tom Noc:( 1945): Przed sądem i Apel (1941 i 1942), Wielki Tydzień -wszechwiedzący narrator, zaangażowany po określonej stronie, mowa zależna i pozornie zależna, operowarue nastrojem , zsubiektywizowane opisy przyrody, częste stosowanie w narracji epitetów wartościujących - ukazanie martyrologii narodu polskiego i ludności żydowskiej;
Powieść Popiół i diament (1948) - 8 maja 1945 roku. Miody akowiec, Maciek Chelmicki, otrzymuje rozkaz zastrzelenia sekretarza KW PPR. Zbieg okoliczności powoduje, że zabija kogoś innego. Spotykając się twarzą w twarz ze swoją ofiarą doznaje szoku. Staje przed koniecznością powtórzenia zamachu. Poznaje Krystynę, dziewczynę pracującą jako barmanka w restauracji hotelu "Monopol”. Uczucie do niej uświadamia mu jeszcze bardziej bezsens zabijania w chwili zakończenia wojny. Wierność złożonej przysiędze, a tym samym obowiązek podporządkowania się rozkazowi, przeważa szalę. Czyni odpowiednie przygotowania, w czasie których zjawia się w jego pokoju hotelowym Krystyna. Maciek korzysta z okazji, kiedy sekretarza KW, Szczukę, wywołują z irrządzonego z okazji zwycięstwa bankietu do Urzędu Bezpieczeństwa. Zabija Szczukę, sam zaś ginie zastrzelony przypadkowo przez patr ol polskich żołnierzy, ponieważ nie posłuchał wezwania do zatrzymania się.
■ Jarosław Iwaszkiewicz
- opowiadanie Ikar (1945) - dystans, alegoria i historyczna analogia (by zapewnić utworowi szansę obiektywizmu)
zbiór nowel Szekspir (1948)- martyrologra narodu polskiego i ludności żydowskiej;
Dymy nad Birkenau (1945) - rzeczywistość obozowa spisywana na gorąco, rezygnując z konstrukcji fabularnej (ksiązka-pamiętnik, autentyczne relacje); Ze względu na dokumentalną wartość książki Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze włączył ją do akt oskar żenia przeciwko zbrodniarzom hitlerowskim;
- tomy opowiadań Pożegnanie z Marią i Kamienny świat (1948) - utwory o przeżyciach więźniów obozów koncentracyjnych oraz o ludziach próbujących żyć „normalnie” w tych „dziwnych czasach (sceny przerażające, których wymowa spotęgowana jest powściągliwa relacją, usunięciem bezpośredniego komentarza , ograniczeniem się do ukazania człowieka, jego gestów, odruchów, czynów; bohaterowie oraz narrator wyposażony