83137

kwietnia 1989 r. nowelizacji Konstytucji. Został ujęty w rozdziale 4 ustawy zasadniczej wraz z Trybunałem Konstytucyjnym, Trybunałem Stanu i Najwyższą Izbą Kontroli. Początkowo był wybierany przez Sejm, zaś po przywróceniu w 1989 r. Senatu, uległ modyfikacji tryb powoływania rzecznika, wymagana jest bowiem także zgoda Senatu na osobę wybraną przez Sejm.

b) pozycja ustrojowa Rzecznika Praw Obywatelskich

W Konstytucji Rzecznik Praw Obywatelskich znalazł się w rozdziale poświęconym organom państwowym stojącym na straży ochrony prawa, dotyczą goart. 208-212. Nowe uregulowania konstytucyjne są zatem wyraźniej obszerniejsze, bardziej rozbudowane w porównaniu z dotychczasowymi.

Zadania Zgodnie z art. 208 Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz innych aktach normatywnych. Utrzymany został dotychczasowy tryb jego powoływania, a więc przez Sejm za zgodą Senatu. Wydłużona została też jego kadencja do lat pięciu, dopuszczalna jest jedna jego reelekcja. Kandydaturę zgłosić może Marszałek Sejmu lub co najmniej 35 posłów. Wniosek w tej sprawie powinien być zgłoszony 30 dni przed upływem kadencji dotychczasowego rzecznika, zaś w ciągu 14 dni w przypadku jego odwołania lub stwierdzenia wygaśnięcia mandatu. Wybór jest dokonywany bezwzględną większością głosów, przy czym w ciągu 30 dni Senat ma zająć stanowisko wobec osoby wybranej przez Sejm. Brak takiego stanowiska mimo upływu 30 dni oznacza zgodę. W przypadku odrzucenia kandydata wybranego przez Sejm należy procedurę rozpoczynać od nowa. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyboru Rzecznika zwykłą większością głosów.

Urząd Rzecznika może sprawować wyłącznie obywatel polski, wyróżniający się wiedzą prawniczą i doświadczeniem życiowym oraz wysokim autorytetem.

Sytuacja prawna RPO W okresie kadencji rzecznik jest nieodwoływalny, poza przypadkami, które wyraźnie określa ustawa. Wyjątki te są następujące:

a)    zrzeczenie się urzędu,

b)    trwała niezdolność do pełnienia obowiązków,

c)    sprzeniewierzenie się ślubowania

O zaistnieniu którejkolwiek z tych przesłanek orzeka Sejm w formie uchwały przyjętej bezwzględną większością głosów na wniosek Marszałka Sejma Przytoczone rozwiązania prawne stanowią istotne gwarancje niezależności i niezawisłości tego organa Niezawisłość rzecznika i jego niezależność od innych organów określa art. 210.

Zasadę niezawisłości i niezależności rzecznika wzmacniają inne jeszcze przepisy Konstytucji, m.in. te, które wprowadzają zakaz zajmowania przez niego innego stanowiska, z wyjątkiem profesora wyższej uczelni, zakaz przynależności do partii politycznej i związku zawodowego, a także prowadzenia działalności publicznej niedającej się pogodzić z godnością urzęda Wzmacnia ją immunitet i nietykalność, zakazująca pociągania rzecznika do odpowiedzialności karnej oraz pozbawiania wolności, jak też zatrzymania lub aresztowania bez zgody Sejmu. Ujęcie rzecznika na gorącym uczynku jest dopuszczalne, z tym że Marszałek Sejmu może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

■

c) zakres i tryb działania rzecznika

2