65229

klasowe"), zabezpieczając swoje interesy przez prawo (np. przez gwarancje własności prywatnej w konstytucji), wymusza szacunek, uznanie czy zazdrość innych, stać ją na najlepsze wykształcenie, ma dostęp do ochrony zdrowia i wyrafinowanych form rekreacji. Dokładnie przedwme w tych wszystkich wymiarach jest położenie klasy pracow^rniczej.

Po obu stronach wspólnota sytuacji własnościowej i jej istotnych społecznie konsekwencji uruchamia realne procesy grupotwórcze. Obiektywna wspólnota interesów' to jeszcze tylko zbiorowość statystyczna i kategoria socjologiczna (w terminologii Marksa „klasa w sobie"). Ale na tym gruncie pojawia się świadomość wspólnych interesów i zarazem ich przedwstawnośd interesom klasy przedwnej („świadomość klasowa"). W ten sposób wyłania się kategoria społeczna. Z kolei wspólna definicja własnej sytuacji i identyfikacja przedwników prowadzi do kontaktów', interakcji i stosunków społecznych w obrębie klasy i separowania się od klasy przedwmej (swoista „endogamia klasowa"). Wreszae pojawiają się działania zbiorowe w celu obrony własnych interesów, skierowane ku klasie przedwnej („walka klasowa"). W tym momende klasa jest już realnie funkcjonującą i zorganizowaną zbiorowośdą („klasą dla siebie"). Fakt, że klasy krystalizują się równocześnie, naprzedw siebie, we wzajemnych interakcjach, wzmacnia i przyśpiesza procesy grupotw^rórcze po obu stronach. Proces krystalizacji każdej z klas społecznych można przedstawić przy pomocy następującego schematu:

Takie główne idee koncepcji klas Marksa weszły trwale do kanonu myślenia socjologicznego. Ich prostota i sugestywność zapewniły im szeroką akceptację w myśleniu potocznym. W stosunku do koncepcji stratyfikacji społecznej nie są -wbrew częstym opiniom - konkurencyjne, lecz komplementarne. Pokazują, jak ponad nierównościami stopniowalnymi mogą w społeczeństwie powstawać nierówności skrajne, opozycyjne, biegunowe, o odmiennej dynamice, bo prowadzące do eksploatacji, antagonizmu, konfliktu i walki, przestępczość, gdzie udział dyskryminowanych mniejszości jest wyjątkowo wysoki.