazów na sylaby (I. Styczek): wyrazy dwusylabowe z sylab otwartych, wyrazy trzysylabowe z sylab otwartych, wyrazy czterosylabowe z sylab otwartych, wyrazy z drug sylab zamknit, wyrazy z trzeci sylab zamknit, wyrazy z pierwsz sylab zamknit, wyrazy z grupami spóBgBoskowymi, dzielenie wyrazów na sylaby z jednoczesnym stukaniem w rytm wypowiadanych sylab w wyrazach, liczenie sylab w wyrazach z dotykaniem obrazkiem do cyfry na kartonikach odpowiadajcych kolejno[ci sylaby w wyrazach, porównywanie liczby sylab w wyrazach  segregowanie obrazków na podstawie ilo[ci sylab, ró|ne gry zespoBowe, koDczenie i zaczynanie wyrazów dwusylabowych, tworzenie wyrazów rozpoczynajcych si od podanej sylaby, sztafeta sylabowa- tworzenie wyrazów rozpoczynajcych si sylab koDcow poprzedniego wyrazu, rozpoznawanie w wyrazie okre[lonej sylaby i ustalanie miejsca jej poBo|enia- pierwsza, ostatnia, w [rodku, synteza sylab podanych ze sBuchu, rozpoznawanie i wyodrbnianie gBosek z wyrazów: wybieranie obrazków, których nazwy rozpoczynaj si od podanej gBoski, rozpoznawanie nazwy obrazka na podstawie pierwszej gBoski, wydzielanie pierwszej gBoski z nazwy obrazka, dobieranie par obrazków, których nazwy rozpoczynaj si od danej gBoski, podawanie wyrazów rozpoczynajcych si od danej gBoski, 4 rozpoznawanie okre[lonej gBoski w wygBosie wyrazów, wybieranie obrazków, których nazwy koDcz si okre[lon gBosk, rozpoznawanie nazwy obrazka na podstawie ostatniej gBoski, wydzielanie ostatniej gBoski z nazwy obrazka, rozpoznawanie, w którym wyrazie okre[lona gBoska znajduje si na pocztku, a w którym na koDcu, dobieranie par obrazków, w których nazwa drugiego rozpoczyna si tak sam gBosk, jak koDczy si nazwa pierwszego, rozpoznawanie samogBosek w wyrazach jednosylabowych, rozpoznawanie gBosek wewntrz wyrazów o ró|nej liczbie sylab, rozpoznawanie okre[lonej gBoski poBo|onej w dowolnym miejscu wyrazu, ró|nicowanie gBosek opozycyjnych, klasyfikowanie wyrazów wedBug danej gBoski bez okre[lania jej poBo|enia, okre[lanie miejsca poBo|enia mylonej gBoski w wyrazie i w sylabie, klasyfikowanie wg poBo|enia danej gBoski, przeksztaBcanie wyrazów przez zmian gBoski na pocztku, w [rodku lub na koDcu wyrazu, przeksztaBcanie wyrazów przez zmian sylaby na pocztku, w [rodku lub na koDcu wyrazu, wykrywanie ró|nic i podobieDstw w wyrazach (pierwsza i ostatnia gBoska, liczba gBosek, liczba sylab), synteza gBosek podanych ze sBuchu, synteza sBuchowa wyrazów z pierwszych gBosek wydzielonych z nazw obrazków. Literatura 1. Chmielewska H. :Zabawy logopedyczne i nie tylko. Kielce 1996, MAC. 2. Czajkowska I., Herda K.: Zajcia korekcyjno-kompensacyjne w szkole. Warszawa 1989, WSiP. 3. Daktun- Czernik K.: Logopedia- Jak usprawnia mow dziecka. Kielce 2004, MAC. 4. Demel G.: Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola. Warszawa 1998, WSiP. 5. Gsowska T., Stpkowska Z.: Praca wyrównawcza z dziemi majcymi trudno[ci w czytaniu i pisaniu. Warszawa 1994, WSiP. 6. GrabaBowska K., Jastrzb J.: wiczenia w czytaniu i pisaniu. ToruD 1995,  Dom Organizatora . 7. Karczmarek L.: Nasze dziecko uczy si mowy. Lublin 1977, Wydawnictwo Lubelskie. 8. Skorek E.: 100 tekstów do wiczeD logopedycznych. GdaDsk 2005, wydawnictwo Harmonia. 9. Styczek I., Badanie i ksztaBtowanie sBuchu fonematycznego. Warszawa 1992, WSiP. 5

Wyszukiwarka