99330

oraz sama sobie celem (a wiedza dla wiedzy jest przecież „haniebną ciekawością”). Bernard cenił tych. którzy szukają wiedzy dla zbudowania innych bo to czyn miłości. lub dla zbudowania samych siebie, bo to czyn rozsądku.

Druga część pytania-Na czym opierał aę antyczny racjonalizm etyczny??

Racjonalizm etyczny to doktryna głosząca, że jeśli jakiś wymóg moralny ma być rozsądny lub godny przyjęcia, to podporządkowanie się mu musi być zgodne z rozumem.

Racjonalizm etyczny Sokratesa polegał na tym, że wiązał on bardzo ściśle cnotę z wiedzą. Jeśli ktoś wie, co jest sprawiedliwe, będzie postępował sprawiedliwie. Jeśli ktoś natomiast postępuje niesprawiedliwie, to dlatego, że nie wie, co jest sprawiedliwe. Tchórzostwo jest skutkiem braku wiedzy o tym. co straszne i niestraszne. Gdyby człowiek wiedział, że piękniej i korzystniej dla niego oraz dla jego szczęścia jest walczyć odważnie, toby się nie bał. Przeciwieństwo tchórzostwa, odwaga, wynika z wiedzy o tym, co straszne i niestraszne Wiedza rodzi cnotę, a cnota zapewnia człowiekowi szczęście. U Sokratesa zatem łączą się w jedno: wiedza, dobro i szczęście. Żadna wartość nie jest prawdziwą wartością jeżeli nie wypływa z wiedzy. Wiedza czym rzeczy dobrymi, a niewiedza złymi.

Widać więc, że u Sokratesa występował jednoznaczny prymat rozumu w stosunku do woli. Sokrates był przekonany, że wola człowieka automatycznie podąża za wiedzą. Jeśli ktoś postępuje źle. to nie dlatego, że nie chce postępować dobrze, ale dlatego, że nie wie, co jest dobrem. Sokrates zatem stawał w opozycji do innego poglądu w tej kwestii, wyrażonego np. przez Owidiusza (i św. Pawła). Według tego poglądu, można rozumem poznać dobro, a jednak za nim nie podążać. Decyzja, by czynić dobro jest bowiem efektem współdziałania rozumu i woli. Owidiusz pisał o tym w słynnym zdaniu: Yideo meliora proboąue, deterioca sequor ("Widzę i pochwalam to. co lepsze, a wybieram to, co gorsze"). W podobnym duchu pisał św. Paweł: "Nie czynię dobra, którego chcę, lecz zło. którego nie chcę" (Rz 7, 19). Sokrates nie doceniał roli woli oraz emocji w decyzjach moralnych.

Racjonalizm etyczny Sokratesa doprowadził go do innych jeszcze skrajnych konsekwencji. Sokrates twierdził, że człowiek powinien postępować świadomie, a nie bezwolnie. Dlatego też. według niego, lepszy jest człowiek, który świadomie popełnia występek, niż ten. kto wprawdzie nie zawinił, ale tylko mimowolnie. Dobry uczynek spełniony bez wiedzy, bez świadomości naprawdę się nie liczy. Lepszy jest więc ten. kto błądzi świadomie. Sokrates zatem wyżej cenił czyny popełniane z premedytacją, nawet złe. niż popełnione z niepełną świadomością np. w afekcie.