86415

indywidualnych roszczeń. Dzięki prawom pozytywnym pojawił się podział na prawa i wolności;

*    XX w. - nawrót do kolektywistycznej koncepcji porządku społecznego -założenie: podporządkowanie jednostki interesom państwa -* głównie państwa realnego socjalizmu;

*    Po doświadczeniach systemów faszystowskich i komunistycznych:

-    nawrót do koncepcji prawno-naturalnych (przeświadczenie o istnieniu katalogu praw i wolności, które przysługują każdemu człowiekowi, np. godność);

- uniwersalizacja praw i wolności (=przysługują każdemu) oraz internacjonalizacja praw i wolności (^ujmowanie ich w aktach prawa międzynarodowego);

-    wyroki norymberskie;

-    Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948) - bez mocy wiążącej;

-    tzw. Pakty Praw Człowieka w 2 aktach (lata 60'te): Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych. Społecznych i Kulturalnych - moc wiążąca, ale brak mechanizmów gwarancyjnych dla jednostki;

-    tzw. Europejska Konwencja o ochronie prawa człowieka i podstawowych wolności (1950) - oprócz praw też mechanizmy gwarancyjne, tj. Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu;

-    w ramach UE - ETS sam „odnalazł" wiele praw w ogólnych zasadach prawa, co zostało potwierdzone w Traktacie z Maastricht w powiązaniu z Europejską Konwencją Praw Człowieka -> 2000 r. uchwalono Kartę Praw Podstawowych UE. a kolejnym krokiem będzie zapewne Konstytucja;

-    też akty szczegółowe jak dokumenty Międzynarodowej Organizacji Pracy (dot. związków zawodowych, niewolnictwa, i in.), ONZ'towska konwencja o zakazie tortur, konwencje Rady Europy;

-    jurydyzacja praw człowieka też na szczeblu narodowym -* rozwój sądownictwa konstytucyjnego.

Ewolucja praw człowieka doprowadziła do zaakcentowania ich obecności w 3

płaszczyznach:

*    aksjologicznej - przez ponowne nawiązanie do koncepcji prawnonaturalnych, którym prawo pozytywne musi się podporządkować;

*    międzynarodowej - prawo krajowe musi się podporządkować normom prawa międzynarodowego;

*    jurysdykcyjnej - poprzez powstanie instytucji i procedur sądowej ochrony praw:

nastąpił też podział na prawa człowieka i prawa obywatela -»też w Konstytucji z

1997 r.