54543

Nieco lepiej zjawisko to zostało rozpoznane w odniesieniu do dynastii piastowskiej. Chociaż zjawisko to zaiuklo w drugiej połowie XV wieku na ziemiach polskich lecz pojawiła się druga fala w związku z chrztem i unią z Litwą.

Imiona przybierają niejednokrotnie cechy właściwości określonych terytoriów. Np. w XVII i XVIII wieku na ziemiach wschodnich RP ulubionymi imionami są imiona wielkich zakonodawców.

Nazwisko to nazwa wyróżniająca człowieka na zasadzie wspólnoty rodzinnej. Nie zawsze tak było w przeszłości. Było bowiem odnoszone do pojedynczych osób na analogicznej zasadzie jak imiona. Dzisiaj taką formę nazwiska określamy jako przezwisko.

Rozróżniamy następujące typy nazwisk:

a)    Najwcześniej pojawiają się w tej funkcji rzeczowniki pospolite (Dlugota, Boruta)

b)    Drugie imię zarówno rodzime jak i chrześcijańskie jednak:

-    imiona chrześcijańskie nie zmieniają swej formy (Romuald, Gustaw) imiona rodzime podlegają modyfikacji ( Stanisław - Stanisz, Stachura, Stanio

c)    miejscowość z której osoba pochodzi, lub której jest właścicielem

d)    wyrażenia przyimkowe, które także wyrażają miejscowość pochodzenia lub posiadania np. Jan z Tamowa. W ciągu XV wieku w ich miejsce pojawiają się nazwiska tworzone od nazw tych samych miejscowości przez dodanie fonnantu - ski np. Tarnowski. Formy takie upowszechniają się w XVI wieku i należy oceniać je jako nazwiska w pełnym znaczeniu. Mimo to jeszcze w XVI wieku nazwisko nie jest dziedziczone na zasadzie fiiiacji. Decyduje tutaj moment prawa własności w stosunku do miejscowości od której nazwisko jest urabiane.

Owa forma nazwisk oclmiejscowych zakończona na -ski stała się charakterystyczna dla nazwisk szlacheckich, stały się znakiem rozpoznawczym szlachty. Trafiały się takie przypadki także u mieszczaństwa i chłopów. Dlatego stosowano pewien zabieg ortograficzny. Mianow icie dbano aby w nazwiskach szlacheckich owo -ski poprzedzało w np. Kozierowski. Odmawiano tego zabiegu mieszczanom i chłopom. Uważano, ze nazwisko ze ski tym grupom nie przystoi.

Nazwiska mieszczańskie i chłopskie kończyły się najczęściej na -owiec. - cwic, pod wpływem szlachty niskiej i litew^rskiej, wśród której były rozpowszeclinione zmieniając ewic na ewicz oraz owić na iowicz. Jednakże w Polsce nigdy nazwisko na ski choć traktowane jako szlacheckie nie zostało zastrzeżone dla tej klasy społecznej jak to miało miejsce w przypadku francuskiego de czy niemieckiego von.

Geneza słowotwórcza nazwisk decyduje o ich podziale. Mamy zatem nazwiska: pospolite np. Gawron

-    odimienne np. Tomaszewski odmiejscowe np. Tarnowski

Nazwiska pospolite rodzą się z przezwisk i to w okolicznościach, które mają cechy spontaniczności. Okoliczności ich powstawania możemy obserwować dzisiaj ( przezwiska nadaw^rane kolegom w szkole). Proces ten miał analogiczny przebieg w przeszłości. Przezwiska mają w sobie określenie cechy charakterystycznej osoby, której są przypisywane. Gdy przezwisko zamienia się w nazwisko sens ten ma charakter jedynie historyczny, zatraca swoją wymowę. Nazwiska takie we wcześniejszych okresach wiązały się szczególnie z clilopstwem, mniej z mieszczaństwem.

Inaczej sprawa przebiega z nazwiskami odimiennymi zwłaszcza patronimicznymi ( pochodzącymi od imienia ojca). Punktem wyjścia dla tych nazwisk jest imię. Nazwiska patroiumiczne mają charakter dziedziczny i o ich przybieraniu decyduje stosunek fiiiacji. Nazwiska te były początkowo jedynie uzupełnieniem imienia. Zdają się być