54208

systematyki prawa prywatnego, zastosowanej w podręczniku do nauki prawa.

Kodyfikacja justyniańska

Prace kodyfikacyjne podjete w IVw we wschodniej części imperium doprowadziły do opracowania prywatnych zbiorów konstytucji cesarskich które określone były mianem kodeksów. Był to Codex Gregorianus zawierający uporządkowane zestawienie konstytucji od cesarza Hadriana do 29 lr a następnie będący jego uzupełnieniem do 314r Codex Hermogenianus> Za czasów Teodozjusza II podjęto prace nad pełniejszym skodyfikowaniem prawa z uwzględnieniem pism prawników klasycznych. Efektem było zebranie konstytucji cesarskich Zbiór ten pod nazwa Codex Theodosianus(438) uzyskał moc oficiabią jako zbiór urzędowy w zachodniej części imperium rzymskiego.

Wulgaryzacja prawa

Okres rozwoju prawa od Konstantyna Wielkiego do Justyniana zwany bywa okresem wulgaryzacji prawa. Było to efektem zetknięcia sie wyrafinowanego systemu prawa rzymskiego z prawami ludów wchodzących w skład światowego imperium.

Sentencje Paulusa: ułożony za czasów Diokleciana u schyłku Ulw zbiór zwięzłych zasad prawnych czerpanych z dzieł tego jurysty, a ujętych w postaci gotowych sentencji, bez kazuistyki i kwestii spornych

Regnlae llpiani: zbiór z IVw oparty na Instytucjach Gaiusa. dziełach Ulpiana i Modestyna.Przerobionym wyciągiem z Instytucji Gaiusa było kompendium pod nazwą Epitome Gal

Kodyfikacja Justyniańska:

Jest jednym z głównych źródeł poznania prawa rzymskiego i pochodzi z 534 r. Kodyfikacja składa się z trzech części: Digestów (Digesta seu Pandecta). Zbioru ustaw cesarskich (Codex) i Instytucji (Institutiones). Ustawodawstwo Justyniana obowiązywało we wschodnim cesarstwie aż do jego upadku w 1453 roku n.e. Na zachodzie szybko popadła w zapomnienie aż do XI wieku, kiedy to "odkryli" ją glosaiorowie. Dziełem glosatorów było ułożenie zbioru składającego się z czterech części - do Digestów. Kodeksu i Instytucji dodali Nowele (Nowllae). W tej formie w średniowieczu zaczęto nazywać ten zbiór Corpus Iuris Civilis dla odróżnienia go od Corpus Iuris Canonici.

Digesia stanowią wybór z pism prawników okresu klasycznego. Zostały opracowane przez 16-osobową komisję. Zawierają one 9123 fragmenty zawarte w 50 księgach, które w opinii twórców były najlepszymi osiągnięciami myśli prawniczej okresu klasycznego. Digesta cytuje się podając numer księgi, numer tytułu, numer fragmentu, numer paragrafu oddzielając je przecinkami i poprzedzając literą "D.", czyli np. D. Z1,11.2.

Digesta zostały opracowane przez komisję kodyfikacyjną powołąną przez Justynianiana z Trybonianem, wybitnym prawnikiem na czele, na podstawie pism 39 prawników klasycznych, jednakże dzieła Ulpiana i Paulusa stanowią prawie połowę materiału Po zebraniu i dokonaniu kompilacji Justynian nakazał spalić teksty źródłowe oraz zakazał komentowania Digestów czy choćby przytaczania oryginalnych fragmentów w celu wyjaśnienia niejednoznaczności.

Codex zawiera konstytucje cesarskie w porządku chronologicznym od cesarza Hadriana do Justyniana. Komisja tworząca Codex była upoważniona do wprowadzania zmian (interpolacji) w treściach konstytucji (podobnie rzecz się miała z pismami jurystów zebranymi w Digestach).

Instytucje: jeden z najbardziej znanych podręczników prawa w starożytnym Rzymie. Opublikowany w 533 r. zastąpił Instynicje Gaiusa w szkołach prawa jako dzieło udoskonalone i uaktualnione. Jego twórcami byli profesorowie prawa: Theofilus i Dorotheus, których pracą kierował Tryboitian. Treść podręcznika oparto m in. na cytatach z Digestów i Instytucji Gaiusa. Insńtiiiones, niepodobnie współczesnym podręcznikom, był obowiązującym prawem.

Nowele: Jest to zbiór konstytucji Justyniatiskich wydanych po 534 r. W sumie zbiór ten zawiera 168 nowel, ostatnie 10 pochodzi z okresu pojustyniaiiskiego (Novcllae postitistimanae) Nie wchodziły w skład kodyfikacji w pierwotnej formie - zostały do niej włączone dopiero przez glosatorów.