76100

podlegające ocenie moralnej. Postępowanie człowieka jest kwalifikowane przez normy i oceny moralne jako dobre lub złe, słuszne lub niesłuszne¹. Filozofowie przyjmują podział moralności na 4 rodzaje: moralność autonomiczną, etykę systemów religijnych i światopoglądowych, etykę społeczną i moralność ogólnoludzką².Nie będę o tym mówił/a ponieważ zostało to wnikliwie już omówione, łącznie ze wskazaniem relacji prawa i moralności, w zakresie porównania norm, jak i na obszarze treściowym. Odniosę się tylko pokrótce do konfliktu na tle prawa i moralności.

1.2. Konflikt prawa i moralności

Problemem o istotnym znaczeniu filozoficznym i praktycznym jest konflikt prawa i moralności. Konflikt ten polega na występowaniu sytuacji, w których adresat normy prawnej i moralnej nie może spełnić łącznie obu norm, gdyż spełnienie normy prawnej oznacza naruszenie normy moralnej, a spełnienie normy moralnej stanowi naruszenie normy prawnej. Sytuacja taka powstaje w wyniku relewantnych normatywnie niezgodności między normami prawnymi a zasadami moralnymi³. Sprzeczność normy prawnej z zasadą moralną oznacza negatywną moralną ocenę treści normy prawnej, jej spełnienia lub następstw jej spełnienia. Niezgodność ta może więc również wyrażać się w niezgodności moralnych ocen normy prawnej, a więc niezgodności oceny deontologicznej⁴ z oceną teleologiczną. Konflikt prawa i moralności ma miejsce jedynie wówczas, gdy występuje w świadomości adresatów, to znaczy, gdy niezgodność norm prawnych i moralnych jest postrzegana na przez adresatów jako sytuacja konfliktowa. Konflikt prawa i moralności występuje w świadomości adresatów obu systemów normatywnych, którzy przyswoili sobie zarówno normy prawne, jak i normy moralne⁵.

Konflikt między prawem i moralnością jako następstwo oddziaływania na adresatów sprzecznych ze sobą norm prawnych i moralnych występować może w dwóch wersjach:

1)    jako konflikt postulatów dominującej moralności (lub dominującej doktryny moralnej, z którą sprzężony jest porządek prawny) z konkretnymi instytucjami i normami prawnymi;

2)    jako konflikt norm lub instytucji prawnych z innymi niedominującymi systemami moralnymi. W tym przypadku mamy do czynienia z ukrytym konfliktem różnych

2

1

   W. Lang J. Wróblewski. S. Zawadzki. Teoria paristwa i prawa. Warszawa 1986. s. 299.

2

   A. Kość. Podstawy filozofii prawa. Lublin 2005. s. 136.

3

   W. Lang Prawo i moralność. Warszawa 1989. s. 256.

4

   Deontologia - dział etyki o obowiązkadi moralnych, http sjp pwn pl szukaj deontologia dnia 22.03.2012

5

   W. Lang Prawo i moralność, s. 258.