93722

władcy łączy się z koncepcja państwa jako monarchii rządzonej na mocy prawa, ustanowionego przez panujących, którzy są wybierani przez obywateli.

•    Kadłubek uświetnia naszą przeszłość narodową, a z panujących czyni wzory godne naśladowania

c)    kontynuacje dzieła mistrza Wincentego, XIV w.

c.l.) „Kronika Dzlerzwy" („Kronika Mierzwy", „Kronika franciszkańska"): kronika małopolska, powstała na początku XIV. spisana prawdopodobnie przez franciszkanina związanego z dworem Władysława Łokietka. Kronika ma charakter kompilacyjny, oprócz utworu Kadłubka autor wykorzystał żywoty św. Stanisława Wincentego z Kielczy i Rocznik małopolski.

c.2.) „Kronika polska (polsko-śląska)": skrócone dzieło Wincentego Kadłubka, uzupełnione epizodami z dziejów Śląska, np. historią Piotra Włostowica: powstała w XIV wieku, autor nieznany. c.3.) „Kronika wielkopolska" („Roczniki czyli kroniki starożytnego narodu Polaków"), trudne do ustalenia autorstwo i czas powstania. Kronika ta przedstawia dzieje Polski od czasów bajecznych (z uwzględnieniem podań małopolskich i wielkopolskich) po rok 1271/1272; tekst urywa się niespodziewanie. Część pierwsza obejmuje wydarzenia do roku 1202, jej główną podstawa jest kronika Kadłubka. Część druga opracowana jest na podstawie roczników kapituły poznańskiej i gnieźnieńskiej. Nasycenie dzieła problematyką wielkopolską- głównym bohaterem jest Przemysł I (w ostatnich rozdziałach- Przemysł II). Jako idealni władcy zostali tutaj przedstawieni Bolesław Śmiały, Bolesław Krzywousty, Przemysł I (kronika panegirykiem tego władcy).

d)    „Kronika" Janka z Czarnkowa, II poł. XIV w.

•    autor: wykształcenie prawnicze, kapłan, związany z dworem Kazimierza Wielkiego, w pracy nad swoja kroniką nie posługiwał się źródłami pisanymi

•    tekst rozpoczyna się opisem śmierci i pogrzebu Kazimierza Wielkiego w 1370 r.. a kończy się relacją burzliwych wydarzeń lokalnych w Wielkopolsce wiosną 1384 r. Autor był naocznym świadkiem lub uczestnikiem wydarzeń- niepowtarzalny urok autentyzmu dzieła; autor pozostaje stronniczy

•    narracja zasadniczo w 1 os. Ip., przeważa jednak narracja trzećioosobowa

e)    „Roczniki czyli kroniki sławnego Królestwa polskiego" Jana Długosza, II poł. XV w.

•    autor: wykształcony, stopniowo przychodzą godności kościelne i stanowiska, związany z kancelarią Zygmunta Oleśnickiego i otoczeniem Kazimierza Jagiellończyka

•    „Roczniki" obejmują dzieje Królestwa Polskiego od czasów bajecznych do 1480 r., historia Polski osadzona jest w nich na szerokim tle europejskim i poprzedzona zarysem dziejów ludzkości, opisem świata. Europy, krajów słowiańskich.

•    Polska opisana jest w „Rocznikach" z uwzględnieniem granic, ogólnej charakterystyki geograficznej i ludności

•    dzieje bajeczne stanowią tutaj kompilację podań wielkopolskich i małopolskich

•    „Roczniki" powstawały przez 25 lat (1455-1480). pierwotny podział tekstu na 4 księgi został poszerzony i zastąpiony podziałem na 12 ksiąg

•    Długosz korzysta ze źródeł pisanych, relacji ustnych i z autopsji; wiedza faktyczna zostaje tutaj poszerzona o źródła obce (czeskie, ruskie, węgierskie, litewskie, niemieckie)

•    postacie kreowane wg modeli dobrego lub złego władcy, cechy idealne mają m.in. Bolesław Chrobry, Kazimierz Wielki. Władysław Warneńczyk, złe- legendarny Popiel i Mieszko II

•    pisarz ukazuje fakty jak najbardziej ściśle, stara się także ocenić ich prawdziwość lub stopień prawdy, przez porównywanie różnych źródeł

Na podstawie:

•    Michałowska Teresa. Średniowiecze. Warszawa 2006. s.107-118. 129-137, 187-198, 766-777.

•    notatki z wykładów z historii literatury w roku akademickim 2008/2009 :) 5. Kreacja władcy doskonałego w „Kronice polskiej" Anonima tzw. Galla

Głównym bohaterem „Kroniki polskiej" jest Bolesław Krzywousty: jego literacki wizerunek został nakreślony zgodnie z konwencjami ówczesnego pisarstwa europejskiego i w związku z tym przypomina portrety wielu innych władców tej epoki.

Gall kreuje wizerunek bohatera przez eksponowanie wybranych zalet jego duszy i ciała, pochwała władcy wyłania się stopniowo z opowiadania o jego pochodzeniu i czynach. Poantyczna formuła heroizmu, którą zastosował tutaj Gall. łączy się z wątkiem chrześcijańskim- przyjście Bolesława na świat poprzedzone jest wydarzeniem cudownym, został on oddany pod opiekę św. Idziego, zalety jego duszy wzmocniła głęboka pobożność.

Kronika Galla wpisuje się w nurt literatury parenetyczny- przedstawia wzorce osobowe godne naśladowania, moralizuje, poucza i kształtuje postawy, ukazuje wizerunek idealnego nosiciela jakiejś roli społecznej- w tym wypadku władcy- wskazując na pożądane cechy, jakimi ta osoba powinna się charakteryzować, aby inni mogli ją naśladować i postępować w sposób wskazany przez propagowane wzorce.

Utwór przedstawia sylwetki trzech Bolesławów: Chrobrego. Szczodrego i Krzywoustego, a) Bolesław Chrobry:

• okres jego panowania to „złoty wiek" dla Polski, która przeżywa wówczas apogeum swojej potęgi, jest