Podstawa prawna - umowa międzynarodowa, np
- deniilitaryzacja (całkowita, częściowa) - np. Antarktyka, Wyspy Alandzkie, pas przygraniczny między państwami koreańskimi -obowiązek zlikwidowania, zakaz budowy obiektów wojskowych
- neutralizacja - np. Antarktyka, Wyspy Alandzkie, Cieśnina Magellana, Kanał Sueski, Kanał Panamski - umowne wyłączenie możliwości prowadzenia działań wojennych
- bazy wojskowe - np amerykańska baza wojskowa Guantanamo na Kubie
- dzierżawa, np. Hong-Kong, Makalu - czasowa zgoda suwerena terytorialnego na wykorzystanie części jego terytorium przez ine państwo na warunkach zawartych w umowie
• z ludnością
• bez ludności
4. Nabycie terytorium
a. nabycie pierwotne - nabycie obszaru, który nienależny do innego państwa
- zawłaszczenie, pod warunkiem:
• ziemia niczyja
• efektywność wykonywania władzy
• jawność (obowiązkowa notyfikacja)
- przyrost (przymulisko, oderwisko, osuszanie części obszaru morskiego, budowanie falochronów
b. nabycie pochodne - nabycie obszaru, który kiedyś był częścią terytorium innego państwa
- cesja terytorialna - odstąpienie przez państwo części swego terytorium drugiemu państwu; przeniesienie zwierzchnictwa terytorialnego. Elementy cesji, które muszą wystąpić łącznie:
• prawny - umowa międzynarodowa
• faktyczny - opuszczenie terytorium przez cedenta o faktyczne jegoobjęcie przez cesjonariusza
- cesja jest skuteczna erga omnes
- może być odpłatna (np. kupno przez USA Alaski od Rosji w 1867)
- może być wzajemna - wymiana terytoriów (umowa między ZSRR a RP o zmianie odcinków terytorialnych z 1951 r.
- plebiscyt - o przynależność terytorium decyduje glosowanie ludności zamieszkującej to terytorium, np.
• 1791 r. - plebiscyt w Awignonie i hrabstwie Yenaissin