plik


ÿþWOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA im. JarosBawa Dbrowskiego ZAKAAD AWIONIKI I UZBROJENIA LOTNICZEGO Przedmiot: PODSTAWY AUTOMATYKI (studia stacjonarne I stopnia) WICZENIE RACHUNKOWE Nr 4 STABILNOZ UKAADÓW DYNAMICZNYCH Warszawa 2013 W E RACHUN NR 7 WICZENIE NKOWE N Temat: Stabilno[ u ynamicznyc S ukBadów dy ch Podczas bd nastp dnienia: s wiczenia poruszane b pujce zagad ·ð zastosowanie wybran kryter do analizy sta z nych riów abilno[ci u ukBadów automatyki; ·ð badanie stabilno[ci w oparciu o charakterys logary b styki ytmiczne u artego - okr o[ci.. ukBadu otwa re[lenie zapasu stabilno 1. Wpr e rowadzenie Stab Badu wania t iejsz o bilno[ ukB sterow jest najwa|ni jego cech charakte z kBadu w eryzujc zdolno[ uk do wykonania zadaD, dla których zostaB on zbudow Stabi jest pojciem okre[lajcy  w o wany. ilno[ ym potoczn znacz  z z a o nym zeniu zdolno[ zachowania pewnego stanu. Rozpatr zagadn stabi zwa|ania mo|na rozpo od rujc nienie ilno[ci, roz m ocz przykBad ania si kulk ej przedstaw ys.1. du zachowa ki swobodne wionej na ry a) ukBad niestabilny b) ukBad stabil znie i u y b lny asymptotycz globalnie c) ukBad stabilny ni ie d) ukBad stabil ycznie i u ieasymptotyczni d lny nieasymptoty i ieglobalnie i globalnie lokalnie - ni Ry wagi ys.1. Ilustracja rodzajów stanu równow Je[li kulk poddamy pr u i o rzesuniciu, mo|na uzna, |e pozycja równow w jak znajdu si kul odpow wagi, kiej uje lka wiednio w czterech stanach: ilnym, b) stabilnym as alnie, c : a) niestabi symptotycznie i global ) stabilny nieas nie tabilnym ym symptotyczn i globalnie, d) st nieasym ale nie glob mptotycznie i lokalnie, a balnie. Z pr nej e   rzedstawion analizy wynika, |e stabilno[ jest cech ukBadu, polegaj na pow o wnowagi staBej po zam c wracaniu do stanu rów mkniciu zakBócen wytrciBo ukB stanu. nia, które w kBad z tego s W zagadnienia dotycz bilno[ci uk erowania ach zcych stab kBadów ste przyjmie ogólniejsze po tabilno[ emy odej[cie. Bdziemy bada st 2 rozwizaD równaD ró|niczko opisujcych uk i [led jego D owych kBad dzi zachowa dstawie prze ektorii w prz anu (tzn. anie na pod ebiegu traje zestrzeni sta takiej, w której poBo|enie punktu ok st wszystkie p kre[lone jes przez w wspóBrzdne tej przestrzeni i jednoz c uje i znacznie charakteryzu stan dynamic u), a w szcze w przestrzen czny ukBadu ególno[ci w ni fazowej. Wyr wa rodzaje s ró|niamy dw stabilno[ci: ·ð w stanie sw k a|amy w ·ð stabilno[ ukBadu w wobodnym, któr rozwa przypad gdy na ukBad nie dziaBaj sygnaBy zew dku, a e s wntrzne (zarówn , jak i zakBó no sterujce, ócajce); ·ð poddanego d zewntrzny ·ð stabilno[ ukBadu p dziaBaniom z ym. Je|e ukBad swobodny znajduje si znajduje si w stanie eli w równow to odp y unkt wagi zestrzeni wagi, powiadajcy temu pu równow w prz fazowej umieszcza w poc jej ukBadu wspóBrzdnych Jest to amy cztku u h. dogodne aniu procesu odstawie e przy bada u przej[ciowego przy t > t0 na po trajektor nkt opisujc zcy z poBo| tkowego rii, jak pun cy wychodz |enia pocz y1(t0), & , yn(t0) kre[li w n  wymi rzestrzeni fazowej, iarowej pr mianow wicie: ·ð jektoria d|y do pocztku ukBadu ·ð je|eli t®ð¥ð traj d wspóBrzdnych (pu równo unkt owagi), to ukBad jest stabilny asympto punkt B0 na rys.2; otycznie  p ·ð t ktoria ala d u ·ð je|eli t®ð¥ð trajek odda si od pocztku ukBadu wspóBrzdnych (pu wagi), to uk estabilny unkt równow kBad jest nie  punkt C0 na rys.2 2; ·ð ie dzi ·ð je|eli t®ð¥ð trajektoria ni wychod poza pewien ogranicz szar czajcy pocztek ukBadu zony obs otac wspóBrzdnych, to ukBad jest stabilny w sensie Lapu unowa  punkt A0 na rys.2; Rys zamknitego ukBadu regulacji s.2. Schemat z Punk równow x = 0 nazywa bdziemy stabilnym w sensie kt wagi b s w definicji a, je|eli dla niej eð a dobra i Lapunowa a ka|dej liczby dodatn mo|na tak licz (zale| od eð), |e trajektoria ro ca si w zb hð | na ogóB o ozpoczynaj 3 punkcie A0, le|cym z kuli o prom wewntrz m wewntrz mieniu hð, pozostanie w kuli o pr ej chwili t > romieniu eð dla dowolne > 0. Nato w przypadku badania stabilno[ci ukBadu po omiast s oddanego dziaBaniom zewn rozpatrzony zostanie ukBad ste trznym, r y erowania przedsta ys.3. awiony na ry SYGNAA UCHYB ZA SYGNA Y AKAÓCENIA AA WYJZCIOWY REGULACJ JI z(t) e(t) y(t) OBIEKT T STEROWA ANIA SYGNAA WEJZCIOWY Y u(t) REGULAT TOR e(t) UCHYB B REGULACJI Rys zamknitego ukBadu regulacji s.3. Schemat z Zam ukBa linowy, przedstawi na rys bdziem wic mknity ad iony s.3, my uwa|a za stabilny je|eli prz ka|dej sk w akBócenia y, zy koDczonej warto[ci za z(t) i wa zada y0(t) o dowoln warun pocz arto[ci anej oraz nych nków tkowych sygnaB wyj[ciowy y(t) d|y bdzie do skoDczonej warto[ci u w j ustalonej dla cza t, d|cego do n no[ci. kiedy yzuje asu nieskoDczon Niek precy si dodatko |e gdy po zanikn zakBó ukBa powraca do tego owo, y niciu ócenia ad samego stanu równ zajmowany o, to ukBad taki jest nowagi co z y poprzednio stabilny asymptoty Przy prze t) y ycznie. ykBady ebiegów y(t wystpujcych w ukBadach h i niestabil zano na rys.4. h stabilnych lnych pokaz a) b) Rys.4. Ch ki czasowe: a tabilnych, b) u stabilnych harakterystyk a) ukBadów st ukBadów nies Je|e mknity op za pomoc liniowego r eli ukBad zam pisany jest z l równania ró|niczk kowego: m dn y dn-ð1y dmx dm-ð1x d a +ð an +ð an-ð1 +ð ...+ð a0 y =ð bm +ð bm-ð1 +ð ...+ð b0 x (1) 0 dtn 1 dtn-ð1 dtm dtm-ð1 d t lub odpo j mu transm ratorowej: owiadajcej mitancji oper 4 Y(ðs)ð bmsm +ð bm-ð1sm-ð1 +ð ... +ð b0 G(ðs)ð =ð =ð (2) Z(ðs)ð ansn +ð an-ð1sn-ð1 +ð ... +ð a0 to czasowy przebieg sygnaBu wyj[ciowego y(t) po dowolnym zakBóceniu o warto[ci skoDczonej opisany jest wzorem o nastpujcej postaci: n æð öð k y(ðt)ð =ð çð A0 +ð es t ÷ðz0 (3) åðAk èð k=ð1 øð gdzie: sk  pierwiastki równania charakterystycznego ukBadu zamknitego; z0  warto[ zakBócenia. ZakBócenie z(t) mo|e by wprowadzone w dowolnym miejscu ukBadu, a w przypadku szczególnym zakBóceniem mo|e by równie| zmiana warto[ci sygnaBu zadanego y0(t). Koniecznym i dostatecznym warunkiem stabilno[ci asymptotycznej ukBadu jest, aby pierwiastki równania charakterystycznego ukBadu zamknitego miaBy ujemne cz[ci rzeczywiste, tzn. aby pierwiastki równania charakterystycznego le|aBy w lewej póBpBaszczyznie pBaszczyzny zmiennej zespolonej, tzn.: Re(ðsk )ð <ð 0 (4) Wówczas: lim y(ðt)ð =ð A0z0 (5) t®ð¥ð gdzie: A0  wspóBczynnik o warto[ci skoDczonej. Tak wic, ukBad jest stabilny w podany sensie, a skBadowe wielko[ci wej[ciowej zanikaj do zera przy t®ð¥ð, a pozostaje jedynie skBadowa ustalona, okre[lona statycznymi wBasno[ciami ukBadu. W przypadku pierwiastków zespolonych: sk =ð dð +ð jwð (6) Odpowiednie wyrazy sumy (3) maj posta: Ake(ðdð +ð jwð)ðt =ð Akedðt(ðcos(ðwðt)ð+ð j sin(ðwðt)ð)ð (7) 5 Wyrazy te d| do zera przy czasie t®ð¥ð, je|eli speBniony jest warunek (4). Je|eli chocia| jeden z pierwiastków równania charakterystycznego ma cz[ rzeczywist dodatni: Re(ðsk )ð >ð 0 (8) to: lim y(ðt)ð =ð ¥ð (9) t®ð¥ð i ukBad jest stabilny. Je|eli równanie charakterystyczne ukBadu ma pierwiastki wielokrotne, to w sumie (3) pojawiaj si wyrazy typu: Aki -ði t k k tm es (10) (ðmk -ð i)ð! W tym przypadku warunek stabilno[ci (4) pozostaje równie| wa|ny, mk -ði gdy| funkcja t ro[nie wolniej ni| funkcja wykBadnicza  zatem dla Re(sk) < 0, mamy: éð ùð Aki -ði t k k limêð tm es úð =ð 0 (11) t®ð¥ð (ðmk -ð i)ð! ëð ûð Je|eli równanie charakterystyczne ukBadu ma pierwiastki w póBpBaszczyznie oraz jednokrotne na osi liczb urojonych, np. jeden pierwiastek zerowy lub par pierwiastków urojonych sprz|onych, to w ukBadzie bd wystpowa drgania o staBej amplitudzie, okre[lonej warunkami pocztkowymi. UkBad jest wówczas na granicy stabilno[ci, a [ci[le mówic nie jest stabilny asymptotycznie. Je|eli pierwiastki zerowe s wielokrotne, to przebieg y(t) oddala si od pocztkowego stanu równowagi, a ukBad jest oczywi[cie niestabilny. Warunek stabilno[ci (4) bdziemy wic uwa|a za ogólny warunek stabilno[ci liniowych ukBadów automatyki. Potrzeba [ci[lejszego rozró|niania rodzajów stabilno[ci wystpi w ukBadach nieliniowych, natomiast tutaj stabilno[ bdziemy rozumie jako stabilno[ asymptotyczn. Przy badaniu stabilno[ci ukBadów, których wBasno[ci dynamiczne opisane s za pomoc równaD ró|niczkowych wy|szych rzdów (lub odpowiednich transmitancji), natrafia si na du|e trudno[ci przy obliczaniu pierwiastków równania charakterystycznego, gdy| jest to równanie algebraiczne tego samego stopnia, co rzd równania 6 ró|niczkowego. Stosuje si wtedy jedno z kryteriów stabilno[ci, tzn. twierdzeD pozwalajcych oceni stabilno[ ukBadu na podstawie warto[ci wspóBczynników równania charakterystycznego lub przebiegu charakterystyki czstotliwo[ciowej ukBadu otwartego, bez obliczania pierwiastków równania (4). Nale|y jednak pamita, |e wszystkie kryteria wywodz si warunku podstawowego (4). O stabilno[ci ukBadu decyduje równanie charakterystyczne, tj. mianownik transmitancji badanego ukBadu. Wynik std, |e w ukBadzie maj zanika drgania swobodne opisane równaniem jednorodnym (prawa strona równania ró|niczkowego jest równa zeru), które to równanie odpowiada mianownikowi transmitancji badanego ukBadu. Dlatego te| przy badaniu stabilno[ci ukBadów zajmujemy si tylko równaniem charakterystycznym tego ukBadu. Z wielu opracowanych kryteriów stabilno[ci poznamy trzy podstawowe, które stosowane s najcz[ciej w praktyce in|ynierskiej, a mianowicie: ·ð kryterium Hurwitza; ·ð kryterium Routha; ·ð kryterium Nyquista; ·ð i inne. 2. Kryteria stabilno[ci 2.1. Wprowadzenie Kryteria stabilno[ci s wprowadzane w celu uproszczenia projektantowi odpowiedzi na pytanie o stabilno[ stworzonego modelu matematycznego ukBadu. Dziki zastosowaniu odpowiednich kryteriów stabilno[ci mo|na na podstawie struktury i parametrów modelu stwierdzi, czy ukBad jest stabilny, bez konieczno[ci rozwizywania równaD modelu lub wykonywania badaD symulacyjnych. 2.2. Kryterium Hurwitza Algebraiczne kryterium stabilno[ci, oparte na badaniu wspóBczynników równania charakterystycznego, udowodnione zostaBo przez Hurwitza w 1895r. Pozwala ono na sprawdzenie, czy równanie algebraiczne dowolnego stopnia ma wyBcznie pierwiastki ujemne lub o ujemnych cz[ciach rzeczywistych. Kryterium Hurwitza mo|na stosowa tylko wtedy, kiedy znany jest opis matematyczny badanego ukBadu, a mianowicie jego równanie charakterystyczne. Jest ono bardzo proste i wygodne w zastosowaniu do ukBadów opisanych równaniami ni|szych stopni. Za pomoc tego kryterium mo|na sprawdzi stabilno[ ukBadu o wszystkich 7 wspóBczynnikach równania charakterystycznego, jak i wyznaczy zakresy (obszary) zmienno[ci niektórych wspóBczynników zapewniajce stabilno[. Wad jest brak mo|liwo[ci wyznaczania zapasu stabilno[ci oraz utrudniona ocena wpBywu poszczególnych parametrów ukBadu na stabilno[. Warunkiem koniecznym i wystarczajcym, |eby ukBad liniowy stacjonarny cigBy byB stabilny asymptotycznie, jest aby: ·ð wszystkie wspóBczynniki równania charakterystycznego ansn +ð an-ð1sn-ð1 +ð ...+ð a1s +ð a0 =ð 0 (12) IstniaBy i byBy wiksze od zera: ai >ð 0, i =ð 0,1,2,..., n (13) Warunek ten jest warunkiem koniecznym, ale niewystarczajcym. ·ð wszystkie podwyznaczniki gBówne (minory) wyznacznika Dðn (wyznacznika Hurwitza) byBy wiksze od zera. Dð1 >ð 0, Dð2 >ð 0, ..., Dðn-ð1 >ð 0, an-ð1 an-ð3 an-ð5 Lð 0 an an-ð2 an-ð4 Lð 0 0 an-ð1 an-ð3 Lð 0 0 an an-ð2 Lð 0 Mð Mð Mð Mð Mð Mð Mð Dðn =ð (14) Mð Mð Mð Mð Mð Mð Mð 0 0 0 Lð a1 0 0 0 0 0 Lð a2 a0 0 0 0 0 Lð a3 a1 0 0 0 0 Lð a4 a2 a0 Jak wynika z zale|no[ci (14), wyznacznik Hurwitza tworzymy umieszczajc na gBównej przektnej kolejne wspóBczynniki wielomianu an-1 do a0. Nastpnie w poszczególnych kolumnach wpisujemy powy|ej wyrazu na przektnej gBównej wyznacznika wspóBczynniki o indeksach kolejno zmniejszajcych si o jeden, a poni|ej wyrazu na przektnej gBównej  wspóBczynniki o indeksach kolejno zwikszajcych si o jeden. 8 Je|eli który[ ze wspóBczynników równania charakterystycznego jest ujemny lub równy zeru, albo który[ z podwyznaczników jest ujemny lub równy zeru, to ukBad jest niestabilny. W przypadku, gdy równanie (12) ma, min. pierwiastki czysto urojone i w przebiegu czasowym y(t) wystpuj drgania o staBej amplitudzie. Mówimy wówczas, |e ukBad znajduje si na granicy stabilno[ci(granica stabilno[ci nale|y do obszaru niestabilnego). Kryterium Hurwitza umo|liwia stwierdzenie stabilno[ci asymptotycznej, jak i nieasymptotycznej. Mo|liwo[ wystpienia stabilno[ci nieasymptotycznej zachodzi wtedy, kiedy w równaniu charakterystycznym wspóBczynnik a0 = 0. Po podzieleniu stron równania przez s, otrzymujemy równanie stopnia n-1, w odniesieniu do którego stosujemy kryterium Hurwitza. 2.3. Kryterium Routha Drugim kryterium analitycznym, obok kryterium Hurwitza, jest kryterium Routha, które oprócz odpowiedzi na pytanie o stabilno[ asymptotyczn badanego modelu dostarcza informacji o liczbie pierwiastków równania charakterystycznego, znajdujcych si w prawej póBpBaszczyznie zmiennej zespolonej. Kryterium to okre[la liczb pierwiastków wielomianu charakterystycznego w prawej póBpBaszczyznie zmiennej zespolonej s. Wszystkie pierwiastki równania charakterystycznego badanego ukBadu bd znajdowa si w lewej póBpBaszczyznie zmiennej zespolonej, je|eli zostan speBnione nastpujce warunki: ·ð wszystkie wspóBczynniki równania charakterystycznego ai, i=1, & , n, s dodatnie. Jest to warunek konieczny; ·ð wszystkie wspóBczynniki lewej skrajnej kolumny Routha s dodatnie. Je|eli ukBad jest niestabilny asymptotycznie, to wspóBczynniki tej kolumny zmieniaj znak. Wówczas liczba zmian znaku jest równa liczbie pierwiastków równania charakterystycznego znajdujcych si w prawej póBpBaszczyznie zmiennej zespolonej. Tablic Routha buduje si wedBug nastpujcego schematu: an an-ð2 an-ð4 an-ð6 Lð an-ð1 an-ð3 an-ð5 an-ð7 Lð b1 b2 b3 b4 Lð (15) c1 c2 c3 Lð d1 d2 Lð e1 9 gdzie: an an-ð2 an an-ð4 an an-ð6 an-ð1 an-ð3 an-ð1 an-ð5 an-ð1 an-ð7 b1 =ð ,b2 =ð ,b3 =ð ,..... -ð an-ð1 -ð an-ð1 -ð an-ð1 an an-ð3 an an-ð5 an an-ð7 b1 b2 b1 b3 b1 b4 c1 =ð ,c2 =ð , c3 =ð ,..... -ð b1 -ð b1 -ð b1 (16) b1 b2 b1 b3 c1 c2 c1 c3 d1 =ð , d2 =ð ,..... -ð c1 -ð c1 c1 c2 d1 d2 e1 =ð ,..... -ð d1 Z ka|dym wierszem tablicy Routha mo|na skojarzy wielomian pomocniczy, który bdzie wykorzystywany w przypadku szczególnym, czyli wtedy, kiedy wiersz wspóBczynników oka|e si skBada z samych zer: an an-ð2 an-ð4 an-ð6 Lð an-ð1 an-ð3 an-ð5 an-ð7 Lð b1 b2 b3 b4 Lð (17) c1 c2 c3 Lð d1 d2 Lð e1 Wtedy wiersz skBadajcy si z zer zastpuje si wspóBczynnikami pochodnej wielomianu pomocniczego z poprzedniego wiersza. Wielomian ten buduje si, sumujc odpowiednie iloczyny wspóBczynników z tablicy Routha ze zmienn s w potdze wynikajcej z konstrukcji stowarzyszonej z ni tabeli wielomianowej. Drug sytuacj wyjtkow jest sytuacja, kiedy element w lewej skrajnej kolumnie tablicy Routha równa si zeru. Wtedy badane równanie charakterystyczne nale|y pomno|y przez czynnik (s+a) i rozpocz badanie stabilno[ci tak otrzymanego równania za pomoc kryterium Routha od pocztku. Liczba a > 0 jest liczb rzeczywist i nie jest pierwiastkiem równania charakterystycznego. 2.5 Kryterium Nyquista Kryterium Nyquista ma du|e znaczenie praktyczne, poniewa| pozwala bada stabilno[ ukBadu zamknitego na podstawie przebiegu 10 charakterystyki czstotliwo[ciowej ukBadu otwartego, któr mo|na wyznaczy zarówno analitycznie, jak i do[wiadczalnie. Rozpatrzmy ukBad liniowy o schemacie blokowym prz4edstawionym na rys.5. Transmitancja ukBadu otwartego Go(s) jest równa: G0(ðs)ð =ð G1(ðs)ðG2(ðs)ð (18) Przedstawiajc t transmitancj w postaci ilorazu wielomianów otrzymamy: Mo(ðs)ð G0(ðs)ð =ð (19) No(ðs)ð przy czym No(s) = 0 jest równaniem charakterystycznym ukBadu otwartego. Transmitancja ukBadu zamknitego Gz(s) jest równa: G1(ðs)ð M (ðs)ð z Gz(ðs)ð =ð =ð (20) 1+ð G0(ðs)ð Nz(ðs)ð przy czym N(s) = 1 + Go(s) = 0 jest równaniem charakterystycznym ukBadu zamknitego. Przedstawiajc równanie charakterystyczne ukBadu zamknitego w postaci widmowej N(jwð) = N(s) dla s = jwð otrzymamy: N(ð jwð)ð =ð 1+ð G0(ðs)ð =ð 1+ð Go(ð jwð)ð (21) s=ð jwð gdzie: Go(jwð) jest charakterystyk czstotliwo[ciow ukBadu otwartego Stabilno[ ukBadu zamknitego zale|y od jego równania charakterystycznego N(s) = 0. Z równania (21) wynika, |e mo|na j oceni na podstawie charakterystyki czstotliwo[ciowej ukBadu otwartego Go(jwð). Rys.5. Schemat blokowy ukBadu 11 Kryteriu a mo|na sfo o: um Nyquista ormuBowa nastpujco ukBa zamkni jest st |eli ost entu ad ty tabilny, je| przyro argume wyra ktora) 1 + Go(jwð) przy ulsacji od 0 a|enia (wek G y zmianie pu wð o do ¥ð jest równy i pierwiast ania ¥ð y kpð, gdzie k jest ilo[ci tków równa char znego du go, ci istej rakterystycz ukBad otwarteg o cz[c rzeczywi doda atniej, czyli: Dðjð [ð1+ð Go(ð jwð)ð]ð=ð kpð (22) Przy argum wekt nale|y rozumie jako obro tego yrost mentu tora y otu wektora anie pulsacji resie. a, przy zmia i wð w okre[lonym zakr Zwr uwag je|eli k to ukBad otwar jest nie rómy g, k ¹ð 0, u rty estabilny, poniewa posiada pierwiastki równania charaktery a| i ystycznego o cz[ci rzeczyw dodat Std wynika, |e istniej ukBady za wistej tniej. | amknite stabilne, pomimo |e ukBad otw estabilny. warty jest nie Spos oblicza przyro argum Dðjð wektora 1 sób ania ostu mentu 1+Go(jwð) pokazan no na rys.6. Ry b obliczania u argument wekt ys.6. Sposób a przyrostu tu Dðjð tora 1+Go(jwð) G jð wð G Dðjð [ð1+ð Go(ð jwð)ð]ð=ð Dðjð [ð1+ð Go(ð jwð)ð]ð+ð Dðjð [ð1+ðGo(ð jwð)ð]ð+ð 0<ðwð<ð¥ð 0<ðwð<ðwð1 wð1 <ðwð<ðwð2 <ð wð G ]ð +ð Dðjð [ð1+ð Go(ð jwð)ð]ð+ð Dðjð [ð1+ð Go(ð jwð)ð]ð (23) wð2 <ðwð<ðwð3 wð1 <ðwð<ð¥ð wð Dðjð1 +ð Dðjð2 +ð Dðjð3 +ð Dðjð4 =ð -ðpð -ðað +ð að +ðpð =ð 0 +ð pð 3 Wzó (23) wy ze st a, rost entu ór ynika twierdzenia |e przyr argume Dðjð wektora 1+Go(jwð) rozumiany jest jako kt obrotu tego wekto przy a y tora zmianie wð od 0 do ¥ð, któr to m bi na kolej o zmian mo|emy rozb jne etapy (wð = 0 d = wð1; wð = do wð= do wð wð =wð1, itd.) Rozp becnie przyp z[ciej wystpujcy k = patrzmy ob padek najcz = 0, tzn. |e ukBad est stabilny. Z podaneg j kryterium wynika, d otwarty je go powy|ej 12 |e ukBad est stabilny. Z podaneg j kryterium wynika, d otwarty je go powy|ej |e ukBad e te| jest stab d zamknite abilny, je|eli: Dðjð [ð1+ð Go(ð jwð)ð]ð=ð 0 (24) )ð 0<ðwð<ð¥ð Przy iegu charak mplitudowo  fazowych ykBad przebi kterystyk am h Go(jwð) ukBadu otwartych stabilnych, które po za b abilne, b) o s amkniciu bd: a) sta niestabil lne (rys.7). Rys.7 rzebiegu charakterystyk a o  fazowych Go(jwð) 7. PrzykBad pr amplitudowo G ukBadu otwartyc h, które po zamkniciu bd e, b) ch stabilnych d: a) stabilne niestabilne Gdy w ukBadzi otwartym wystpuje jeden lub wicej ele y ie m e b ementów caBkujc kterystyka Go(jwð) zaczyna si w n no[ci (dla cych, charak G nieskoDczon wð = 0). Nale|y wt charak t okrgu tedy kterystyk te uzupeBni cz[ci o o 13 promien równym nieskoDc artek, niu m czono[ci R = ¥ð przez tyle wia ile wystpu elemen caBku N rzypadek uje ntów kujcych. Na rys.7 trzeci pr odpowia ukBadow otwartem w którym wystp jeden element ada wi mu, puje caBkujc peBniony cz gu narysowa cy, dlatego zostaB uzup z[ci okrg an lini przeryw wan. Rozp kBad rty y, ym uj patrzmy uk otwar stabilny w który wystpu dwa element e, wtedy prz rakterystyki Go(jwð) jest ty caBkujce zebieg char t zgodny z rys.8. Charaktery t na uzupe póBokr o pr ystyk ale|y eBni rgiem romieniu R = ¥ð. Rys erystyka Go(jwð wartego z dw tami s.8. Charakte wð) ukBadu otw woma element caBkujcymi i Z ry e taki ukBad iciu bdzie ysunku tego wynika, |e d po zamkni e zawsze niestabil niestabilny strukturalni a| punkt (-1 lny (ukBad n ie), poniewa 1,j0) le|y po praw yki Go(jwð). wej stronie charakterysty Kryt to je proste w praktyczn zastoso y terium est w nym owaniu, gdy znamy charakte m z |e erystyk amplitudowo  fazow Go(jwð) oraz wiemy, | ukBad otwarty jest stabi otrzym ana ementów ilny, mamy alizujc stabilno[ ele (podzesp chodzcych w skBad ukBadu otwartego Je|eli poBów) wc h d o. stwierdz |e wszystkie elementy sk to zimy, w kBadowe s stabilne, t ukBad otwarty te| jest stabilny. W celu udowodn pow nienia wy|szego stwierdz przyj e o Bada z zenia jmiemy, |e ukBad otwarty skB si z dwóch element mitancji G1(  rys.5. tów o transm (s) i G2(s)  )ð M M1(ðs)ð M2(ðs)ð Mo(ðs)ð Go(ðs)ð=ð G1(ðs)ðG2(ðs)ð=ð =ð (25) 2 N1(ðs)ð N2(ðs)ð No(ðs)ð N (ð M2(ðs)ð gdzi ie: G (ðs)ð=ð M1(ðs)ð; G2(ðs)ð=ð M 1 N1(ðs)ð N2(ðs)ð N Std (s nacza wielom kterystyczny d No(s)=N1(s)N2(s) ozn mian charak y ukBadu otwarteg równy iloczyno wielom c tycznych go owi mianów charakteryst element adowych. Zatem pierwiastkami r tów skBa równania 14 charakterystycznego ukBadu otwartego s pierwiastki równaD charakterystycznych elementów skBadowych. Powy|sze rozumowanie mo|na rozszerzy na dowoln ilo[ elementów skBadowych. 3. PrzykBady PrzykBad 1. Zbada stabilno[ ukBadu otwartego i zamknitego o schemacie blokowym (rys.9), gdzie G1(s) oznacza transmitancj regulatora PD. W tym celu nale|y skorzysta z kryterium Hurwitza s +ð1 G1(ðs)ð =ð ; G2(ðs)ð =ð 2(ðs +ð1)ð (26) s4 +ð 2s3 +ð 3s2 +ð s +ð 2 Rys.9. Charakterystyka Go(jwð) ukBadu otwartego z dwoma elementami caBkujcymi I. Transmitancja ukBadu otwartego Go(s) jest równa: 2 2(ðs +ð1)ð Go(ðs)ð=ð G1(ðs)ðG2(ðs)ð=ð (27) s4 +ð 2s3 +ð 3s2 +ð s +ð 2 std równanie charakterystyczne ukBadu otwartego Go(s) ma posta: No(ðs)ð=ð s4 +ð 2s3 +ð 3s2 +ð s +ð 2 =ð 0 (28) 1) warunek konieczny jest speBniony, poniewa| a4>0, a3>0, a2>0, a1>0, a0>0. Wyznacznik Hurwitza ukBadu otwartego ma posta: a3 a4 0 0 2 1 0 0 a1 a2 a3 a4 1 3 2 1 Dð4(ðs)ð=ð =ð (29) 0 a0 a1 a2 0 2 1 3 0 0 0 a0 0 0 0 2 2) warunek wystarczajcy wymaga sprawdzenia znaku podwyznacznik Dð2 i Dð3: 15 a3 a4 2 1 Dð2(ðs)ð =ð =ð =ð 6 -ð1 =ð 5 >ð 0 (30) a1 a2 1 3 a3 a4 0 2 1 0 Dð3(ðs)ð=ð a1 a2 a3 =ð 1 3 2 =ð 0 a0 a1 0 2 1 (31) 1 0 2 0 2 1 0 -ð 2 +ð1 =ð -ð8 +ð 5 =ð -ð3 >ð 0 3 2 1 2 1 3 UkBad otwarty jest niestabilny, poniewa| Dð3 < 0. II. Transmitancja ukBadu zamknitego Gz(s) jest równa: Y(ðs)ð G1 G1(ðs)ð=ð =ð =ð X(ðs)ð 1+ð G0 s +ð1 (32) s +ð1 s4 +ð 2s3 +ð 3s2 +ð s +ð 2 =ð =ð 2 2(ðs +ð1)ð s4 +ð 2s3 +ð 5s2 +ð 5s +ð 4 1+ð s4 +ð 2s3 +ð 3s2 +ð s +ð 2 std równanie charakterystyczne ukBadu zamknitego N(s) ma posta: N(ðs)ð=ð s4 +ð 2s3 +ð 5s2 +ð 5s +ð 4 =ð 0 (33) 1) Warunek konieczny speBniony. Wyznacznik Hurwitza Dð4 ma posta: 2 1 0 0 5 5 2 1 Dð4(ðs)ð =ð (34) 0 4 5 5 0 0 0 4 2) Warunek wystarczajcy wymaga sprawdzenia znaku podwyznacznika Dð2 i Dð3: a3 a4 2 1 Dð2(ðs)ð=ð =ð =ð 10 -ð 5 =ð 5 >ð 0 (35) a1 a2 5 5 16 2 1 0 1 0 2 0 2 1 Dð3(ðs)ð=ð 5 5 2 =ð 0 -ð 4 +ð 5 =ð 5 2 5 2 5 5 (36) 0 4 5 =ð -ð16 +ð 25 =ð 9 >ð 0 UkBad zamknity jest stabilny. Mamy tu do czynienia z przypadkiem, kiedy niestabilny ukBad otwarty po zamkniciu staje si ukBadem stabilnym. PrzykBad 2 Okre[li stabilno[ ukBadu zamknitego o schemacie blokowym przedstawionym na rys.10, gdzie w torze gBównym wystpuje element caBkujcy rzeczywisty o transmitancji: kv G1(ðs)ð =ð (37) s(ðTs +ð1)ð Stabilno[ nale|y okre[li z wykorzystaniem kryterium Nyquista. k v s (ðTs +ð 1)ð Rys.10. Schemat blokowy ukBadu W analizowanym przykBadzie transmitancja ukBadu otwartego jest równa transmitancji G1(s). Charakterystyka amplitudowo  fazowa ukBadu otwartego Go(jwð) przedstawiona jest na rys.10. UkBad otwarty jest stabilny dla T > 0, gdy| element caBkujcy rzeczywisty jest stabilny (nieasymptotycznie). Posiada bowiem pierwiastki równania charakterystycznego s1 = 0, s2 = -1/T. Poniewa| w ukBadzie otwartym wystpuje element caBkujcy, charakterystyk uzupeBniamy cz[ci okrgu R = ¥ð (linia przerywana na rys.11). Z rysunku tego wynika równie|, |e ukBad zamknity bdzie zawsze stabilny, niezale|nie od warto[ci kv i dla T > 0, poniewa| punkt (-1,j0) le|y zawsze po lewej stronie charakterystyki czstotliwo[ciowej ukBadu otwartego Go(jwð). 17 k -ð T R =ð ¥ð Rys.11. Charakterystyka amplitudowo  fazowa ukBadu otwartego o transmitancji G kv (ðs)ð=ð 1 s(ðTs +ð1)ð PrzykBad 3 Zbada stabilno[ systemu opisanego przez wielomian charakterystyczny M(s) = s4+s3+s2+2s+1. W tym celu nale|y wykorzysta kryterium Routha. W tym celu budujemy tablice Routha zgodnie z zale|no[ci (15). Wówczas otrzymamy: 1 1 1 s4 1 2 0 s3 (38) -ð1 1 0 s2 3 0 s1 1 0 s0 Poniewa| w pierwszej kolumnie wystpuje podwójna zmiana znaku, wielomian M(s) ma dwa pierwiastki w prawej póBpBaszczyznie zespolonej s. PrzykBad 4 Zbada stabilno[ systemu opisanego przez wielomian charakterystyczny M(s) = s4+s3+2s2+2s+2. W tym celu nale|y wykorzysta kryterium Routha. W tym celu budujemy tablice Routha zgodnie z zale|no[ci (15). Wówczas otrzymamy: 18 1 2 2 s4 1 2 0 s3 (39) 0 2 0 s2 ¥ð s1 s0 Poniewa| trzeci element pierwszej kolumny jest zerem, tablica nie mo|e by uzupeBniona. Po pomno|eniu wielomianu M(s) przez (s+1) otrzymuje si wielomian M1(s)=(s+1)M(s)=s5+2s4+3s3+4s2+4s+2, dla którego tablica Routha ma posta: 1 3 4 s5 2 4 2 s4 1 3 0 s3 (40) -ð 2 2 s2 4 0 s1 2 s0 Poniewa| w pierwszej kolumnie wystpuje podwójna zmiana znaku, wielomian M1(s) (czyli równie| wielomian M(s)) ma dwa pierwiastki w prawej póBpBaszczyznie zmiennej zespolonej s. 6. Literatura 1. Zbigniew WAAACH  Cybernetyka techniczna. Cz[ I  Eksploatacja osprztu , WydziaB Wydawniczy WAT, Warszawa 1983 2. Janusz KOWAL  Podstawy automatyki. T1 , Uczelniane Wydawnictwa Naukowo-Dydaktyczne AGH, Kraków 2004, Sygnatura: 60378 3. Tadeusz Kaczorek  Teoria sterowania. Tom I UkBady liniowe cigBe i dyskretne . PaDstwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977. 4. Dariusz Horla  Podstawy automatyki. wiczenia rachunkowe. Cz[ I , Wydawnictwo Politechniki PoznaDskiej, PoznaD 2003. 5. WBadysBaw PeBczewski  Teoria sterowania. CigBe stacjonarne ukBady liniowe Wydawnictwa Naukowo  Techniczne, Warszawa 1980, Sygnatura: II  65523. 19

Wyszukiwarka