77425

Zarys myśli polityczno-społecznej - wykład, prof. dr hab. Tomasz Tulejski społecznych i zależności politycznych niezależnie od historycznego czy geograficznego kontekstu. Zasady liberalizmu sprawdzą się wszędzie.

4) wiara w postęp - założenie, że natura ludzka jak i wszystkie instytucje społeczne i polityczne podlegają procesowi doskonalenia. Nie ma takich społecznych czy politycznych problemów, które właśnie dzięki doskonaleniu nie mogłyby być w przyszłości rozwiązane.

Konstrukcja teoretyczna, założenia:

1)    jednostka jest podmiotem uprawnień - koncepcja uprawnień naturalnych została sprecyzowana przez autorów nowożytnej koncepcji prawa naturalnego. Sprowadza sie ona do wyprowadzenia z obiektywnego porządku prawa natury subiektywnej sfery moralnego władztwa jednostki. Istnieją naturalne, przyrodzone i niezbywalne uprawnienia jednostki. Nie można ich nikomu odebrać. Porządek naturalny przyznaje jednostkom uprawnienia naturalne.

2)    naczelne miejsce wśród uprawnień zajmuje własność - własność jest warunkiem powstania handlu i opartego na nim społecznego podziału pracy, będącego z kolei warunkiem dobrobytu i wszelkiego postępu cywilizacyjnego. Stąd klasycznemu liberalizmowi towarzyszy afirmacja gospodarki wolnorynkowej, w której to jednostka, która kieruje się własnym interesem, powiększa swoją własność, w niezamierzony sposób równocześnie przyczynia się do zwiększenia dobrobytu, z którego, choć w nierównym stopniu korzystają wszyscy.

3)    władza polityczna w społeczeństwie pochodzi od wyposażonej w te uprawnienia jednostki - takie ujęcie stało się kanonem XVII i XVIIIw. koncepcji umowy społecznej, która wtedy stanowiła podstawę liberalnej argumentacji. Zgodnie z tymi teoriami umowy społecznej jednostka mocą swej woli zawiązuje społeczeństwo i powołuje państwo, którym przekazuje władzę, którą cieszyła się w stanie przed społecznym.

4)    władza ma charakter ograniczony - w akcie umowy społecznej jednostka zachowuje swoje naturalne uprawnienia, których państwu ani społeczeństwu nie wolno naruszyć, przeciwnie, państwo

i społeczeństwo są powołane właśnie po to, aby lepiej te uprawnienia naturalne chronić. Uprawnienia jednostek wyznaczają granicę władzy politycznej.

5)    zarówno legitymacja rządzących, jak i zobowiązanie do posłuszeństwa rządzonych opiera się na zgodzie tych ostatnich - zgoda jest nieodłączną cechą umowy społecznej. Na mocy umowy społecznej jednostki przekazują władzę rządowi obywatelskiemu i zobowiązują się do posłuszeństwa. Ta argumentacja była skierowana przeciwko dwóm koncepcjom:

a)    istnieje naturalny autorytet polityczny. Autorytet władzy pochodzi spoza stosunku między rządzącym i rządzonymi.

b)    sam fakt dysponowania siłą daje upoważnienie do sprawowania władzy

6)    społeczeństwo i państwo stanowią dobrowolne organizacje - odrzucenie traktowania społeczeństwa i państwa jako instytucji naturalnych. Są to twory konwencji zależnych od woli jednostek. Przekonanie o konieczności ograniczenia oddziaływania państwa doprowadziło do poszukiwania instytucjonalnych rozwiązań, koncepcja podziału władz.

7)    struktura rządu odzwierciedla zasadę podziału władz, która najlepiej służy zabezpieczeniu uprawnień rządzonych - John Locke, Monteskiusz

8)    rządzonym przysługuje prawo oporu wobec rządzących w sytuacji, gdy ich uprawnienia są przez nich systematycznie gwałcone - zainspirowane radykalną tradycją rewolucji angielskiej

Thomas Hobbes - „Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego". Filozofia Hobbesa oparta jest na badaniach nad przyrodą i człowiekiem, człowiek, jako element natury. Wykorzystuje głównie matematykę i geometrię. Zastosowanie nauk ścisłych miało nadać jego koncepcji walor obiektywności i naukowości. Jeżeli coś sprawdziło się w naukach ścisłych, to w społecznych też się sprawdzi. Hobbes był zwolennikiem porzucenia wszelkich apriorycznych nad naturą ludzką rozważań i sięgnięcia do badań empirycznych i wyciągnięcia wniosków z obserwacji świata społecznego. Myśl społeczną Hobbesa charakteryzuje metodologiczny indywidualizm. Punktem wyjścia jego badań jest analiza człowieka (antropologia). Najpierw człowiek, potem społeczeństwo. Ta analiza nad pierwotnym charakterem ludzkiej kondycji oznacza wyobrażenie sobie człowieka w stanie, gdy nie funkcjonuje jeszcze społeczeństwo i państwo. Dlatego Hobbes aby odpowiedzieć na pytanie jaki jest człowiek sam w sobie sięga do fikcji metodologicznej, stanu natury - przed społecznego, którego analiza da odpowiedź jaki jest człowiek sam w sobie, wyrwany ze społecznego i politycznego kontekstu. Hobbes nie twierdzi, że był to stan historyczny. Jednak musi takie teoretyczne założenie przyjąć, aby móc stwierdzić, jak jest ludzka natura. Stan natury to stan ciągłego zagrożenia życia, stan realnej lub potencjalnej wojny każdego z każdym. Istotą tego stanu natury jest ciągłe zagrożenie ze strony innych jednostek, bo nie ma władzy, która utrzymałaby wszystkich w posłuchu. To zagrożenie agresją ze strony innych jednostek czyni każdego niepewnym swojego jutra, bo człowiek jest z natury skłonny do waśni, jest nieprzewidywalny i agresywny.

Hobbes odwołuje się do stosunków między władcami różnych państw. W stanie natury życie ludzkie jest koszmarem. Nie ma miejsca na żadną wyższą aktywność, która zapewniłaby społeczny i indywidualny rozwój, na pracowitość itp. Człowiek żyje niczym drapieżne zwierzę. Człowiek w stanie

2